POLIT1CO M

Tatrocihio Sacro-Sar61® Tnados Semicenturia

Quasftionum

Do

M

POLIT1CO

8 U B D I T I S:

Confenfii

amplifsim« Facultatis Fhilofophicae in

inluitri Svconum ad Sajatrs _Acadcinia,

S Ü B U MBON E

JOANNIS FREINSHE-

M I 1 ^>

Skyttmni Eloquentiae & Politices

Fro-

Fefloris publici&ordinarij^$

PuhliceQitepärtdVexmminifådifquißtiom[uhnsitto

GEORGIUS P REUSIUS Rdvaliå Livonus:

Ad dicm

ßßDßohr* in Au di

tem

Guftaviano horis

d7,

ante- metiaianis

II B 8 A L IJi

EkcuÜ

typis Academicis ab Eichillo Matthias.

A. M.DCXLill.

Pralüflribus

Generöffsfimi'scp

Dominis> /

Dn. IOANNf

L. ßaroni in

©Ufcérljöjf/ Dynaftae in ©rinßo /

©fpftejjolttJ/ Equiti aurato, rcgni Svccias Senatori, judicij _regij aulici»quod Junecopiae, Praffidi,Üb*

falicnfis Vnivefntatis

Caneellario>Finnonia*Septen-

trionalisjudici provineiali, Döminoac

Patrono mcooptimo, maximo. 1

Dn, GEORGIO (Spföeuftiertw/

L. ßaroniin

StW&JjOlm/ Dn, in

&JfyeUerp&arcis Ubialienfis & rcgionisiiii adjacentis Saträpaeregio* Dominoméoclementi:

DalACOBO ©^«r/

L,ßaroni

in.^ufcerfyOff/Dn, in

%$/ 0fC»8§dtn

fc.

Dicafterij aulici Stockholmenfis Pro-

praefidi» magni parentis

mägtra^^

Dn.& promotorimeopropenfo:

Neo NON

Nobilisluno

maxime<jf ftrenoo

Dn.

BUG I S

L

A O

Dominoin

&'ultinbrutt / iKofcn^d^fti / &re

arcisCappurgenfis & adcam pertinentis dioecdeos quondara prsefedo» maecenati meo-

colendo;

# Ha« fiudiorummeorom prinutias hafnilima

menteconfecro

GEORGIUS Pri ^as kqsaAuß. & Refp-

Quseftio I.

Ån

Magiftratus politicus

a

De

^o ortus,

Sc

an

Ghri-

ftiaao eumdem _gerere

fic iicitum-s?

Bierunt in perverfam hane nonnulli opi-

nionemi politicumregimen ^nonåDeo

traxifle ofiginem, fedviprimura ac ty¬

rannidecrevif]e>hodieqj nec Deo pro- bari, necquemquam Chriftianorumil- laefa eonfcientiå ;eoCungi poile mune-

re: Quod _quantumverodifcrepet»^cui-

^ibet&facri eodicis & veritatis amico conftat. Igiturda-

rnnatå impiå illa féntentiå _utramq; propofit» quseftioriis partemadfirmamus. Etenim Deus ipfe,ftatim å diluvio

mortales validopraefidioadyerfusquaslibet muniturusin- jurias,Magiftratum crcavtt> effufi langainis poenas ab ef-

fundenteexpctitqrum. Gen. p:6. & eumdemdeinceps juf-

fit conftitui,ne populusinvicem difcordiå rixisq;

difiende-

retur Deut. 16:12. Hincnon hominis fedDci jtidicium^ex-

crcet

Magiftratus,

² Par. 19.6. Neceftpoteftas nifi åDeo,

Kom* Job* 191 //. quiregna&fundat& tranffert, Dan,.

2:21. åquoimperantibuspoteftascommiila,Sap.6:4. per quem regesregnant

Jegumq;

latores jufta dccernunt,Prov*

%: 1/. Cffterum, titulisRegum

Principumq;

Deo tributis,

i Far._{;o. ii.} i.Ttm.s.ij. impcrantesnomine,Deus, PJ

é. jnlignkintur, additis etiam

reliquisimagnam

redolen- tibusdignitatem. Adpcllantur enimAngeii Dci> 2.Sam.

A 2 14.17.

/4 *17* c-19**7- Salvatores,

Jud.

^319, Nehtm. 9r27. Nu tri-

tii Ecclefiar,Ef. 49:13• Paftoresvis.&^Å ^34.123, _hci%wom#

TUtftirSetSiRptn.i#*- OrdinaiioDei# Rom,^13:2. Plura

cpitheta

videin PoL Chr.Matth.

p» 250,

Quid quod poenå graviffimå Magiflratus eontem-

ptori

ftatutafurnmum

^ergaimperanteshonorem & fubjc-

Öioncm fubditis imperata laer« oftendant literae, 8* od.

Ul is» EccU /©: 20. Rom._/3;/.1.$fqq. ^/, Tim 2:v. 1. få fqq.

i.Pet. 2:13. 17. Pfcudo-Åpoftolis&faftidium 8ccontem-

ptum regentium fecumlerentibus,t. Fet.2:16. 2.Fet.^2:10.

Jud>8. v. Imo illi ipfi, quorum inclyta fuit religio,hane fußinueruntprovinciam,ut: Abrahamus, Gen. 14*14., Jo-

feph, Gen. 4/: 43. c* 42*6. c.45: /, Mofes~£#od.j:i. Jofua, loj. /: f. David, /. Sam.16:13. Salomon, ^{/. 2^.'/*} Jofa- pharus, Jofiasj Hiskias aliiq;,quosfcriptaHebr«is cpiilo-

la mirificisefFertlaudibus,c. u, 8cin fan&orumnumerum

refert. Syr.c,44,3. San&isquoq; viriseonfeffis^> fe divini-

tushuicpr«pofitos officio, 1.Sam.6. ^21.

Sané fiMagiftratumtolleres, facra profanis, _{pr o}pria

con nuinibus milceres, populum in perniciem traheres,

Prov. ^11. _/4» cuilibet placitum fuum legem poneres» fud.

17.6. c. zu16, Magiftratibus,inquitCie. ^3. deleg. opuseft, fi.be quarum prudentia ac diligentia efleciviias ^non po- teft: _quorum defcriptione omnis Keip.modcratio ^con~

lineruiL..-x ^- .

