EVANGELIUM MATTHEI

(1)

Λ«λ/'

D. p.

EXERCITATIONES PBILQLOGIC2E

IN

MATTHEI

EVANGELIUM

EJUSQUE

METAPHRASIN

SVECANAM.

QUARUM PARTUM

CONSENS· AMPI,ISS. FACULT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACADEMIA UPSALIKNSI,

I'KAiSIDE»

MAG. JOHANNE

FLODERO,

GR.EC- Lit, PROF, Reg. ET ORD.

PUBLICE EENTILANDAMSISTIT

DANIEL

_COPINGIA

LUTH,

-IVESTMANNUS

IN AUDIT. CAROL. ΜAf. DIE ΧΧΓ. DECEMBRIS

Anni MDCCLXX.

LfORIS ANTE MERID. SOLITIS.

UPSALIjE,

Apud Johan Edman, Reg. Acad. Typogi.

(2)

5 r u

GRETA I UTH,

%m BOÖS»

iOiin fetiibafié «Ke&ert

^rjpncrt/ 4t jag ingen mera jfpibig fot alt, fom

Φ® bibta.ut till mitt \m[, an €v\ Sh mulen bag for fet atfeban, bå min fjåra gaber,båiften af

Ötfyjarta,

meb fin bob _tog afflreb afbe

iefvoanbl/

betog mig fuart albelcSbetgia*

ba f)Opp/ att roföave få fortfarna mina fhibjet; men mitt be*

fnmmit f)årofmer blef åfmea få fnavt

låttabi, bå

jag ^{t cn} Ipcflig ftunb fyy$ €t, fant fulltalig

åvfåtrning for falna

bert af en om gaberüg omroaitmab. $Bn fjåbet åt fattneriigen fot matt, att

meb

^neg üfüga penfel--bv

ag,;£

ur. η a

afmåia

ben elb, fcut lågat i mitt inte voib åraiiEan

af (Sber

omforg fot mig; bå 3, min åguibafce

Siebet, af

at

tinga fovråb,

rim*

befigen bilat meb

0oec f| mpefet jag ijaft nobtgt dl mina be#

bof. Jgroem fan roat bå (ja fikre otbfaf til glåbje, ån jag,

nåt bet ognal-iicf åubteligeu år i ammlfanbe> fom mcbcljt

befaa mina få

$>!<#'

tiU ett Aca c.emige fotföf,

ifall

gifma^mig tilfåUe, att roifa någon, d)uru moifet liren,

afånjfa.

5£)cfta,

til!·va mcb ert t barujiig

voirbnab

uveffamt bjcrta, blir fåleb*

tnt bet enba offer, fom jag i »fotηv:genfer fan

ftambara

fot

all <Söe? ofparba fo(hwb tiil

metiviig

beforbran af mm locfa.

^ijna låta futfat tiU ågimmeln, fot €bet beftnnbiga raåimå*

ca i en fa [)og ålbcrbom, ffola beriåmre aibrig fårv,ån meb bic«

la b^ob: η, upljoca, oφ betta mitt brofl

(få

Π till ftoftet mittimv

att jag fam$)årbar meb roorbnab mara

S)?in #uikfe ®?eb?rå

t

SrixosSle fen

D.

L'ü.rn,

(3)

Φ

0

Λ Α

Matth, V: _23.

Ii _quam Salvator in

antecedentihus verficulis docuit,

Λ-1/ etjam illos,quifernere irafcantur alijs^aut acerbita'tis

virus _evomant, _reos eile criminis homicidii, quo arffius adftringat mutu» caritatis vinculum,

indkat

heic tollen»

dae fimultatis atque odii ftudio pgitponenda eile omnia,

etjam ea,qua: pretiofiffima & fanctiffima videantur eile:

