LITTERATURAE #7

■

#7 ^a«.

HISTORIOLA

LITTERATURAE GRAECAE

IN SVECIA,

CUIUS SPECIMEN I.

VENIA AMPL, FAC. THILOS\ UPS,

praeside

Mag. lOH. FLODERO,

GRAEC. LITT. PROF- REG. ET ORD.

PUBLICQ EXAMINI SUBI1C1T

ericus michael fant ₅

STIPENDIARIUS WREDIANUS«3 STOCKHOLMIENSIS.

IN AUD. CAR. MAI. D. IV» OCT. MDCCLXXV.

S':AE R:AE M:TIS

REGNIQUE SUIO - GOTHIC!

SUMMAE F1DEI VIRO ET SENATORI)

REGIAE A.CADEMIAE UESALiENSIS

CANCELLARIO

REGIORUM.ORDINUM EQUITI ET

COMMENDATORI)

ILLUSTRISSIMO EXCELLENTISSIMOCJUE

COMITIi AC

DOMINO

MAECENATI

SUMMO.

Qui ultimas be ut i parentis mei curas, fuique auctoris poß-

burnas, tuis fub aafpiciis in publicum prodire pasfus ^es*

iLLUSTRissiME domine comes_, idem wiici deréliSii filii pri- mitias, Tuo komini conjecratas, tua eft gratia^ re*

fpicere digneris.

x:f s oj700

quod fi Hieß coram tepojjent

edijjerere

rum Grande decüs .coLUMENQUE verum, faciant femperque fa&urifint, quotquot nie cognatione attingunt, quamque

il-

lis_{> *»} clientelam tuam dudum receptls,

humillima

te adjungi expetam; voti ream me fentirem, »07/

ßp-

phcibus^, quibus pro tu a incolumitate numen

aäjvabo

cibus umquam , quoad wxero•>

Joluendi.,

ILL USTR. 1SSIMI EXCELLENT1SS1MIQEE

NQMJMIS TUl

cultor deuotlffimns

ericus MICHAEL FANT.

L. B®

t

M. OLAVUS PLANTIN, angermannia- svecus, ipfe in

Graecis litteris verfatiilimus,vindemiolam litterariam, in qua eiellas sub arcto, sive merit a svecorum in lingvam grjecam brevtssime et modeste exponuntur, Wittebergae, apud sam. gottfr. zimmermanpaginis 84 in 8:vo. Haec

cum, jamjam inter nos rarefcens, ante tetnpus aliquod

in manus, noflxas incideret₃ animum, Graecae litteratu¬

rs Hiftoriaeque patriae amori. addiTum, incendit cupi-

do _ea3 quae ibidem allata vidimus, paullisper rerra&an- di, ciuiumque noftratium in principem linguam ftudia ampliori exponendi commentario. Neque, qui nomina-

tum accuratiori examini fubjecerint libellum, ejusmodi propolituin vanum prorfus atque inutile judicaturos o-

pinamur. Etenim beati Au&oris, litterario tum apud

exteros occupati itinere,, conditio ipfum

prohibuisfe

quaa aliorum in pofterum excluderet. emendandi cona- tus3 id quod ipfe in praefatione fatetur. Interim tarnen,

):( 3 »t

ut hi extra privatas .curas prodirent, vix a nobis im- petrauiflemus ^, nifi accesfifiet fauor max. Reuerendi Dom. Docloris OLAVI CELSII, Profesforis, Pafioris

Primarii & Confiftorii Urbici Stockholmienfis Prsefidis,

cui non tantum placuit inftinrtum noftrum approbare \

verum etiam ad b. Soceri Sui, Nob. Reg. Canc. Confi

ANDREA ANTONII von STIERNMAN bibliothe-

cam suio-gothicam, feptcm maximaeformae voluminibus

manu exaratiscomprehenfam, Suaque ipfius inftru&ifiima

colleftanea litteraria aditum nobis largiri. Sed neque deftituti fuimus aliorum, harum rerum amatorum, adhor-

tationibus Sc ope benevola, quos inter nifi primo com-

memoraremus loco Dom. S. L. GAHM, Regio Colle-

gio Militari >a rationibus Gamerae; in Virum de nobis deque omnibus³ qui cum eonfuLuerint, optime meren-

tern ingrati esiemus. Nefas quoque fioret .filentio pne- terire Ampi. Dom. Camerarium FRED. FRYXELL ut- pote cujus bibliothec^evermelandic^3plurium annor.um ftudio collect« _{, ea nos} fiebere gratifiimo animo fatemur,

quae fruftra alibi quaererentur. Pauca etiam non flint ^,

quae e iocupleti penu librario nobis fuppedirauit Libro-

rum, quae fub hafta Stockhcbniae publice venduntur, Notarius, max. ;Spe£labilis Dom. ERICUS EKHOLM.