Nec Chriftus velApoftoliquemquå officio civili velre*

giroine poIiticofeabdicarejuflerunt,velutiliquet exemplis

CenturionisCapernaitici, Matth, 8.11. Reguli Capernaitici, jfch. 4 jy t c1liCJi) Genturicnis,Aöt.10 2. Sicaeterorum.*

fedpotiusaudontatcm Magiflratus féria adhortatione ^o- nin'bus tmiendam propofuere, Matth 26. 32. Apoe. \3.j0.

Quare firmamanetlententia noflra, MagiftratumPoliti-

Éfc,

v" cum

cum äDco profe&um

efc

& tut&Chriftianum ejus vi-

ccs luftinero.

IL Utrum um

eademqp perfona & £cclefiafiico

&Politico

pragfiderc posllt regimini l

OMnino

_tromq;

difcefiTum fecimus

imperium unitradi;

ab

licet

ijs»

per

quibus

(efit diverlum;

placet, u-

atq;proccrtoadfirmamus»non poffecuria?praecflcsquem divinalörs F.cclefia?praefecit

dolorem

^: Quippe Cbriftus regimen politicum &principatum difeipulos gercre haud permifit, quod nec Apoftolorura fucccflbribus iieere» li-

quet exlocis Matth.20,«2/.ié. 27. Marc,le.42. Luc,12> 2f.26.

Iple Salvatorterrenumregnumdeeiinavit» Jsh,4 is.

arbitri& judicispolitici munia reeufavit, Luc. 12,14, Job,

S. //. adminifteriumfe, non

veroimperium»veniffeaper*

té teftatur > Matth, 20.2$. datotributo> Matth, _{/7. 27,} jju-

bensqj Csfari dari> quseadcur«pertinerent^, Matth,22. it.

Ii igiturejus premere quis geftit veftigia^> utrumq;

certé

non adfeftabit. Nec quisquam Apoftolorum umquam

politico praefuit imperio* quin menfarum agere curam nolueruntt ratir iftam folicitudinem aliquid mors verbü prsedicationiiüjicero.AB.é.& Siitaq; Apoftolife & prae- dicationiEvangclij& menfisminiftrandisiropartsccnlue-

runtVqüo

paftopafior Ecclefia?adeuratecumdocendi,tum

provinciam regend* muneri» fufFeäuruseft. Petrus fane

& Paulus fibi ab illa ambitione temperarunt, dum illc

presbyterosita vult pafccre_gregem,neimperium ineum*

dem fibirapiant, t. 8p. ^{c. j.zj.} hic

epifcopiim

lecularibus impiiearivetatnegotij§>1. Lim.2,4» Adhsecmaximum iiä-

ter poteitetem Ecclcfiafticam & Politieam Peus fecitdifc crimen:

lilaglabio

toiiitus, veibo leilicet Dei» haec co$*

A ₃

po«?-

«porali» utltur, Uli

fpirituaIia,eompefeUD£

tra&anda» hqic

tcmporaiia.

Illalegumdivinarum praelcripto feflk adliga-

ta; h®c habetjusfercndi legesforenles : illa juftiti® fpi-

rituali>paci, confcientiä? & faluti animarum ; h®c civil!

juftiti®,paci mundan® & Reip. prpfpicit laluti. Quam- obrem quondam partim tribubus, partimlegibus»partim

veftis hahitu diftintli tuere utriusq; poteftatis pr®fidesr%

Nihilitaq;confufioni propius quam unum inftar monitri

faaeparteRccleftafticumdüalecularem»modo incuria_pro

tnbunalUedere,mod6gladio

vibrato & armis carnalibus pugnå inita» facramenta difpenlare, s,

Cor

io.4, Quo- mododeniq;, quaefosutroq;officio prodebitodefungi po¬

tent, quem negotiorum varietas, _quem diyerli muneris

difficultas in variasdiftrahit _partesf froveroio certé In*

cumfacit.- FJuribus intentusminor eil ad lingula fenjus^

Quodad aliaconfertur officia, _hoc rehgioais cultulTnivi*

jQoq,-officiodecerpitur, aitAmbr ] detug. cr2. c. MeiJ. p, Phil, C p. m.673. Hinc£zechieli ^c.$4,4.Saecrdotum in _po«

teftate lim dommatio in numero hornbilium malorum

ponitur. Quareftatimmotum uni utrumq; Regimen non competere, nifiimafupremisndilcere decretum fip.

I IL Num

Magiftratu« chriftianus plures in

una

Rep. religioJies perfcrre posfit l

U

lum>

^Naeaqj

omnibus

^vera religio, firmiflimum concordi® -viticii-'

quidem eil expetenda votis: verum

taliconfen!udefperato/. Cor.//. /jr prudenter Magiftratu

veriari oportetin tanto negocio» necharybdi eyitäta in

fcyllam implicetur. Quemadmodum igitur intentiore (Indio princeps aditumfall®religioni inrcgnifui finesin*

t^rcipiet, ^nec

ip/e pluribusadhaerebit}

itanequaquam

di£

ftdentesin£ötolerabitreligiones, nifipublic^regnimajö- ruq;conftitutiones?qua:liberu religionis exercitiuconcef-

fere, ac maximiinevitabiliscj; impendentis periculimet-uv abolendsE haerefeosviamobfepiåt^Miftse

nämcf;

religionis, feveréprohibitse» Deut.i?. 3> tolerantiacum fpiritui Déi,

/. Reg. Ig-,zi. Apoc 3.//. rf. Lut. iuz3. tum pijs _riiagnope»

reimprobatädrfplkiiit» Pj. ^J39- 2/, .22 G*t:. 1. g. c 5. /2. Sive¬

rb diär^ conditiones priacipisj lolium evulfuri, impetum"

morcntur,

perferrefineconfientia^pietatisq;

macflRa pö- tefh David enitft, ntUt falfae religionis

ffagratét

odio, populis^tarnenin ditionero fuam reda&is liberum religio¬

nis (usetjfqm permifit, teftez. Sam. B,&tota fere Davidis hiftona}ratus, nimiorigorefenontamcommodis ecclefia;

