SUMMO ADSPIRANTE

SUMMO ADSPIRANTE

DISSERTATIO GRADUAL1S,

Dc

MAGNITUDIME FESTINATA ^v

QUAM

Ex confenfu Åniplijf. Senat. Philo/?

In inciito 'ZJpjdienß Ljceo,

Sub MODERAMINE

Villi CELEBLKIUMI,

Mag. P K T R I EKERMAN.

Eloquentix PROF, Reg. & Ordin:

Publice ventilanian exhihet

ABRAHAM PET. SCHULTZBERG,

WESTMANNUS,

In Auditorio Carol. Maj. ad d. 0<5fcob.

7- Anni MDGCL.

Monis ante meridiem confvetis*

UP SALIGE.

S:xPx

M:tis

MAGN/E i-ir^EI VIRO.

JtEPERENBlSS. FaIRI ^ac DOMINO „

D:no ANDREJ KALSENIO,

SS. Tk DOCTORI Celeberrimöi inclit#

Dicecefeos Arofienfis ÉPI&COFO Eminentiffimq,

^Yen. Coniiftorii PRiESIDI Graviflimo, G/mnafiiy

4

Scholarumqtie EPHORO Aricuratlflima

MjEiMNAll M^XIMU,

Maxime VeneratuH Co ßfhrii

ÅDSESSÖRIBUS, ÅRCI-II-PRiEFOSiTOy

FRAFOS. PASTOR. & LPCTORIBÜS,,

Patronis & Promotcribus _pi openEffimis, acqr Prseceptoribüs oiim Fidebffimis (umma veneratione»

ad cineres osque, profeqtiendJsr.

"perbeneüolö, id quöd fubmjfa ^{mente pre} cor, dignerts vuß

tu MsecenasMaxime pertenuem bunc, 7 uaque falutantem

limxna f hgeftioU mei jetnnu Sic ad Vos itidem, Patro-

ni, [olitt Veßri in mejavovis céntinuandi cau/fa, recnr*

ro* Sufpiria ad S. N. funder e taiidijfima nunquam in->

/ermtttam , velit Je, Reverendiff. Pater, Epifcope, ö~

tnnigena tumulare felicitate 5 illamque per diu retardare

bor am

y qu& Patria, Eccleßa, Familia rlut dient umq>

tohorti moßflitiam demnciabit. Pari quoque animi ejffe*

Bu Vobis Omnibusy Prumctorespropenßffimi^ Jaiifla cun~

Ba vovety

ReverendiiL Adin* Rev. & PrseciarifF Nom. VESTROR.

cultor devotifftmus ABR. PET. SCHULTZBERG.

\

JD. B.

<§■ t-

ihil valet, ne c valept, quanfam«"

libet animo conceperis, perfpi-

racja humana, fruftraque adhi-

bentur omnes Magtutudinis fe- flinat ^a machina:, ita quidem ^,

ut dubitem, an ipfa virtus pras- mium reportaret ullum, nifi ad-

fit Numen Supremum nunc confilia nobis fuggerendo, nunc incepta noftra exitu optatiflimo donando, nunc denique eventum ad fco-

pum , fibi foli refervatum ^, perducendo. Sed> utut

magis minus ve fefe immifcet rebus noftris divina iftaec

vis, non tamen rationis & libertatis privamur ufu ,

quin ea, quse feiicitati noftrae exiftimamus maxime

conductura, agere nobis liceat maxime. Etenim, ho-

nores qui iitit, media ad illos ducentia, poteft uti-

que deligere ^* eventum vero, adw nutum fuum ^, ii<t

temperat & moderatur Deus > ratione habita circum-

ftantiarum, ut ejus Providentia prudentiam hominis

non plane tollat. Varia in fcriptis veterum quia pro-

ftant exempla eorum , qui decus & nominis fplendo-

rem perbrevi obtinuerunt temporis intervallo, immo

A i con-

4 >« C KÖ»

confra&iori, quam par fuit vifum humanae indufirtef

Ideirco parum abeft, _quin obftupefcamus, cum alio-

rum mox oecurrant, qui virtutum candore _vitosque integritate iiiis haud luere inferiores, ad infirna licet

fubfellia internecinum cum fortuna perpetuo geffe-

rint bellum. Ego itaque mecum conftitui, quamvis

rei clifficultate , initio, ^non leviter territus, modos

illos percenfere, quibus, folito citius, inglorise eulmera

fuerunt haud pauci eve&i premendo, id quod ingenue profiteor» veftigia tum Valerii Maximi, cui Caput 4- Lib. Ill infcribitur de humiti loco

natts, qui dari c-

vaferunt & Caput 14 Lib. VIII de _tupiditaie gloria,

nec non fequens Cap. 15: qu& cuique magnifica conti- gerunt j tum ceterorum, in hiftoria _prifci sevi traden- da operam coliocantium luarn. Åt tuae humanitatis erit, B. L. conafum noftrum in optimam _partem ac-

cipere, efl hoc ipfum, quod etjam atque etjam ^{ora^}

mus & obteflarrsur»

f II.