ita nc ne Deo quidem debifa iacra obire

fas

prius

fit,

quam, quidquid pacem & amort m mutuura

diftineat,

fit ^amotum. Quum ergo iilharc

feneencia

ex

anteceden-

tibus deducatur, tamquam conclufio ^ex

fuis principiis,

accedere nequaquam

poflumus fententiaß ER. SGF4MI-

DII a) dicentis, particulam

iv,

quum alioquin rätiocina-

tiva fit & ad pra'cedentia aliquid

referat,

heic tarnen πλεονάζει. Ratio enim ejus in

verfionibüs

habenda omni-

noeil,uti etjam habuerunt

Interpretern plerique,

atque

in

iisSvecus(tberfore omtu offrar tin gajvapdaltaret) Quod

vero ille το

πξοσφεξε/ reddit nobis famüiari vocabulo,

offra, minus adcurate nobis

utique factum videtur. Non

quidem ncgarruJi, in

ifto fignificatu frequentiflime

ver^

bum hoc ufurpatum occurrere, fed, quum non heic quidquam^·

prcecipiatur, quod in ipfo iacra faciendi aflu

obicrvandura fit, fed doceatur potius, quid

fieri

opor-

te3t prius, ^qnam

quis ad religiofum officium accedat,,

fatius eile videtur, aliud qurerere

vocabulum, qσod

na¬

tura: rei magis conveniat. VOLFIUS b\ dicit verbum

LI hoc

a) vid, Ej,

objcrvat,

in

b, Λ

(4)

Matth, V: V. 23.

hoc accipiendum efle ^non de a&u ipfo, fed de ^conata

& propofito agendi, atque ideo commode reddi poile, βofferrevis: quomodoTudas c ) dicitur é

7taqalés

άυτον,

h. ^e. qui prodcre volebat Chriilum. litum ergo fecuti

auåorem dixerimus Svethice: når tu vill offra

tinga/va

på Altaret. Sed neque hoc mihi fatis placet, quuni fa»

era faciendi propofitum amplicri temporis amplexn

contineri queat, quam fit i'llud ^, quod heic definiat Sal¬

vator. Retineamus _ergo primam & propriam notio-

nem, qua 7τροσφε^εϊγ notat adferre vel admoveve ^, atque dicamus Suethice: nar tuframbar tin gåfva til Altaret;

quo ferme modo Anglus habet: IVhen therefore you oring

yourgift ^{to t}be altar^, & Heumannus, derovegen Vetin

ån

deine gäbe zu dem altare bringeft. Κακεϊ μνη<Βης, & illie,

nempe aitari admotus, recordatus fiteris^, ort ο

αδελφός

^σα

εχει τι κατά ^σβ, fratrem tuuth habeve aliquid contra te.

quod de te queratur, utpote la^fus a te. Qua; ffieis non

raro in Ν. T. tabulis ufurpatur de illis, qui in altero deprehendant, cujus ipii dicam feribere fibi poffe vide-

antur. Sic dicit Salvator Marc. XI. 25, άφΐετε, ει τι εχε-

τε κατά τίνος₃ & ΑροαΙί. 14. β%& κατά σ3 ολίγα, Ubi non incommode dixeris refpici ad fubilantium έγκλημα, aut aliud ejusmodi: quemadoiodum aliis in locis, additur

άιτΐα& μομφή e. g, Col, III. 13. A£t. XXV. 27. quarlo- cutio, εχειν μομφην vel μομφάς3 ufurpatur etjam ab AR.I-

STOPHANE & EURIP1DE.

v. 24.

"Κφες ixu ^το

3ωξόν

^σα

εμπξοιβεν

τ3 &υ<τια<ϊηξΐ8,) Sue-

CUS Metapbriftes optime exprimit vim horum verbo-

rum: lågg tber ned tin gåfva for Altaret: eil enim α¬

φAvat proprie dimittere, vel e manibus aliquid dimittere^,

atque opponitur a PLUTARCHO d) ^τω κατεχειν' bmai·

inquit, το Κξυ^αλλον urs κατεχειν &τε άφιέναι Β^ελχτί)

pue- b) cur Ρbifog, in b. U c) Mat

b.

XXV. ²f. d)

Libr.

de

garrulit:

(5)

Matth. V: V: v. 23. ₂₄₃

pueri nequeglaciem retinereneque emanibits demittere volunt.

Demitte e manibus, vel depone ante altare munus tuum, y&4 vTTxyf, ζ? abi, Suethice gäck bort, vel potius ^, gäck tillbaka, recedito ab altari: ita enim uiurpatur vndyeiv Joh. _{VI- 67·} W KSW ύμεϊε Βελετε v7cdysiv h. e. i^is rci οπί¬

σω κπελ&εϊγ, ^ut dicifur verfu ahtecedenti. Qunna vero

νπ^ειν reapie fit verbum aåivum, confequens eil, utubi

in ienfu neutrali ufurpatur, refpiciatur ad pronomen re-

ciprocum, & (It υπάγειν pro υπdy^ε^{tv εαυτόν^} fubducere fei- pfum^ h. e. retrocedeve. Jam verö conjungit LUTHE-

RUS in veriione Germanica fequentem voculam, πςω- rov, cum τγ υτταγε (und %ebe zuvor bin) _eumque imitatus