judalcse coofulturum^» _{quam pace}ecclefias pecitusturba-

tadcffe<3:ioni infidelium populorum anfam fubmihiftratu-

rum. Quafäneprudentia ita cultum ^{verum numinis es»}

ercurtjut fcnfmi plurwii ad Ecclefiam judaicam accede-

rent- Nabuchodonolorem& Cyrum bocipfo ufos confiliö teftantur, Dan.3:19 8ß. ¹ & 2. illeenimDaniele dufto-

re ad verum converlus Deum avitå religionis libertaté

fubditis haudadempta»publicis^tarnenedidfis contumelias de Deo Ilraelis luflujit in. omnibusiroperio fuo fubje&is provinciis. Hiolieetamorereligionis Judakaéincredibi-

li teneretur, ut Spiritus fanfti inftindtu de reftauratione

tcmpli Hierofolymitanitotumfegnum Fatigaret,libertä¬

remtarnenreligionis reliquis fubditorum incolumem rei

fiqoit;certus, fine maxim^o_pericoloregniq,ruinafeid vix

conaturum. Cactetum Ci monitoreApoftolo, Heb.ti. /4.

oumomoibuspax colendaiitj; qua;cb(ecro,ratione ^eam ifcdius conlervabis>quåm diverfereligionis tolerantia^, fi multorum millium fänguis in.abrogat»onem iftius fuerit

impendcndus.

Qgod

ipiumhaud obleuré pr&dixit coe-

> * ¹ le-

Icftisvätes. Ef^c n 6.7. neclicet

raagiftratui

fubnovofoc-

derehaerefesferro & igne debcllare, Efu. 9. Luc.. ^9-ss.

proindemifcellamreligionem» ^antcain.ditionemfuam in- latam,potius ferat, quamut crudeiiflimafangvmis effufi-

one& le & ceteros & totum regnum -contaminet detur- petq;. Quin& juramento ii quoTe adpatiendum roifcel- lam religionem obftrinxerit» ftabit, nifiperjurij incurrere

crimenvelit»quodcö futurum grtvius, quo } qui violarit foedu^excelfior,juxta illudP;

Omneanimi VitiumtastöconfpeHiu* in fca

Crimenhabet, quantömajor»quipecca/, habetur.

Conf. Lev. 19.11 11. Matth./.34. Eph:4.2^. Jof. 9.1S-feqq.

l.Sam.21. i). i>feqq.

IV. Utrum Subditos ad

ampleöendum

veram re-

lig

^ontm vi &armis _cogere

liceao ?

Ars melior hominis fui juriseft»nectyrannorum min®

•A _aut faevitia, _corpore tormentisexpoüto» eiipfi frena imponerc poflunt, quo minus

fuo

^utaturimpetu, ^{aut ne-} ccflltatenvfaifa

adlenluexcipiendi»

veris fidem detrahen-

di,adferrc»Deo toloimperium ineam.obtinente : ad im

ritumitaq;omniscadetIabor,quemianimisMagiftratusco-

gendisdeftinarit. Imonullå honcftå råtione Magiftratus ergaSubditos arma furait, fi eosad adfcifcendam veram

religionemijs impellerqadl^boret: Deluntenimmanda¬

ta,deeftcxemplum. Fidem gradäe divinseopus>Eph.2,«?•

nonflamma, non,herrum, gignunt, fed verbi diviniaudi-

tus, Rom./o»17. Armanoftrananfuntcarnalia»i.C»rjo.\,

&argue»obfccra, in omni patientia&doärina»2.Tim.^

inquit _Apoflplus, Monpoteflintolerabilior in orbe»»in*

trare tyrannis» quam qufc in confcicntias adic&et hppe-

rium>quod Apoüoli ßbi numquaraadrcgarunt, i.Cor.i i4>

t. Pet'

i;Pek$.3.Hmc cefrtifllma

AntT-chrifti

»otacftr feliglonem

ierro,rotay fune, tormento inculcarc homioibos velien, undeillc» figurå mulieris

deiineatus, faoguine

lan&orum

atq, martyrum rnadere

dicitur9

Äpoc. 17.é. Experientfa

tandem magiftråliquetj

violentia

homines åreligione iuf- cipiendå deterreri &>hypGCrifin induere^■; ipcc quidquam

facilius cruentis feditiooibus ac caedibus locum facere»

quåmviolentas fidempropagandiviasr\

V* Ån

diiputationes de reJigione

p

ermit¬

tlndae fintl

SEculumoöftrum,

_religionedifputationes,

feraxjfcné fe&anim»plurimas ciet de

quas>quibufdam aegré feren-

tibus»omoino adfcrimus, perfuafi,quum fcripturas fcrufa-

ri ⁱ å Pfeudo-Prophetis nobis ^cavere> fpiritus probarc

liceat, Job.S Matth. 7. is. PhtLj.^2. /.Joh.$ ^t. quum bonum prudenter eligendum»elc&um conftanter fitreti-

»endum, i.lhejf.s.u. eonferendi libertatemconceflamef"

fe9niliprseceptisChrifli& Apoftolorura vel fidem nullam

dare,velea violareferatänimus. Quis fana1 mentirvnul- lopramifio fcrutinio» religion! civitatis,in quaipiiim fors

detulerit autinquadomicilium pofuerit,aoimum adjun.

get? PorroPafiorum eft nonduntaxat vetitatem docerc

/.T/w.i.2, 2. led contradicentibusetiamrefuta- tisfucerefccntesexftirpareerrores T>t ^1.9 quoddifputatio- nespradlant. Praeterea qui rationes ^tuas defendere po- teris»nifi notashabueris adverfariorum exceptiooes; qui

erroresredarguere» veniå illos agnofendi vel de ijs difle- rendilublatå: Refponfioni,danäaepoficentibusrationidc fpcnoftra» paratis nobisefie licet/. Pet.yjy&L decett lllara verdrelpondeidipromtitudinem, difputationibusdende

prohibui^vixiibi quifquam cii comparaturus. Ift fane

B calli-

galiiditatis

fcaftus Papifl:ici,intefdido

de

religione

difeur

fui

Pontificisfideiomnes adftringerc,ne>ii ad difputanduVen¬

tura fuerit, veritas in

lucememcrgats

quae audoritatem cjusdem

minuit. Si incommoda,

quae

fublatas

de religione

difputationesfequuntur» refpexerimus» ingentem

eorum

copiam audam

deprehendemus. Veritas fatis

cognofcf>

conlcientia indubitationemincidens tranquillari,necov*

vetwtrefellendiautdolos praecavendiumquamcomparari, ledquaevis

feda & haerefis confervari,

propagari&(pargi, poteft:

imö feneftra defperationi aperitur: De

quibus ^ut

& iimitationibus in tal« difputatione obfervandis, Meifn.p,}.