Quo demum cunque nos vertamus , magna ubP

que rerum exiåit diverfitas, fed nefcio, an nonnuH«

unt, quge, niagnetis inftar, (enfus & animum ad fe*

attrahunt. Cadum intuemur> infinita nobis obverfabi-'

tur congeries ffellarum, quarum alise

radiorum luce

ita corufcant, ut, prse reliquis, adfpeélui arrideant Hoflro. In terram fi deflediantur oculi, fumma moa-

tfam cacymina prius illis objiciuntur, quam ad radi-

ces eorum valfes. _{Homines fi accedamus}

9 quibus-^

dam eorum ined getierofa indoles & admirabilis vir¬

tutum fpiendor: hfnc _{protinus eque} longinquo ^con- Ipiciuntur, tanquam, hit sr lent a inburna, cnprcfft a}

& cufuslibet animum ita perfundunt voluptate, ut,

quoad heri poflit, vel ab mvido pr«clarum extor-

queant Judicium. Memoria _repetaraus antiquiifima

; o ( s

illa tempora, cum nondum Invaluit debHa morum

cultura, fed, ubique terrarum, fimplicitas regnabat, ft

tunc altius emergeret unus vel alter, nobili du<ftus

ftudio aniini dotes perpoliendi, illurn ipfuni quiiibet

& colebat, & obfervabat. Eft hoc , quod PoCtte car-

minibus celebrarunt:

Saxa ferasque lyra movit Rbodcpeiuf Orpheus by

- -

Amphion , T bebaute conditor areif,

Saxa movere (ono tefludinis , prece blanda

Duccre, quo vellet. Fuit h*c fapientia quondam c)

Cum virtutem ego Joquor, inprimis minime fucatam

intelligo ^, quam vis Ethnicorum fua non deftitua-

tur laude: ideoque non demiramur D. O. M. ilfis,

qui conftanti ejus ftudio flagrarunt, omnigenam fe-

iicitatem rerumque gerendarum fucceffum, efte dilar~

gitum, & nomina eorum, vix ulla interjeefta mora r

in prseeipuae dignitatis cenfum retulifle, ut & ipfi, 8c

alii, perfpedla eorum Magnitudine feftinata, perfenti*

feerent, quantum bonitas divina, 8c humana virtus y

fconjundtoe valeanf. Mille adfunt exempfa tam in

fan&orum

quam in ceferorum ordine. Intueamur

in Davidem > cui non tarn genitalis fortuna, quam

pietas in Deum, amor in populum , ftdes erga regem

6c magnitudo animi feftata in pugna gigantea, pra

pedo 8c pledlra, coronam & feeptrum obtulere»

Quid Jofuam, miniftrum Mofis, ob fitfuciam in Den

collocafam, infignem fecit ? Quid Jephtam fpurium,

fed viribus potentem, réddrdit juris dicundi per i tum r

Quid Mardochaium, defpedlum Judacurrr, veftitu re¬

gio örnavit? Quid Martiano mifiti gregario d)', &

Aelio Pertinad, mercaturam exercenti', repente dia-

demata impofuit e)? Virtus fane fuit, cujus gradibus,

ab infima foepe forte, adfpirante divinae Providentia

.«ura, ad fummum honoris faftigium adlcenderonr

w® ) o

Sic Romulus, celebratifliTix urbis conditor, cujus fratricidii non quidem fumus immemores, _quoniam

vero variis virtutlbus /) maculanri illam ingloriurnq;

patris (ui fanguinem St Tiberinum fqualorem ita de- terfit, vix ut prius attigerit pubertatis annos <?), quara tirbem ampliflimam, a fe conditam , prudenter rege- rett mortalitati lacile ccneedimus trifte aliud privile¬

gium ^, ut aliquando peccare minus probrofum iit lo- cumque illi adfignamus anter virtutis proceres. Di-

gnus item ett* qui adfpiciatur domitor _orientis, A-

lexander Maceio, ex regio &: inclito quidem ftem-

anate defcendens, fed, rerum geftarum _{gloria, majori«}

Ibus fuis longe proeierendus, ivel eo nomine _, quod

armis & dementia fimul devicit _gentes, orbisque im¬

perium ^, in ipfo astatis fbre, obtinuit, _{cujus funda-}

jmenta illi tantuuunodo jecerant b). Venia t in con-

fpe&um Marius, fepties Romanorum conful, fiquidem

virtus abluit natalium ejus fördes & ad confulatumto- ties, ■& quidem sfine exemplo, evexerit i). Sed quid

opus eft divagari ^{extra patriam ,} Magnitudinis fefti-

natae exempla colligendi ergo ^, quibus ipfa abundat}

illamne e ttnu fuo protulit fubolem, qu*, licet mi¬

nus propitio nfa fit loco natali, varia tarnen forti

animo vincens pericula, quae minatur ferox Bellona,

fafces & fcutata infignia promeruit? illane fufcepta

eft domi proles, quam natalium iortuna etfi obfcura- verit Sc pa renturn ealigo ^, cum tarnen vel prudentiae

gnomonem fecuta iit, vel juftitise ftateram, ne plus

ex una penderet iance ^, follicite examinaverit, vel

clariffima liberalitatis Sc magnificentise documenta in

ffempublicam praebuerit, fedem inter purpuratos te- nuit? ^Nonnc etjam illas produxir propagines, quae tnfauftam habuerunt nafcendi conditionem, fed, ^cum

oleo & oper* non pepercerint in Palladis fchola, or- na-

\

©Ü2? ) O i €Ä3> ?