Suecus Interpres (ocb gacbfår/1 bort): led emphaii ipii·

que vocabulorum contextui magis coniultum ibimus, fj, pofl ro, υπάγε, poiito majoris diftin&ionis figno, re- ferarnus πξ&τον ad iequens verbum ^, dxAhccyr^i, inde- que

ordiamur

alteram

fententiae

partem, hoc modo: «-

φες - -

εμπξο<Βεν

rS %σιχςηξΪ8 y&j ^uzrccys' πςωτον λαλ- hdyti&i. Sic ordinavit verba haecce, alios ut tacea- mus, recentior Metaphrailes Anglus: flrß 0} all rcconci-

U your Jelj to.your brotber. Suethice dixerimus\\nedlägg

tingäfva for altaret, och gack tillbaka: forfona tig aldra- forilmcd tin broder c. Sic enim fatis ante redditur _grae-

cum verbum ^ioc\Axytjvxt* nam ut άιαλάττειν ^rivx riv) vel

τίξόε

^τivoo eil reconciliare aliquem alicui, ita

^χλλχγψαι

tiv)

velπξ'οςriv χ

eil

réconqiliari, Suethice, forfonas, vel, blifva forfonad med någon: neque tarnen de illo tantum ufurpa¬

tur, qui veniam dat

la*denti,

verum de eo etjam, qui

vsniam petit a!a?fo: fecus ac Seholiailes THUCYDIDIS exponit : åiooKXuyrvoci, inquit e ), i<?i to χυτχ rS

7Τ0ύξ06κλη&ψχι

yjfj

φιλιω&ηνχι

οίυτω. ^In hoc loco videtur

pars lasdens

$«λλχγηνχι.τω ά^εχφω

dum illatae injuria?ve¬

niam petit, eaque

impet'rata,

in gratiam cum Isefo red-

L1 2 it.

e) Not. ad* L· 1,p, m. 77.

(6)

Matth. V: v. 25,

it. Hoc faclo dicit porro Chriilus.,

lAiWv

Τξοσφεξε rol

$£ξόν

^σ#, ubi πξοσφίξειν recle redd itur per

offerre, vel fa-

crare Deo _rnunus, quum in iuperiori lopo, ut

diffiim

eil, commadius efferatur per adferre, admovere: Fenito

tunc & offeras Deo mumis tuum,

v. 25.

ι -» ·> Ν χ r/ e/ < V » "j cft«.

Brffi ευνοων ΤΛ· avr/dr/öj σ& ταχυ, *»£ ers, #/ εν tyj cåca

μετ ccutS') In antecedenei commate

commendavif SV

· vator promtum Γι b i inimicorum a

ni

mos

reconcibandi

itudium, inde petita rarione, quod Deo grata

facra

ne¬

mo facere poffir, fl iffi defueric religionis

officio. Heic

vero etiam nd concordiam hortatur, duclo argumento ab

incommodis in illos. expeticuris,qui fe in rixis & conten- tionihus perdpaces prcebucrint. Ut enim

negandum

non eile exillimerpus^eip'ci ad aliud, quam quidem huma¬

nuni forum ac iupn)i'cium, certum tarnen eil, primum

ii ipeclemus & literalem fcnium,

fiili.

heic imaginem

hominis ad Judicium abftracti, damnati a Judice ntque in carcerem coniecti. Huc utique referuntur vocabula

a foro defumta, ccvrlnwe, κξίτης, ύττ^ςετνΐ^. Eft enim ^ccv- fßtxos·, quafi

eontralitigfitor, qui litigat

contra

aliquem

unde

dvrl^oi

& κκτηγοξοι

conjunguntur

^a

ΌI ODORO

SICULO /), neque adeo tam lata

fignificationis

eil, ut Latinorumt ndverfarius, nifi ad forum hoc referaturftunc enim notat, quod vulgo

dicimus,

partem adverfim.

Palam eil, non alio fenfu ufurpari hocce in loco clvr!-.

$ixov, cui ju.bemur εννοεϊν. Quod verbum vetus Interpret

Lat inus reddit, confentirc ( efto confentiens adverjario tuo\)

hinc fufpicatur BEZA

legifFe Blum

in

Codice,

quem ie-

ς.ιιtus fit, am'ssiv Sed vero ut hoc credamus non nos

quidem induci

facile puilumus

, quum συννοεΐν fitJecum perpendere & eeßwtare,

immo

^,

cogitabundum

effe, neque, quantum novimus, usquam

ufurpatum

occurrit pro ομτ*

vceiv

f) L, XIII.

