VATICINIA HABACUCI
VERSIONE et NOTIS ILLUSTRATA,
Qjυ JE ,
CONSENT. AMELISS. FACULT. PHILOSOPH#
PUBLICA DISQUISITIONI SUBMITTUNT,
JACOBUS DUV/ERUS,
tac. philos. adjunct. extra- ord.
ET
CHRISTOPHORUS EKWALL,
5tipendiarius regius.
[ostro - gothi.
IN AUD» GUSTAV. MAJ. D. XXVII. JUNII MDCCLXXX.
.
BORIS A» M. SOL1TIS»
UPSALU,
apud Joh. Edman, direct, irr reg. acad, typogr.
\
VIRO,
ADMODUMREFERENDO AC „
DOMINO
MAG PETRO EKWALL,
FRiEPOS. et PAST. m Gammalkihl Vigilantissimo^
PÄEENTI OPTIMOr
yl/Temor SeneSlutis Tue variis aggravatce moleftiis, quöS
invito mihi pranuntiant fatalem, horreo eloqui, mörtens
Continus ejfe Te manfur am | ut un quam det ur mihi oc- cafio opportunior propalam declarandiy le exflitiffe Patrem
fine exemplo piumq & prorjus immortali colendum honorercui
alter ego filius debeo liicis ufuram, bona quevts ,> educatio*
nemque inde ab incunabulis propenfiffima follicitudine per a-
B avi y cui tot y inquaniy accepta refero beneficia> ut ea dem men-
te vix ajfequiy nedutn verbis celebrare po (Jim. Tanto igitur
Parenti do, dedico Academicum hocce SpecimenTun ex-
penßi juris publici fattum y id quod adfpicias obfeero y ut a- pricam tejferam t ene lie q nidem eruditionis me χ,
probi omnigenaque vener ationis copia redundantis animi,
nunquam cejjabit pro Tua vita ad [eravi usqae canitiem du¬
vatura
,pro Tua Familie noftra longe l&tißima incolumifai"
fer ardentes ej}undere preces.· Dum [piro, futurus fumy
PÄRENTIS ÖPTIMI
ji/ίΛί olfequentijjimus
CmiSTOPHORUS EKWALU
ψ
•
4ίΤ°&.
Φ Φ*
«WM?
Β Jfuo aevo vitam degerit pipan, licet ex certls
rerum monumentis nequeat erui, apud o-
ptimos tarnen Scriptores in confeffo eft > il-
lum Prophetae munere funttum fuifte Pub imperio Ma-
naffis Judaeorum Regis, quippe cujus fatis vaticiniorum
argumenta praecipue conveniunt. Vid. 2 Reg. xxi. &:
2 Paral. xxxhi. At vero non una , Ted per diverfas
vices pronuntiata eadem oracula fuifte, ut credamus
ivadent plures rationes. Capitis I:mi verfus 2-4 ,
qui di&itänt corruptionem & illinc orta teterrima ma¬
la Judaici populi eousque proceffifte, ut vi£trici in- juftitiae tiinc perpauci illi fideles nunquam non fuc- cumberent; pariter ac verfus 5 - 11, ubi minatur Deus
fidem omnem exfuperantes poenas, in quibus haud
ita multo poft exfequendis uti decrcverat oheo, gen¬
te faeva & valde formidabili, referendi jure funt ad
aetatem, quae anteceftit vinoila Manaifis. Cfr, sParaL
xxxni. v. 10 & i i. Verfus 12 -17 , in «quibus gens dicitur, inftar pifcium reptiliumque infidiofe capta., in manus alienigenarum incidifte, potiftimum redige¬
rem ad ftatum Judaicae reipublicae, poft •abduElum
Manaften longe ploratiflimum. Caput Ihdum, ubi Jehovah afteverat Se fuo tempore impleturum omnes
promiffiones, Seque habere probe perfpe&a icelera potentiftxmi hoftis, cui ipfe repentinum exitium prae-
A pa~
« -
få ) 2 ( II
pararet, verofimillimge rationes referendum völunt ad periodum temporis, qua Arbaces ceterarumque pro- vinciarum praefefti ab Afferhaddone deficientes, ad-
verfus illum bella fuiceperant. Caput Ilbtium, quod
iiftit preces ardentiffimas, cum capite antegreffo co-
hseret, & tutiffime revocetur ad id temporis, quod a
eaptivitate Manaffis, usque ad illius liberationem ef-
fluebat. Hanc certitudini proxime accedentem ve- ritatem fiquidem ex Hiiforia, cum Profana, tum Sacra, monftratum iverunt Philologi experientisiimi,
per eorum praemunitam viam tacite inceffiffe ma-
lui, quam iub his acciiis pageilis excipere tot argu-
mentorum cumulos, in peculiari opere fat grandi colligendos. Vid. Kalinsky Ohf. Hiß. FhiloL Lib. IL
Cap. 1-5. -
Sedlio I, Caput I > ν. 1 - 4.
V. I. Vaticinia Prophetas Habacuco revelata..
2. Quousque jehovah, clamabo & non audis? Con-.
ν. i. kpd) Suec. Tange, Germ. Laß, Vulg. Onus, Targum Jonath. onus Prophetiee, a rad. «Bügenßerre, fpec.·
inrer alia plura : verba proferre, eloqui. Reflius ideo :·
prolafio fermonis, f. ediclum propheticum, vaticmium; cui
confentiunt O. f. LXX. λήμμα: Sermo a Deo aceeptus, aAcifi- ßoimv. Syrus: & Arabs : Wvifio. nm) Prater.
notionem videndi innuic: recipere fpeciem in tttenfe, infin~- Jit. Sic nm kwbst, Prophet id, quam Deus in fenjus animi
inßnuavit, ί vaticinia , qua revelata jnerunt,
2. con pro öoro) Syr, concretive ob
viokntosO.. ad vatein retuler unt: dδικέ μένος-, v im paüens·
m \ / r ) c v m
«as»
quer or apud Te de injuria, fed non fuccurris. p Cur permittis, ut videam tantum corruptelae, ut fpe-
dleta tot aerumnas? Oppreilio & injuria iunt femper
ob oculos meos. Proceflus judieiales abeunt in lites.
4. Propterea negligitur Lex, & veritas non valet in
judicio. Cum impii numero exfuperant pios, non
pofTunt non judicia haberi perverfa.
A 3 Se-
Eodem modo Ar. & Vulg. quos fequi placuit Joh. Henr.
Michaelis in fuis Biblicis Notis ad hnnc locum (b r i be η ti:
Eis efl, vim potior, violentia exercetur.
3. κ»»·prior vri) Alienam interpunddionem le£bönem~
qua admiferunt O. Syr. & Ar. vertendo: contra f. coram
me faBam efl Judicium, judex, accipit. Origini proprius Vulg. Et faBum efl Judicium & contradiBio potentior, quam
interpretationen! capit fpatiofa notio verbi ηκ», fepius indigitantis etiam: extollere, feque fiflere potentiorem, adeo·
ut fenfus fiat: Proceflus f. cauiTaa judieiales exiilunt qui-
dem , verum inter haac non diminuuntur, fed aiigefcunt jurgia atque lites , & quod inde fequitur, altiores agie
radices morum eorruptio, perpetua illa ob meos oculos Tragica Seena.
4. ur ospd tojV x^xS) O. Ar. &Vulg. non ad fin em per- venit. Syr. cum aquitate. nw notat quidem Ιντελΐχισμον, perpetuitotem & continuationem 3 fed h. 1. ob contextum
potius obtinebit: pur it as, finceritas, veritas, a rad. Arab.
purus, fincerus Juit. Cfr. 1 Sam.xv,29. Jef. xlii, 3.
Prov. xxi, 2%. Nam Lex fub initium commatis dicitur intermitti, ad finem dicuntur judicia ferri quidem, fed perverfe, ob numerofam multitudinem impiorum. Ea- propter iimplex & perfpicua interferitur fententia: Judi¬
cia non exeunt in veritatem, f. veritas non valet in judicio.
two) in Lexicis plerumque: ängens r obfidens. Ego mal-
få 3 6 ( φ
Secäio IL Caput I, v. 5 -11-
5. Videte & attendite, Contemtores, valde ol>
ftupefcite: -nam tempore veftro exfequar opus, cui
non iidem habebitis, ii prsenunciatum föret. 6. E-
go ipfe expsdiam Chaldaeos, gentem crudelem & prae-
cipitem, quae late per terrarum orbem exfpatiatur,
ad occupandas] regiones, quae fui juris non erant,
7- lem expo nere ; multitudine fuperms, a rad. Arab. ^*£=3,
quam adfert Schultensius. Vulg. pv&valet, O. vmtccL·-
■νοί^ΐυει.
$. Aquila, Theodotion, Symmachus , ac poft illos Hieronymus, legentes tma i*o reddiderunt, adfpicite in gentibus. O. Sc Syr. legendo o**» ko verterunt : videte
contemtores. Ar. Socordes. Quandoquidem ad hoc effatum appellavit Apoft. Paulus A£1. xm , 41. ibi exftantem le-
£tioncm e vcfligio fequi confultius duximus.