natse fiieront venerabili pallio ? Nec folum fingulis

ita contigif emergere, fed etjam civitafes & respubli-

cas integras comperimus illuftres cito fa&as fuifFe ^r

quarum Komse principatum facile deferimus* cujus ad-

huc tale fupereft elogium, quod vir tus ejus omni a tianuiH

fet, fcilicet juftitia, labor& feientiarriiitaris, qua reges

magni hello domiti^nationes Jer c & populi ingentes vi fuba-

tli\ Carthago se mula imperit IL ab (lirpe i nter ii ^{t >}

tun&a inaria terreeque patebant k). Infpieiamus ur-

bem Åthenarum, quse gloria non minus erevit, ob

fapientiam vero & legum difciplinam, femplum lite¬

rarum t), patria communis eloquentiae m) & alter ^o-

culus Grsecise n) nominata eft, En ! Belgium Fcede-

ratum, rempublicam libertatis fiudiofflimam, quse,

firi&o feliciter extrema neceflitatis ferro contra ;ini-

quos Hifpanorum irrpetus, inträ paucos annos, fa-

mara & g^oriam perennem fibi acquifivit. Multa prse-

fereo

re riiccndorum ubertate res, nunquam in du-

bium vocata, (fcfcuretur. Etenim cft virtus verum Magnitudiris ftr darr entum , qu£ regna illuftria red-

dit, irgioriurr farguinem nobilitat, fceptra diftribuitj

eft in ttfidris, ct.ce lucerr» accendit& omnigenam ad-

fert felidtatem

t r de Pcéta:

Ctitn L bor & pietas thalamum ^venera (ub umm\

Etc hcc i af}vgio jers lena nata fuit,

a) Vtrg. id /. v. 26- b) Ovid. III. de am

am. l\ 32t. c) Her. in art. Ve et. v. jß4* d) Cbrifl,

Hat t b. I frät Ii./I-Hen. IV. e) Her od. 11.C. t. f)Vlu*

t c re b. lan. b. gf) Vlut 7. ll.p.37. & fa

b) ffijl L XI CS i) V lut in Mario, k) %al-

luß. B. Ca t p. 6. lyffj'ß- Hb- H» C 6. ni) L. V. C.

0/ _{g. n)} jfutl. L V C» S 4»

§ III.

/bos alio ferri tu in hane, vel ilbm, vir-

lutea* ftovimus, quamvis ejus rei non rimémur cauf-

fas,

%

fas, lateant in diverfa ingenii & ^rnorum cultura, in

certa a parentibus haufta indole, in fortunarum con-

ditione, in divinitus infufo virtutis habitu, ^{nec ne :}

id vero attendimus, quod virtutis praeftantia: refpon- deat, vcl, noftro quidem judicio, oporteat refpon- dere, largior gloriac mtflis. Etenim ille tanta non or*

nandus videbitur laude, qui virtutibus, domeftica li¬

mma non egreftis, pollet, cum esedem, ad beafam traducendam vitam, ipd potiffimum inferviant, quan- ta alius _, qui egregias edit virtutes, in omnium con*

fpedtum prodituras & in publicum ufum tendentes.

Laudatur Alexander, mentem 8t oculos, ad intuitum

Statine, illibatos fervans n); M, Curius, miflurn ab Samnitibus _aurum, refpuens b)', Pythagoras, magnum Grasciae lumen, _per modeftiam qui cro(pc$ appellari no*

luit c)non tarnen hafce virtutes, privatorum ^pa¬

rietum cuftodiis inclufas, falvo tarnen iure earum pre- tii, dicere audemus fuiffe fummte Magnitudinis fcalam,

riifi aliae, & majores quidem, vim fuarn in univer- fa republica exferentes , benignumque judicium &

téflimoniurn conciliantes, vel etjam alise cauflfe, con- currerent. Interim obfervamus, quod homini nihil fit familiarius _{, quam parva} in magna, & magna in majora convertere

cum oculis, aliisque homi-

nibus plus, quam judicio, habetur fides, quo eve- nit, ut Hephseftionem multi venerentur pro Alexan¬

dra, 6? umbram _{pro corpore} apprehendant & haue!

pauci, ut irrepant in patriciorum ordinem, fplendida

fe tegant virtutis vefte , quamvis intus flagitiofa deli-

tefeat mens. Sic Tiberius Nerö, tefle Svetonio, im¬

perium diu reeufavit impudentiffimo animo ^, cujus vehementiori tarnen ardebat defiderio d). Sed htec hadenus.

a) Curt. L, IV. C, J- b) Athenf L. II. c) Clci Tufc. Quell* Hb* V. d) Vita HL C. 24.

t IV

tfjt

s

f. IV.