Neque reticeremus amicam NORDINII nofiri manum, fi

fi in ipfius veluti prsefentia, qua® ei acccpta referamus,:

indicare liceret..

illam vero nos Hiftoriolam noffram iniuimus contexetv di rarionem, qua commodiorem fane non inuenimus,

ut, quem ipfa annorum feries obtulerit, ordinem fecu-

ti, Auébores patrios de Grteca lingua bene meritos pro- dueeremus,unumquemque fub eo temporis articulo, quo

ipfe, vel fcriptum aliquod edendo vel has litteras publi¬

ce profitendo, aliis innotefcere occeperit,. Et nc quid

in opella defideraretur, etiam illorum locum dedimus nominibus, qui ad Noui Teftamenti interpretationen!

quouis modo ftudii aliquid 8c operis: contulerunt. Eo-

rum _, quorum alias obfcurior eft farna, vel ^{quorum ma¬}

jor in Graecis^.fuit celebritas, vitas tradere conati fumus,

indicatis ^tantum föntibus, ex quibus ceterorum notitia poterit liaurirL Labores vero in hoc litreraturae gene-

re, quotquot ad noftram: cognitionem peruenerunt, re- cenfere animo propolitum efij fed breuius, fuiius, ^pro-

ut argument-i cujusque dignitas 8c. elaboratio expoftu-

lare videntur;

ceterum_, fi quis in tenui laborem noflrum collocaturq,.

exiftimet, non ii fumus, qui multis ei hac in re refra-

gcmur« Conuenit faltem, cuicuimodi fuerit, viribus

no-

ttofiris, ut"quas majorioneri impares fenfinrus. Interim fe~

cuturashujus opufculi particulas ex prtefenti ne omnino te¬

di_mes, L.B. Si enim htec non multos, neque magnos pro- tulerit Grascae litteraturs primatesj COLUMBOS , GE- XELIOS, SCHEFFEROS, BRUNNEROS, CELSIOS,

BENZELIOS atque unum indar omnium LAUREN-

TIUM NORRMANNUM illis celebrandos redare con-

fideres. Ex fato _{autem, quo} hsc excepta fuerit, pen-

debit, an ills umquam fubfequi audeant & publicam

lucem fubire. Atque corrigi tum etiam poterint, fi qui forte, nobis certe non confciis, in hane irre-

pferint errores.

EMENDANDA: Pag. 12. Lin. 27. Ed. ^2. Lege. Ed..3, P. 16*

I. 30. dthvart - . åtvach P.20. ). 34. kfprobant Littera Regia -- Conf.

litteras. P. 35. ], _2$. Ifopao ^- • Opfopso. P. 46. 1. 20. quinque - ^- fex.

D. D.

HISTORIOLA

LITTERATURS GRSC/E

IN S VE CIA.

§. L

Quidquid

illuddemum fuerit commercii,

quod ve-

a) 81 quidquid conuenientiae inter utriusque lin-

'

guam libi vifi fint deprehendere eruditij b) id

ccrtum eft, nuila, in genrilismio florefcentis apud nos,

Graecae Lirreraturse veftigia etiamnum fuperesfe. Neque

id quidem barbariei cuidam majorum noftratium adlcri- bendum; quin potius cedere conuenit nobilislimi Stiern-

manni judicio : Intet bbra vare bednifke Förfader med/kal

A kal"

n) Commercia veterum Gothorum cum Graecis, pofl Joh. Birche- rodium, Job. ^Loccenium, Georg, Stiernhithnium, Joh. Schefferutti, Laur, Elingitim, Job, PeringJJiuldhtm, Ol. Benzelium, 01. Celftum aliosque^*

•citatos hoc nomine al) Ol, Vinntin, Hell, fub Ar£to ^p. 7, optime , ut

& recemiilime, illuftrauit Nob, Magn. OJ. Beronius,(Bifirnftierna), in Difs.

de Peregrinationibus Gentium Septentrionalium in Grarciam, cujus tarnen

non nifi I:or Pars prodiit Upfalia» I7f&/ PjäL Generos. Reg. Canc»

Conf. Joh. Jbre.

b) Praeter illos, _quos 1. c. p. » & 3, allegauit Pfontin,haneeonue- -nientiarn extra dubium pofuit llluftris nofter Jbre in Programm, ad Inau-

gur» Prof. Job. Floderi, Upf. 1762, in Prooemio Glosfarii SvioGoth»

p. i"), fq. & in Disf. Mag. Nie. Jac. Funck, de Harmonia Linguae

^Grscae & SuioGothictE, Upf. 1770. Nuperrime etiam prodiit Nie. Id»

man, Paft. & Praep. in Hwitris, Forfok at vifa gemenfkop emellan Fia-

/ka och Grekiika Språken, Aboae 1774. 8.

Ebrardi GrDeismus.

kallas Barbarer och olatde, for det de ej ^voro ofveralt kun-

72 oge i de Grekifka och Latinfka Spraken c).

§. 2.

Vigente his in oris Romanenhurn fuperftitione, o- mnis eruditio, ut in aliis gentibtis idem nobiscum exper¬

tis fatum, ad Monachos redibatr quibus Grceca rioffe Ju- fpeSlum ^y Hebraica plane haereticum d). Hinc non mirum,

ii neque ex his temporibus multa remanferint indicia>

quae Graccas litteras magnopere cultas fuisfe nobis per- fva-

c) Tol om Vetenfkapemas ti]Hand i Sverige under Hedend. och

Fåfved. _p. I,

d) Notiflima eft declamatro Monnchi cujusdam^: Noun jam reperta

ifi lingna, qua vocattir Graca; ab bavfedulo caveiidum. Hac eft, qua parit mints harefes, -— Alia quoqite oritur, quantvocant Hebraam; hane qui difcunt, efficiamar Jndai. Neque minus Jepida eft argomentatio alius cujusdam, qua Ecckfinm Pralatum fignificare prohauir, Objiciunt, inquif, tccltfiam non pojje fignificate Pralatum, ex natura vocis^, qua Graca eft,