Vhufob.p.iufi».

5

VI, Anlibri

Haereticofumigne fint del endi V

ET

^difuit familiäre

^{ferro &} ineendio coelefteshaurire Codices

Jer.}*.23i Iiiaro ipfarodn Pontificios

tyranni-

transijflefaevitiam luculentoiiint documento

quum con-

ceptum

temeré odium haereticos libros fiämroisvovendi

tumfadijuftitiara mentientiafcripta.

Veruniimpetusjiile

illicitä

irae|slusq; illegitimus jure adtemperandus

^quio-

re hoc librarejubet trutina® Proindejnemofibi perfua«

deat, pro

ha?reticis meritö damnari»quos

^examenPontifi-

cium intaliumretulerit ^numerum. Infamehoc nomen

incurrunt eaVolumina*_quis dodrioae Propheticae Apofto- licacq; veritas

deminuitur

atq;

labefadatur:,

Quod, libris papicolarum5quotquot

in lucem funt editi,ingeniturn

qua-

liefTe,haudeft

in obfcuroi Maximum quoqj diferimen

interlibroshasreticos occurrit: Qyidam blalphemijs,ih-

ca»tationibus> impofturisadfluunt, cujusmodi fuere libri

tuv 7ngi(fyuv.

Hosflammis committere nulli

dubitamus,

/ecuti

Apeftolos

Acljp.i9.

Aliqui

bona malis, utilianoxijs roixta> continent,quos ab ignibus fervare conducit; quip.

pe

pécutbloHo

ttjtkum extftpsti petkulum eß: ie

paffum

fcreomniumCodices flammaabfumpfiflet,quorum fingu-

li ferme fuis laborant na:vis (d» Brochm.uz.Sy,fl> Theo/, p.jojp (eqq. 0

fi temerariå exnftione (it utendum.

Quid?

quod legentium

profeäus in facris fint diverfi. Itaq;irn-

butis folidå facrarum ^rerum-fcientiå & prudentiå hasreti

corum iibrorum lektio nullum adferredamnum poterit,

li omnibus probatis bonum retineant. Infantibusautem inipiritualibusnon foliduscibusfed lac competit. Quare

å taliunr librorum le&ione abßinebunt,^neinadverfario-

rumcafies?quibus fe vix

multoevolvent laborei uicidant.

Tandem non tam deiibrorutn fasereticorum ^abolitione

laborandum ^> quåmut

haeretici ferias opcrati convcrfio-

ni ipfi libros fuos in ^errorum confeffionem ignibustra- dant.*quod

Apoftolosiecifleteftis eft

Lucasslffdp.ip»

VlI.Num

Judxi

in

Rebus publicis Chriftiano-

norum tcrri

debeant<

CErtant

übet fuam

^inter

fententiä

fe hominesliac de quseftione, adeo

mordicusdcfendat,nec alteri

ut qul-

ad- fer.fum praebérenecajTgumentiscederevelit- Quibusdam

ftatfententia>portasjudaeisncquaquåpatefaciendas,& im-

jmiflosob ineommoda»exadmiflione orta,ejiciendosjAlij Iudaeisproptercommoda,qua? lecumadportent,vel civi-

tatemdonant+Noönufli quidem IudaisinRep.

Ciriftianå

locüconcedunt,/edcertismunitum conditiopibus Sccau- tionibus ( _quas notatLhnfii. Matth polyp-379Brochm.t.i.

Sy/l. Theol.p

so44.

Meit.

p-S

PM* Sob.p

^{m. S72.)}

Inter

^quos

&

nos noftrumprofitemurnomen. Has autemBrecht» ä.1.

I.Liberumrebgionuexercittum <pju nov cmeuatir: ettcumctfio ipßs interdicatur> polygamia non pertmttatur. 2.

Blajphetnix

ipjorumfetertfymé cajitgentur {?

grarßimts

pam iohibeantur

Bi

§.

Nuß*officta publica ipßs committ'dntur,

4. Immanis illa u«

fura>qua

Chrißianos

exugunf,

ipßs

n§n rer

mittatur.

/ Adß*

erat Chrtßianorumconc tonetaudtendasadigantur. 6: Ne Chri¬

ßianosadreligioner»

ludateam abducant%

caveatur. Quibus &

fcisfimilibuslegibus &; omine ludaeos in Rep, coftratole-

|\

ramus. Näm eofdem VeterisTeilamenti libros nobifeum

ampleftuntur,

ficq; nöftrae

religionis veritatem iuo ipfo-

tum teftimonio confintiant* unde Apoftolus 7»

eis dkitconcredita, Adhaec aeccdit, quod,

ilfuftriirje divinaeexemplo» omnibus verbi divini contem-

ptoribus fint terrori^»internainationumq»divin&rum mal-

leumin capitaluaincidififc, verbisq» numinis fidem ^exci-

eific»abundé teftantur^.* Nonnumquam Remp. negotia-

tionibus, commercijs,pecunijs^ornant locupletantq:. Li¬

cetquoq;eis locum in Rcp. dare propterfpena converfio-

nis &falutis^, nondumdeiperatae in omnibus, E[a$.zo.iu Oßj. 4*/» Soph. 3.9. Luc,21,24, R6w.rt.is26* Quippe inier«

dumaliqui ad Ecdefiae Chriflianarpomöeria le adgregant Chriftumq; Mciliam profitentur. Si verdejicerentur.jQuI-

la fpes converfionis adfulgerct, Jiberiore viauxSalvato-

iqw convkia& blalphemias efFundterent«, Turcico impe*

vires adderent ,• Spe namq*

proprio politi«

prseciiaa- ditioni (e ad)UDÜuri lunt: SubChriftiani igstur

priⁿ

iW/i

s

im

^pe r

i

o

vivere

eospradtat, quamutin gentilium ffgnisddoiojatna ^operam navauq^ JMcqxum biaipbe*

lidam fuä\pumulent. Uiquiddeniq; langvinis cum Chrifio propinquitatf

tribuendum, hoiputio

eos excipere ^{ne re*}

cuiemus. Quaré

praderiptis

fi vivere legibusvelint,moe-

RiaurbiumChriilianarDiBiaGolcreiftis erit licitum.