At regla h&c virtutis via, nee vper amoena pm-

•forum, nee per locajucundis & Iva vi bus veftita ii~

Iiis, ded per migujia ad aagujla* >per fpnas ad ro fas ^,

per faxa J& vepres ad palmas laurosque, qu&.ducitj iaftidium creavit penijuitis, qui, giorise jmpulft üimu-

Iis _, fsd

fpretjs oleo fa pulvere, eam impetrare ftu-

doerunt pafronorum praefidio i fceda .metce.de, ftupr©

-sliisque nefandis artibus. Et, tamefcfi coelefte Numers

åerio id defeftetur, quod egreditur virtutis ©rbitam/t

-cum legem tukrir, qua omnia, fecundum prover- rbium, lahorc veoderenturrnortalibus., fepe ^tarnen permi- 41t,fed<nefeio ira, an .gratia, ignaviflimis iuci&mellade*

•guftare., imrno flagitiofts, qui parcius feminarunt, Ise-

«dffimam percipere fegetem, id eft triumphum depor.«

,tare iine bello, metam attingere fine curlu,4 fa lau«

•eeans fizieiuda cenfeoui*

> V,

Cum proprium de fe ipfo Judicium neminem

ad dignitatem evefcat,, nifi virtutis ©pe adquiratur ^„

411 am vel _per vim,fa dolum arripi, vel hereditatis ju-

4re transmitti, vel demum Principis favore fa emendi«

-£8to fuffragio populi, obtineri neeeße eft. Harum i*

-taque rerum mukös perftudiofos fuifte, monumenta fa an-

»tiales identidem referunt. Si eos, qui, infaftigium emer-

vgendi caufla* regis favorem aucupati funt» quaefiveris, Jngrediaris, rogo, Macedonumaulam, ubitoti ad adulatio«

Rem compofiti regem iliaqueant, facinora ejus,fa egregia ,jfa turpia, pari laude extollentes a): etenim ^, divinos

honores., 4lli tributos b), ut reticeam, vocem* mores .fa adfe&us ejus imitantur r) prorftis* ,1# a Comico de*

pinguntur:

,Quidquiååicmt,lauäd:idrurfum^ßnegant^laudoid qi

Negatquis? ^nego\ att} a jo: pftremo imprwiegmtt

Omnia agent ar i d) ß pro«

te ) 0 C SSa?

probe Intelligentes morum fimilitudinem arflifiimumt

efle vinculum ad conne&endam amicitiam, hane ve--

ro pronam effe ad ferendum benignius judicium &

hoc demum honores decernere. Ali turpi obfequioy

in fa ^vore tibi conciliando defudarunt atque elabora-

verunt. Sic Bertrandus Curva , qui Henrico IV, re¬

gi Hifpaniar, mörem gerens, regii tori blanditiis frui-

tus eft &, beneficii locoy Comes in Ledefma confti-

tutus eX Sic Pomponius Flacctis Syria; 6c L. Pifo ur- bis pracfeéturain a Tiberio obtinuerunt, quod nodlem

continuumque biduumuna ^cum illo, epulando ^po- tandoque confumfere f). Sic Sybaritar füinmis mune- ribus illos prseficiebant ^y qui gular irritamenta Sc _qu«~

fibet voluptatum genera adinvenfa exhrberent g)•

Si defiderantur r qui fuffragia, ^prece 8c pre tio ^r pro- ceribus Sc populo extorferunt, infpiciamus Adoniarrrv

cönvivium principibus 8c primariis regnl vins- paran-

temjAbfalonem blanditiis & afrentationibus,auram popu- Ii favorabilem captantem/Juflinurrs $bubulcurn,pofteapri-

mo fuffragia militumfibi coémendo, imperatorem crea- tum /;). Cruenta doli 8c perfuJke plena fr expefuntur ex-

empla Magnifudinisfeflinatsc, ad infamem foeda matris ^ca-

iigine, jugurtham, deveniamus, qui, interemta regla ftir-

pe 8c fenatu Romano corrupto, Numidiae regnum inva*

fit i)s vel ad Semrramidem ambitiofam AfTyrioruni reginam, imperium, ad quinque dies a marito Nino- impetratum ^, qu«e ejus nece flabilivit k) ve! ad Ar~

bacem , Medorum praefedlum r ita perfidiofum in re¬

gem Sardanapalum, ut primum dolo in aulam, 8c dein- de, in regnum irrepferit A). Si illi in fcenam produ-

cantur* qui ^a fpurio 8c ementiti generis fanguineMa- gnitudinis fefiinatse initia fumferey fit Mago, qui re- gno Perfidis potitur, cum fe pro Cyri filio venditar m) 6c Trompalus > qui rex Syriac cfl confiitutus „

quoå

) o C ®SS>

quod Alexandri nomen ufurpabat n). Si poftremo il-

los lubet oculis ufurpare ^, qui turpi mercede & opum male qusefitarum cuinulis, ad honoris fafligium prore»

pferunt, Infroeamusin curiam Romanam, ubi digni-

tatis jura, pofl amiffam libertatern, ita fuere venalia,

ut indigni, certam dummodo corrafiiTent pecunise fum-

mam, annulo & equo donarentur. Jift id ^, de ^quo-

conqueritur Nafo:

Curia pauperibus (Uiuja eft t äat tenfus honor es^

Jnde gravis judex ; rinde feverus eques jo)

Nec non Horatius-*

Si quadrtngentis fcx fsptem millia defunt, Eft animus tibi, ^funt mores & hngua ßdesque9

Elebs eris p,).

