IN ARCHETYPAM ET ECTYPAM

DE

THEOLOCIA

IN ARCHETYPAM ET ECTYPAM

DISTINCTA,

DISSERTATIO,

CUJUS PARTEM SECCNDAM

EX SPECIALI SACR.E REGLE MAJEST ATIS GRATIA

VÉNIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.

P. P.

Mag. JOHANNES ALBERTUS BUTSCH

S. THEOLOG, CAND. ET IN THEOL. FACULT.

ADJUNCT. E. O.

E T

OLAVUS SÖDERBERG

Gestr. Hels.

Slip. Zcdritz.

IN AU DIT. ECCLES. DIE XXV MÄJI MDCCCXXXI.

U P S A L I m,

EXCUDEBANT HEGIAE ACADEMIAE TYPOGRAPHI.

Il

buenda recte existimati. Quibus deniquc consequirur, ut,quse de Deo et de hoininibus simul dicuntur, si modo ad rationa¬

lem Dei cogitatior.em vere pertineant, tamquam sapientem,

bonum et justum esse, non ab Iiomine ad Deum translata,

sed homini cum Deo communia et utrique vere sua ac pro¬

pra sint. ImmO) quod jam apud veteres Theologos rectis-

sime observatum invenio, basc omnia Deo magis propria sunt, quam homini g-); "Deo 7iqxrocs et absolute, creaturis Hevreqoos

et per dependentiam conveniunt" h).

Ceterum, multa et in Scriptura Sacra et ex communi

hominum loquendi consuetudine Deo tribui solere, qua 'av-

&(><*)7rQ7ru£reiccv vere habeant, nec negandum, nec tacendum est.

g) "Qusecunque nomina de creaturis praedicata perfectionem ali-

quam absolute et sine defectu sua naturali signiflcatione signifi-

cant, de Deo proprie prasdicantur et quidera magis proprie,

quam de creaturis, ut bonitas, sapientia etc." gf.Gerhardi Loci

Theologie!. Edit. Cottas, T. I. p. 114.

b.) J. A. Quenstfdt Theologia Didactico Polemira, sive Systema

Tbeologicum. Edit. quarta. Pars I. ^p. 293.

II.

Qualia sunt, Deum reminisci, irasci, ulcisci, poenitere, etalia

ejusmodi, quas a Deo, sua natura infinite perfecto et immuta-

hiIi, remota, non nisi tropice ad tantam Majestatem referri pos-

sunt. Scriptura igitur Sacra, quum, humanas imbecillitati

subventura, nulluni feie dictionum anthropopathicarum genus aspernetur; tarnen, ne hisce inepte inhaereamus, sublimiorem

purioremque veritatem non totam et semper poéticis involucris

obumbrat, sed ex Omnibus locts quadantenus perlucentem, in

multis etiam claro et integro lumine splendescentem exhibet.

Quod vero nos, Tropica ista a veris propriisque Dei attiibu-

tis distinguentes et separantes, illis quantum fieri potest remo-

tis f), husc sola ad ^veram Dei cognitionem pertinere judica-

mus; in eo profecto inaxime manifesta et conspicua est men-

tis Deum vere cognosceadi vis.

Desinant igitur de Theologia, tamquam tota mediata

et dv&goortoisaBsias plena, inaniter querentes, et hoc ipsi

i) Anthropopathismus, quum, ut omnia, quae in poerica rerum re-

praesentatione magis, quam in mera cogitatione versantur, ad

animos commovendos valde accommodatus sit; ubi hoc praeci-

pnum quaeratur, ut sensus hominura religiosus excitetur et ex-

citatus inflammetur, nec inepte, nec inutiliter adhiberi videtur.

13

rationi concedsnf, ut menttm, per se Dei conscum Å), in ra¬

tional i Dei cogiratione attributs vere divina amplecti confitean-

tur. Qua; vero ex ratione de Deo et homine simul dicun-

tur, denominatione a Deo tamquam potiori facta, divina po- tius in homine, quam iiumana in Deo dicant; ita certe ec- clesiaslicani doctrinam optime servaturi. Ecclesiasticis enim Scriptoribus, quid magis solitum est, quam ut hominem non soium innocentem clariorem quamdam sugustioremque Dei imaginem retulisse, sed eiiam peccatorem tum naturaliter qua;-

dam hujus imaginis vesiigia retinere l), ^tum etiam gratia ad perfectiorem ejus formam recuperandam adjuvari doceant?

In Theologia autem, ubi omnia ad claram distinctamque co-

gitatiorem referri oportet, cmnino est evitandus.

k) Quam voteres Theologi Theologkm menti uaturallter lfx(pvvois

seu insitam vocant, "qua boroo ex principiis secum natis, tam- quam imaginis divinse ruderibus quibusdam et reliquiis sine dis-

cursu

Deum cognoscit," Quenstedt I. c» P, 1. ^p. 253»

0 Imaginem dico secundariam, ^quae ad essentiaro hominis, ut ta- Iis, pertinet, seu, ut alii loquuntur, imaginem Dei /utgiKus et generaliter sumtam, "generalem quamdam congruentiam et

yi»vt qua anima humana qusedam divina exprimit." Quenstedt 1.