& congreqctionem nötet. Refpondetur: hoc efl unum Grammaticum nrgu- memum, &' muktanfufpectum, fe* hoc 'duobus modis. l„ Quia ex Graca

Grammatica arguit; jed Grad funt haretici itf fchismatici, idetr non eft

eis credendum inJua Grammatica. 2. Quod videtur Synagognm ex Eccle- fia facere. Synagognm enim ditunt et'um figmficare conventum, ergo pro•

habilt, quod ^non congrcgntiouem, ficut lynagoga, fedPralatum nötet. Nec eredo, Synagognm ejfe Gracum nomen, qda npud Hehraos tantumfuit»

v. Plantin, T. c. p. 12. Adeo ridicula ramen hsc efle fatemur, ut ^me- rom fnbulam fapere viderentur, nifi domefticn illis etiam fidem adderent exempla. In Reg» Antiquif. Archiuo Stockholmia; fervatur nitidiffimus Codex Memhranaceus in folio, Jomfru Maria Yrtegardber vocatus, quem

an. IflO defcripfit Soror Conuentus cujusdam (en Convcntz Syfter) a Nicoiao Ragvaldi e Latino in Svecum verfuni. Ira vero ii let Har epter

Jkrifvas the officin, fom vifjunga i Mejfona. Rorate. I Hytnblar giffveti dagg tefc. kyrieleijfon. Thetta ordet dr icke Latins ordh utan thet dr Gre-

cum dllar Greft och tiyderfwa mykit fom O Herrn mifkunna, thy ^at lyri oppa Gredzfku thyder Herm, heleyfon thyder mifkunna oc Chnfte heleyfon thyder Chrifte mifkunna: dllar ocfwa^, kyri thet dr Chrifte, El thet dr Gudb, eys-tlct dr mifkunna, fon thet år oß. v. Catalogus Mfcr.

Latino-Svecicorum in R, Aich, Antiquir.

Ebrardi Greccisinus. ₃ fvadeant. Ad cauftam hujus aevi agendam, excitum qut- dem e latebris Bibliothecse Upfalienfts EBRARDI Gre-

cismum meminimus; e) verum, ut conftet, quid in

illhoc documcnto praefidii inveniatur ^, minus huc usque

cognitum librum paucis defcribamus. Eft codex, inter manufcriptos Bibliothecoe hujus Academice ^{, in} forma,

quam dicunt folii minoris, aut quarta majori, nitidiftime

in membrana pictus. Involucro ejus adfcripta leguntur:

Grecismus, quem pojfedit Dns Karolus Erlenjon j) Canoni-

cus Upjalenfis, qui g) eß conucntus Siktonenßs per fratrem Jfraelem priorem ibidem fratrem germamim ejusdem D:ni

Karoli h ) quorum anime in perpetua pdee requiefeant. Haec

ultima precatio addita eft recentiorimanu. Incipiunt mox

copiofi Commentarii, Ted, ob infolitas vocabulorum ^con- tra£liones, le£lu difficillimi, qui dein in quolibet folio

textum undiquaque circumdant, au£toris nomine tarnen

A 2 nus-

t) In Difs. Mag. Ad. Fred. Kiellin de Statu Rei Litterariae in Sve- cia _per tempora unionis Calmarienfis, Prars« Nob. R. Carte. Conf. Sv*

Lagerbring, Lond. Goth. 1772. p. 33. 34. qui tarnen haec addit: Ccte-

t um quam late dijfeminata fuerit Graca Lingua peritia, nullo indicio

patet. Prope a vero abe(l, paueißimos fuiffe bis myfteriis initiatos.

f) Carolus Erlandi Canonicus fuit ad Templum S. Erici Upfaluc diemque obiit 1296 d. 4 Aug. poftquam eodem anno teftamentum ^con- didiflet, quo fratri fuo Ifraeli, Leftori tum Sigtunenfi, praeter alia^, lega-

vit oinnes fiios libros. v. Petr. Nigri Hift. Epifc. Aros. edita a v. Stiem.

man, p. 39. 51. Peringßtöld. Monum. Ullerak. ^p. 221, ubi etiam vi-

tarn ejus repelies.

g) Seil, Liber. Graecilmi noftri, ceu particulae Bibliothecar Fratrum

Praedicatorum Sigtunenfium, quae dein in Biblioth. Upfal. tranfiit, me- ntinit Georg. Wallin Sigt, St. 6c Cad, p. 321. qui etiam obfervat, fin»

gulos fere libros in eadem vineulis ferreis fuis alligatos fuisfe loculis; id quod Graecismum hunc infpicientibus quoque conflabit.

h') Iß'äel Erlandi, Caroli frater, Prior erat Ord. Pnrd. Sigtun. an.

X298 — 1310. Epifcopus Arofienfis obiit 1332. Vir fuo aevo rarae e- ruditionis ^, Öc Libri, devita ^ miraculis S, Erici Regis, Auftor. v» Petr♦

Niger 1. c.6c ad Eum ^v. Stiernman p. 39. 50> fq.