Utrum public« rei, an privat«, profuerit illa mune-

rum rnercatura &, permagna veterum munificentia ^„

non eft nollrae indaginis, cum «diverfitas flatus rei- publicae, diverfam jrequirat pölitiam, unde nec lice-

bit faéla quselibet imperantium ifub incudem revocare, quemadmodum injullum föret omnes, qui hac, velaliaet-

Jam, ratione illuftres evaferunt, carbunculo adfimilare,

qui caret ignis calore, etfi ejus candore fuperbiat«

Adjicimus modo, quantum cselum a terra, tantum

virtutem a vitio differre, fed impedire faepe ingenii

humani tenuitatem, quo minus verum a falfo, ju-

ftum ab injufto dignofcatur. Sic vera munificentia

dillat ab ollentato in ufum patri« lumtu, qui li¬

cet prodefiet reipublic« ^, I ejus caufla ^, fummi

offerantur honores, nihil tarnen aliud ex fe gignit,

cum (it perfonata virtus, nifi Magni tuäinis jfeftina-

16 monftrum.

a) Jul. L. XII. C. (T. b) Juli. L. XI C» ii.

c) Curt. d) Ter. Evnuch. Aä. II. Se. 2. e) Puf*

introdx ad Hiß, Stat. Eur&p. Capy IL /♦ S- f)

B ^z Svt*

fr JH3P )©■(' (jgpr

in Ti b» Cap. _42. %), Athen: L* XTL C 12t, h) Chr. Matth. Tb. IT Men. IV. p. ja 7. i) Sali B*

5^ P. t»« fé. k) Chr. M: 1. Hiß. Mon. h p.'Jft

l) Chr. fa % H Men. k m) Herod. L. HL p. 00*

?v _{c. /jf.} Matth. IV IT Mi- _{de Bis , T'-i per} il tuendcicium Cfv. Valev» Maxim. Lib* fe in alietias*

familim in/eruerunt„ n) L. Hl Amor. eleq g.Cfr 0-

rat. CKer.praLeg.ManiU.nj. 0) Horat.Ep.ifiLlXv.17*

§' Vh-

V i tarn, qm inftkuerunt ad- virtutis- normam, quia faepe skperti funt inclementiorcs fortun« vices uf

multis ne Jicuerif q-uMem infimum ejus Weneficioruny graten in Magnjtudinis ^_ fcaia adfequi 5 co magis ha»

bemus perfvanffimum plures, Korum irv grege,"nui ^a

virtutis via dtflexerunt, infelki fucceffu fuiffe imik étatos, quanto-certius- Jiquet eos, hac ratione, in in*

imicitiam & Dei? & bominum ^, non potuiffe non in--

€urrere. Senferat ici Gatihna ^{, cum} nequitiarum arti*

feus inclarefcehdi eflfet percupidus a). MemdeDemetw Rufli«, & Demetrio atque Lefro Polonise, fceptrum dqJo~

fe ambientibus, dltkum efto b)a Et fi vel contigerit, ut, im-*- pudentiae fu« velis, ad Magnitudinem feftinatam pene^

trarint , pro vera nunquam rfcd fpuria, habenda eff

lila magnitudonam, quemadmodum virtutis alumni ^{^}

üve ⁱⁿ Rice fuerint collocati^ five jufierit ^eos cafus

durior in angulo confenefcere, folis inftar, per to*

tum- vit« curriculum retinuerunt virtutis fplendo-

tcm 5 ita virtutis ofores fugitivb, quo altiorem dign*-»

tati* gradum funt confecutr, ep plus turpitudinis &

labis confraxere, & eadem pierumque perfentifcun«

fata, qu«, ad naturae ordinem, res fubire folent a*

tix. Nimirum, qu« ad maturitatem nimium prone- rant, funt maxime putredini obnoxi«; unde vere quon- dam Plinitis : Jeßinata fiementis fiepe dccepit c). et

Quintiiianus: feftinata mmrttas wlerius oeddit dr%

«J® )ö( gggfl T* «f

Äcritfl, cürn $xum tibi magnitudinis termiftüm attige-

sunt

fubito ⁱⁿ profundum demerguotur.

a) Saüafi. B. QitiL b) Vnf• intr. ad Hift. Stafi Eur, C. 10. /: IL & X. & C. XL Jf7 III. _c) Htß, K

X. XVIII.c. _14, d) Proocm Libr. VL

§■ VIX

Hic quemlibet fabrum Magnitudinis fuat feftK

«atae, five _{occupaturn in} officina virtutum, five ^ist

ierna vitiorusn, relinquimusad aiiam Magnitudineirt Infpiciendam perre&uri, quse nee exftruitur prsecipua«

fum virtutum bafi,- ticc projeéla ad artes illicitas ^au«

dacia ?■ Ted fortuna, quam veteres, in diverfas abeun- do fententias, nunc deam efTe a)f quse pro libidine

