UTES VIR

D. D, EXERCITIUM _ACADEMICUM, In _quo

VIR

T

_UTES

HlSTORICr,

breviter

_delineatas,

Amplisßmi

Senatus

Philo(opbicf

in alma Academia _Upjahenji,

Prjeside,

Amplijßmo

DN.

L

AlJRENTIO

ARRHENIO,

Hiftor. ProfefT. _{Reg. & Ordin.} In Audit; Gudav. Maior.

addiem VI,_{funii, Anno MDCCXXV1.}

noris ante _{meridiemColitis,}

publica

LAURENTIUS P. _NORIN,

Geftr.

VL

Nobihffimo atqite

Ampli/Jimo

Dn.

j

_{O Hi N N I}

WESLANDRO,

Regu> quod Stockholmiac eft ,

com-nierciorumCollegiiÄSSESORl digniflimo»

Avunculis _{optimis, 8c} reverentiaa?tatem

cg-E)iu. _{Hafitaffe. Sine, Fuco. Palam.}

*

Vobis. _{Confecrarem Quem. Alibi,}

Va-Ratio, Stemm. SiVos. _{Contemplor. Virtttt}

Acute. Dudum.Intet. Id._{Quod, JFieri.Et,}

Monumentis._{Difcrimen. Ponere. Didicifiis.} Quinquennis. Et. Quod. Superat. Pete• cas. Res. Et. Privatas_,Confert.Experientia, Offeruntur. Infpexero.Tenues,Sunt. Sxiles.

pfum. Denique, Oculos. Si.Converto, Haud. Meritorum. Pr<sconem. _{F,ffe. Itaque. I^no*}

tia. Et. Patiamini. Lucubrationes. Hafte.

Aliquid.Exinde.Momenti. Cenfere. Quod. Meum, Erit, Pro, Incolutnitate. Veltra«.

Vota,

NotriinUrtto

Cultor.

RIS

Admoäum Rever. _aique

_{Pr<eclarißimö,}

D»

M .4

G

N O

WHSLANDRO,

Paitori in Uglebo _{, optime merito9} ut _{&Prxpo(ito adjacentisdiftriftus}

adcuratiffimo. Evergetis , omni

lefidis>fufpiciendis,

Profitcor. An. Specimen. Hoc. Levidenfe.

cilUrttem, Animum. Non._Simplex.

Movit-te.Ar. Eruditionc._{Multiplici, Polletts,fijhii,}

Infefium. Sffie. Debet. Ex. Hiftorico>uns. preterea. Tibi. Nobilitfime. Domine. grinatio. Eam, Notitiam. fihta. Ad. Publi. Cumulavit. _{Proprio,. Si. Pageüas. filte<e.}

Atque. Omni, Cultu. Defiituta. In, Me.

/-Jdoneum. Me. Video. Veftrorum. In. Me

(cite. Avunculi. ExopratifTimi. Arragan» Jejunas. Tumultuario. Proditas. Calamo.

Veftra. In. _{Frontifiic'io, Gefient. Nomina.}

Nuüo.Non, _{Tempore* Calidifiima. Fundere<>} Veftrorum.

Jndefefjus.

FlRO Pruikntia_{acäigmtate confbkuo}

Dn.

_JOHANNI

_UHR,

Ferrearumad _{Hammarby &} Gam-malftilla officinarum _PoflefTorj&

direélori folertiffimo. Fautori affinicate _mihijun&o. V1R0 Plur. Rever. _Clarifßmo,

Mag. ERICO

KLINT,

Notario Ven. Confift. Ecclefiaft.

, Upfalienfis dexterrimo,

affini honoratiffimo. FIRO Plur. Rever■&_Qariflimo,

Mag.

BERNHARDO

SB

$

_{-92S3 €SR©/}

Ecclefia?, quas in Fernebo Orient.

Chrifto _{colligifur, Paftori}

Vigilan-tiffimo, affini_{exoptatiffimo.}

In. grati. anjmi. ac.

venera-RUNDA-. MENTIS. TESTIMONIUM,

ob. FAVOREMSET. B E NE Fl C /A. IM•

MATURUM. NUNC. ING ENI1* FOETUM.

CUM. ARDENTISSIMO. PERENNIS,

PROSPSRITATIS. FOTO.

d, d. d,

****** * _^*** * * * *

******* _******

gerendas, idoneos _{prasßare valec^)}

pmdentia civilis fontem,&_b)ammam

rerum _{gerendarum adpelläre}

noru» dubitat. _{Magnus fetiatn , 6c}

cele-berrirxii nominis _{vir, Calaubonus} exclamat: _{c)fäte fapienti# mäterefi}

A _hiftofta*

a) in prdf. ad Pölit.

b)

quAL c) inpra/, åd Poiyb,p.5.