6. ni trpe mn) Prorfus eandem φς&σιν ufurpat Z?eus
exeiraturus iuper reis hoiles & mala alia, 2 Sam. xiqn*
Zach, χι, 16, ujn non tam reddidero: Ecce Ego, quam
potius, ego ipje excitabo C Sc volnntatem Sc robur dabo^ o- mnimode expediatn. Nomen OHtSD variis gentibus tribue-
runt fcriptores. vid. Kalinsky Li b. 11. Cap. 2. Sed quum
paulo ante Habacucum Jefaias, utpote primus inrer va-
tes facros, cap* xm, 19. xlviij i. Sc xlviii, 14. digitis quaii hoc <chara£tere defignat incolas terra: Babylonicae,
caufla iubeft nulla, cur tam aprica veritatis hiibbricse ve-
ftigia deferamus. Codex Alexandrinus των lxx habetj ε&ργείξω εφ* ύμοος τέε χαλά^cclae rås μονχητοιε, το ε&νοε κ. τ.
Α. At quum gloifema rås μαχητοί? ignorant, excepta A- rabica, ceterae Verfiones, forfan pro nota marginali ab
imperito quodam intertexta habendum fit.
m ) 7 c β
η\- Horrendus & formidabilis populus, qui ipfe pre?
arbitrio jus & imperium fibi conftituet. 8. Equi ejus
funt ceieriores pärdis, vifii funt acutiores lupis ve-
fpertinis: Equitatus ejus faitu tumefcit, e longinquo
venit, & provolat' tamquam aquila ad efcam fefti-
nans. 9- Omnes ad vim inferendam ingruunttota
mens
7. w inwr) Haee bina verba funt diverfimode red-
dita. Sym. decreto fuo (<jeypcc ro iuvrs) egredietur. Syr.
pro nw locavit (XIQ.J.M adfpeBus, jrons. Arabs id. Jo-
nath. niti decretum, ediBam: Vulg. onus. Hae diilimilitu-
dines redundarunt ex diilimiliter aceepfä intelligentia ver- bi foeeundi «»χ Inter recentiilimos Gel. Schulz in Lexi-
co! CoccEjr p. g 5 2. expofuit vocabulum per' pronuntiationem
in genere, quoe jfr fpeciatim ad legem applicatur, inde emergit ipfum ediSium judicii, C lata JenteMia. Celeb.
Dathe paultim 7τεξίφξκζων hoc comma ita explicuit: Le¬
ge s feret & ediBa dabit pro libidine & arbitrio fuo. Cui
Ibcutioni noiiram pröpe accommodavimus..
8. Pro D'iDja legir Syr. ami» dum fuae veriionis' te·
lae in t §r texuit: "IfAJ , aqtitla s\ tamerfi i»?, velocitatis fym- bolum, mox inde in eodem verfu occurrit. ma *πη·, Arab.
t>=>- acuii, de qiiovis acumine dicitur, & in boc contex-
tut vifui acriori oculorum maxime congruit. iwdv) era1 ex-
plicuerunt Proff. Simonis· Sc Schulz in Lexicis fuis per
diffwidere fe\ augejcerey multum e(fey at forte propiorem analogiam εξμηνεων & heic Sc bis; aliis locis Jer. l, i i. Ma-
Jach, in, 2θν ope linguae Arab., dedit Schültensius fuper- Hit, fafiu extulit fe, colläta rad. (J&-K
9. wip' oma /hmo) Sym. adfpeBus, vultus eorum ventus
urens. O. refißentes faciebus eorum ex adver[o. Syr. adfpe«-
Bus eorum vultus teiertimus. Arabs totum verfum aliter
sontexendo reddit hoc tenoreConfummatio veniet impüs
«93b λ © ( ς££ϊ
) Ο ι ^
■mens eoriim verfus orientem dirigitur, ut auferajnjt captivos, haud fecus ac arenas, 10. Ille autem (Rex Äiierhaddon) Reges illudit, principesque funt ilii Iii-
dibrio. Ille irridet omnia munimenta , eadernque ag- gere inflruSfco capit.
II,
fefrattariis, in facies eorum a fronte, Chald. Jonath. Ad- fpetlus eorum ßmilis eft vento orientali vebementiori. Vulg.
facies eorum ventus urens. In ejusmodi fententiarum di-
yortiis yifum nobis erat confulere rerum optimam hifto»
riam, quoe refert haec vaticinia ad tempora Manaiiis Ju·
dteorum j ac AiTerhaddonis Afifyriorum Regis; un de vero- iimiliter elucefeit, effatum praefens alludere ad vehemen-
tiorem Sc oculi Sc animi attentionem Chaldaeorum, tune verfus orientem diredlam, quando Manaifen captivum ab-
ducebant Babelem, ut celerrime, qua fieri potuit, illum ,confpe£tui iiiferent AiTerhaddonis. Vid. Ralinsky über tim
■
de hac re diiTerentem Lib. Ii. Cap. II, §. 3. lilhoc ardo-
re feftinans ftudium ψφοίηκως exprimit vooabulum nojs,
quod recentiiiimi Lexicographi monilrarunt infignire ten- denttarn, intentionem, injiantiam faciei. Iniuper nanp ubi-
ounque in Bibliis facris cum π locali occurfaverit, non
•
ventum orientalem, Ted verjus orientem denotare, eruditiifi-
morum confenfu agnitum eil. Vid. Ludov. de Dieu ad h, 1,
ro. W *>3ϊ) Litt.eraliter: colligere pulverern, ut habent
verfiones haud paucte; Synonymica phrafis eile videtur
cum -nV?D "p-J. Cfr, 2 Sam. xx, 15. 2 Reg, xix, 32. f andere
aggerem, h. e. aggerem jacere; quem Ten Tum penitus e-
nuntiant Ο, βάλλειν κώμα, aeque ac Targ. Jonath. ·«.»
coacervare aggerem. Hoc & proxime antegreilum comma
mutuam lucem Tibi conciliant, ficubi aifumiimus Termo-
nem utrobique eife de Manade capto, ac vi&ore AiTer-
jhaddone partis fuis tropseis fuperbienti.
*ο&>\ ) 9 ν.
ii. Penetrat, veltiti ventus, & tranfit; at gravf
ter in eo delinquit, quod ejusmodi robur tribuat Deo fuo.
B Se¬
if. Locus hic inrer Δυσνόητα Habacuci jure eil re-
cenfendus. Circa obvias in veriionibus Sc commentariis
opiniones, pene dixerim innurheras, quas heic non va-
cat recitare, aqua mihi diu hserebar. Tandem, voces
in origine exitanres,- quippe quoe latins exporrigunt
fuas noriones, credebam me ex contextu venfimillime
indagare, quam h. 1. fibi poCcere poffent, iignificationem.
Nomen nn, verbis fin & circumvaliatum, malui ex-
ponere per i. Exod. ventum, quam per Spiritum. Cfr. Gen. viii,
x, 19. Sc isy in Jef. viii, 8. ambae iimul obveniunr, dum fermo ett evidens eciam de AiTyriis
eorumque in terrarn Judoeana bellicofiffima irruptione. I- dem i. Job. T8 iv, 15. fignificatus Reftat jam firmatior ut fubaudiamus fit comparatis 3 firailitudinis, Jef. xxi,
is qui ufus nec ett in Hebraeis Pandedis infrequens. opk
alias ett liiere, fatisfacere, puniri, fed h. 1. potius inter- pretarer: gråvit er dehn quere, renn: 1. debitorem fieri ,peccan·
dopoenasfibi coirtrabere. Cfr.Lev.v, 5, 19. Ezech.xxv, 12.
Aqv. Sc Syr. habent πλημμελών) improbe fe ger er e, delinque«
re. culam Praefixum 1 non ut copulac, fed oppofitionis parri- affumfimus ob ξησ/ν proxime infequentem , inbaS ins it
litteraliter: hoc robur fmim Deo fuo, i. e. hoc robur tribiut, adjudicat Deo fuo. Unde fenfus hic emergeret: Veluti
ventus dunt irruit prorumpit terrarn, (AfTerhaddon), urbem, incolas. in Cfr.v. fingula 8 Se quae 17 Cap. ei offen- lLdi·
verumenim nefarie peccat in eo, quod progreifus iftos
potentiilimos reddiderim: men felar grufveligen therutinnan, Han far tå Diis fuis referat fram och acceptos. rufar att han ut Sueco fåfom tillfkrifver fermone vådret; ii·
C« ) ΙΟ ( H Sedtio III. Cap. I, ν. 12 - 17.
12» Tune ab aeterno Jehovah? Dens meus, San-
ftus meus? Ne moriamur. Jehovah, ad judicia Tua exfequenda pofuifti eum, uti petram eum fundaib
ad puniendum» 13. Tu qui purior es oculis, quam
ut na Gudar en få mågtig framgång, Hinc di£Iionis ca-
tena in fuis arriculis fervarur, & fano nexu cohgcret cum
antegreflis fuccedens illa Έχςοιτικη exclamatio, ldololatriae oppoiita, qua exorditur vätes ftuim Leifum de rmferan-
da conditione rerum Judaicarurn, a verfu 12 usque ad
calcem Cap, T:mi. Ceterum mihi vifus fum videre pa- rallelifmum propheticum inter hunc verfum Sc v. 17, ig fqq, Cap. Ii di, ubi refponfa dando Deus minatur port¬
iern, qua uii erant, Aifyrios devaftationis poenam de- nique foluturos eife, fidemque collocatam Diis fuis fö¬
re mendacem.