& cseco impetu cumfla verfat, nunc in aftrorum vi eonfiftere b) y nunc eile effecdurn per accidens exifli-

marunt c). ^os vero, cselefti utpote lumine collu*

ftratos

eorum deliria non deeet attendere, fed for«

funain referémus ad fatorem omraum rerum fummum,, totiusque hujus univerfi re&orem liberrimum, Deum*

bonorum omnium inexhauftam fcaturiginem, ex qu®

Ibomtatk rivuli beue multi, ceu aquse perennes, ema- sjant. Hic confilia hominum & juvaf, & corrigif ,

3k ad finem debitum dirigit rerumque proeterea cauf-

fas ita inter fe conneélit, ^ut cum fanétifllma ipfiu«

voluntace amiciffime confpirent. Quaprapter Magni¬

tudinis feftinatse au&or jure dicitur, etjamG vel ^ma-

xime cauffis utatur feeundis* de quibus pauca reftanf

dicenda.

a) Voffs in theol. Gentil. L. IL C. 43. b) $- hidem, _c) Voß. Phyf. L. IT. p. in. 42

$. VIIL

Cum ab hoc inclarefcendi modo omnes remo«

veamus, qui vel egregiis virtutibus efflorefcunt, vel,

qui, ütemergant> in Varls vitis delabi non verecun-

dan*

H " ۀ2> )o( tg

dantur, al ea nuno animurn revocamus & reflefli-

mus» quas, praeter virtutes & vitia, homines ita com- mendant, ut decus & nominis amplitudinem brevi confequi poffiat, Sed fateri cogor omnium difficilli-

mum

i mm o temerarium elfe, velie fingulas hujus Magnltudinis cauifas detegere & julto difponere ordi-

me, qüippe qua; adeo variant, ut in exemplis, quae

tam in facris literis, quam in profanis hlftoriis occur-

yunt t ciariffima quidem adpareant veftigia ^, fed, ho-

minum ope, plerumque ita permixta, ut dubius fas-

pe hicferim» cuinam Magnitudink modo ^ea adlcribe-

rem. Igitur, ut me expedirem ^, ejusmodi ad hunc ordinem refero, in quorum Magnitudine exigua cer- iiitur humana opera ét induftria ^, fed vis & efficacia

divina manifeftiffirne. Deus enim, qui, präster ani¬

murn, quem homines Ipfi excolere poffunt., ut ho-

moribus fe olim dignos prasbeant, exeelientibus etjam corporis dotibus eos ornavit, quae cum mira volu- ptate lenfus noftros perfundant, oon raro hunc, vel

Illum, commendare & in ampliorem gradum promo-

vere poffunt. Quam elegans & decora eft membro-

yum in aliis compofitio? quam regia aliorum corpo¬

ris dignitas? quam magna aliorum vultu proditur ve- nuftas ? nunc genas nix obtegit, difpundla modico fan*

guinej nunc decor ingenuorum luminum nos oble«

Satj alii omnes fuventutis colores gerunt j alii ve- nerandae fene&utis gravftatem tuentur & alii aliis na-

turse vel potius Creatoris beneficiis audli adjutique

lunt 9 quae amorem & benevolentiam non folum al- liciunt, fed fundamenta etjam digoitatis eoium faspe

fubfternunt, prgefertim cum inter illos verfantur, qui

^el pluris faeiunt ea, qua; fenfus titillant, quam i-

§>fam virtutem ^, vel qui adfedtus & cupiditates fuas,

ratioai obnitentes? compefcere nequeunt, atque ita

con-

<SÄ2?) ® C «5

eontingif, ^ut multi, praeter opinionem ^, e fenebris

in lucem prodeant. Id vero, quod illi ipfi ad Ma- gnitudinem fuam conferunt, in exiguis motibus con-

fildity ^cum fciiicet ^, nullis du&i honoris flimulis, 6c

rerum eventuum Ignari, hane vel illam fufeipiunt a»

élionem _, vel verbum quodclam fale & lepore condi-

fum fundunt, vel loco cuidam adfunt, ubi faventior

fortunae aura adfpirat. Vertamus oculos in evidens providentice divinae, fimul ac ultionis, exempIum,Sau«

ium _, qui ex obfeura familia ^» de minima tribu Ifra€*

iis, fuiffe commemofatur , & nullis ylrtutibus, aut

vitiis antea inhgnis, fed ob decoram faciem & pro-

cerum corpus, in media concione, commendatur a

divino vate, Hic ex domo, filius & fubdicus, egre- ditur ad negotium Tibi a patre eommiflum procuran- dum, fed un&us rex & pater patriae rediit» Quis

non agnofcit Sicx.gcltix.ov tI in Magnitudine feftinata

fidiflimi fervi Dei

Mofis,. qui a peeorum cura dux populi, praeter ordinem, defignabatur: fruftra in illo

quaerimus merita, cum eorum ipfe elTet nefcius, nani fmparem fe huic tanto muneri agnofcit, nunc Iinguse

tarditatem incufat, nunc divinae ad Pharaonem lega-^

tionis provinciam omnino fubterfugit, denique, facul-

täte miracula edendi inftru&us, divino mandato mo-

rem gefllt, variis fignis, fide, divinae vocationis fir»

mata, fufTragium populi adfequitur. Quid Abdolony-

mum in hortorum pulvere ad Magnitudinem feftina»

tam evexit, fi ejus cognationem, longa ferie anne-

xam regiae fiirpi ^, excipimus; non forfan fperaflet^

cum terram c oleret, vites fuas fereret, fataque cu»

raret, fru&um eorum fore Sidoniorum coronam a)l Quid Beatricem (vel aliis BkzenamJ, humillimae con»

ditionis puellam, intulit in thalamum Bohemorum du»

eis _, Uldarici XXI? Nequaquam avitae dignitatis fplen»

dor?