D. _{A. G}

Caput Prius,

De

_Hiflona

_{in généré*}

JitoT

virn

naturam-

quehiftoriasmon-ftret_{Lipfius, quas}

homihes, antea-r

rudes,ad res,(lve dömi,five militia?

i 4M ) _o ( *«*■

hifioria. Ipfe Tullius d) Magtflram

vit<enominat.Héec funt_{elogia, L. B.,} qua? nos in

hiftorte

ra-puere, & eo allexerunt, ut,in

ex-ercitio _{publico, Virtutes , qua?} hi-ftoricum ornant, _pro modulo

in-genii,delineare in animum

induxe-rimus, Ceterum, ut in

anceces-fum de iis pauca dicamus , qua: u-tilitatem, quam pr^ftathiftoria^,

prorfus infignem, coneernunt,

ipfa

tra&andi ratio _{poftulare videtuii^;}

quodilucide conftet, quantum in_»

publicis ptivatisque

rebus adferat

commodi hiftoricus, virtutibus,de

quibus

a&uri

praeditus.

Ut vero _plura

funthiftoriarum

genera , ita fingula fuum

habentu-fum manifefliflimum. Rerum

di-vinarumconfideratio,qua? facra di-citur _{hiftoria, quam praeftans fit,}

quamque

falubrem

adferat fru&um,

neminem tam _plumbeum

efie

fpe-ro, quin ,pia

meditatione

adhibita,

fa tis

•m ) o c ₂

fatis _{percipiar. Pro au&ore ha?cha¬} bet Deum

_{fapientiffimum,qui,}

mi¬

nfilerio virorurn _{fanéforum, fuam} niorcalibus manifeftavit benignifli-roam _vofuntatem

; adeo_{ut, fiufus,}

quibushaic abundat,

recenferetan-tum _conaremur,

pelagus ingrede^ remur. Ex _{hocfacro fonte}

lapien-tiam haurire _{licet; & limpidiflimis}

liquoribns ea, _{quas ad notitiam-»}

falutarem fcitu _cognituque futitne-cefTaria , & _pneterea ad _mortaleö informandos _{validiffimafunt*}

(catu-riunt. Hinc _efl,

quodregibusIfrae-litarum, ab _{ipfo legislatore, Deo,}

in _{mandatis datum fit}

>

utDeutero-nomii librum _iemper

penes fe

ha-berent,&ex eo_quotidie

legerenté?):

lotte _{rftte rwna idS1} fyo1? £=rpnn"-nw r>N|nmtnn^aT^ter-in«

: _{ontfite Idemcum}

magno hoc

Dei viro Didacus Saavedra facere videtur _,

_cujus

A 2 _quos

é)

Deutr.

184.-4 -m ) c (

quos

Japientia

ämna

ditt

it;

in

his

reperire

l'tcebit

princtpi

cajibus

o-mnibus _politiam

_quandam

_perfeäam

& docwnenta arta , quibusJe

ér alios

rite

_gubernet.

_{ydg ?,#a(pr)}

Apoftolus,/)

(vaafjiog

v) o 73 SeS bhqtmog, iTfcg nay epyov

i^TijpLÉvog.

Eft

loquitur

DoélPappus b) , in

hiftoriaEccle-fiaftica

0Vfi<pe/ly

_cro(p(a.

_Pra?cipue

falutem maxime utiiia cont!nere_»

arbitramur, ubi omnia, qux per

exempladifci

poffiinf,

exemplis

ad-prime

illuftrantur*

de

Pro¬

videntiadivina, rerum mortaiium

gubernatrice,

erudimur.

Verbos

quis unquam

absque

Nurninis

co-gnitione

beatam

egeritvitam?

Rerumnaturalium notitia, quam fit utilis & neceflaria , neminem

fugitjCum

manifeftiflima

omnipo-tentise _divinae,

_providaeque

g) 2.

lim.

til16,*7.

b)

in

Proem*

•ffi! ) o ( $ documenta _{fubpeditet. Eteftim ia}

mundum, tanquam in leenam in»

du&i fumus, non ut rebus nos ter-renis ae mundanis totos demus, quafi inhisefTet

adquiefcendum;

ut altius _{tendamus, &} , per fatis

nunquam admirabilis theatri, pul»

cherrimseque mundi machin^ con*

templationem , ad lummurn co»

gnolcendum opificem

colendum-que, aflurgamus.

Sed, mittimus reliquas hiftori®

fpecies, & ad Humanam , vel ut

aliis _{placet, Civilem,quée propius} ad inftitutum noftrum

_ipe&at,

convertimus. _{Eft b£C verum}

gefta-rum veva _expofit_{to, quarum not}iti_a

ad

bene vivenäum hominem indruit.