YllL

V I II.' A'h

minifferiö cönfifiariorum, å

verä re¬

ligion© alienorum, Magifkatui uti

Kceatp

*

©

I quisvefå

Princeps ärdeat pietate, ftudioq;

patriarn

St'-'

^ Rerop. in flore fervandi teoeatur , opera confiliario-

rum åvera-fabhorrcntium religione» neutiquam utipoteil«, Quumenim pietas'& benediäiönisSc falubrisconfilij fons

cxiftat,qualia, qu«fo> luccrelcent confilia, fi ea abfuerit ? Impiaiäne Icblafphema in Deüm, Reip. exitiofa. Nihil

enim rite,nihilq>providenter homines» fineDeiimmorta-

lis©pe,conülioshonofe

aufpicabuntur:

& nulluni confi-

lium derebusmaximis inirepolfunt, hißhabeant^menteai

pürarn,&caftam& lplendore divino conlucentem,&ro-

bére &"conftantiå divina cönfirmatam, quod totum in fan&iflima religione pofitum ^» 0/. y.d. Reg.mß. ^c.

Peißen

dec 9. quaß. pol

Infuper nereflitudo

& familiaritas cum

heterodoxisneminHntercedat: Multd minusigiturPrin- cipi. Pugiat tales ceu peltem pradentifßmam, confilijs

fuis intimos haud Faciat, certus, non daturos meliora, quamcorde fovcrint. Gah.g Rom.ié 17.*Ta.3.10.//. z.folto

<v, 10. u. Si quid etiam feütentia? nüitra?firmlindsecxern-

plaaddiderint,RegesPrideipesq,f teligio/5 femper hetero-

doxosdeteftati funt, aditumijsinaulasluasihtercluferunts fatisgnäri, åreligione& pietate univerfam regni felicita-

Jtempendere. Joliia,jkf,14. zs. Jojada,2. Reg.11. i7% r€.

gius

vates

David inltar

osiinium

fit, quianimumperver-

furnaferecederejuffit, malum agnofeere noluit, iingua prox/.monocentem

exiemdere

decrevit, Pf101.4. je<ß.

tibiplui^

Ad ultimum,

non poteß Magiflratus

confilijs

hcterodotQrum uti,quin luf picionemineurrat amons er-

ga

re%ig»cm illoruaa, falhdij

erga iuam. QucmIibet

B ₅ - ^

i*utem ehriftiaaorum åmali

fufpiclo&e

^vaeuöm etc _opw*

tet i multdmagis igiturPrmcipem, cujuseft,virtutqrao*

mniura facem(ubditispraeferro,

I X. Utrum haeretici

capitali adficiendi

fint

fupplicio ?

QVum

^verit,

barbara quorundaro

^{ut cuilibet, placita}

immanitas

^fuanon adprobanti,non

eö ufq; excre-

mortemfolümminentur,fed6?intentent; majoremfané

huicquajftionievolvendaeoperam dare _®quum eft. Pro- indeconftat,

craflbsidoiolatras,ligna,

låpides, bruta ani-

naalia,fojem,lunam eulentes, Deut.17.2.s* Rom._{1,23. ne-} quaquamémediotollendos_proptercratfam idololatriam, quatipfqsoecfgcavit,

C^in pia inftitutione

inredarn du*

cendifunt viam, Deus enimtemporibus iftius ignoran-

ti® connlvendodifllmulatis, nunc denuociat ornnibusu-

biq; hominibus poeniteiitiam^>Aß.17. Si vero illi aiios ad candemidplolatriam fpllicitatos perduxerint,omnino capitaliadfici

fupplicio

jubetDeus, Dtuhné*

$ftq.

Qpem-

aflmodum enim aljenorum_{Deorum cultus} prohibitio o- mne$ & vctctis& noviXeftamentifromines obligat: ita

pocnacapitalisdeidololatris,alios feducentibus, iumenda

omnes cumChridianos tumiud®os obftringit, Salvatore bancpocnam^non

abrpgante,

Re&é fané capitali poena

inmagos

_magasqi animadyertiturx^^flf, Lev 20.27*

Dtui.ig.io. £#

figq.

Vid.&1,Sam.2g:g.f. ^a Reg 1.16.C.17.& 2h Magia autcm idololatri®e/lipecies, Deut.7+4. s 35. c. *8.

$.&feqq. Reélé igiturcapitisdamnanturcrafli idolo/atr®.

Caterum h®retici velfibi (olum _malé fentiunt, ^el alios quoq* ad fentiendum _perturbas impellunu. L Priores, 1 ^unc^amentumreligionis quidemimpugnantes

judi-

cij

imbcciilitatc

_{errent, fubditos} autcm contra

Magiftra-

tuna

hm^minimc concitent>& regno excedere jufli pafeant»

capitali poenanon iunt muldandi. Nam cceieftes vätes horum _paensecapitali nullum fore locum in novo foedere praedixere. Ef1*4. €f11,4.6. c.6f. zs. Zach.9./0» quod&

Salvator iple docuit, zizania tritico immixta pariter ad

meffem créfcerevolens, ne lolij colledionera eradicatio triticifequeretuftMatth.13*30» EtApoftolos» ob negatura fibi å Samaritanishofpitium^> vindida? cupidos, feveris in*

crepansverbis,Luc.9.3s» IpfosApoftolos poenas capitalis

audores cuiquam extitiffe» nufquam legere eft. Porro

contra fidéinaturamagunt,inq; Dei me11em falces mit-

tunt,qui de haereticiscapitalespoenas fumunt. Curarne- nim h^reticos penitus delendi extrcmo judicio Angelis

DeuscommifitiMi//&._i\3*. & fides eft ^res plane !ibera>\

nonnsceflitatis; fed voluntatis.' Suadenda fides> non im-

peranda; Ecclefiafticam _quoq; manfuetudinem minuit

furor illehsereticosobfolam haerefin necitradendi. _Ad- monendi lunr&corrigendi, utredeanfin viam: quemad-

moduwcrrantemperagrosignorantianamelius eBadyeBum /- ter admovere*s quam expelleye. Scrt.[,1,de^tya: Kec inficiari quisppteritjtemeritate hac haereticos pledgndLadproba-

tå, quin incommoda

cbriftianifmur^cfl^ntinundatura-i.

i. Temeritas illa &vsecordia* multoruncfcönverfionem 6c

aeternam falutemimpediret. Samaria verbumDei recipe-

refcquentibusannisnon

potuilfet,

AB.8.14. Si coelo dela-

pfusignisApoftolorum voto Samaritanos

confiimpfiflet.