4 Elrardi Gracismnr.

nusquam indicaro. Prooemium, quum & Auctoris fcopura prodat 8c fiofculis refertam redoleat Seculi latinit-atem y

inferere haut pigebir. Quomamr inquit, ignovanciée nubi-

lo turpiter excecati quidam imperiti fatuitatem exprimentes afininam chimerinas imaginantes flattens nefcio quid inopina-

bile Jompninntes diSliomtm difcvepantinm ^{matrimonio non} le*

galt finzugia *) mdlatenus coberenti copulnnt inconcingne;

Juccwrendum eorum opimoni confitlenditm före exiflimnuL Humano etenim capiti equinam cefariem infeventes ^, plumas pifcibus fquamns auibus npponentes capamcathegcricam candi-

dumque pretendentes fillogismum in itndis apros pifcantiir

cum retibus leoncs, infiluis venantur lucios ^cum cambus

Jalmones. Cum ergo animaduerterem quam pluvimos fic

errare £? erroresjuos nibilo minus ignorave, utenrum opinione?

erroneas correSlionis Urna ^non reprebentionis inuidia valeam retundere_y hujus opens favcinnui mifus fum aggredi, quantum

mei paupertasingeniolivaluit fufiinereydiSliomtmfignificotiones^y.

ßgnificatiomimdifferential, inquibusfcilicetdiSliones fibi^conue*

niant, in quibus a Je differanty utiiitati omnium deferuiens propofui declarare. Sed quoniam verbovum commixtio, com-

mixtionumintricatio, intricationum confufio tamrudibus _quam- proveStis tedium parturit ü? erroremy ea quce locorum diver- fitate fignificationum multiplicitate canfufa funt, [ecundum

donati ordinem executus. Primo de nomine, fecundo de _pro•

nomine dicam &Sßc deinceps ftilum neuere deflinnui. Pri¬

mo de figuris metba ^, de figuris fcemntis^, de figuris tropi

de figuris barbarismi & foloecismi, de co/oribus Rhetorhis\

de pedibus metrorum, de commutatione litterarum, de nomini- bus monofillabis, cujus generis fint ea ^, de uominihus Mitfa-

rum

*) Impreflas codex habet Sinzurin. Neutrum in GlofTariis a Du Fresne & Carptntier in Scriptores Medii Aeui adornatis reperitur. Si

cortje&ura rem ssfequi liceret; augurarer,* veram effe mamderipti le&io

rem & compofitum vocabultun a cvv & idera fignifieare, ^acLa¬

ll aorum conjugium,

Ehrardi GriCcismur., _j

ram gentilium, de nominibus exovtrs a greco fecwidum

srdincm alphabeti. Pt'ooemium exeipit Ipfum Posma, quod

infulfuin fi dixeritnusy mox fidein eonciiiabimus di Go-t:

EJl proprie metha tvans gvece, fovmatio plasma

hl dc qua transformatio dicatur Metbaplasmas.

Cumque quid addicitur vel fustvahiiur ratione-

Tunc habet hec fieri vere propviequa figura,

One cum fe multas dicatur habere figur^as,

Capitibus ^29,. qiiorum fin gula initia litteris ^auro St.

pigmento'duGis diftingnunrur, quac ia Prooemio prö-

xnifia _erant, hoc modo trabtamar: & in Capite quidem.

10,, agitur de nominibus Grads, quod fic itrcipit:.

Atticus, colicus ^, doricusjonicusqae boetus. ^'

Grce cor um vere fint idiomata quinque

In Creecis alpha, prior efl hec liitera Gveca-

Mine Alphabetum die fort compofitmm Eft ares virtus hinc dieitur Ariopagus-

Jnd'e fit Abba Pater, abJahn inde venit., Antropoformite dicuntur ab Antropos ejje>

Eft Archos Pvinceps, quod Chiliarcha probat..

Eft arthos panis, Arthocopus eft tibi teftis,.

Eli arthos urfa, fic probat arthofiHax..

Afine fignificat & Acéphahis hoc tibi monß'rat*.

Progreditur hoc modo ordme Alphabetieo». Ad fiaemi

totius miferi Poematis leguntur hi verfus:

Explicit Ebrardi Gvecismus nomine Chr?fti\

Qui dedit alpha & ^00, fit laus gloria Clmfib

Anno mill'eno bis centeno quincuenp%

Et fexageno, Majo Uber Bic fit ameno. i)..

Typis exprefliis prodiit hic Liber ⁵ ima cum Glosjh-

Ma- ij Ex Iiis veriibus, _quoium duo pofteriores iii edito non repeviun»-

fcur exemglari, conjjcimus», annuni 11*65 fuiflé quo codex exaratua.

6 Ebrardi Gracismus.

Magiftri Vincentii Metalini inflorenti ac jru&ifera Piciauen- fiuniverfitate regentis,Parifiis per Petr. Leitet, 1487? fblio,

fub tirulo: Grecismus cum commento. k). Textus in paucis

a Mscripto noftro difcrepat, Commenrarius eadem fere ^u- bique habet, mutatis norinihil verbis. InPrologo affert

Commentator rationem, cur Gracismum appellaverit li-

brum nil, _praeter verfus memoriales de praeceptis Ety- mologicis & Synta&icis, continentem, quam tarnenvix ido-

neam dixeris. Voha t, inquit,a Grecis Grecismum nuncupavi,

tamquam etb ipßus voluminis parte inßgniori, in qua de Gre¬

cis ^a Grecis exortis diclionibus laudabiliter disjeruit. Sed

fortasfis ad taedium _usque de Graecismo. /).