*7SSfT

(7)

Marth» V: v. 2$.. 245 vctivi

quemadmodum

^nec ullum éorum, qus magtio

itu-

dia collegerunt variantes le&iones» ufpiaäi ^ro ewvcslv in-

veniiTe confbat, fed ccmcordante calculo ^orrmes depre·

hendiile Codices coniprobare lectiönem receptam, i- St hvcwv, quod vcrhum fua notiöne complectieisr St

internutta amoris ac beneVolentke adfeåum, & ejus te*

ilimonia externa: hoc fenfu jubet Amilcar fuum filium Hannibalem>

apud

PÖLYßli/M g) ,

μη^ποτί! ξωμάκιε

ϊυνοεϊν, h. ^e. öuhquarr» cum Romanis pacem colore 6c a*

micitiam. Quum vtro in hoc ioco refpiciatur in fpe-

cie ad ejusmodi benevolentia; ftudium, quo quis ducbus

haut gravate in grätiam redeat cum inimico, quod nofc

docueric Lucasb} hane fentenriam efFerens tf,

hwut

i(yec*

clotv <χ7ΐηλλοίχ&ΰα ^ccttc τδ ccvtiLks, patet non inepte Mat-

thad verba reddi a BEZA ^, componé cuin adverjarco tuö

cito_i at melius tämen vim verbi exprefTeris, Γι dicasi φο faciiis provus ad componendas ac

tranfigendas

contro- verfias, ut fua: linguae genio convenienter habet Anglus Metaphrafres, endedvoiir to roin yoar

advtvfary

Neque

irn-

probandam c(Te ce ηiemus buecanam

verfionem

,

Fat

tin trätobtoder heiligen tili vä[kap [natt, exe c78iievτη

cid»

μετ άυτ8, dum ^es cum eo in via; .Suethicc:

medan

tu äft

med honom

pd

vagen. Nam exc, five acPolute ufurpetur,

five addatur gennivus, 8 vel ern, exprimit

Lttinörurö

partieuias, uscjiie

dum, dorne,

ut Τέωε, vel sk s,

dpUctrc>

apud j4K\STÖPHONEM donec venerit, immo etjarti

dum_, iantifper dum,^ut ^eoos Höndes hl ,apud

PEMOSTHE*

ΝEM, dum, iempus cfi, & in hoc Jöco, ^exe cts i7 &C*

tanriiper dum ^es cum adverfario in via, nempe ad judicem, quod ex verbis fequentibus

conficitur

^,

ubi

ilocetur quid accidefe pofiit ^, Γι pronam iilam &

fa-

cilem reconciliationis Viam ipernamus, Μήποτε σε ttcc- :ξαόχ ο άντ

lhv.ee

^τω ^αξίτη,

^

^ο ^{ν.ξίΤηέ} σε

ΎΐΌίξα'όω

^τα>

ύττ*

g) Ζ» ///, ^'» ^12, b) XII. pä.

(8)

ι^6. Matth, V. v. 2$.

'ήξ&η,

vjyf

hs φυλακών

βλη^ηση.

Quo qutdem in loco

vntιςίτηε

eandem habet iignificationem ^ac Adi, V. 22. ubi -Sacerdotum Principes dicuntur mifiiTe ^rus ύπηοετας abs- tra&um ^poftolos ^e Carcere ad »Synedrium. t/icrobique

autem nota*ύπηξετν\ε Miniftrum Publicum, five apparito»

rem _, qui Magiftratus iententiam in noxios & fce^cratos exiequatur. Quomodo ufurpatur a DIODORO MCULO i) ubi

^rtaxerxes, Periarum

Rex, dicitur tradidifte τον

®εττοολιούνοί τeis υπηξέτοαε, qui capitis fupplicio eum ad-

ficerent. Et alio loco k), quum Theramenes, in capitis periculum a XXX. tyrannis addu&us, ad aram confugis- iet, dicitur inde juflu tyrannoram abftraclus ad iuppli-

cium υπο των ύπηςετων. Ifta Magiftratibus commodantes

minifteria vocantur a Latinis

Scriptoribus

^Litiores: ^ut

vero fpeciaiioris iignificationis vocabulum, _quam nofter

habet interpres, heic quseramus, e re non nos quidem

eile putamus, quemadmodurn nec quidquam in cetero-

rum hujus Commatis verborum Metaphraft emendatri-

cem manum defiderare videtur.

v. 26,

Αμψ λεγω σσ>, & μη

εζελ&ψ

εκεϊ&εν, εωε oiv άποδωςτον εσχοίτον

κο^οίντην.