l« 40® ) ® < €J®

éor,nec amieorum favör> nec magna virtüftim

fetl cximii vultus ejus dignitas, quse ducem, a venafcu

iirevertentem , a via difcedere ^, ad fontem ^§ fci quo ab.«

fuebat ipfa linteolorum fördes, accedere, iMamqueln-

tueri Si ^mox uxorem petere ^> fvafit juflitque b). Num

prsetcr mtlitarem |ocum, fult quidquam Illyrise re*

gnum quod 'traderat Regilliano, cujus imperii origi«

nem Trebellius Pollio in Hift. XXX. Tyrann, n. IX

enarra t. Cum ducatum, inquit, in Illyria ger ens \ Re- gillianus), milkss quasdam jentm in cma haberet, ad"

fiitit Valeri arms Tribunus, qui dicereti Regäliani

mmen, unde credimus diBu?n? alius eontinuo: credit

mus _, quod a regns. Tum is ^, qui adevat Sebolqßicus,

ssepit quafi grammaticaliter deolinare, Kex, Regis»

Regi, Regidianus, Mi Iit es (ut eft hominum genus.,

pronum ad ^ea, quse cogitant) äixerunr. Ergo poteft Rex

ejje. It em alius: Er%o poteft-nos ^regere. Item alius* Deus

tibi Regis mmen impofuit. Quid multéti Hisdiciis quum, mlia die, måne procejfiftet, d Frincipibut Imperator fa-

iutatus eft. It a quod a ti is ve l audacia, ve l judicium

éetulit, buk jocularis aftutia. Horum ordini quam proxime accedunt etjam illi, quibus fortuna profpe-

arum exoptatee rei effedlum largita eft, vel ob ftrate-

gema ^, vel ob pcrexiguum admodum in virtutis pa-

isftra laborem. Adfcramus fervum Stratonis, qui

vlam aperuit domino fuo ad regnum Ferficum, cum,

fieri monitu, örtum folis in occafu quasreret b). Pari

drnodo Darius Hyftafpis ^, acumine equifonis fui, deft-

deratam Perfarum rnonarchiam confecutus eft djt*

üuc fpeftat Magnitud© feftinata Nicetae, Epifcopi Con«

ttantinopolitani, qui, profanarum & facrarum literarum

omnino rudis , fervilique generc ortus ^, ad hane di«

•gfUtatem a Conftantißo evetftus fuit, cum imagities pl*

1

■■mn

) o C 17

&as de parietibus abraderet, Iigneas expreret, metal-

iicas confiaret & in alias formas refunderet. Ne muita?

hujus Magnitudinis feftinatse tam magnus adefl cafuum concurfus, ut luculentiffimum providentiae divinse ^pan-

dat theatrum. Unde Hornerus, Ethnieus licetce- cinit:

P sta r d/iyvunog Li c q avfyoiai yivstat ä>y.yj ^?

'H fih o rsoicriv x\jfog fasfregov lyyvaMfy, ^,

'H^' ^o _nya; fAiyJSy tsr xcä in iSéÅqiriv djjujysivt

i. e» facile autem confpicua Jovis hominibus ht poten*

tia, tum quibus gloriam prscftantiorem dederit, tum

iis

quos aicenuaverit, nec voluerit adjuvare.

a) Curt. L. IV. b) Chr. Matth. Jh. Hifi. M. /,

c) Jüß. L. XVIII. C. 3. d) Juß. L* I. e) Chr.

Matth. Th. Hiß. Mon. IV. f) Horn. Iliad. toi.

§. IX.

Plura, in materia hac ampliflima, di&urum ^im«

pediunt temporis & facultatum ratio ingeniique modus,

ultra quem fapere nemini licet. Nos divinam vim poten«

tiamque admiremur, quse fe adeo immifcet humanis, uf,

quam primum ei pro fapientia infinita vifum fuerit ho-

minem erigere ex pulvere, omnia continuo parata lint media, fini huic obtinendo convenientia. Lubentes pro- fitemur _nequaquam efle noflrarum ^viriurn divinse guber«

nationis rayfteria rimari, nihilominus gloriac ejus non

videtur incongruens, fi illum dicamus eapropter virtutis

ftudiofos evehere ad Magnitudinem feftinatam, ^ut cum

ipfi, tum alii, divinse potentise, fapientiae & bonitatis

argumenta fentiant, fimulque ad decurrendum arduum

virtutis iter incitentur. Necipfi putamus Fore inglorium

(1 quando eos , qui vitiis fe contaminarunt, extolli fi-

nat, cum vel ad refipilcendum alliciat, vel, fi hoc illis

non cordi fuerit, ut, cum fumi inltar, in fuperiorem

C aeris

; o c

a€ris partem adfcenderunt, eo magis diftipentur a no«*

vercantis fortunse procellis* Neque exiftimamus gloriee ejus quidquam inde detrahi:r quod dicamus ilkirn , e-