§• 3.

k) Recufus eriam Lugduni 1490. Cnrolus du Frestte in Glosf, nd

Auftores Med. <Si Inf. Latinit. p. 43 Pittf. de eo hsc habet. In Scho-

Iis legebantur Ebrardi Betuntenßs Gracismus^, ßu Libercarmine corßcriptus

de figuris äeqne 8 oratinnis partibus, editus Lugduni iqpo, cum expofitio-

tiibus Vincemii Metulini, Ejusdemque Elementa Grammatica Lovnnii edita, qui an ille ipße fit, cujus Antiharefin contra Valdenjes Hareticos vulg.wit Jacobus Gretzerus, dubium facit Diflichon ab Antonio Saudero ^ Valeria

Andrea allatum: ,

Anno milleno centeno bis duodeno

Condidit Ebrardus Gracismum Bethunienfis.

Secundum tnirn hos verfus Gracismum fuum conßcripßt ille an. 1114. Ve¬

rum cum vox. bis referri etiam poßit nd centeno, quoil fane magis arri- det, proitideque fcripferit an. 1212, idem cenjeri potefi ^{cum eo,} qui contra

varias Vnldenßum Sc eta s, qui fub exitum Seculi XI iV initium XII inno*■

tuere, ßcripßt. Seculi XII if XIII dicere fortasfe voluetir. Cfr. Fabri-

cii Bibi. Med. & Inf. Lat. Lib. 5. p. ai8«

/) Johannes Hillebrandi ad Concilium Conftantienle, disfolutum

1418 r 3 Monafterio Vadftenenfi miflus, inter reliqua, quae a fe in

itinere expenfa annotavit, emtuni feribit Gracismum pro if 01is Svecicis.

v. Benzelius in Catalogo Mfcr. Bibliotb. Upfaliens. qui ad Gracismum

addit: forfan is, fc. Codex, eß, qui in hac noflra nunc Bibliotheca. Idem

tarnen efle nequit, cum hujus posfesforem fuisfe nouimus Carolum Er lan-

di, raortuum 1296.

ferfiones Commentarii iV. T. meäio cev&. 7

§•3«

Utiam alteramue Sacri Codicis in linguam vernacu- lam verftonem his _quoque temporibus adornaram fuisfe

ex annalibus eorumdem didicimus₅ fed in quibus erudi-

tionis veterum Grsecanicae fpecimina frußra quadiuimus.

Sic Magifter MATTHIAS ^{, Canonicus} Lincopienfis & S.

Birgittee olim ^a confeflionibus ^, qui obiit an. m)

in peculiares Ejus ufus Oracula Sacra in Svecicum trans- tulir fermonem; verum, quod fide dignis monumentis conftat, ti) ex verßone Vulgata Latina. Gl'ojfauit quidem

idem laudatus Magifter. totam Bibliam excellenter, 0) im-

mo Librum Apocalypfeos fingulari illußravit Commen- tario; p) quum auiem in ipfa verfione nullam textus

originalis rationem habniffe inueniatur, credendum non

eß, illum in annorationibus magis ad eum refpexiffe.

Id quod de PETRI OLAVI, Paßoris Kijlenüs, Commen-

ta¬

rn) Vaßouii Viris Aqui!. p. 21 ^, unde eriam difcimtis, quod non tsntum totam S. Birgitta dnmtim rexerit eamqtte cum ftlia Dina Catha¬

rina grammaticam ifef cantum ex praeepto Chrißi docuerit; verum etiam

ex p. 97 , quod k. Birgitta ei in Omnibus obediuerit.

u) v. 'Job. Melfemi Scondra lUnftr. T. 9. p. 43. <& vetußus Voeta

in Cod. Mfer. Biblioth. Upfal. nnm. 47, cir. ab Et\ Benzelio in notis ad Diar, VaJzfien. _p. 236, ira canenst

Bib tia tränslat* cui defermone Laiino Ad Linguam Svecam.

o) Vetba funt, non noftra, fed Petri Olaui Aluaßrenßs in Decia-

ratione ad C. 3. L. i. Retiel. Brigittin. allegata a Benzelio , Annot. ad Vaßouium p. 65*.

p) ^v. Auctor vetas ap. Benzelium, annot. ad Fnflov. p. 66, qui,

pister Concordantins fuper totam Bibliam in trihus volumitiihus _magna qnantitatis, etiam M. Mutthia attribuit Librumfuper Apocalypfin. Faflo-

uius Vit. Aqu. p. de hoc Commentario ita judicot: Cum Commentti-

rium in univerfa Biblia confceret, ttiulta verbi Deinrenna tnyficria, praßer-

tim in D. Joannis Apocalypfi Spiritus Saneli infiinctu meruit ipfe perci- pere fcf aliis interpretanda explicare, qui quidem Commeutarius, Divints ^o-

raculisf, Birgitta factis^, npprobatus eß>

An, ijGußavus Trolle.

tario in Apocalypfin q) de JOANNIS BUDHJE Verfiom

Librorum Maccbabaorum r) & de Verfione Apocalypfeos ab

ANONYMO fa£fca s) etiam valere videtur*

§• 4-

Sed inftabant tempora, quibtis Patrise nofte, quem- admodum reliquis regnis adjacentibus, lucem partici-

pare dabatur, quam lecum in Italiam primum attulerat ^,

inde vero mox in vicinam Germaniam Galliamque large diffudcrat ab Oriente in Occidentem commigrans