14

Tertiuni denique nobis, in Theologiis _Archetypus et Ectypa: distinctione defendenda occupatis, objicitur, ^{eam ma¬}

gis ad vanam maleque curiosam rerum occultarum pervesiiga-

tionem

quam ad aliquem vel scicntise vel religionis usum

pertinere. Qua; recte dicerentur, si? quod multi opinantur,

ut de divina Dei cognitione aliquid certi suspicaremur, hu-

manam quodammodo transcendere et in alienam immergere no¬

bis opus esset. Distinctione autem, de qua loquimur, nihil

aliud indicatur, nisi hoc ipsum, quod vera Dei cognitio non alia sit divina, humana alia, sed una, ubique et semper im- mutabilis; in Deo perfectissima et Omnibus numeris absoluta;

in homine, quantumvis imperfecta et manca, tarnen ipsius

divinas imago m). Hoc igitur ipsurn ponitur et significatur,

nos per ipsam nostrani Dei cognitionem de Deo et divina

Dei cognitione aliquid posse sine errore cogitare et docere.

c. P. II. _p. 48. Cfr. A. Calovii Systema Locor. Theol, Witte¬

bergas i6<Sr. Tom. IV. p. 570.

tri) Ad notionem imaginis efficiendam duo requiruntur: 1. simi- litudinem et convenientiam _j 2. expressionem ad rem similem.

Similia _porro inter se nominantur, quee ejusdem generis sunt,

et aliquid commune habent.

>5

Qu i cl vero ii, qui omni animi tumöre represso, se et omnia

sua, suamquoque Dei cognitionem, imperfecta et manca agno-

scant? Vidént profecto Altiorem aliquem Augustioremque ^esse, cujus omnia, sua etiam Ipsius cognitio, sunt perfectiora, perfectis-

sima; iclque sine dubio in sua Ejus cognitione submisse remanen-

tes, non Ipsius Sui cognitionem arroganter adfectantes vident.

Itaque, si verecunde et sine errore de divina Dei cognitione

cogitari et dici potest, ne negligenter omittatur, ipsa vetat sci¬

entia ratio. Scientia enim Theologica, quo non in humana quadam de Deo opinione, sed in ipsa divina veritate posita

ostendatur, omnium fere primum divina Dei cognitioni si-

milis significetur probeturque, oportet. Quod, ut ad ^veram

scientia Theologica vim ac dignitatem tuendam valet, ita sine

magno ejus aetrimento relinqui ^non potesr. Quum enim una

tantum veritas cogitari possit, eademque hominibus cum Deo

communis, hac de humana Theologia divina cc^xsrv7rov vere

hrvTta sententia relicta, pro scientia opinabilia quadam pla-

cita vel quamdam dubitandi nesciendique doctrinam habebimus.

Nec ita religioni melius consulitur. Religio enim, quamquam

per se subtilioris Theologia adjumentum non desiderat, cum

tarnen scientis cogitantisque est, quadam sui ipsius explicatio-

ne, cogitando consequenda, haud fseile ^{caret; et eo} minus-,

quo intelligentias studio flagrantior est iile, qui religionem vel

i6

jam nunc amplectitur, vel ea sola conditione, ut ad verum intelligentia: lumen adducatur, erit amplexurus. Quo fit, ut

seiend« ininisterio hominibus multa ad religionem vel adjuvan¬

tem augendamque, vel infirmandam toilendamque suppediten-

tur. Ad utrumque vero nihil msjoris momenti est, quam ip<a religiös« cognitionis «stimatio. Kec enim aliud religioni

amicius cogitari potest, quam si quis, in religione colenda, se

non humana quaedam de Deo placita, sed ipsam divinam ve-

ritatem amplecti intellexerit; nec ad religionem subruendatn

aptius, quam qu« in contrariam partem irreligiöse ^non minus

quam irrationaliter doceantur.

Praeterea observamus, hanc de humana Theologia divi-

n« Archetyp« vere Ectypa sententiam cum ecclesiastica doctti-

na intime consociatam, nisi ea relicta, nullo modo posse re-

linqui. Illa enim, originem a singulari Dei revelatione pro- fitendo, se totam divin« Dei cognitionis vere Ectypam pronun- tiat. Tum etiam nonnulla ejus dogmata, de Imagine Dei, Protoplastis concreata, in nobis restauranda, inhumana Chri¬

sti natura perfectissime expressa, ita comparata

sunt, ut si ^non antea esset Theologi« in Archetypam et Ec¬

typam distinctio, vel propter ea fieri oporteret. Si enim pri.