Paulum dodoreib nonhabuiflet Ecclefia,Siperfecutioni

ßdelium operamlocantem quis jugulaftet,AB.^9. SiAügu-

ftinus, Manichseorum hserefi addidus,ignc combuftus fu- iflet» Ecclefiacerte tot

fälutaribuslcriptis,

quibus jam gau- de^ viduatafruduofo _q :odam carerettritico.

2. Pcrlecutionesillae hscreticorumcruentasefFufionffon- gvinis

'guims innocentis

dant anfami Multos

ebim

adverfarii

habentprohajreticis, qui asinimé talcs iunt. £tfi enina quispravis opinionibusfit imbutus,^dodtarnenftatim bae-

reticus cenleridebet. Ille^eré haereticus, qui

xC/t@»errorem fcienter& raalitiofé_propugnat proprioq;

damoaturjudicio. 3. Bella,fédjtiones&vari^ caedes capi*

talefupplicium baereticorum excipiunt. Orea enina h«-

tefisbominesindiverfas diitrahit partesj licentia bae-

reticosferroeliminandi»qu^vis turba,fuam religionem^ex

folidotra&atn aeftimans,alteram bello lat-efliu.

4- Vera _martyna illa intemp> ftivå perlecutJone fiunt fulpe&a. Hinc Åu^>ep,isS. ett. Meifn. ter (uppltciahtreftco*

-rumfit,ulpafjiones(ervotumVei^t debent e(fc m ScclefiaDet glorioja,mimtcorumJangutnedehoneßentur, dummulttex h<tre«

tkümagno animomortem oppetunt, ut exconßantia $ an*moft«

täte/llanenampliwsdevtro martyrejumcium jumipoffit. Plura

rationumponderanun conccrvabimus, fedconf. Mcjfo,p,

Ji PbiL [ob.p. Sßi. 0*/fy^. Ltpfpol. ti c. 4.

Non tamenomni haereticos pocna abfolvimus, ^utut jugulum ipforum gladio iubtrahamus. Adhibe ^excom-

municationcm, incujus efl: manibus7 quafinihil obfinue-

ris autperfeceris,in exilium mitti pofle preeceptioApofto-

lica, Rom lé, 17. l.Ttm. 6 v.i. /. 2.T/w ^2.té. 77 generale

Chrifti monitum» Matth. /8./7. praxis Apoftolorum» do¬

cent, i.Tim._i.%£. Kccad-graviores has properabis ppenas»

nififacilioribusemendandi^eos rationibus tcotatis, docto-

mPaulo,a. Tim.i. 2^.26. 'Ttt.j,to. 11. Pofterioribus,qui

fionmodöblafphemoserrores voluntaria malitia difiemi-

nant

fparguntq;»

led&excitisturbislubditos inMagUhra-

tumarmantȎ territorio illodifcedcrejnfiireludlantur. ju.

ftojure vincula injici,&> fi iua Iponte inläniam ulterius

■sxerunt,

capitaferro

demi liquet. ÅnnonDcus iple vita

-privari voJciit» qtHcmqj.vdltinlaTia mslitia in fe bfafpfre* ^.

wvdtn evcmerent, Lev. 24. w. Si deli&a inhominem ne*

cjuiteradmifla morteexpiantur,cur non divina? Majeftatis i)]a(phciniagladio vindicanaa, Heb, 6,4.s.Jeq. få10.28.29.

AB. 5, v. 4 j.jeq fåi/, v 8. Si deniq; pacis publiear turba-

tores jurecapitaie fuppliciurntollitrapitq,, quid blafphe-

morum, quid h&reticorum, pacem publicam Jcditione

milceotiuro,necemmoratur_?

X* An juramentum

religionis å fubditys

jexigi debeati

~—

STne

mus>

arnbagibus

Magiftratui

vefböfu«!

cxofficio

ad queftionem relponde-

incumbere, ut å parenti*

bus fibi ctiltus divini jusjurandum lumat. Decet enim eunpdem omnes intendere nervös ad promovendum &

gloriaro coeleftis regis & veritatcm ^seternam & commo-

dumEcclefi3e,nirihicmalé audire, ibi mercedem accipere

noxiamdefideret: quibus

ödem

faGiunt litterär fäcrse lo-

eis plurimiss ^{Deut. 17.18.} 8f.49. 23. P/.^{2. o. 11.12 Ex-} empiapetis} Feqit idem Moles, Deut.²⁹ 10. fecere Reges Principesq>pietate elari. Jofua»JoJ. 24.2/. Ala*2. Par. \j.

14. & coeteri. Poftremoooneft firmior fuftinendar Rei»

pub.pac»columna& fulcrum1'quåm unanimisinreligione conlenlus» quod fublatumcoetera iequeutur bona, donec ,orba Relpublicaooinibus fortunis planéiit- peiiumdata,

XI. An

leges

a

Magiftratu & condi poffint

&: debeano ^*

A / Enitprimd indifceptationem»utrum Magiftratuipo-

» tellas iarciendi leges data fit, quodSalomoneteile adfiinianius>Lrov. 8»j/,10. Quid cnim ahua ell jultitiam

C de-

legm £ms I quid pfiacipatum gefcre*

dual«{Istölis GGttkRemp.

sdmiöißrare,

Qutaimo quo*

jiens fpiritusDei fubditosMagiftratui di&oaudientes efic jpbet,totiensjufla

legesqjponendi

copiam facit. Lex c*

nifli nihilaliud eft nifiimperantismandatum & jutfa/Al¬

tera

qua?ftionis

pars

necefiitatem

légum (criptarum coo- tinet. Legesfiint anima ac fpiritus civitatis,, Chemad-

madum* a>t CiceroproLlutntio*corporan;xflrafine mette*jkcivi*

tasßne

le%c,fuis

partibus*ul nervis

acfanguine

membris*uh non

potefi.