Hu-jus tam multiplex & variuseft ufus,

ut, _{ejus plane holpes nec bonus}

Theologus , nec perfedus Juris

Conf, nec prudens Medicus, nec

fapiens Philofophus efTe poflit: ita, ut de hiftoriis rede _dicatur,quod

yetus Graecorum monet

<5 ₎ o C

um, homines demum literatos

Ä-itXolg Qfifjiaffiv ogciv. Eftutique ha?c ad vit£_{inßitattonemjuniortbus}

atilijfi-ma^ quos leäto diverjarum rerumJe* ntoribfis _{aquat prudentia, ut cimu.}

Diodoro_{loquitur Reinecciusi). Sa*}

pientia eft, inquit Caiaubonus k),

qu<e Det O. M. mimett docet agnofcere,

opera contemplari,potenttarninfinitam

pari

jufiitiaac

venerari,revereri. Ne m_pe hasc

a&io-nes humanas dum _{exponit, cauflas}

etjam ,qua?ab humano femper non

pendentarbitrio, adhiber, quod

in-numeris annalium_{paginas exemplis} docent; ut ex _fcriptis aliquando

hominum»

_{etjam ccelefbis}

ignarorum , divin^ Providentia

manifefla haurire queamus

tefti-monia. Hi _{namque mutationes 6c}

eventus , in publicisprivatisqoeres

bus, infignes expücaturi, plurima

humani _{ingenii captum fuperantia,}

a canfTa

i) inlegendihiß. methoäofi 66.b* k) in

•4M ) o ( 7

a caufTa longe majore _ac

potentio-re oriri obiervarunt

Quantum hcec

effecerit, adeam

quoque parandam

prudentiam,quas

dum, &omnis generis

bellum

ge-renduminftruat, ill! _{imperatores-ac}

duces certiflima funt _{documfhta_,,}

qui per omniaj retro?

iecul^

hiftoricorummonumentafecerunt,

ntinterdiunoftucp ealegerintacre*

legerint,aucetjam hiftorias ipfi

fcri-pferint, aut alios pra?clararnagno¬ rum virorum gefta literis _mand_are

juflerint. Hiftoricorutn Phoenix,

ipfe Polybiusin pra;f., nuUa, inquit,

e(i mortalibus ad_{proficiendum via}

ex-peditior, verum ante

aäarum

fcientia.

Hane nobis comparare poflumus, dum_{fcripta doftorum adtenti} fcru-tamur>& omnia nobis _{quafi difta}

effe _{putamus, qua?}

_prudenter

_providentiae

mini-ftri; quo eos nomine

condecorao

quod/)o/tf-A ₄ rum

g _{-m) o c}

rum

fint

5 quorum DEus _eft

fador. Sic optimo eos jure laudat

Diodor. Siculus : _{Il) Audorihus^}

in-quit, qui hiftorias contexenmt, mci>

gnam cundi mortales _grattamut refe'

rant,_{par ed ; quodjtiis laboribuscom*} inunis vit£ _{focietatemjuvare}

honedis-fimacontentioneftuduere. Et _quidni?

Ex hiftoriisenim _{commode, &} abs-que uilo pericuio noftro _erudimur,

quod alias fi experientia doceret.

Sc _{diutinum tempusrequireretuc^}

a

Sc multis _{obnoxii efletnus periculis,} Eft namque pragmatica ha?c

hifto-ria _{expreffa totius vita humana}

ima-go, qu# _{vivis reprasfentar}

colori-bus, _quidquid per totumterrarum

orbem _{agitur, Sc exemplisea,qua3}

philofophia prasceptis, monet;qua->

re _{eamThucydides}

perpetuumex*

emplorum _{thesaurum vocavit,quae}

in confiliis _{gubernationis}

, 8c vit#

privat# fequi aut _fugere conducit 5 in quo excellit hiftoria, quod mul-to facilius

'•m )of» 9

to facilius _{exemplis, quam}

_nudis

gerendam promtiores accedimus,

11 aliis hoc arduum _{inviumque non} fuiffe intellexerimus ;& ftudium ad evitandum malum

a&ionesquetur-pes aliorum altius inculcant

infeli-ces exitus _, affli&iones _ac

pcen^e. In _{aliorum pra?terea cafüs dum nos}

jubet

nem, nec in _{profperis & lsefls}

fe-curum elfe _{debere, aut fuperbia_-»}

efFerri, nec in adverfis animo deft*

cere? facile ei liquere _{poflit, qui}

meminerit, _{quid, in ejusmodi re*}

rum _{articulis,vera}

prüftet hiftoria.

Verum _{enimvero, quamvistam}

praeclarus fit ufus hiftorice , fateri

tarnen_{neceflurn eft}

multosreperiri,

qui leges _{hiftoria violando, &,vel}

amore, vel _{odio,vel metualiisveJ}

abrepti affe&ibus, fi&a _{pro veris}

tradendo le&orem

_decipiant»

i© -m) o (

& _{quantum ingenii noftri tennitas}

patietur, de hiftoriei virtutibus

a-gere conftituimus, quasfi nonad<

curate limatas

fatisqueexpolitasac-ceperis, veniam imploramus , nos

ftudiaque noftra humanitati tua?,

L._{B, commendantes.}

Caput Posterius.

Aretologicum.

$. I.

FInibus

hiftoria?,

ejusque

Minerva,

utilita-

de-monftratis , ex quibus

jucundam

non modo, verum etiam

necefla-riam efle _intelligitur5

noftrumjam

eritVirtutes, ut

promifimus

,often-dere, _quibus

_praeditum

_efTe

tet hiftoricom,ex cujus

fcriptisan-tea memorati frudus

percipiendi.