sni honiines ea lege conditi fuerunt, ut alias quodammodo

*7

imitarentur divinas virtuteS) quomodo id sine divinx Dei co- gnitionis imitatione fieret, cogifad non porest. Nec enim,

ni»i cognita, divina hnitainurj nec vere cognoscimus, nisi talia, qualia per se vere sunt. Divina vero cognoscere, niftil

omnino aliud est, quam Ipsum Deuni cognoscere»), Libri igitur Ecclesix Symbolici ad cetera, quibus Justitia Originalis,

seu Imago Dei in Protoplastis constituebatur, congruenter adji-

ciunt "notitiam Dei certiorem" o), "sapientiam, qux Deum _ap- prehenderet, et in qua reiuceret Deus/?), "veritatem,> #), ^et qux alia sint ejusdem sententix vocabula ^ac dictiones. Nec alster

») "Et eadem in Deo bonitas, quae sapientia, et magnitudb, et eadem veritas qux illa omnia, Et non est ibi aliud beatum _esse, et aliud magnurn, aut sapientem, aut verum, ant bonum _esse?

aut omnino ipsum esse" Augustinus de Trinitate L, VI. Cap, 6, Unde etiam est notissima illa Bernhardt regpla: "nihil est in Deo,

quod non sit Deus,'? et haec Dogmaticorum Thesis : "Attributa Del non difFerunt realiter ab essentia."

o) Apologia August. Conf. Edit. Strengnes. p. $6.

p) Ibid. p. 57.

q) Form. Conc. Edit, Strengnes. p, 655.

Theologus quisque vere ecclesiasticus. Imaginem enim Dei,

suis quisque verbis, "quasi Imitaginem, quia scilicet imitatur

suum Prototypum" r) interpretames, hujus partem divinae Dei cognitionis imitamenrum in primjs hominibus fuisse flrmiter

tenenf. Quod si non defuit in excelsiori illa Dei imagine,

ex qua Protopiasti peccando exciderunt, ^nec in ^ea deesse po-

test, quse in regeneratis, gratia adjuvante, magis magisque re-

staurata perficitur. In Christo deinde ©savSfoo7Tm, hominem

adsutntum, et ipsum Dei filium, ^veram Patris imaginem re-

tulisse statuences, humanam Dei cognitionem divinte Arche-

typas vere Ectypam fuisse ^non possunc non statuere. In quam

sententiam interpretanda etiam est formula illa, ^qua in Chri¬

sto divinam Dei cognitionem aliam, aliam humanam fuisse do-

cemus; modo enim et gradu, non genere differentes indi-

camus.

Qualis denique sit htsc Theologie in Archetypam et

Ectypam distinctio, quamvis jam ^e praecedentibus satis appa-

reat, tarnen, ut paucis verbis eisque ad distinguendum idoneis

pronuntiatum eo facilius accuratiusque teneatur, Terminis a

r) Qunistedt 1, ^c» P, II. p< 2.

19

Scholasticis sumtis, veterum Theologorum more, significasse

a re haucl alienum erit /). Est vero hasc distinctio non univo- ci in sua univocata, quia rationi asque ac religion) repugnat, si quis, omni divini ac humani discrimine sublato, infinite perfectam et ipsi divino fastigio reservatam Dei cognitionein

in finita natura inesse diceretj nec cequivoci in sua asquivocata, quia, präster nomen, et rem communem habent divina et hu¬

mana Dei cognitio; sed analogi in sua analogata, quia, cum utraque ejusdem nominis generisque sit, modo tarnen et gra- du altera ab altera differt t).

s) Términos in nova Theologia explosos adhibituri, eorum signifi-

cationem subjungamus, oportet. "Univoce proprie et stricte io- qaendo conveniunt, qnse et nomen et ^rem nomine illo denota.

tam communem habent aequaliter, nolla, ob dependentiam unios ab altero, insequalitate interveniente. JEquivoce conveniunt, quae

nomen habent _commune, sed non rem nomine signiflcatam. A- nalogice conveniunt, ^{quae et} nomen et rem nomine designatam

communem habent, sed inaequaliter, ^cum nomen et res alteri

«rpttrai« et absolute, alteri ätvrtgias et per dependentiam conveniat."

Quenstedt 1. c. P. I* p. 294.

t) Recentiores etiam Theoiogi hnmanam Dei cognitionem Analo-

gicam dicuntj sed respectu alio et sensu a nostra sententia pla-

lo

In hsc igitur humana Dei cognitione ipsum Deum no

bis vere rev«latum habemusj in hac asternam vitam et certis-

simam perfectioris, in asternum magis magisque attingendas,

cognitionis spem. Si enini jam nunc divini aliquid _atque se- terni mente concipimus, quando ^{mens nec} alio distringitur,

nec aliunde obscuratur, divina utique et asterna tenaciori cla- riorique adspectu videbimus.

ne diverso. Ex. c. Wegscheidet' "Cognitionen!, ait, Dei dicimus attalogicam, quae ex rationibus in rerum finitaruro ordine conspi-

cuis rationes natarae infinitae adumbrat."

9