Litteratura Grseca. Itaque primus, quem, ceu eadem i^in¬

burum_, nominare posfumus, eft GUSTAVUS TROL¬

LE, Regni Suecias Archi ^- Epifcopus, qui inter nos florait initio Seculi XVI. In Hiftoria Patria hofpes lit, oportet, qui turbulentum hujus Prsefulis ingeni-

um, nec .tranquilliora fata ignoraverit, enarrata infu-

per a Teringfkbldio t) Rbyzelioc\\iQ u). Verum, quod ex bis ad nos maxime perrinet, eft, quod, Colonige ^{an. 1512} fludiorum graria yerfatus, Graecis etiam litteris fedulam

o-

q} f'Tujns ^, tamquam.ßngularis operis, meminit Nobiliflf. v. Stiernwau Tal om Vetenfk. tilftånu _p. 33; verum, nifi omnia nos fallant, alins

non eft, quam antea nominatus Magifiri Matthia, manu Petri Olavi defcriprns. Ita enim Diarium Vmzften, p. 80. Anno 141$ o/nit fräter Pe.

trus Olavi; quonåavi Curatus in kijl, Hicfcripfit expofitioncm fuper _Apa.

ealypfin Magifiri Matthict Lincapenfis.

r) Exnrata eft in Monaft'erio Nadendahlenfi, cujus membrum ^erat Auäor, anno 1483 & lervatur adbuc in Reg. Aich. Antiquir.

r) Supereft aöhuc in Reg. Arch. Anriqu. eodem inuolncro priori olligatn» Accurate de Iiis verfionibusegit nuperrime Dom. Sam, Lunbom Hiftoria om Svenfka Bibel-Ofverf. _p. 14 — ig.

i) Monument. Ullerolcerens. p, 170.

») Epifcoposc. SuioG, T. 1. p. 51. Til fiudier blef Han med flit hallen, fei at Hau uti Cölti lärde Creki/kant sl:<£t kuapt någon Sven/k för

Honom finnes gjort hafva,

Av. _1512. Gußavus Tt olle. _B

operam nanauerit, inftitutione in iisdem ufus Johannis Cdjarii Juliacenßs. v) Explicabat ille tum temporis Ma¬

nuelis Cbryfolorce Erotemata Grammatica , x) quorum e-,

xemplar, manibus Trollii traftatum^, cum penulibrario Er.

Benzeliij filii, tranfiit in Bibliothecam Reg. Gymnalii Lin- copienfis ^, ubi adhuc fervatui:. Editus eil über _pureGrae-

cus Paribis an. 15.07 apud Fr, Tisjardum Amboceum, ni~

tidis litteris in optima charta formte ^, ut dicunt, quar-

tsc. In invölucro ejus an notavit fua manu prjftinus Li-

bri posfesfor^, Rev. Benzelhis^: Excmphm hoc altmfnit Gu- fiavi Trolles^, Arcbi-Epifcopi Upjalenßs, eoqtieupus eß, cum Co^-

lonice litteris _operam daretanno iji2. Ejus etiammanuJcvi- ptum eß foliitm pr&fatiompibjiinShtm, Scilicet Prsefationem proxime fequitur foli-um chartsepurse, in quo ha1c leguntutu

T P O AAE

Pe.culiaris ißa Grcce Litterature iaßkutio a Johanne Cefario Juliacenß in Colonknß Achadcmia p'ridie knien. Majas An-

vi duodeamifupra feeulo pvofpero Nereide fcliciier aujpicatcu

Auctoris Ezta.

AElor totiiis Gramattces inflitutionis Manuel Chvyfo/oras

diclus eß , qui patria fitidem bijantiniis fiiit o3 vir illußris

&J3 confiliariiis Conflantini imperatoris conftantinopolitanL

Sed capta nrhe conflantinopoli a Turcis anno Domini _ijj3

ob pravam faélianem^, quain urbe in domo augußa} in I-

B _ta-

v) Johnnnes Cccfariusnarus Juliaci 1460, ftudiis, in primis Phi-

lrrfophicis. & Medicis, opeiam dfdit Pariiiis cc Golonia? ad Rlienum»

Obiic Coloniae 1551, v. pfack^ers Gehlert. Lexicon in Ejus nom,

ä) Qui Chryfolorce vitarn & ediriones Ejus lire,tern,itum nofcere cupit, ndeat C, F. Boemeri de Doctis Hominibus Grsecis Librum in

ipfo limine & mendola -cdmoduni, qnae 7rollins attulerrt, inveniet. Ce.

ternm ea, gualiacunque fnnt, petita videntur ^ex Virunii vit® Chryfolor<e defcriptione, quae praefixa eft edrtioni Erotemntnm Fcrrarienfi an, 1509, Gfr,_JVoerner* i. c. p. 20,

io Ån. rf12. Gaflavits TvoUe:

fallam venit profugus: Ef' Gunrim Veronenfts adminicuh ufns, quem conftaniinopoli exawlhrat\ florentinm fe contufit

ibique Grecas Utter^as profiteri fiatuit. Poften nefcio quofa-

to agitatus inde abire decrev.it' o" ad crmftlium EafHienfe pro-

feflus eft, ut in eo de fide chatolica diftpufarefUnde ipfius

ardhne extant fupra 6o conclufones grece obfcure conrctate^,

ut nnimi pevturbati magis efte videontur, quam ad dijput^an-

dum pnrati: autem in omnidftcbpfniarum genere äter*

ri^mus difputator: £r refpovfone verumrrconditar umpromptis-

fimiis: Verum proch dolor ntorbo correptus repentine vitnm finitivit. It'aqiie in Oriente natus in occidente fepttkus eft.