12. Heic ineipit Vätes lamentariones, poftquam rr- gida Dei jucUcia in anteceffu memoraverat, variisque
precum argumentis permulcere tentat iratum Nuraen,
ne populum fuum internecioni penitus devoveret, In in- terpungendo primo hoc Hemiftichio difcrepanr verfio-
nes, Prifci tantum non omnes inträ unum comma co-
pularunt wp Sc 'nbtf ron*. Nos aurem fatius duximus prae-
euntem fequi Sebastianum Schmidium , qui feparavit
nirr Sc 'nbtf; referendo illud per interrogationis iigntim
ad onp, hoc vero una cum ad alterum prtedicatum
mor Unde fenfus diftin&ior nobis certe fuboritur con-
textusque planior. In ceteris Symmachi , cui
prorfus confonat Vulgatiis, utpote ex nofiro captu facil¬
lim am, elegi mus,
13. m niχι- videre mnhim, eft inte oculos toUrare, f. uti
nan ingratum JpeSiaculum impune fieri pati malum. ytn
It ) ϊ I ( φ'
ut maliini feras; Tu qui tolerare non pötes miiero-
rum serumnas, quare indulges hiice tyrannis? Quare
taees cum hic impius fe longe juftiorem abforbet?
14 Quare permittis, ut hominibus idem accidat, quod pifcibus maris, aut reptilibus , quorum nullus eit tu¬
tor? 15. Omnes hämo fuo extrahit, colligit eos rete
B 1 fua-
υοο pns) Abjorhendo fe longe jufliorem. Inde non eil cre-
dendum , Prophetam velie in foro Divino excufare iiiae
Nationis fcelera, qute multoties itilo fuo graviter per-
ilringit, Comparationis in modum fermo fa£tus erat, 11t
Grotius fcribit: Judeei tragnis crimimbns involuti erant, Jed tarnen in ea re multum a Chaldeeis Jnperabantur. Qua
de caufa Aqu. Sym. Theod, Jonath. Sc Vulg. in gradu comparanti verterunt jrns: $Μαιάτεξον, jufliorem $ id quod
etiam genius Hebraeae linguae popofcit.
14. ni napni) O. Syr. Ar. Sc Vulg. ad litteras fefe
adilrinxerunt: & fa et es, £? fecifti homines Scc* Sed illinc
non fat dilucidus exoritur fenfus. Celeb. Dathius red- didir: haberesne homines éodem loco, quo pifces/ Quid hasc loquela fibi velit, non adhuc probe intellexi. Quantum introfpiciam, Suecus Interpres juilum, Sc ex noilri verna-
culi orh idiomate clarum fenfum dedit, dicendo: Hvi
låter Tu månnifkan gå likafom m. m. Vel forfan pro- pius: Hvarfore låter Tu rhet iå gå med månniikor,
fom med fiikarne? Deus fine dubio h. 1. perhibetur non immediate aliquid egiife, fed permifiife tantum, ut idem
hominibus accideret, quod pifcibus maris: i. e. ut ini-
que & brutorum inilar ab hoilibus rra&arentur Judsei.
15. Suecana noflra Veriio veftigiis Germano-Lutheri pede preifo per Habacuci vaticinia infilens, ponit trinä ver-
ba illa nbyn in1 Sc ψχ extrahit, colligit & auf ert in Num.
Plur. contra indolem lingvse. Syrus in forma PaiT. ex»
&?£ Υ τ
λ(
%? ) 12 V
fuaqiie fagena aufert, qua de re laetatur & exfukat.
16. Immo hifcefuis inftrumentis per fa"£fca facrificia &
thura, divinum tribuit honorem, veluti inter hasc. e- jus domeftica res ditior ac vi£tus lautior fuerit. 17.
Verum, annon fimili modo in pofterum quoque e-
va- tr a bunt ur, colliguntur If auferuntttr. jonath. aiTurnit ut- pote ilibje&um piicarorem
3vertendo: Qmnes fimiles Junt pifcatori, qui cum ceperit pijcem hämo, colli ξζ t eum in jage·
na 8^ projiczt eum in vete [mun. O. tifi funt his verbis
in Sing. Num. Temp. Fur. & Vulg. in Temp, Prser.
Quod fi Metaphorica haec praedicata referuntur genera- rim de hofte Aifyrio, f fpeciarim de rege Aiferhaddo-
ne, contra Judaeos bellante, optime conftruuntur in Temp.
PraeC ut cum anregreffis confequentia cohaereant.
16. ιγπολΛ■ njp'vwsnnV nar) Tam recentiores quam an·
tiquiores Metaphraft® ad verba transtulerunt: (acrifica-
bit reti fuo & adolebit fagena [u&. Has locutiones nebu-
lis obdu&as Paraphraii indiguiife cenfuit noftra inno-
ciia crifis j idcirco tentavimus vertendo fimul perveftiga-
re- fenfum, ni admodum fallimnr, qui eft: Cultum divi¬
num tribuit inftrumentis (uis pifcatoriis, quibus fe debere pu-
tat bos fuos reditus; vel Metaphoricis tropis detra&is:
fumvia fiducia honore qnafi divino fua opera, fuos appara-
tns bellicos, fuam dexteritatem a dornt, quibus prcefidiis po-
tentiee fiue fupereminenti optimum in modum profpexiffe autu-
mat. Etenim fimilitudo eft mutuata a pifcatoribus, qui
fua arte aptiftimisque inventis inftrumentis rem fuam fa¬
miliärem bene auftam viftumque lautiorem reddunt, <Sc
tandem divitiarum cumulos inde partos non Dei Numi«
ni, fed fuo ingenio acceptos reférunt. Quocirca ex fen-
fu magis quam ex vepbis vertimus: & Ssnq.
17. mm ρΥ ρ Vi) Metaphoricus fenfus: Num eodem
modo ab uuacaptura in alter am,procedet l Quid vero va«-
ι
Ü ) 13 '( ©
vacuabit rete fuutn", femperque perget occidere hö-
mines iine mifericordia ?
SecStio IV,. Cap, II, v* 1 - 20.
I. Sto in cuftodia mea. Tuto loco iubftiti. A- ninuim intendo, ut apprehendam, quid mihi dicfcu-
rus fuerit, & quid-refpondeam ad querelas meas. 2.*
B 3 K e-
tes intellexerit per totam de pifcaru fumtam παξαβολήν
hcec innuit incerrogantis orationis claufula: Λ'um femper fine parcimonia occtdet bommes? i. e. Tune Delis per-
mirres, ut in homines veluti in animantia bruta impune
infeviat hoftis
,nec modum nec finem fuis csedibus fa-
ciens. Celeb. Dathius comitatus eft rés lxx. Syr. Ar.
Jonath. & V.ulg. qui non fub quarftione confecerunt hunc
dichonis articulum. At vero, Sc π praefixa parti eulse ty,
<§c queribundi epilogi emphafis videtur fibi vindicare in- terrogationem.
1. ni¥ö>ty) Vulg. βφev mimitionem. O. Syr. & Ar. fu-
per petram. jonath/ usa-ty najfron vertit vmj? ty »asus injer*
vio miinitioni me<v. Celeb. Dathius w Jpecula. Significat quidem iwd mimitionem, caftellum &c. fed cenfui vatem heie
non tam velie dicere> & revera ilibftitiiTe in fpecula, vel
alio loco bene munito , quam potius praemeditando allu-
dere ad munus cuftodum eorumque vigilantiilimas excu-
bias, dum pofl priora oracula ad lilentium öl feceifum fo*
lirarium fe receperat, & fumma tranquillitate animi prse- ftolabatur novos afflatus Divinos, recenres erudirionis fa-
ces, fuper fuis fuiis querimoniis; id quod in caufå fuit,
cur reddiderimu*: locum t ut um
,i. e. folitavium, trnnquil~
lum, feeuritm. 'nroin autumavi ob contextum involvere ge*
minatam ideam öl redargurionis & querimoniae.
2. 13 *oip ριτ ) Suec-ana noftra verfio, juxra Ger¬
man©-Lutheranam , langvidumfenfum refertj. Att che»
é$h
r a( e^Sa
<%$> ) 14 V %¥
Reipondebat mihi Jehovah, & dicebati ExfcrihePro- phetiam tabuiisque infculpe , quo quisque eam mox
legere ρ o flit. 3. Nondura tempus adeft, quo Pro- pha-
iom löper förbi må låfa then famma. Eodem tenore Da-
nica 1740 Si Fennica 1758. Vulg> κατά mo^cc incedit: Ut percurrat, qui legerit. Similem fere in modum Syr. Si
Ar. etiam Anglicana. Jonath. 7τ&ξα,φξόίζέα. ut feftinet ad /apientiam ajjequendam quicunque le ger it. Concife & pro-
pius ad id, quod res eft, loquitur Gallica veriio Bafil,
1772. å fin qu'on la life courammenq cui nos omnino fuf- fragati fumus.
3. öjv ipinS pin nrj) Akfys eft Elliptica, quam haud in- epte refarferunt interpretes, alii per verblim differve, a- lii per implere, cujus utriusque fynonyma explicire ex- ftant in pofterioribus ejusdem commatis arriculis. Proff.