Heic _primum

_fibi

_vindicat

_locum

Tietas, quam ante omnia

hiftorico

commendatam efTe debere nemi¬ nem _negaturum

nobis perfuafum

)° (£<§*- n

habemus, nili qui Numen aliquod

e&e neger. Etemim ,

quemadmo-dum conditor eft _{generis humani}

Deus, ita etiam cuftos atque re-<ftor morralium , quamob caufTam

ultimum quoque & (ummum finem,

utin omnibus rebus humanis refe¬

rendum efie ad Deum O. M., ita »

etiam hiftorico _prscipue fpe<ftan-dum volumus. Hiftoria enim _eft,

quae humani generis focietatem

de-icribit, 6cquo majordeprehenditur r diverfitas acftionum 6c confiliorum,

quae exliberahominum voluntate-j nafcuntur, eo majorem _quoque

va-rietatem obfervat focietatum; offi¬

cium autem _{pii 6c fapientis} eft

hi-ftorici, ad eventus praeterea, qui

paffim extra

ordinem accidunt,

o-mnemque humanam induftriam-,

fuperant, adtendere, ubi reperieca cauftalonge potentiore 6c majore,

h.e,, aDeo _proficifci, qu^ imperiis

6c _{rebuspubl., domibus 6c privatis}

aftionibus bona funt 6c falutaria_>.

's _{-übg) O (}

Quam maxime itaque eft ev'itanda

Horum _{fententia, quiomnia} neces-fario fieri _{fomniant; <5c}

Epicureo-rum tenebris obfufcara _{fecuritas ,}

qu® ccecam fortunamomniumefle rerum_{gubernatricem ftatuit.}

Scri-ptores enim; huc violenta quaii manu trahentes res _{quascunque-j,}

quantum a vero fint alienati,

fto-Hdaeorum conamina fatis docent. Vana omnia,lubrica _{atqueinania_#}

funt, qu®citrareligionis fcientiam

traduntur_etjamapaganis,qui quum nihil ad _{agnofcendumDeum} verum

valuerint, ad alium nos ducere

hi-ftori® au&or debet _{choragurn , cui}

Cnra eft de omnibus, _ut divus

loqui-tor Sophus _{m\ Sic namque eaeft,}

qu®

eile debet,

majeftas,

quando

divin®

ratio-nem habendam efie monet

hiftori-cus, &res in orbe terrarum maxi¬

mas, Scquidem

divinascumhuma-nis,admirando prorfus modo,com«

plicatas efie.

) o ( a

§. Ii

Pietati, div« virtuti, proxi-fnuiu _{oecupare fubfelliurnVkritatem} debere, pelarn

_profitemur,

neceffaria enim _{atque magni haec} eft moinenti, ut, ubi illadefidera-tur, nulla _{plane fithifioria, ab}

ho-mine licet _{pefitifilmo, & ad} fcri-bendutn _{ingenioexcellenti &acuto,} concinnata _{fit.Quippe propriah«c 5} 8c _{quafi anima eft hifioris. Fidem} hiftonci illaefam eile _{debere, ladlea}

Romani fermonis ubeftas docet _n):

Quis wefcit, inquif,primamejje hiflo

-riß _{legem,11s quid ßlfi dieereaudeat?} deinäe ne quid_{veri uon}audeat?Hinc

alio loco veritaüs lucem _{adpelJat hi~} ftoriarru _{Siquidem, ut rede dixit} Plinius _{o): non eßentettioni, fedfidel}

veritatique componenda eflhißoridXJ

n-de exclamat _{SGtieca/>).' Penesaudö*}

rem _{fides efto! Idem quoque antea_*}

indicatum eft, dum ad

expofitio-nem finium ac utifitatum hifioråé

profan«

ii)de. L. i.cs\$deorat. o)L.7.

Epfß*

x_{7. p) L,4,}

*4 •&>■%) ° (

profanas acceffimus; quod

fithiftö-ria vera five fidelis rernm narratio« Narrade _{itaque non fuffieit, fed ve¬}

ra narrando hiftoricus fuum _pera«

giü officium: nec veriffimilicermo¬

do, (ed rem , ut gefta eft,

necefia-rio _{pronuntiare debet, nihilque a} veritate declinare. _{Egregie in ho¬}

norem _{praeflantis hujus virtutis,}

magni nominis hiftoricus,Ubertus Folieta,hunc in modum _diflerit#):

„Quamvis apta,ornata,copiofa, e«

„legansfit narratio/qu^que omnia „lods, _{temporibus, perionis}

con-„venientia _{plane fervet, confilia}

„apte & luculenterexplicet,

egre-„giisdefcriptionibus,fituslocorum, „formas urbium ac munimento-„rum, inftitutiones acierum