Malta fcripfit ^, inter que funt hec iqooötfxra que latine in- terrogationes dici poffwit. AW/ per iuterrogationes in bac

Arte Auftor pvocedit: Singulis fere. linéis <& verbis ipfius

Libelli verfionem Latiaam fuperfcripfir Tvollms^y minitio quidem frequentius, quam fub finern, Annotatiimculas

quoque prrmis paginis adfperfit crebriores, rariores ul- timis, quarum ununr alrerumue dahinaus fpeeimem- Ad

pag. i : eis quandoque eft prcepofitio Ef figmficat m Efjun-'

gitur A'ccufativo cafai, quando feilicet acceirtum faper fe te-

nuem habet, f.is idem■ qnod unus figmficat, quncg inqna-m,

cum accentu fen punflo afpirato (cribifur. Iis tertio eft (e-

cunåa perfona ^a Gr&co iifil, fttm apud Latinos ftgni.fi*

cat, qitod ^cum punflo tenni Ej civcuniftexo fcribitur. — Al¬

tende. Ibi Treeras (Qoovevra. srccrcc proprie quanta figmftcat pin-

rativo numero. Dititurenim ttochs,• t:cgy\, tröcrsv, idem quod quantus, quanta^y quantum. Verbo eft pluralis rinneri, neutri

generis. rbteft tali verbo conjiingi quidpluralis numeri Efcon- venive cum verbo cT <?/? Angularis Ef in eadem diftin- Bione, /V; quo fit, ut apud Grecos bene fit diccre, anima-

tia currit Ef ammalia currunt. Sit ergo in propofito perAi¬

de efte , five dicatur hoc locov t/cool (posvfevrcc est vel euji

£7TTc&eft aut /mit.- Secunda tarnen expofit^io eft commodior Ef freqnentior. Eft enim infra apertins eodem infolio: ccvrt- soi-

An. _1525. Johannes "Magnus.

eei%ei Je td ^ocaect, Nam ^omtIoc neuti'ius o pluralis nunieri dvTisayJi unius numeri efl. y).

§• 5.

Si vero ad plures in Patria noftra ^tunc temporis fefe penetrauißet Grtecas Linguae cognitio, c.erte non defuiftet

occafto eam in publicos vertendi ufus, cum a verse Re- ligionis vindice, Gloriofift*. Rege GUSTAVO I. no-ua

Sacrorum Bibliorum verlio Svecana Archi^-EpifcopoJO-

HANNI MAGNO demandaretur. Paruit ille mandato

Regio &, litteris Stockhoimiae I>omin. Trinir. 1525 da- tis, fino-ulos Novi Teftamenti_^ Libros inter varia Regni

... rj

Capitula atque Collegia vertendos diftribuit. z) Upfaiien- fi tum cesfere Matthaei Euangelium Sc Epiftola S. Pauli

ad Romanos: Lincopenß Euangelium Marci Sc binae ad

CorinthiosEpiftolte: ScarenfiEuangelium Lucae ScEpiftola

ad Galatas: Streugnejenfi Euangelium Johannis' Sc Epifto¬

la ad Epheiios: Aroßenß Acba Apoftolorum: IVexionenfi Epiftola: ad Philippen fes Sc Coloffenfes: Abo'infi Epiftolae

ad Thesfalonicenfes Sc ad Timotheiim: Vieario Vr&dicato- rutt} cum fuis Fratrihus Dommitanis Epiftolae ad Titura

B 2 de

y) Quer heic attulimus, humanirati deberrrus CK Mag, Sam. G.

Harlinvßn, R. G'ymn. Lincop. Bibliothecarii laudatiflimi, qui ipfum Li-

brum ini'piciendi copiam nohis fecit, Nob. Stiernman, Tal ora Vetenfk, tUftånd _p. 103, ut <& Plantin 1. c. p. 20, eriam hujus rei nlentio-

nem injiciuut, petitam ex Colles;io Fr. Benzelii in Hiff. SuioG. CK Mag. Kielliu in Difs. cirata p. 33, dum Sticrnmannum allegar, -tefti-

uionium tarnen Ejus in medio relinquit, pvopterea quod necin edito Col- kgii Benzeliani exemplo, nec in illis, qu;? %iderat, manu exaratis ea, qnse affert Stiernmannns, invenerit. Et ad editum quod attinet, illud concedimus; verum mferiptorum exemplarium pauca ^, qua? hujus rei

non meminerint, nos quidem offendimus,

z) Extant hae littertE in Peringfkoläii Monum. Ullerak. p. 17a, &

in Er. Noreeti Diflert. de Vorfionibus S. Bibliorum SuioG, Pr. Ol.