Dathius Si Bahrdtius reddiderunr: Juo v. certo tempo¬
re implebituv prophetia. Sed hoc effatum , me quadante-
nus judice, magis claufulam, quam prasfentis periodi prse- miffa argumenta delineat. Ponderibus rationum bilance,
qua potui , perpenfis veniam mihi expeterem hane ελλει- -ψ/ν paulo aliter fupplendb τρ viderur in genere innue-
re contimiantem verum mot um, ab uno termino ad alterum,
animo praefinitumf Si lic durationem progredientem re-
rum qualem demum cunque: Si quippe quum accidit h*
1. ut τρ conftruatur cum particula b praefixa nomini tern-
poris npiD, putavi id ipfum indigitare intercapedinem il-' lam, quas procedit inter prsefens Si futurum ftati tempo¬
ris fpatium. Quam explicationem fi mihi fas eft fubfter-
nere, primum ad litteras prefle darem: progveffus Pro- pbetice ad tempus flatutum: C progreditur adbuc Prophetia
ad fuum tempus. Ex genio noftri ufus dicendi verterem.*
nondum proceffit prophetia ad fiuem fuum, v. npndum tem¬
pus adeft j quo prophetia h&c explehitur. Svet. Ånnu år ic-
fl ) 15 ( II '
phetia explebitnr, prcperabit tarnen ad metam iiiam,
& non fallet. Sin cun£keturr patienter exfpefta il-
lam: etenim revera & non ita multo poit conium-
mabitur. 4. Ifte ipie , qui negligens eft, erit in-
fe- ke tiden for handen, tå thenna Prophetia fl^all fullbor¬
das. Quo inito interpretationis pa£to iignificantiores fi¬
lmt ordine iniéqusntes $σε&, icilieet; Qu od Prophetia
anbetet J. proper et ad metern ju am , non fattat, qtiodpau-
to cun&abunda patienter exfpeftaretur, certo certius fuo t em*
pors confimmanda. Tunc haec ultima orationis particula
vim ψφοίσεωι? confert, quae alias ob, progredientem tuuto- Xvyitcv frigeret.
4. Propheticum hoc efFatum usque adeo coluit Pau¬
lus, ut ad id ter provocarit Rom. 1, 17. Gal. ii, n.Ebr»
χ, 8. Sc ubivis ob oculos habuit verfionem lxx viralem,
quae fert: tccv ύποςείλνται, c va ευδοκεί v, "φνχη μα εν ocvtm ,
o Je ^Mtos h πίςεως ξήσεταιΊ qtrae verba integra ordine paululum mutato recenfet Apoftolus Ebr. x, 38. Irr o- riginali locurio patitur εΚλειψαν, cui medendo mox repe-
tii vocem 033 interdum obituram pronominis vices, Sc
h. 1. adjeckam particiilae mrr facillime explicuiife mihi vi-
fus fum, per geminum pronomen demonft. iße-, ipfe, qui.
nSsjr) Hujus vocis originem reftituerunt recentiores ex Ar.
Lingvae radice <_)*£ media kesrata, /ocors, negligens, non
attentns fuit; (Gol. Lex. p. 1721) quo in hac catena re-
rum applicata , Sc cum vsi junfka fpeciatim denorare vi-
detur animam f. perfonam negligentem falntis remedii, fi-
dei ferice in promifßones Divinas, Gerte ejusmodi judicii
fuffragium in animo fuit Vulgati, .vertentis; Jncredulus.
O. eccv υτ.οςε'λ'ήται, β fuhtrabatur, ν. β quis [ultra χer it fe ,
ex contextu: a cura fideißi.c. fidem negtigit', adeoque haec
metaphrafis etiam reduci poteft ad prolibatum iénfutn«.
) ta V «W
felix ; ejui vero in fide fua eft ferius , Vivet.
5:
Cfr. Ebr. x, 39. η «33 rrw vh) lxx. ax ίυ&κέϊ rj ψυχη μα h αυτα. Quocirca arnmadvertendiim eft lxx, legiiTe <mjy quos Paulus <& Ar. fecuti funr. In codice Hebraeo aiitem ex-
itar
,a qua le&ione difcedendi caufam baud cerno.
Er iic Vulg. Non erit re&a anima ejus in fernst ipjo. Verum enimvero, jamjam indicabamus
,lxx, Paulo non refra«
gante, reddidiile nar» per evoczsl'v, beneplacitum habere, ac
quiefcere, obfehl an. Eundem fenilim fibi vindicat Syr. po-
non ohleciabitur; a rad. bitaris, Λε'ίζ/,τ fuit (Gol.Lex.
ρ. 1760), affini ν. ^ opulent Iis fitit, lonis afßuxit.
Qiiod primitiv.um eft idern cum Hebraeo "wr eciam rechts fuit, placuit. Proinde ex. fa£to parallelifmo Graeco, Svr.
& praefertim Arab. aufiis fum τω nar felicitatis vel τα fie-
-
*7 voti compotem iigni.ficatüm h. 1. injungere , urpote qui
rem ,. faltim meo obrurui, luculentiffimam efficiiint. Po- fterius Hemiftichion: γργγ irmojo gny, quod ex Paulinis di-
£tis fat inclarefcit, lucem affundit difficiliori alteri: nSsp
.13 upbj nn»y ubi nunc rb nbsy, nunc rc ma?', connexum cum
»si, apud interpretes promiicue affumitur pro fubje&o pe-
riodi; ego vero ordinem in Bibliis ipiis exftantem fer-
vans adfpexi nSay tamquam regens nomen, ira quidem
ut nSay & gny, mer kS & η-ιτ" oppofita ratione fibi refpon-
deant feque muruo illuftrent. Quibus acceptis notionibus
intricatum hunc conrextum vernaculo fermone exponere vellem: Then Pom fjelf år vårdslos, honom fkall icke
gå val, eller: han fball blifva olycklig; men then fom i lin tro år alfvarlig, han fkall lefva.· Paulus citatis locts applicuit hare poftrema verba in totam falutis oeconomiam,
& tun c ibidem perbene: Qui fide juflificatus, eft, vivet.
In prarcedenti coagmentatione rerum gny, uti oppofitum
τω per [ertum, verum , cerfum interpretari auiim,
η endo
Utique vinum kallax praeeipitabit i flum virum, a-,
deo ut nusquam permaneat , qui tanquam orcus &
mors dilatat cupiditates iiias, vere infatiabilis, abri- piendo ad fe omnes gentes, fubjiciendo iibi iingu-
las Nationes. 6. Hae gentes univerfae eum illudent,
C &
5, Ex priori bi ga verfiuim folatiis a Deo veluti in παξ&σκευη datis, ut compeicat piorum prteceps deii- iiderium, eosque ad patienriam revocetj iam ad palma-
rium refponiionis delabitur argumentum., quo praefagit Affyrii Regis ejusque imperii certo Futurum exitium.
U) ηκ ) Et iam, utique, omnino, citjusmodi particulis fadftie quaftHones afHrmari folent. η tv nar nja ,ρη) Ε vada
verfionum difcrepantia evadendi viam corripui , qure He- braeo fonti, quantum inrueor, fuit proxima. Per naj nw
peti regem Asfyriorum agnofcunt plerique; nonnuiii ve·
ro voiuerunt eum affimilatum vino Tailaci f. eftervefcen-
ti. Sed, prasterquam quod 2 fimiiirudinis deeft, credidi planiorem magisque cohaerenrem fenfum creari dicendo:
Vinum, "quod eft Fymbolum voluptatis iuxuriofseque vi-
xae, occulta quaii fraude cl'eperditurum före hunc infaria·
bili vi imperii fitienterii dominum, ut haud diu iibi con-
ftare queat.
6. Jam fiftuntur funeftae illae calumniae tructileutum
imperantis fafttim confecuturse^ Interrogatione-m negan-
rem poft Celeb. Dathe Jpermutavi cum affirmanti pro·
poiitione, major ut certitudo hoc in vancinium infinue-
tur. b&o propr. eft carmenv fabula, ied h. 1. ab aifimilan- do, paraho/a, centgm a cavillandi caulfa iictum. nrSo) Schulz
in Lex. CoccEji putat efte claram ovationem a Verb. Hiph.
fSn interpr-etari, & iic oppofiram ητπ "verbum infiexum
,acutum, congruens Arabico in V. Conj. oj±'i infle-
■XU.S foit, v. Lib. Citat. p. 341. fed utrumque b. L aliud
f§>& Λ iQ ( rffe
& proverbiis di£teriisque cumukbunt. Dicent: Vx
locupletanti fe rebus alienis, at usque quo? & one- ranti fe turpiffimo lucro. 7. Immo, qui te infe&en-
tur, brevi exfurgent; evigilabunt exagitantes te, ita
ut eorum fias prsda. 8- Quemadmodum Tu ipoli-
afti multas gentes; ita eorum reiiquiae te viciffim fpo-
liabunt, propter hominum fangvinem, quem effudi-
fti, propter violentiam abs te illatam terrae' & urbi-
bus, omnibusque qui ibidem, habitarunt. 9. Vas col-
ligen-
nihil forfitan in vol vit, quam: cammunes diBiones, vulgata*
adagio, irrifionibus Utdibriisque idonea, wp' vhy) fuper cos ef-
jerent, h. e. ejustiiodiJententias generales Cbald ans accoih- modabunt, pannis qtte eos excipient. ß'Dsr ) Vulg. denfum lutuvi, qiiod. per divitias caducas exponit Grotius, eumque poft
Dathius. Fides me-a proxime inclinayit ad Gel.. Schulz
Lib. Cit. qui adfpexit hane vocem ut'iimplicem, (arid.,
tüKj Arab. pignus dare) iignifieaturam as mutuum ali-
ejium, id quod hac in connexione1 vocavimus cjuxftum impium. Menti huic fulcrum quid accedit ex Chaldaica Earaphrafi, habente pir. gravjtäs peccatorum..