Optimé/ané agitur,fi

legesreftépenantur. Per'wßi-

ntinamqigraviterepuéuidocp,haiiuemantur*cujiMvisenim hominis

tfl^{t yr}are* Cic.PhiL 12. Opuaigiturnormd légumdtreBrice >fi~

nequanuüum^cpu-ireBe

proceditipcrindc

ut necArchtUElis[me li- bella^Jinea» Ltpf. Pol* ^«£..-2» Conßat pyofeftb ad falutem civi•

um* civitatum^ ineolumitalem» _vttam^ hominum quietam &

beatam* inventu

ejfe

leges* Cict 2.de leg* Nihil fbrtioresJu- dicumadfe&ibuscompedes injicit^, quam certa lex, quae adfcFHbuscarcfc', ficutijuvencs regio mor c vivere adfueti

queruntur

apud.X/v.

/. 2« &adhibita longi temporis con- fiderationefertur. Årbitriasvero hominum fi quis ex ar- quoboBoqifme

feriptis legibus

judicantilim fufficere pu-

tat,quodammodö belua?

tradit

imperium,eö quodadfeäus

CgtuTunt in hominebeluinum quidpiam)

fi nulla legum

fationeregantur, mentem &

Judicium hominis itaperver-

tunt, ut,quodverum&reduna eft,^{aut non}intelligat,aut, fi intdligat, fequi non pofiit: & propterea in judicando dicendaq; fententia faspiflimé a vero&juftodigrediatun,.

Hinc quum

Deusipfeluopopulo

certas pradcripfit leges,

tum omnesgenteslegum Bormå,btram a lapientibus da¬

tamadprobaverant, Tflxifife5cetiamnumvivere vidémus.

XXII.

X I T. Num

neeefiarfe finf legijm eenditiones^f

/*. fim

juftaef

2.

praecipiant ppffibilia,

^g.

privatum fingulorurn & publicum omnium fpeéient bo-

num.4.Verse

religion! &fincero numinis

culcuiconfervando ^unicein- ferviant.

OMninö

_gere.

ftatdegesTi injufta eontineant,tieminc

_{Deoeriirnjuftamandanti} magisobedire

obftrin*

vel i- pfanaturafuadet, _quambominutnjuHis, åjujftodccHnantfe-

bus.^.5.29. Quaret^ie$leges,au^orjtatisjaÖturå faäa,in-

utiles.Siimpoflibiiiaprseceperint»quidaliudquamlegum*

Jatorisfiultitiam omnibusanteoculos ponunt: de huma* ^.

nis loquimur legibus, necosinadver(ariorum defctndifTe

partesexiftirpes,Deum iniquitatis argucptium, quod im- poffibilia abhominibusrequirat. .Tertiam conditionem

itidem neeeflanam eileprobatPaulus> 1,2.3./^. ^1,

Tzti^z,v.z, Qc.deinverJ»l. uomne» lege» ad tommodhw

Kcip,

referrt-cportet,^ easexunlttatbcomwuhi,nonexicripttone,quze.

Uttern tftiWterpretar? Vid.tot.Joe.L. 3. de <fßcys. Hoc ^fpe-

Bant leget* hoc tclunU incelumtw effe tit.um tcnjunBttmnt,

De quartå nülliGhriftiaoorum eftdubium, qnin fi abfue-

ri't, indignaChriftianolex lndigna ftatuta ferantur^> Vera

namq,' religio ^jüre tummum hominiseflftudium: Con-

rotoraot hanc iententiam prateralia lcriptur« leea Deut,

17.iS.^7»5.

XIII.

Anlegest

um an ae

f jufTae) violataecon-

feientias

obligent?

Slleges

^rum Dei cultuin

human«, juti

^vet

&

iai

divino

tu

&

itLii*

natural! innix«,ad

^{nos \oufct} t

ve¬

oe-

C ² rebus

fcbiwferäntb*divinis»

cobfeföntiasöbligatég

nemini eflm dubio. Si veroimpi» pietatibonisq; moribuscontrariumt

Ivaieritit,&fuicontemptumadferunt, &omni amiflå au- öofitate, nemineniadbbediéntiäm devinciunt. De rebus humaniäfi

quidqtilpfaeceperint,

qüasfacra? paginaf exprefc

fis verbis nec prohibcnt nec jubedt, ad animum violaotis

eftrefpiuendum>qui

fl

ex

eompofito,contcroptu malitiaq;

deliquerit,

confcieotiae mortale vulnus i nullit. Qu^

^autern

viclatioeximprovifo» debilitatcbghörantiä& Üudionon:

peccandi

accidit> confcientiamilkelåm relinquit: Siieges

graviflima

quardam ad ftatum Reip, & publicam tranquilli-'

tatem fpedantia mandarint, conlcientiam omnino obli-

gant: quippe

quodcum lege

natura? congruaot, qua; cum divina^ cujus violatio citra

difputationem

confcicntia? la»

bemimittit. Quipoteftati refittit, Bei ordinationi refi-

ftit:refrftentes^autemfeipfoscondemnationisfaeiimtreos, Nonproprer

iram modo fed

propter

confcientkmfubjici

neceffe eft. Paul Korn.\3 2%s. QuaeadfenCu excipit Petrus l.Sp.c.l.vJ}.14: Ubivide. C/V. Ph.//. Lex nihilaliud eß mfive-' Ha tå a numine tralla ratio imfcrans honeßa, prohtbens ^con~*

traria: brotndequoniam omnia

commod* noßraßuray Uber

tatem„

falutem dentfy

legibus ob

11nemm, a

legtbm

^mn

rtcedammi Cic**

pro Cluentio,

XIV5. An forenfes

leges Mofaicas neceflario in

Chriftianorum

politijs fint obfervandse l

ITaquidam

ipfipraeponere Deo

^{animnm Ioducunt,}

videatur abfordum.