,ordi-„nes _{praeiiorum, difcrimina, ca(us}

„ante _{oculos ponat, ac veluti in}

„rem _{präsentem legentiumanimos}

„inducat,&c.fiVernas in illadeiide^

„retur, decoram _{quidem & aptam}

?)fore

4M ) o ) £#*■ iS

forenarrationem,athiftoriam nonu

dicofalfam & _{pravam ,iednullamu} omnino futuram. Aureoe norma?" fimillimahsec reseft: ut enim

il-la, per fe quidem pretiofa, fi re&a

non fit, munus (uum praeftare _ne~

quit , nec norma dici poteft, ita

etiara avero aliena _{narratio, poli»}

tiflimo _{licet genere confcripta,} hi-ftoria non _{eft,necnomen meretur.}

E contrario hxc _{quoque de} hifto-rici veritate afiertio firma_eft,quod, quamvisrudi &incomtofcribendt ge

-ncre->verba funtFolietae _r),pluribus

tarneniWejiterismandata (it narratio,

omnibusqueornamentisplanejtt orbata,

fi Veritastamenadfit, vilts quidem (it,

hidori# nihilominus vim _& nomen

re-tineat. _{Hujus rei demonftratio a}

normaiterum re&a , ex:

quavisvi-limateria _{fafta,pendet: quodenim} redtum in norma efficit, _idernve¬ rum in hiftoria valet. Ex

hiftori-corum _{itaque catalogo}

exeluloses-fe volumus Portas , qui fi&orum

t* _{*m ) o (}

creatoruroquenomina a

quibuscfam

U-bertus^) non tama carmtnibus_faci¬ endi* &cremtdistmpojita_habent,quam

afabulis _afeficiis

ér

Magna inhoc negotio, de fide

hiflorici dum _{difputatu? , funt}

di-vortia, dum qusefitur, anfalva ve-ritate _{fcfipta fua orationibus*} orä-tiones _{ngotrmöTteicug ornare}

_pöflit

hil, quo minus vera efTe pofiit-ä hiftorica narratio, _impedire

exifti-memus , fi hiftoricus modo in pri¬

ma _perforta, modo _intertia referat,

proutvariasrerurn

efTe

circumftan-tias _{reperit j quae}

_aliquando

perfonam loquentem , aliquando a

narrante in _{g:tia perfona pronun»} tiari _{pöftulant: hoc enim}

quotidia-nos loquendi _ufus

docet,

natura, ad quam bonds au&ot^,

feriptionem fuam dirigere

debet.

Hiftorieo

-»g ) o (

Hiftorico autern noneam

_largimur

libertatem , ut ipfi fas fit perfonas

quascunq;adhibere loquences,e.g.,

gregarium rr.ilitem de rebus

belli-eis, & ex inüma plebe hominenL#

de felicitate civitatis _{procuranda ,}

quippe, propter rerum infeitiam^

talia hos _{protulifle,nemo facile}

cre-diderit, _{ideoque tidem leriptoris}

corrumpunt* Adhuc nos veritas

cum _{retineat, memoratu}

dignifli-mumeffe _{putamus, potius} aliquan-do hoftibus, _{quam amicis}

inhifto-ria efle _{credendum, quoniam ho»}

ß'tum feripta, ut inquit Bodinus t) 9

quemadmodum non ommnoprobanda ,

Ua nec_{penitns mprobandafunt,}

Ami-cos vero ad auram benevolentise

captandam blandiri, longo rerum„»

ufu conftat* Pari _{itaque ratione ae} Cicero dicit u): nuüam in amjcitüs

peßem ejje majoremquam adulatio*>

nem,blanditias9 aßentationem ,nos in

hiftoria amicorum _blandimenta

pe-B fte_>

18 -*$■§ > ° (

fte nocentiora efle aderimus, Haec

quöniam

vitia

duni _ferpunt,inftar_gangraenae,

per-meando ,totum corpusterit, fidem

hiftorici _{depravant. Magis etiara-.}

exoticis, quam civibus ad

qui eorum,de quibus fcripferunt,

antiquitates ptane fibf cognitas

ha-bent, verum ftarrant, nullis

afte-élibus _{perturbati. Contra,} dorne-dici _{fcriptores patriae laudes}

prae-tereunt _{nunquam : dequoBodinus}

ica _{x) : Eodem morbo, Ji morbus efly}

fuorum popularium digmtatem

honeflo

mendacio tuen, _{omnesfere htflorict la¬}

borant, Fidus autem efle debet

hi-ftoricus, & re&o curiu Tullii

fer-vare _{ieges; y) Ne quam}

injcribendo

JuJpicionemgrått*, ne quamftmultatis

otlendat. Tam laxas enim habenas

extenfosqiie lim-ites verum habet, 5,ut Z) nulla (It virtus, cujus non_>

»htovigotärdas. §. III,

at) Joan. Bodin. p. m.45. y) deörat.

4&) ö (§#• #

§ Iii.

Éx di6tis Probitatem)quaead fi-dem haud parum confert,

terciolo-co _pönendam

e(fe

, quisnonvidet?