7. Repetitam. iliam quaeftionis negativa particulam
»obrr eleganter vertit Celeb Dathe per immo,. yysi) mor¬
dentes te prae fe ferunt verfiones praeeipuae;, quam men·
tione hominum fa£ta paulo duriorem ideam emoilivirnus
fubftiruendo infeBant es te.. Part. Pih. a im inöver i, exagitantes te h. e. qui te tacient contremifcere, resque
tuas commovebunt.
8. Jonath. in fua Ποίξαφράσει infignivitv.cct εζοχην per' ρκη.terrorn- I/raélis■, 3c per yjm ürbem Hierofolymam, quaii
vis hoftilis in haec loca unice fuiflet illata. Sed potiori jure colledive haec direptio erit intelligenda.
9... Sy rus pro uvaWeddit; anivia. fuä,. Celeb.. Dathe:
m ) 19 c «ι
ligenti fibi fiiisque Iucrum malum, ut fibi diiponat
nidum fuumin alto, & ab inipeui inforoinii immunis
evadat. 10. Scultum in modum domui tuse confului-
fli : deperdendq populos mukös tibimet ipfi de-
trinientum infers. ii. Ε muro clamabit iapis, &cum
C 2 ilio
fibi [uisque , quod etiam oiftinclius rem fignificandam de-
flnir. Nidum in alt o difponere , ed: munitionibus, ca- ftellis «Sc quocunque potentiae apparatu velie fe liberare
;ab omni hoibili vi.
i o n»3 nyy1) ad litteras: excogit aß i pudorem. Verfio-
nes in Polyglottis habent: conjuleve pudorem; quod abs-
que dubio eft confilia inire ftulta, vana, noxia, qUorum
ad exitum rerum confulentem pudebit. -psj Rami) O. Vulg.
& Syr» peccavit anuna tu a\ fed Jonatb.-jeaj Sy, in animam
tuam h. e. contra temetipfum. Verum peceare- contra /V,
nihil aliud fibi vult, quam η ox am 3 detrimentum, perni-
ciem fibi inferre.
ii. .jUDVto) Quid fit οΆ3 inter Scriptores nonconvenit«
Sym. & Theodor, σννίβσμκ. Ο. ddv^otqos, qui latine vertitur
fear ab aus. Syr. & Ar, clavus, paxillus. Hieronymus fidv-
Tojds- h. e. tignus, quod ad continendos parietes in me-
dio ftru£turae ponitur. Aliis ex ufu Talmud, later dimi»
diuSj fefcjuipalmus, a rad. Syr. & Sam, t-QQTiQ contraxit,
ahbreviavit, quod defendit Bochartus Hieroz. Ρ. II, L.
iv. C. xxiv. Veriionem vulgatiffimam: trabs e hgno> ti-
gvum ex ligneo tabulato, Sver. Bjelke i tvofsmngar, retinui
melioris nefcius. nuy) profari, refpondere, h. 1. tefia-
ri. Allegoria eft deduéda a teftibus, qui interrogati co-
ram edicunt flagitia a reis perpetrata. Has proverbia red-
olentes di£iiones Grotius fic interpretatus eft: Tua in·
jußitiie tefiimonium reddunt tot muri urbium dejefli, tot a-
Jium jragmenta. Vid. Ejusd. Annotat. ad h. 1.
§'h \ nn ( m*
«as8 j 20 v. w
illo trabs e ligneo tabulato teftabitur. 12. Vse xdi- 'ficanti urbem cum fangvinis effuficne, & condend civitacem cum violenda. 13. Eheu! haecfte tribuan-
tiir
12. AEdificare urhem curn fangvinis eftufione , ett
condere Se ftabilire ttmm imperium per homicidia & fan- gvinolentas machinationes. Urgent quidam per urbem
iieic & civitatem fentiri Babylonem, alii Romarn, Ba¬
bylonem Mytticam alii. Sed quoque colledtive hsec vo- cabula eile fumenda qui contendunt, potiores apud me au&ores funr.
13. 'tu njn RiVn) txx, Ar. & Vulg, interrogando ver-
tunt norme, anne? Syrus quaeiiionem transmutavit in
propofitionem affirmativam: |spo ^.cn
H<2c ümnia a Deo. Celeb. Dathe: hcec vero Jebovab mi-
natiiY. In meditationibus apud me fa£lis, trina comma·
ta, nempe 12, 13, 14. fimul fumta fub indaginis cenfum vocavi, utpote qute comineanr a coelo datas refponfio-
nes, ni admodum fällor, arftiori argumenri vinculo fi-
bi jun dt as. In v. 12. rotundis verbis proclamarur exfe-
cratio in diros violentique imperii avidos principes ; in
v. 13. tibi haud dubius fermo fit de caduca opera Chal- datorum vattisque belli roboribus ciro pereundis, non a-
iiud cernere potui, quam vatem inter hsec fimul fubji-
cere velie populi fui difquiiitioni: Annon inexfpedtati bi
rerum eventus divinae omnipotentiae adfcribantur opor-
teat. .Quam rem excellenter refpondendo ipfe confirmat
in v. 14. Hujusmodi idearum indole libata mihi faltim
judicanti oborirur integer contextus, qua de cautta in-
terrogandi ufurpavi formulam
,& ttcuri in veriione ex·
ftat, verba mea conttruxi. na D'ny ww) Laborare in fnj·
cientia ignis, valet fine. dubio laborem in res im pen de-
tur ÄuS'ori Jehovse ZebfcDtr ? Gentes laborant in eo, qtiod igne coniumk r} 8c q oli in mera van i ta te
deigtigantur. 14. Ornnino nofrra cera ; nplebitur re¬
bus, unde majeftas Jehovs cognoicatur, veluti aquae contegunt mare. 15 Vae tibi, qui alios potare facis,
C 3 &
re , quas ignis vi fa a comedac. p'*i na jiajp) defatigari in
vanum
yeft fruftra laborare, laboram fru&u deftitui» Cfr»
Jer. Li, 58.
14. Secundum rationes fapra ffubdu&as, jhaec" mens efto: Ex Chaldaeorum exiriali ftrage rota ifraelitarum gens fatis fuperque cognofcat Jehovam ejusmodi infperatae falu-
tis faiife auciorem, f. teftatiiilma documenta divinae poren- tiae obtineat, ideoqae fkteatur Eum fammis laudibus es-
fe conceiebrandam. Integrae periodi nexum lingva ver·
nacala ita expromerem, in fanum fenfum magis, quam verboram numerum introfpiciens: 12.Ve rhen fom bygger
Råder under blods urgjutelfe, fom grundar famhåilen
med våldsvårkan. 13. Hvad theife månnifkor arbeta på,
ikall genom eld fortåras; hvad thetta folket uttröttar
fig med, ikall blifva utan all nytta. Nå! bor tå intet
fådant tillikrifvas HERran Zebaoth? 14. Jo! likfom vatt¬
nen öfvertåcka hafsrymden, få ikall vårt land upfyllas
med öfvertygande prof af HERrans hårliga magt. Per
ρκ deiignatur -aoct εξοχψ terra Ifraelirica, quod perfpi-
cuitatis erco in verfione expreilimus per Pron, T. Perf.
15. yran naott injnnpara) Mirum quantum inter fe dif-
ferunt Veriiones Antiquorum. LXX. ττοτίζων τον πλησίον αίντχ
άνοοτξοπη Βολθξοΐ, propinans proximo fuo fubverßovem turbi- dam. Syr. \'rjL· fcecem Arab. i^^=c
facem turbidam. Jonath. Wi Via NEHva »jSn of fundit cum calore ut bibat. Aqu. εκπεμ-φεωσ, ex emtffione. ■ Sy m'. άφ-
ίων άκξίτωε τον Βυμον εχυτβ, emittens fine judicio fur or em1
© } 22 .( SI
:8c effundis lagenam tuam iilos inebriaturus , quo
jäenudata eorum pudenaa .cqnipicias. id. Saturaberis ignc- Juum. Theod. ε&ποχυσ,ξωε σ&, de effufione ir&tua, Acl·
huc plures yerfioiies vid. in Hexaplis Originis edira per Montfaucqn. p. 372. Tom. II. Vulg. mittens fel juum*
Nos ex Iiis Frifcorum fpinetis aufugimus^ Sc in caftra
traniivimus Recenriorilm, qui fere omnes explicuerunt
,ϊιργϊ per ntrem, apud. Arabes Sc nsos per Part. Pih.
a nsd adjanxit, admovit. Hanc allegoriam expofuit Grotuis
per fallacem fidem Chaidasorum , qui foederibus blandis
foilicitabant populos, quos deinde turpillirnis affieiebant ignominiis, Ejusd. Annotat. ad h. 1.