Quisque

^acile

per fe viderit eile ^m

hifce verbis aliquid 7τοίξοιμκαδαε, quo indicatur rigida per- folutionis exa&io, ita ut ne quadrans quidem vei levis- iimi numismatis remittatur. Quadrarts enim, quum ge- neratim notat quartam cujusque rei partem ^, tum in fpe-

cie numi genus minutum, quartam aftis partem: hinc uadrantarium dicitur, quod quadrante conftat: qiiomo-

o SENECA/) vocat

Balneum

^rem quadrantariam, quod publice lavaturi quadrantem iolvere fueverint.·quemad¬

modurn etjamquadrantariaemulieres diäxfuifle videntur,

quaevili mercede,quadrante, fui copiam corporis fecerint.

Quod Latinum vocabulum una cum Romanorum armis,

in

i) L. XVI. p, 441. k) L, XIV,_ρ. 237. /) Epift, SS.

(9)

Matth. V. v. 247 Sil Ju<Ja?orurtj, Gr&ce

loquentium éivitaféfh immigra«

Vit, fcriptum gnécis litéris

fccJ^vTJfiy

vel

χαα^ξάντνε,

ut PLÜTARCHÜS m) habet: το Κέτττότατον ^, inquit,

iti

χαλκίτ iropiépocTvs

χϋάοξάντψ βχάλ&ν.· LUCAS

*?)

in

CO-

dem oecupatuS argumento

Utitufvoce, AftttcV (£W

έ rc fcvörc* Afcrrcv «wejffe) cujus generis duo conüituiile ^κο-

docet SVIDAS ο)i> χοάξόίντή?, inquit, to 57<*y,

$

λεπτοο

Höj

réfpiciens fine dubio

ad MARCi vérba />);

ubi dicit pauperculam mulierefn in

gazaphylacium

con-

jeciife

λέπτά

$vc,

^o

Kcd^ocmie.

Qu^lim étgo xooqttvrvs fucrit minutum riumi genus, quod héic parcemiacö lo·

quendi

modo ufufpatur ad deiignändam minimam de«

biti cujuscdnqué partem, adhibeat interpretum

quisqué

vocabulum, quod ejus lmguar ufus ädeommodavit mi·

mitiffrmo, quod receptnm fit, riuroifrhati nöfändö. Ger·

mani habent Heller. y^hgli, fnrthing: Suecus fkårf$ forte, fyrck,

fiyjver\

Ut vero

Saivator

dicat

in

carcerem con- je£tum, non prius inde exifurum cfle, quam

debitum fit

periolutnm, usque

ad minutiftimum

numum, afta-

tnen, fi ad infernales péeftas res referatur, confici in¬

de nequaquam poteftj ex carcére ifto evadere ^quem;·

quam pofle:·

quemadriaedum

cmro folutio

debitotufti

in φνλακη ifta infernali a nefiiifte praeftari poteft* ita phrafi ifta

iderii

riötatuf at nunquam,

iti cetetniirrii

5. t). G.

/> Fptt.

§é.

ni)Cicev: p; Snj. η) XII. <é. öjvofa

ρ) XII. /f.2i

Φ $

$

(10)

J

Mia

Van*

ville jag ^ratt hßigt vifa

Hur högt Din valgång jagnar mig,

Och uti Pånners famlund trifa Den rena dygd^, (om fins hosDig:

Men orden tolka ^.ej

(ca

må

Den ömhet, fom mitt hjerta rörer.

Når rycktet mig den tidning fhrer:

Min Luth βαίΐ i Cathedern

fl/.

Nårförfin gången Du frmntråder,

At af Din lårdom vifa prof, Befkrifver Du med vårdia fjäder

En dygd_^

fom måfl ofs gjörs hehofl

Det åmnct år ock mycket lått

För Dig at hunna vål förfvara,

Hålii dygd ^man altrd fatt erfara

Uti Din lefnad, på alt

fått.

Dock Ed>2 beröm jag tankan våndcr}

Du. ininß behofver det af mig.

Nog af jag ^vet, ehvad ofs händer jfag har en trogen Fån i oig,

Som altid blifver den Du var

Ifrån de fpåda barndoms åren$

Så vifl

jag följer dygde

-fpåren, Du ock i mig den flamma har.

Waileräs d. _t; Dec. 1770. JAC. JULIN,