Qprppe, utblanditias,

aduiatio

fuis _{ja&ahtia noxiae (unt, itaetiam}

morofitas & odium valde

hiftori-cum _{turbant, a vero} abducunt» &

interno inftiiidu ad _vituperia evo-menda _{faspemovent. Hujus rei ao} cufancur Gra-ci & Latini, _aOquod" rerum a fe _geftarum magnitud!-" ne _{parietes cum repleverint, re-f}

liquos

magnas &memorabiIes gelFiflenü>"

turpiteromiferintjVel etjarri atroci"

verborum contumelia notaverint." Nen diffitemur a quijhusdam

re-geri, fe metu principum a vero

di-ftrahi, & ad finiftre de aliis

judi-candurn _{impelli:Sed horum,in}

op-probrium hiftoriée natorum ,

ftu-poris vitiom efl culpandum, quod

veratn animo non inelle

probitä-B 2 tern

5-IQ ) C (

tem fatis _{indicat, quando}

fuppri-mi debere veritatem _{perverfe cogi»}

tant. Inter feculi dedecora _illiquo

que numerandi , qui, veritatem^

exiftimantes ede _venalem, pecu-niis _{prsemiisque ad fceleratorum^}

laudem, bonorum _vituperium

de-fle&i fe _{patiuntur. Solasautemille}

rerum _{defcriptor inter tanta vit^}

monßra _{elegantiflime lucet, incu¬}

jus animo fixam fibi fedem

collo-cavit _{probitas. Nullis hic} commo-tionibus dat _{locurn, quae rnentem} huc _{illucque quadent. Necfuorum}

amor, necfnimicorumodiumeum

perturbare poftunt. Enprobum vi* rnm,qualem efle decet hiftoriogra«

phum !Talis, inquam , effe debet„

qui de rebus honeftis nil inique_>,

non bene de malis _{judicec, fed}

vi-am _{pofteris ad verum indicare fe*}

éhtur , & b ) cauf]am fcribendifqlam

habeat_{publicam utilitatem, acerrores}

vita _{corrigendi dejtderwm.}

b

s

IV.

) o ( _$&. zi

§. IV.

Pauci, mirum! hiftorici fuam..

inomnibus _{fpartam ornant;}

narra-re _{quidem omnibus commune} eft,

at monere non item. Ha?c tarnen-,

tam ar<ftointer fe_{jun&a e(Ie debenc}

vinculo, ut nunquamfeparentuH-f.

Etenim , inter has conjuges divors

tium cum intercedit, mutila

efthi-ftoria, nec poteft le&or quid

cape-re incrementi, ad vitee rationes ex

rerum a majoribus geftarum

defcri-ptione. Itaque adfitnecefte

eftPn/-dentia hiftorico , ii rite fuo fungi

velit officio. Ut enim ex

narratio-ne rerum variarum cognitio

para-bilis _{eft, ita prudenti monitione_j,}

quid aut fugiendum, aut

fequen-dum difcimus. _{Hujus autem}

pru-dentia?, quam in hiftorico

poftula-mus, variae funtpartes, quae

utfi-gillatim indicentur, opera?pretium

eft. Nos _{primo morumdottrina,} re-rumque

politicarum

_quidern-.

Il _{) O (}

femper hiftorico non adeo eft

ne-celTinum, quando vulgaris

com-pendla, ilerilesque a&ionum

cara-jogos

quas 7iguyfiajr/yjg nomine venit, h.

e., quaejuftam _rerum expofitionerri

habet, literis mandare voluerit ,

quam maxime requiritur. Nifi

e-nim _{philofophia? civilis dogmata}

calleat, haud feliciter de belli

pa-cisque negotiis feretJudicium, nec

fcedera, _{pa&iones popuIorumque_»}

-condifiqnes rite _delineabic, circa

quas res prascipue occupataeft

hi-Öoria civilis. Nif! _{probe noverit,}

quid virtus 6c vitium , quid

hone-ftqm 6c turpe, quid bcmum6c ma-lum , atque ex his fluens utile 8c

humanogeneri noxium,facileeum

fugiet re&a admonino, quae ad

o-mne _{exemplorum genus, afe}

pro-pofitum, adefTe debet. Hoc delide-" jrare videtur Cafaub. his Polybiurn „laudans _{v^rbisr): Perfonamhifto*}

rici i i

) o (

S-&-rici cum aflarnfit PoIybius,noninf totum exui-t philofophi. Pbilofo-" phus enim erat;

fed

lin

gvar operibus, non

fcrmonibus

rebus_{ipfis,n m}

_profeflione&

_{philofo <c}

phum, ided, parentem commu-({

nem humanr _generis dicas hiftori-"

cum,_qui modo

cunåis mortalibus"

in univerfum _{falutariadi<dacpr£e-a}

cepta;modo privatim hane,

autil

lam _{gentem familiarium}

_fibi

catorum admonet. Id autem _prae-^

ftatau&or, cum,vel inuniverfali*

bus, vel _{particularibus}

_hiftoriis,

mite _{prodiere , laudat, &}

_ad

_pari*

ter agendum alios

ftimulat,

vitio funt_{corruptae, vituperat &,ut}

abominabiles,_{fugiendasede docet,}

ad _{quod haud parum facit, fi}

lisi-pfe vitiis non fitinquinatus,quce in aliis_{carpit.Ceterumiormamrerum}

publ. explicaturo

inprimis

ed

re-B 4

24 -*$5 ) ° (

fpiciendum

6c_{(pSofäv , jfuFr.maqtie fide cauflk}

funt demonftrandae. _{Sic namque_»}

politicorum regulas fuis exemplis

optime illuftrabit.