16. Jam ad Regem Aiiyrior'um mihi vifum eft yat'i·
cinium verti. nnps) Alii reddunt pra gloria i. e. plus igno-
mim a tibi erit quam gloria \ fed hacc ffiais meo judicio
obvenit frigidior minusque importans. éhpnt) Imp. Niphal,
propr. praputiatus babetor i. 0. praputium tuum reveletur ,
y. nuditatis tuae probra palam oftendantur, ut ipfe turpis-
fime illudaris, quemadmodum alios tu illuiiili. Erat e- nim prseputium nota fpurcitiei gentilifmi. Praeter jo-
nath, qui habet ζ? denudare, legerunt veteres Vvn
tremulo motu agitare, a rad. hjri tremuit, borruit. Ita O.
σχλευ$γ\τι v&j σεισ^ητι, cor movere Sc c on entere, ubi Vini bis ver.fum eil. Arabs eandern vocem ter recitavit:
contorque te, te commovere, £? concute, ibidemque adeo tres coaluiife lectiones fufpicor. Syr. ex agitare, Vulg. confo- pire. 310η) Fun Niphal circiimferetur f. veniet ad te ve- luti in orbe fedentium. O. a&ive εκύκλωτε; Vulg. circum- .<dabit te. pSp'p) Vulg. vomitus ignominia, quaii foret com- poiitum ex N'p vomitus & pVp ignominia, fed eodem jure eile poiTet a nSp levis fmt> vilipenditduplicata prjb
$ia rad. ρ.
•
© y 23 ( ©
ignominia pro gloria. Bibe etiam tu & denudare. Ad
te vertetur calix dextrce Jehovae. Turpis ignominia
rnanebit gloriam tuam.. 17. Violentia, quam Libano
intuliili, te quoque circumcinget, & devaftatae pecu- des te terrebunt ob höminum fangvinem, quem ef-
fudifti, & violentiam illatam terrae & urbibus illisque
omnibus, qui ibidem habitarünt. 18· Quid prodes-
fet iimulacrum ab artiiice fculptum? Quid fuiilis i-
mago, falla doQxina? Et tarnen illi fidem collocat
auåor illius, ita ut mutos iibi Deos faciat». 19. Vae
illi,
17. pjaV) Jonath. vertit κκπρδ ηrx domus fan&uarii^ Sc
fic explicue dicir quid h. 1. intedigatür , Lüerofolymita-
num pura" templum, ex arboribus Lrbani conilrucVuiTL
Sit igitur ienfus:' Qttnd tu feeeris San&uario noßro, id i-
pfum tuis palißtiis delabrisque fiet. prop. operiet, teget,
Metaphora forfitan fumta ex veiamine, quo ^utebantur
capitis damnari; h. 1. ohrwt Svet. drabba upp a tig. jjvrv)
Syr. Sc Jonath. legerunt pwvertendo: terrebit te, id quod
analogia periodi prfffertim amaret.
18, Braenuntiato Chalderorum interitu jam delabitur
Vätes ad vanitatem monftrandam idoiornm, quae baud
alirer ac fortunye fuae fabros celebrabant. iSba) O εγκλνψav
pro βγκλνφεν ita eriam Arabs. Legerunt igitur >Soa, in q. Pl.
ceterae veriiones le£tioneni acceptam confirmant. min)
docens menducium f» forté rectius: doclrina mendax i falja,
qua Sacerdotes plebeni imbuebant, ut deailrorum cuitum
fidum facerenr.· Sic Sy rus V'\jy doch tva fal*
fa v LXX. φαντκσ'αν Jonath. yv nbnv Namen falCum,
Vulg intaga fajjl. D'oS« O'b'SxJ LXX. αόοοΧα Y.cc(pcc\ e^caKcc·
οίφωνα ufurpar Paulus 1 Cor. xii, 2. Sym. habet cchxcXcc,·
mp.' πϊρπ) expergifcere, Jurge, funt exclamatio®-
Uli, qtii ligno dicit: Evigila, & lapidi inanimato., ex-
psrgifcere. Qu#nam oracula hi edent? Auro licet argentove obdutti omnis tamen vit# expertes iunc.
20. Ac Jehovah in templo Suo fan&o eil·;, coraro Eo iileat totus orbis terrarum.
Seélio V, Cap* III, ν. 1 - 1%
1. Oratio Habacuci in modum Cantici eompoiita..
2..
nes Hebraeo ore frequentiiiim;r, Dicere ligno v. lapi¬
di: (urge, expergifcere, eil ifibuec idola invocare, c lamor e
precibusqne infiftere, donec opem tulerint. Vid. ι Reg. xvin,
v. 27, 28. mv ma) Vulg. interrogative: mimqntd tpfedocere potent ? Reliquie Verüones longius defieclunt. O. & Ar.
& ipfum efl imago · legerunt mr». Syr. innma Jimt. Jonath»
παξο&φξάζει: licet firnilitudine illud referat clamanUm. rw
eil· Fut. Hiph. ex nnin monftrare, docere j at in hunc con- textum optime quadraret: refponfa> oracula, confilia edere,
v. refpondendo auxilia \ polhceri. Ironice potiffimuha htee fenfa effarer, & quidem vernaculo fermone : Hvad fvar,
bvad bjelp fkulle val en jddan kunna 'meddela ?
20. \vy Syr\) Templum fanSliwt Dei, h. L Mgnat 1- pfumcoeiurn, cfr. Pialm. π, 4. Jon. n, 8. 2 Sam. xxn.y,
Sic ob oculos poiita idolorum futilitate, mox contra Va¬
tis animum fubit Deus coelorum SacroSan&us Reclor, cujus voci obmurefcat totus terrarum orbis, cujus juifa
gentes, quotquot funt, momento faceflan
i. mvw Vy) Hsec verba in verfionibus dive-ilm Vc fuerunt enucleata. Ex Antiquis Syr. hunc rituun.
ne omiiit. O. verterunt μετά dorjc. Ar. in moduo
tici. Aqu. Sym. & V. Edit. ?π) οίγνοημούτωκ Theo
<ο
T®v έκχσιχσμων, Jonath, verbofe παξ<χφξάζειΛ Vulg., pro i
«as3 ) 2) v. «as5
2, Quod mihi pradixifti, fummacum reverentia ex- audivi. Jehovah ! opus Tuum coniumma inträ fta-
D tos
gnorantiis. Ex recentioribns, Svec. Germ. «Sc Fenn, pra innoxiis. Dan. Sc Angl, fitper Sigionoth. Gäll. pour les i-
gnorances. Dathius in priori Editione: pro awertenda ca~
lamitate% in pofteriori tranfiit in caftra των O. Sc Arabis«
Hane fententiam corroboravit ex lingvae Syriacae affini
voce n\jhd, quae cantiones indicat, id quod videtur veritati proxime adveniiTe,
2. ym ynyw.) Vulg. O. Syr. Sc Ar. audivi aaditum
Tuum, Jonath. "jrma ro» jvro» 3 audivi jamam potentia t ua.
Germ. gevucht. Sveth. ryckte. Interpretes bene multi e- nodarunt ro» per famam Dei potentiß, operum Ip/ius, ve¬
rum q ue antea geflavum, de quibus auditis vätes dicitur me- ruiile. Judicii mei perexigui bilanx, qua praev-ias res ut- cunque ponderavi, magis propendit in partem eorum ,
qui interpretantur ro» Metonymice de eo, quod a re-
fpondente Deo audivit interrogans Propheta (vid. Cap. ii,
s,2), Sc lic de fiipra datis oraculis Divinis. cfr. Jef, liii,
i. Rom. χ, ι6. 'πκν h, 1. dedi fignificationem reverentia potius, quam timoris, αλλ os, quem Montefalconius re-
fert in Heptaplis Origenis ad b. 1. ideam eandem confir-
mat: Έίσηκασοί την οϊκοην σ8 kW έυλοιβη&ην. inMn DU» inpå ) LXX legentes oMn crn» verterunt: εν μέσω ουων ζωωνin medio duo¬
rum animalium\ quos pro fuo more imitatur Arabs. Jo¬
nath. jufto verbofius hoc loco τταξαφςοίζεκ Vexatiiiima
haec verba ad litteras tranilata, jejunum (uggerunt ien- fumj quapropter ex vafta explicationum accumulata mo-
le, patet cuivis copia, quod Tibi arrideat, depromendi.
Non ita abfonum duxi eorum conatum, qui ou» de ipfo pun£to temporis vetus inter novumque foedus in·
iermedk) interpretari praegeüierunt, Attamen non iufti«
d% S «c ( cSKSi
t-os annos; intra ftatos annos patefac i'IIud. Quam-
quam iratus fuiili5 memento tarnen commifereri. 3.
Deus nui h. Ϊ. annorum certam definire rnetam, Ted in men·
rem tantummodo excepi iilud temporis Tpatium, quod fi-
bimet ipii praeilituit Summum Numen fua promiffa auxi-
lia praeftandi irVTi Imper. Pih, cum Suff. 3 PerT vivum conferva h. e. da progreßumperfice, cortjumma opus tuum.