Ctlfio, UpL 1716, p, 12.

tz Atu 15'Johannes- Magnus,

Sc ad Hebreeos-: Miniflro Minovnm ^cum fuis Fratribus

Francifcanis Epiftolse Judse. Sc jacobi: FadftenenficumErb- gittinis Epiflofae Petri ccJohannis: Carthufianis in Marie- fredh Åpocalypfis, a) Injunxit vero omnibus bis Colle¬

ges,- ut-.interpretationen! quanrocyus fufciperent Sc^, cum

ex Germania, in, quam tum tendebar, reueiTus fühlet ^, aliquem, ex. quouis Capirulo ^mirrerent. Upfaliam ad Do-

minicam poft Fefhim Natiiiitatis Marire, quatemis unus-

quisque coram aliis fu*z interpretaiionis rationem reddere pos¬

jet tumque commund omniitmjudicio una interpretatio bote"

rit [ex. omnibus comportari Ef approbari. Verum ^, cum Monachi Se Capkulares profundo immerfi otio., aut per imperkiam, nihil confectum darent, folam quippe Hieronymi verlionem fecuti,, nec opus inchoatum per-

fequerenrur; b) elTeöu caruit hoc, vix dicam, ^an fe- rium, Archi-Epifcopi mandatum, c) Dantifci interea per

quadriennium iubfiflens ^, Nouum, Teftamentum., fhiclio Petri RenediEH,, Canonici Lincopicnfis, vernacula lingua

donari curayit Sc plus quam in tiiilie locis re(lituiy in qni-

lus ab Hdßreticiscorrupt'um erat, petita ex Sanclis doffovibus

omniam JcriptoYum. juorum probatione fidelißwia Ef conflan-

tL

n) Addttur: Frrares de connentu nofiro (.vefiro ftabet Perlngßc. qui

rffert littera-Füm- exempiar^y datum nd Priorem St frntres Coenobii Diu£E Birgitta in Wadßeno) Apocalypfinet tdmFPeringfk..eorum) interpr etabuntur-,

i) Lcccenii Hift. 5vee. Ftl. 2. p, 240*

e~) Etiam ante, qiiam- hqc mandatum emitteretur, rranslatiooi Noui Tefh band inuiro Rege intentos fuiife Lnur. Andrea & Ejus Collegas^,

conßat ex Meffeuii Scond. IHufir. Tom, 5..p. 23. interea, ob confen- ftiiri i%eg.i in hoc ^opere datum, roagnas Jahnanis Brajk, Epifc. Lincop.

quereias excitavic jtob. Magnus, v. MeJJinius I. c. p. O.G. Unde. ^ea iriagis mirari conuenit, quid in. menrem venerit Laar. Hultman in Hiß, Rel. Chrifr. in Suecia, Pr.Joe. Atrhcnio, Upf. 1703. p. 35. aflerehti,, jvjj'u Rcgis Gujhui Keitum Teflatn. prodii/Je Snecica exornntmn lingua, 0-

ptra w ßitdio Hans Braßt, Epifißpi Lincvpenßs,jam ver0 e regnoprofugi.

An. 1526. Laurentius Audiea.

ti. d) Sed hane verßonem ^, ob tennitatem facultatum rna- nim, in lucem emittere non potuit. e).

§. 6..

Enimvero refervatum ^erat Religionis Euangelicae

in Suecia reftauratoribus , ut, Divina quibus fundata eh, Öracula civibus fuis interpretando ^, fiiam quo- quo manifeflarn redderent in Grsecis eruditionem.

Atque illos in^ter hoc in nego&io" primas duxit LAU¬

RENTIUS ANDRERE, Archi-Diaconus Upfalienfis oc

Regis GUSTAVI I. Cancellarius, f) utpote cujus accu-

rata Novi Teftamenti verfio prodiir Stockholmise 1526

in Folio, ut dictuit, minori, fub Titulo: Jejus. 1betNyia

Teftameistit pä Svenfko. g). Quod autem nonnulli ut Vertat, Pufendorff, Meffenius, Hallman aliique, tradidere ^,

verfionem Lutheri Germanicam, quse prodiit 1522, in

liac verbotenus efie expresfam^? id accurata utriusquecol-

latione refellerunt Editores Colle&ionis egregiae: Nytt

Förråd af äldre och ^nyare Handlingar, rörande Nordifka Hi- ßorien b) Sc Ampiisf. Secretarius Sam. Lönbom, i) qui

contra probarunr, Lutheri verfionem Laurentia noilro fub-

iidio quidem fuifTe, recefliffe ^tarnen hunc haut raro ab.

B 3 ea-

rf) Judicium eft iphus "Johannis Magni in Hiff. Metropol. Lib, 6.

p. 134.Per Hccreticos, Laur. Andrea <Si Olamim Petri proeul dubio inteliigif,.

O. Johannes Magnus i. c.. De vita bujus Archi•Epifcopi, duriovi^-

bns fane expolita fatis, iliftar omnium confnle Andrea Noherg , Oftro-

Gothi, binas elegantes Differtatioues de meritis & fatis Johannis & Olai Magnorutn, Pr«f. Cel. Prof. Petro Ekerman, Upf. 1741 <Sl 1743- 4.

/) Conf. de Eo Fenvig/köld. Monum. Ullerr.ker. p. 197. & v. Stiem-

nian, Hiftoria ^cm Svenfka Hof-Canc» in Appendice ad Petri Nigri Hi-

ftor. Epifcop, Arofienf. p. 88.

.g) Succinchrm veriionis Laur, Andr, Hiftoriam nuperrimc tradidi«

Sam, Ldniom om Svenfka- Bibel-Öfverfattningar, p. 25 — 38.

h") A p. 112 od 144.

Ö Om Svenfka Bibel.Öfverfattningar p. 29 — 35»-