Juris peritum hißoricum efle

o-portet, Ii rede de rebus judicabit.

Jus pofitivum civile intelligimus,

cujus_{pro civitatum varietate,mul¬}

tiplex 6c variaeft

difcrepantia.Gen-tis _{igitur hiftoriam expofiturus,}

e-jusdem leges fciae, necefTeeft; ad

quarum tenoretnresfubftratae

exa-ininanda?, _{juftce ab injuftis}

fecer-nendcE , aequae probandi _, iniquse damnandae. Prudenter vero _{ipfi eft}

cavendum, ne fadum pro jure_*

accipiat, autjus cum fado temere

mifceat. Decetero in res _prseteritas cum _{inquifivit, de prcefentium}

fu-turarumque eventu docere poreft

3,ac debet. Etenim é) eadem ma-y,net hominum natura, etfi indies

?,deterior fiat,redeunt lingula

nego-„tia,fimilescaufTcej& occafiones,

*4§4! ) °

miles hominum _errores./)

_Ejus"

potiflimum gratia

hiftoria

fcripta"

eft, ut aliorum exemplo, quid a-"

gendum in vita

eftet,

videremus

Siquidemj prasteritorum

exempla"

teftimonia funt futurorum."

$. V.

Reimilharis_peritiam;

_ab

_hiftorio*

grapho merito

pcftulamus;

ad bel¬

li enim _expolitionem

_fi

_&

imperitusaccefterit,quo

ordine

fin¬

gula tradenda, quze res

vulgares 5c

ineptiae omittendse,

qu<eilluftres 6c

infigniores a<ftiones

recenlend^

fmt,nefcit. Quid ? ubi incipienda,

ubi finienda _{defcriptiofxpe ignorat.} Ut de tali hiftorico idem dici

pof-fit, _{quod de Poetis Horatius:}

g)Scribimtis

indofti,

doäique

poemet-ta _paflim.

Certe, hiftorico tam neceflaria ta*

men hxc eft notitia, uir fine gravi

vitio abefte _{nunquam poffit. Hinc}

artem _quoque ta<fticam _eum

didi-B 5

cifle,

f) Anton.Viperamsp. m.845. g)

Lik

i6 _{«»{) o cm*}

eifle, magni refert. Quippe ^ nifi,

quidbene, aut fécus, inordinanda

acie,6r fubfidiis

_{difponendis, fa&um}

fuerit, _{intellexerit,ceterarumq}rerü}

ad bellum neceflariarum ,rationem addere_{pof!ir,quibus artibus hinc} vi-<5loria _obtineatur, illinccladiscaus-fas ob _{oculos ponere nonpoterit.}

5.

_VI.;

Addimus eo majori jure

XPO-NOAOFIAN &rEUFPAOIAN,_quod

oculi fint hiftori^ , quibus

fidefti-tuitur _{hiftoricus,indenfifiimis} ver-fatur tenebris. _{Qui enim , in rebus}

exponendis, temporum rationerru,

non habet, _fimilis eft _{iiantas, qui,}

amifla _{pyxide, in vaftiffimo}

ober-rat _{pelago, incertus ubi locorum^}

vedetur, 6c nunquam veram

in-venturusviam. Nec minus prodeft

locorum _{cognitio: Quum enim a} locorum ficu_{fa^pifiimererum}

even-tus _{dependerit, nonne hiftoricurrLj}

hasc _{ignorare dedecet? Certe,cum} vitam hominum informat hiftoria,

neceilum quoque eft , ut ducem^

)of 17

belli doceat, _{quando anguftia?}

lo-corum, vel fpatiofi campi fe&andi

vel vitandh

5 VII.

Licet minus interdum cult&_?

di&io,in feriis, puta,rebus,gratafit

ac afliciafjhaud fecus quaminvino

veteri amarifudo dele&at: _Eloquen? tiam tarnen non minimum hiftorise

dare fulcrum exiftimamus, qua fi caret, corpori fimilis, omni cultu

fpoliato , adparet. Non vero ica •

hane _{commendarnus,} ut iliud ftili

genus, quodfublime & eiatum

clue-re fölet, _{femper requiri} ftatuamus, tum _{plerumque inträ iftosverfetur}

hiftoria limites, _{quos fibi} medio-cre _genus&a?quabile_pofitoshahet:

quare

etjam

plu-rima exftant _{litigia. Modicurn} ita-que ufum florum Rhetoricorum

concedimus, qui lumine fuofplen*

28 _{) o (}

dorem concionibus _addunt, noti_*

vero res rtovas _{fuperaddunt. At,}

probe adtendendum,ne orationem

talibus calamiftris _{inurat, quasaut} obfcuritätem _gignunt, autlegenti-bus fatietatem _{propinant, quo} ni-mis anxia verborum cura &

ele-<ftio quoque pertinet.