Quem apprehendi in integro , hoc com mate fenfum ex Sueci habitu Termonis indrcatum velim: HERrei med ftör- ffa vördnad liar jag afhört, hvad Tu mig uppenbarat:
Fullborda nu HERre! Titt verk inom the faftftåldta^ å-
ren; låt thet inom theffa åren blifva kunnigt. 3. Ån-
ikönt Tu vred varit, rank dock på förbarmande»
3. Magis poéticam vätes nunc ingreditur Tcenam s
qua ex priitinis Dei miraculis, rum plagis , rum bencfa-
&is, & vindRbe infligendae metum3 & Tpem falutis ven-
turae ciere inftituit. Qiiocirca pro geniö temporis Toecun-
diilimos tropos figurasque ex naturae fplendidiori penu
venditat, iimul Tequens Tumma faftigia geftarum rerum,
quibus Deus omniporentiam fuam populo Hebraeo per
antiquiora iaecula declaravit. Canricum hoc diviferunt
Recentiores Philologi in particulas duas. In priori attin- gitur furura Regni Chaldaici ruina, fupra praedi&a Cap.
II. In poileriori libatur» quam antea terrae Judaicae To¬
re η t ilbturi Chaldaei, devallatio praenuntiata Can; I, 5.
fqq. Num i ni s miranda majeilas olim parefacta adumbra-
tur in Protafi, usque' ad v. 13 , ubi incipit Äpodoiis, qua
ex praemiifis veluti concluditur Deum mirabili vi parili-
que triumpho effe profligaturum Chaldaeos, populi ITrae·
litici i η Teil:! ili mos höides. Inde a ij verfu, ad finem us¬
que Poemans, videtur vares tri (Ti memoria denuo repere-
to. calamitates genti Tute imminentesi Ted inter liaecmos
Ii > 27 ( gg
Dens a Themane venit, San&usa monte Paran. Se-
lah. 4. Tegit coelos gloria Ejus, & laus Ejus implet
terrarn. Splendor eit Solis inftar. Radii e manu
Ejus exeunt, ibique occultum iilius robut manifefta-
D ^ - tur.
iiova luce oculos fubeunte efferri uberrimo gaudio fide-
que ilabili acquiefcére in auxiliis Divinis certo certius
fuo tempore gregi piorum Ferendis. Theman urbs fuit
Idumeee, jer. xlix, 7. Ez. xxv, 13* Am, r, 12. Obad.
v, 9, Paran éil mons inter Seir Sc Sinai prope Kades
in limite Idumeorum, Deut, xxXiii, 2e. Sic primum of¬
fer t ur Pröpheticae hsåasi Habacuci majeitas Divina olim
inter Ifraelitas fub itinere ab iEgypto in Palosilinam confpicua,· carmenque fuum fublimi verborum ornatu exorditur canens: Coelos tunc fuifle fe£los gloria Dei, laudibusque iilius terram reiertaim
4. Ί\α) Lux; h. L Metonymice cum Recentioribus Le- xicographis pro ipfius folis Tymbolo fumfb Jonath. lux primigenia. öoSp) Cornua habent O. Ar. Sc Vulg. iimiliter
etiam Recentiores Stockiüs, Simonis Sc Schülzius. Ve«
rum enimvero in eorum ivi fuffragiä, qui dant: radii, «,
rad. rys ρρ notione cor ufc Midi, fplendendi. Cfr. Exod. xxxiv,
29, 30, 35. nry |van dpi) O. v&f tbsro dycc7rt]atv ler- yJjQs οίυτΰ i Et pofuit dileclionem robuftam fortitudinis fua.
Eadem chorda oberrat Arabs. Hi fumferunt frän a ann
impenfe dilexit, non a «an abjeondidit. Aqu. Et pofuit ab- fconponem fortitudinis fua. Sym. Et pofuit abfconditam for-
titudinem fuam. Άλλος : ibi firmata efl virtus gloria ipfius. Hi
-
legerunt et? pofuit, pro w ibi. Syr. liberius: in civil ate
manuum fuarum collocabit robur fuum in v alle. Legit ideo
mpa in civitate, pro trjip. Vulg. ibi abfcondita efl fortitudr jus, Tot meditabundi diilldia, ad orationis ilmplicif*^131^
quod feimusj noftra eleitione adfpiravinws.
0% <%■» 1 29 C t
.
J " 5 V.
tur. 5. Ante Eum incedit peftis, & aves voraces fe- quuntur Eum. 6. Gradura iiflit & concutit terram..
Ad-
5. *»3i) O. Keycs·, Syr. ]Z»02D, ;;/orj·. Ar. Pernio.
Jonatb. «η»ο angelus mortis, cui opinioni, Daimonolo- gia Orientalium innixae, adifipulatur Bahrdtios in Appar.
Crit. ad b A. Aqu. Kagcs, peftis. Sym. & Vulg. ///om Reful-
tavit haec diveriitas ex diverfa interpun£lione vocabuli
I3i. ηκη) Aqu, volatile. Sym. Theod. & V. Edit. vo liter is.
O. é is 7t?. Aa in campos, Ar. epo) res mir an da, (iitpenda (Gol,
Lex., ρ. 45).. Vulg. Diabolus·.. Syr. #aves. Et in hane fententiam transgreßus illuilris Michaölis, in Beubrtbei- lung der mittel die ausgebt orbene Hebv. Sprache zu verßeheny
ρ. 198 fqq. monilravit «jan, in deducendo a rad. Ar.
in oclava conjug. in altum elatus efi, fignificare ovem, &.
fpeciatim öw rapacem. Sieque, quandoquidem in ^nova Siiecana Verfione Deut, xxxn, 24. ^*1 colle£live per a-
ves rapaces eil datum, loco huic eandem aitempcravE
mus notionem.
6. toi) Vulg; Syr. 8c verfiones recentiores, quas vi¬
di, fingulae: dimenfus efi] excepto Gel. Dathio, qui de¬
rivat verbum hoc ab Ar. oW agitare, commovere, quse notio erit aptior contextui, ubi iHabacucus reprae»
fentat Deum, quem in reformidabili pompa nuper gras- fari dixerat , jamjam fubiiilendo iuam auguilam gra- vitatem patefeciiTe. O. verbo huic annexam iignificario-
nem affirmant vertendo: eVoAeu-Sty, commota eft, feil, ter¬
ra. Etiam Arabs contremuit, ac inprimis Jo- nath. wjhr jrw commovit terram. nto) Fidit·) h. 1. exprimit
Oei iram &r vindißam.. Cfr. 1 Paral. xn, 17. Jer. in, g. Ez.
XrE S°- Thren. iii, $6. Quare, ut ejus indignationis
effet^ dicuntur montes diffihre, colles iubiidere. niybn
h thw) *Tt,n a ra^ frequenüifima ψη ivity O. , An.
få ) 29 ί S§ä
ÄdfpeEhis Ejus difpergit gentes. Montes antiqul diifitiunt, fubiidunt colles primxvi. Quam infert, * vaftitas erit perpetua. 7. Video tentoria Cufchanis
D 3 fati-
vue. Syr. grejfus. Vulg. itimra, & ab eadem parte ftete-
runt pofterioris sevi Metaphraftce & Lexicographi. At fu-
pra norninatus Prof. Dathe in a:da veriione fua ad h. L
voci addir notionem ex/tii, ingeniis evevflonis, a rad. Arab.
periity interiit, pevdidit (v. Gol. Lex. p. 2569.). Pro*
inde exiifimat Cel. Vir. h. 1. indicari tales everiiones,
quarum indicia poit plurima fecula confpiciuntur. Cui
novitati renuendi mihi nullae fubfuerunt rationes. Prof.
Bahrdtius fecundum veterem Interpretern a Montefal-
conio, fub cognomine aAAw, relatum , qui habet dt c- dbl ά(>χη<ρ άλλοιω&ήσΰντοίί, ex folita ingenii fui luxurie
pro tV fubftituit fn verfionemque proponit: vetuftiffimi ve*
rum flatus immutabuntur. vid. Appar. Grit, ad h. 1. p. 196.
7. px nnn) Sub vnnitate f. d.efefiuy £ tremore, Ii. e. def.ce·*
re, fat/fcer e. Nam px & px cum Cholem affinia funt, negant- que rem elfe. Invoivunt ideo defe&um & Phyflcum & Mora-
Schulzii Lex. p. 2 3. Vulg. pro miquitate, (X eeVr) kctt#*
|#13 a »13 j primo filiorum Cbami; hin c pro férr/7 fHiorum Cufcbi
Bochartus in fuo- Phaleg Lib. 4. Cap. 2. contendit terram Cufch eile Arabiam. Älii forfan re&ius exiftimant lit-
tora Afiae & Africae circa mare rubrum Cufchseorum cs-
fe, & JEtbiopes eodem nomine defignari. pi) 1:0 Abraba- viifihus ex Ketura, Gen. xxv, 2. 1 Paral i, 32. 2:0 No*
men regionis M/dianis, Exod 11, 15. Cap. in, f. 3:0 Gens Midianitica, Num. xxv, iy fqq. 4. Mof. xxxi, 8. Gro-
tius exiftirnat Midianitas efle eosdem cum Cuicheeis £ ,/Etbiopibus. Vid. Ejusd. Annotar. ad Vet. Teft. & h;
L ita etiam Bochaätus in Phaleg ρ. 238 fed aliter aliL
#ia ι ίο / cöfe
/ 3° v «^sS3
fadfcere; tremunt Midianitica tabernacula. g. Ita ftic- csnfuiili* jehovah, iiuminibus! in ilumina ira Tua veria eit! in mare vindidta Tua! quando inveheris equisTuis, quando eurrus Tui feruntur per fpatiofos campos. 9
Cal
Utut fit, autumaverim Propheram hoc verfu indicaturum,
gentes vicinas ifraelitarum, quibuscum olim bella habne-
runt, contra Deum, Sui pöpuli ducem vindicemque , pa-
vore. perculios ne hiium quidem efficere valuiiie.