^quum Legislatores

Verum

alios

i- pfe

Deusdiverfitateifl quandamin l%umfuarumpromul-

gatiöne

fervavit

>

principem locum morali tradendo»

tä- buiis

lapideisillam inlculpendo,

^arcaqj

foederis includi ju-

bfendo»qtioftmi

rfihil in forénfi cereröonialiveanimadve^

fum. Ut igitur cxhibito corpore

umbraeceflarunt,

ita qnbqjforenfi

finemadtulit Reip judaicar exeidium>

quam illa fpactavit; Adhaec

ciarijffimuina- abfrogatiomV

legum

forcnlium teftimonium ex deflru&ionf polkiae templiq?

ptoficifcitur. Ättacnen

pröbé notari volumos,

nonablo-

luté priores tribuiimperatorijsiegibusded obtemporum, loci,gentisac flatus Reip. condititionera.• gens eotm ji>

daica Deopecuiiariter fuit corse.Deinde monemus vcrbis

Cbemmt inhc.de le^.ct. Gerhard, col quäft.p. 7. dtc.. /. Sublata opinione neceflitatis poflb obfervari quasdam forenfes

Jvlolaicas;_genus enim illis pierumq; morale> dStemflhatio^

flepitis ad

forenles pertkiet»

XV. Ån

femper fecundam leges ja-

dicandum?

|H Acilé calculum adderemusillis, qui adfirmativa? partis

i _funt viri, fllegibusomniamegocia,qüae quandoq;inci-

dunt, compraehendi poflent : Afl quum de omnibus lex providere non poflit, yel non bene _lemper, legis

alicui

danda erit poteftas: &quamvis plus legibustribuendum,

turbationecarentibus, tamenmajös Refp. capturaefl in-

commodum, fl nullum habéarjtlaxamentum,adeo ut le¬

gumconditori, novå obortå caufå, å legibus ^ne paululum quidém digredi Fas flt. Nihil haec å tyrannide abhor*

rerert :imotyranmdemhotfnnumhasclegis laevitia&tru- culentialuperarent. Praeflat homines

legibus&leges

ho-J

minibusadjutfgerc, illosquidem, ut fua prudentia partim rigorem legum mitigent, partim defetfum earum, ficubi pxoptcr generalitatcm fuarnnonad cmnespoflunt Angu¬

laris-cafliga«commgdari^? iuppleant at«j cgrrigant: has

C 1

Y$k

«rp, neiilos jajodiaatidoyei imperando affedhmm rftu /inantabripiab honefto,vero& re<fto., Quare lex _gene^

ralisrecipit reftriäioncmveljure utilitatis, vel neceflita- tis, velcongruenti«, velverifimilitudinis, vel honeftatis, veletiamalijs de caufis. In quibustamenobfervandum,

neiliud Plautinum iniftaquadret: Pefimeagitur,cum mores kgesperduxevuntinpoteßatem fuam,ac e<zmiferéadparktem fi-

„ clavüferreis* Plaut,inTritium*

XVh Ån

leges veftiarias & in otio&s

ferenda ?

Licet

_&novas

covruptifjimarepub.plurim£leges>

legesparcé Prmceps ferre debeat-, Lipj.

Tac. ann,^.ei7.v,f,

z. Pol,c,is,

ii. Illamiöimétamenobftant,ne moribus fubditorum

certa

lege

obviaro iri ^{poftit t} crclcentibus enim deb&is

poenactafperatur. Prudentiitaq;cooftlioquibufdamRe¬

buspub. cuilibetcivium ordini certus in veftimenta lum¬

ptus

conftitutus,Prsetereo

incommoda, _{quod dona Dd*}

quceinmeliorespoftcnt conferri ufus,profundant; _quod

aliastesutiliores

oegligant,

quiroultifunt in corporis lu-

xurioföcultu; quodieyitati iint amici, cujus labor inno-

vitatejquod

impenfisveftiumauroargentoqjdiftin&arum comparationi haud fufficicntibus velfurto fubducerea-

Iiivel döföféöegotiari_cogatpauperies, Hoc addo: ordi»

nes&oflBcia, _quaeinvitalanxeritDeus^,adeo confundi,^ut plebejus nobilemvefte _{«quat, ut} nobilisregiam magnifi- centiamproximé adtingat. Sint cordimiferis mortali- bus, $p e,fv minär,- exemplum epuionis,byflbpurpuraq;

Iplendentis, haudparum moveat, Luc. 16, Etfiverum fa¬

tenvolumus.quid magis

ftultum

quamexinfirmitatis no¬

ta

tåMonere®

espt$m&gbriå?§fii§jmfeati fa$m

mimm

glefianfsit?* A4 ilterym at&tde, Cm nmmi§

mm m

ibÄar

melendini,qucdcum non habet 2d molendum #m-

mentumbonum,quiain continuomotu eft, molit & ccn?

fumitfc ipfum Otiofi divina alt veri-

tas. Sedemnem uTztfyu» Magiüratus rcmovere debet: I- gitur&illi maloremedium invenfendum» Ioquiütio in

otiofos multafa?pe d.étegit fcqlera; nemo enim ventisps~

fcitun Exempla hiccoacervare^non expedit. Unum o*

mniom fuflmeat vices: Athenisidnegotium datumAre-

opagitis,ne quis otiofus oberraret⁵ PluhSoL

c:fir.

Difiin- guendumtamen interotiofos,nc infantibus

faciam

inju-

riam. Quiin otio dégunt literario, nunquam minus o- tiofifuntautfoli, quam cum otiofi aut foli efie videnturj

Nechqnefias& ingenuasdamnamus rclaxationes,

f-. »- .-* quum

medtcamina feffts

Ott^afint, laßas inflauvent et:a mentes?

fifudi(aberenervattqua:longa negotia

frangtmt.

XVII.

AnPrincegsfitfolutuslegibus\

REfponfiönemad

diftinguentes I.

hocquafitum

interleges, qua/unt

politici fiippeditant.,

Dei, natura?»

gentium, imperi)fundamentales^ Lex

rr.oraljs

quum o- mnibus hominibus fit pofita, Princeps ijs non eftexem«

ptus fedfubje&usutChriftianus. Infuper exprefle quoq;

Regi Principiq»

afliduafcripturse leftio & vita legi divinse

conforrois, Deut._17. \t* humüitas, Deut: /7.10./*.17. cafti-

tasiDeut.17.17\ fobrietaSj tr<rv*i1.4. commendantur, Le*

gi natura? gentium eft fubditus, ut

hemo: Imperij fun~

damentalibus, ^ut _{Prir ceps,} rcfpcßu ordinum & ftatuum regLbncu

hcmmisuihuipmati,

quoao

vimlegum & di«