Adpropria-ta vero_{finguiis rebus verba}

adhi-benda, & ubi de bello fermo _eft, miiitaribus utendum eft vocabulis:

fi de a<ftionibus ad forum

pertinen-tibus,forenfibus ,& ficporro. f

§. VIII.

Plures virtutum _{fpecies addi}

pofte lubentes agnofcimus, at, ne_» hiulcus verborum cumulus

erudi-tis tasdium _{pariat, aretologias} no-ftras heic finis efto. _Quceftionem

tetigifte contenti fumus, an&

qua-tenus le&orem _{fallat, quifaliqua.^} harum caret virtutum hiftoricus? Ad _{prius tam aperta & facilis eft}

refponfio, ut verbo dixifte fufficiat:

Fallere. _Quomodo autem _decipiat,

i

•m ) o a®* i9

quemque

dgslccs,

virn

&

naturam _luftrantem, nonpoteftla-tere. Etcurlateat?

Ubienimpie-tas nulla eft, ja&ura _{gravis quam}

praefens eft

?

Ubi veritas

ab-eft, _{qualis eritrerum} ante

a&arum

noritia? In exilium _eje&a

probita-te,quam fpurcusaccedithiftoricus,

ad _{viruperandum pronus'?}

Siregi-na a&ionum, prudentia,

ejusque_*

fatellites _{palatia hiftoria:}

_deferuerit?

pol, turpiffimus

remanebit

hifto-ricus. _{Quid, fi omnilepore caret?}

Jejuna, 6c, ut reliquos fru&us

ta-cearr.us, ad lingvaegenium

cogno-kendum nullius utilitatis erit.

Clau-dimus cum Cauriana inTacitunx*

h): e re effe hiftoriographo , utin

aula _{Principum verfétur ,}

utfequa-tur _{exercitum, ut ex fumrnornm}

ducum _{aliorumque virorum}

diverfarumque gentium 6c regio«

num

So ) o ( £<§*•

nurrt mores 6c _{geniurri exploret; ü£}

tempora berte diftingvat; ut fuüm

interdum , licetpaucis, & quafiper

transennam, _interpdnat judicium»

Hinc _etjam pra? ceteris

exfoliicTa-citam , qui,nobiii löco natus,

rei-publica?

gerendaediu interfdit,ftirrw

maque cum utroque Vefpafiano j Domitiano& Nerva ufus

familiari-tate, orrmia expifeatus eft arcana

prineipum.

Unde,

Se-cretarius Status * hiftoriam feripfit

prudentia

plenam,

digtiamq}quarri

imitarentur cunåi,nifielTet inimitabilis. S. D. G. ——t«.__ —-u— Au&ori 7 Juvenipereximio ?

Du. LdVREmiO NORM,

Populari& amico honoratiflirno.

TT_{Ißorici dum Tu Virtutes}

_pingis

Amice,

Pramtavirtutumneäh_Apollo

_Tibi

_l

Ita

animo _{quam venaprolixiori} adplaufit.

Ad

rtmicum & _Populärem

Dc^

VIRTUTIBÜS HISTORICI

publice diUerentem.

ÄRdua

!

>

najßquifcandere culminé

1s_{fludiopergttmitllovigihque labore.} Ut _{queat eptatam tandern contingere}

metam

Etdecus eximia meritümcum laude

re-ferre.

Tu_(tc

_{ingeniifpecimen}

HocJolers monßrasoperamjmulatque

iaborem,

Quam firmos teneasgrefjus ad

culmina

Phcebt.

En tibi j fipergas, felici hose omine ce*

dent7

Pierides aderunt_{preeßo tibi jerta} fe-rentesi

Mimer_{a, qu# doft# frontis Tibi red*} det _Apollo.

amicamanufcripfle

Omatiß^mo ac Preftantijfmo

Dominoj

LAURENTIO NORIN,

f\Uantum_{ft delett}dmen rerum ante

d-*£*Lttdrur/j notitid, _quivisfacile percipiet>

ft ocuIqs in aviditatem majorum bißorias

conficiendi converterit. Verität is enim lu-cem hiftoriam _{etfe neminem} fallere _cre*

do. _{Gjuapropter hiftorico quam}

maxi-me incumbit, _{ne5quidquid occurrat,}

ra-tum 6f_{firmum habeat}f nid quod luculen-ta veritas _{perfvadeat. Hinc} cunttus dotto*

rum _{gr ex} ej_{ui amore ex ar}det, qui in _re¬

bus _{exponendis veritatis duttttm tenet.} Jjhiibus autem virtutibus accinttum eße

hiftoricum oportet Tu, amicet egregie fane ac dotte in prafenti dißertattone Tua

ex-ponu t perßicueque tradis 7 atque ita te

veritatis cultorem _{fincerum effe defgnas.}

fhiaptopter ealidas ad Summum Aumen

preces devote eßurtdo yvelit tefalvum diu confervare tuisque cognitibus benigne fa*

veret

DANIEL

_ÖU36£