8. Prteter Syriacam, verfionés reliquae inrerrogando hane inftituertint didtiönis Periodum, adfpiciendo prsefl-
xum η uti quteftionis indicium. Nonnulli id preniärunt negative , tit ira Dei contra naturam verfa removeatur.
Cel. Dathio nos obfecundavimus, qui poil Ludovicum de Dieu & alios cenfuit orationem h. 1, eiTe iimpliciter af-
firmandam, nyw ynidiö) O. Ιππασία $8 σωτηξία, Equitatio
Tua Salus, Åhhos : Υ\ 'ιππασία σ8 σωτηςίά ο πξοίβν,ς, Equita¬
tio Tua falus quod pvoceffifli, o πqosßv\s 5 quod iine omni
cauffa proftat, forfan habeatur pro notuia marginal! a rudiori manu immixta. per jalutéliL quoque trartstule*
runt Syr.- Ar. & Vulg. Schultensius vero in Orig. Tom.
I, p. 16 fqq. commonftravit r»', Arab prop. [pa- tiofum, laxum 3 amplum ejje i fieque sw* campum amplumt fpatiofum. In Sacra Poefi Deus iub regali fua Sc fu-
prema Majefiate fiftitur, praeeipue rebus vi η bellicis, uti equis vedtus curribüsqüe; quibus nominibus adjecti fpatio-
fi campi, propius quam σαχη^ια, videntur heic congruere.
9. ίο« fflönT rotf»? trwp nnr) Difficillimi huius didli
verilones antiquiffimae tantopere a fe diftant, ut quo pe- dem figas, locüm deprehenderis nullum. JEvi recentio-
ris veriiones publica?: Gerrri. Svec. Fenn. Dan. Angh
Gall, juxta ac privatiores, licet inter fe ^uodammodo
J 0l V
Catarafta friiftratur fpem Tui arens, figni illius ?
quod pofuifti promiiHonis. Selah. Fluvii diffindunt
ter-
diffonae, ad Vulg. tarnen, quae prte fe fert ; Sujcitans Ju- [citando or cum tuum, juramenta tribuhus, qua locutus es,
omnes proxime accedere videntur; itä quidem, ut ple-
rseque nunc perhibeant fenfum: Deum pugnanti fuo po- pulo ailiftentem denudaife arcum militarem, i. e. forti-
tudinem fuarn vi&ricem, quemadmodum tribubus Ifraelis jurejurando addixerat. Ejusmodi Εξμνινεϊαν y quamvis non
redarguere , multo minus laudibus illorum, qui iftam tu¬
rat! funt, defrahere dedimavij haud diffitear meum animum
magis inclinaife ad novam , uti contextui, quo fermo eft
de tempeftätibus nimbisque, convenientiorem Metaphra-
fin Gel. Dathii
,quam fe d'ebere dicit
.Änonymo, qui
a. 1778 edidit libellum fiib titulo: Habakuk
,vätes dlim Hebraus , imprimis ipfius hymtws illußratus. Sic in notis
ad Dathianam Veriiönem mg confertur cum Arab.
(GoL Lex. ρ,· 1568)) mognarum guttarum pluvia, imbv.iunt
vehemens effafeo, Sveth. Skyfall, hallande ragn \ Sl "iiyn cum
repulit petentern exfpe&antem, frnßrntus efi„ Gol. p„
1667. accipitur ibidem pro aren nun militär/, fed ene-
lefli, Gen. ix, 13 , 14, 15. vid. Kalinsky p. 220. Cfr.
etiam R. Aben Efrae in Proph. Habac. Commentarium La-
tine verfum in Difpur. Prasf L. L. O. O. Pr. Dan. Eondio, habira Up fal iae 1706. pag. 42. Jusjurandum, Synecd.
pro β gno: f'an&ionis. ftm) Part. Hiph. a nur extendit, itu
clinavit. "w) Pramißum, ut Pfalm. χ,χνπι, 12 fqq. Quä etymologica verboium interpretatione conftituta 7rag>n>
φράζει Gel. DathjU?, non nihil ab Anonymo difcedens:
Cataraclis caelitus erumpeniibus, fpem jruflraris, quam ex
arcu tuo confpe&o concipimus, hoc Jigno fan&ioms, quod de*
niittit b. e. in oculorum fefifus cadere finit pvomiffionem ö-
Um Noacho datorn. Än pleno jure htec v er ii o ceteru
Φ ) 3* ( II
terram. ίο. Tui adfpe&u Jcöntremiicant montes, Inundat aquarum fluxus. Perfonat mare; in ältura
undas ejaculatur iuas. u. Soi & luna fubfiftunt in fede fua. Spargunt lucern tela Tua, ipiendorem
hafbe Ύιιχ fulmen. 12. Vindex per terram grade¬
ns, huc usqtie inventis fit .antep.one.nda, dijudicent fumrni
ferum teibmatores.
10. "jixnj Fiäent ie. Melioris evidentiae catiifa ver-
tendo mutavi verbi hu jus in Subflantivi formam. trirnVnd)
O. kW ωάνησασι λαοί, lege r.unr troy pro .ann, quos cseco conülio eiiam heic comiratur Arabs. Syr. dt Jonath. mon-
tes contremifcunt, commoti ßmc. Vulg. dolent. ainn) O. Syr.
dt Jonath. Flbyffiis. Sueth, djup, afgrund^ dt iic etiam ver- fiones paene omnes poft b. ni. Lutherurn editse. Sed mnn
involvere generatim mare, moniiratum iverunt aetatis noftrae Philologi, id derivando a rad. Arab. fiufiua- vit, unde paW* maritima loca. iü't Dil) Ad litteras Vulg.
Altitudo manus fuas elev a vit. Refoluta Tropica hsec lo-
cutio eft : undas in altum efferre.*
χι. Cenfent plerique Poetam his effatis alludere ad miraculum Divinum Jof. x, 12 dt ip. O. επηβ-η b rKios
•kW V σελήνη εςη εν τη τάζει άυτης* iic vocem ετ,ηβη eleva¬
tus eß0 priori verfui ereptam h. 1. cum fole combina-
runt. Similiter Arabs. Syr. vero dt Jonath. corroborant
folemnem lecHonem. i$Vv γχπ «m6) O. hs φως βολίδα σχ
ττοξευσοντοίΐ. Vulg. in luce Jagittarum tuavum ibunt. HiMe-
taphraitae aeque ac Syrus retulerunt φΐΡ ad Ifraelitas prce- iucente fagittarum fulgore euntes 3 at putaverim ηηΛ; fin
aliud nihil innuere, quam fpargere lucem, nec ruaV f?rj
quam fplendorem dijfundere 3 id ipfum, quod h. 1, adpli -
plicatur ad tela haitasque vibrantes.
12, Poileaquarn Poeta Sacer ex natura? v.enuöate pul-
få ) 33 C H
ris, ira debehaturus gentes. 13. Simili modo exis
in falutem populi Tili, in falutem uncti Tub Gon-
Ε tun-
cherrimos colores mutuatus fupra depinxerat Dei mira-
/
eulofa facinora gregi fuo le£to Ifraeli quondam accumu-
lata j nunc in Πξοτοίσεωε epilogo afterit, hoc eum folum
in finem fa£tum, ut ab adverfariorurn infeftis injuriis il'
bi credentem populum vindicaret. ρκ tyyn) O. οληωσεπ yyjv) comminites tevram. Legerunt tyxri pro *τππ. Vulg con-
culcabis, D'U Brtin) Vulg. gentes obflupetaciss. O. koctcc^sis εβνη>
detrabes gentes. Litteraliter: triturabis gentes. Quam vero auribus noftratum jufto duriorem loquelam commutavi-
mus per ro de beII are gentes\
13. arcolorts Jhic ponatur antegrefli Poematis. ηκ pbpS qn'tfö) Aqu. V:ta Edit. & Vulg. Exis in falutem cum COri- fto tuo. O. & Theod. rå σωσοοι rov Χξίςον ·} ita Syr. &Jon.
Arabs, un&os Tuos. Legeriint pri'»». Ed. VI. <hoc irjaåv rov Χξίςον σ8. aλΚοςι rås εκλε-Arås. L-tr. Hept. Orig. Monte-
falconit p. 375. Credidero vocabulum *jrr»o, ob mox poft- poiitum py, h. 1. proxime denotare Judaicum populum,
uti ab ipiis incunabulis Deo Ter Opt. Max. facru n. rmia jnri n-ao mi) Per caput in domo impiorum, i. e principem fcelerati(Jimce familix, indigitari Afterhaddonem, Aftyria-
ci imperii claves tunc temporis tenentem Hiftorioe dif-
fufa luce fideliter probavit Kalinsky in fuo Librop. 223.
s