jusdem illuftrandae cauffa, rnediis exiguis uti» ad expe»

dienda egregia fua facinora, ut cum a pkbe & gregaria

forte excitat heroas & duces, quorum alter alterius e~

rit fiagellum, quo terras monterat & homines caftiget»-

Cum diu vibraffet caudam & i en man i fevitia concuterefc orbem Babylonicus Leo».devoratur a Perfico, defuis pro-

repeotelatjbuds» Urfo a)>. Hic ^vero, quando cruento o*

re mnumera hpminuni laceraffet _{cadavera, diianiatur} repenté ^a, quatuor alls & capitibus infigni, Macedonico Par cio* Ii le demum cum celeri vol a tu emenfus effct or-

feem, cruenta ubique fui relinquens veftigia, pavidug- fugit coofpecftimi beltuat Romani, quce, r eliefta ffpelunca,

in folio requiefcit Ita humana omnfa in gyrum circurn- aguntur, fubito oriuntur, fed, inftar luminum caelefttum>ä

cum in alto fünf, in occafum fubito vergunt, afnsque

fuum locum concedunt. Perpendit hoc quidam veterum,, dicens: fortuna cum blanditur, tum vel maxir^e me- tuenda. Felix itaque ille, qui in Magnitud ine fua fefe

non infolenter _ger it, fed omnem gloria; fplendorem. ^s>

magni que nominis decus in iuxse digrdtatis defbicientia

collocat _{; nam} honor lubricus eft, aut ftmulatus, a ut

non diutumus, omniaque caduca

forma fragilis, vale-

tudo incerta, corpus debile , vita brevis, nec unquain>

gloriatus eft quisquam, quod tam laeta illuxerit aurora»

ut Mlam, in Magnitudinis ejus ftadio, quatdam* non ob«

fcuraverit moleftia. Eft hoc ipfum, quod Crcefus olim

in pyra b% Polvcrates in c< uce c),Ca;far in curia d), Ale¬

xander inlecfto e), lamentabiliquidem voce,ingenuefunÉ

f>rofeffi. Alios ur rerieearo,qnibus cum Derrse trio convenit

fortunam älloquu tu me extuUß> tu ip/arur/uf dcjicis f)u

Quid

v ^o c

Quid itaaue Magnitudo ? quid Giorio ? Vere habet il»

lut! cK0?.u$fib},}7jTcv. mtnåana cunEa funt vana,

Ciaumnius dicenda verbis Joa. Lud. ßalzaeir im epifl. ad Jofeph Magnabum, ubi gl. m. Guftavi A»

dciphi prsepropeiam mortem deplorat: ad btcc ludi•

bru> mjiimur, ut tum potijfmum nullt ßmus ^, cum nu§

maxime florere avbitramur. jQuis enim Guftovum ^non

de le t, magno Alexandra, (ed Jtcco £f fobrio-, fimilem

in iplo flore aetatis for turneque ereptum ejj'e or bi terra- rim} Ea ed fatorum imquitas idemque quod cmtatum quarundam infhtutum» Omne, quod emmet, amputem»

dum & qttäft ^wptanandum cenfent, neque unquein vir-

t uti parcunt, fefenimiitm attollenti. Ire libeat per gen*

tium annale s & oimis antiquitatts m em ori am replie are r

obfervabis eelerius femper corruijje Magnitudinem fe-

Étinatam c(]e nefcio quam , qu£ fpes ingentes decer*

pat, invidiam , ne ultra, quam homtni datum

efl, humana provebantur.

a) Dan VI 1. f fi b) Herod- L i.p.iß- c) He*

rod. L IH. p.j. d) Plutarch. Brut, p, pßi, e) fu(L L,

i XII G JJ' f) Mut- Demet p. goj*

1 d - ■ ' ^-

Clarigtm* Domino CÄNDTDA1Ö

De Magnitudine feftinatn dijputaturo*

Q j&e Conveniat prifcis quondam virtutis meritis, adprecor, gloria ^ecce, ceflit, Tuls.

HZ.

T ill ßn Wen och Landsman.

C")n\ dygd och konftUng, lyckofkott

^ År genwåg upp til årans flott,

Så får man billigt fråga,

Om åfwen hår, fom cijeft niåfl:,

The korta wågar åro haft,

Eli3 om the fogo dåga ?

Men Guda-råd och Himla-flut Ej någon dödlig räknar ut ,

Faft mindre får man klandra

Then dom

fom wunnit laga kraft

Hos Gud, fom allas öden haft ⁹

Och ån har magt förandra.

Jag derför endaft önfka wil,

At Himlen, fom off måter til

Then del wi hatwom alla,

Må gifwa Er fa ymnigt mått

Af heder, fom uppå Er lått ^,

Och Er fortjenff kan falla!

E. AnderjJoN.

Till then famma.

wagar ^_

Då med fin Lycka flåds Er Dygd kan wara nögd.

P. Er [jon K.