D I S S E R T A T I O D E
IN FL U X U RELIGIONIS CHRISTIANÆ
I N
I M P E R I U M R O M A N U M ,
\ » . n / i
C U J U S P A R T E M S E C U N D A M V E N I A A M P L . F A C . P H I L O S . U F S.
P R Æ S I D E
M a g . ERIGO M. FAN T ,
H I S T . P R O F . R E G . E T O R D . S O C . R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . R E G . L I T T . H U M . A N T P Q U . E T H I S T . S T O C K H . M E M B R O ,
P R O G R A D U
P. P.
G U S T A V U S W I N B E R G ,
STOCKH OLM E N S i S .
IN AUDIT. GUST. MAJ. d i e x i i JUNII MDCCC.
H . C.
U P S A L I Æ ,
Utteris Jo h. F r. Ed m a n, Reg. Acad. Typogr.
S T A D S - M Å K L A R E N
H O G A D L E
H e r r ABRAHAM WINBERG
M a. c v t 'J o Ji 5 •: . \ •: p, r
MIN HÔGTÀRADE K Â R A FARBRODER
r " C V • V ' •: ■
. > JL * 1 \ j . ' r
\
Tilegnas detta Academijka
D E S S
odmjukafl« tjen are G H S T A P I V I N B E R G .
Dfî
, I N F L U X U R E L I G I O N I S C H R I S T I A N M
I N
I M P E R I U M R O M A N U M .
il n p r i o r i hujus opellæ p a r t e , quam introduétionis loco praemifimus, p r o g r e s î i o n e m , qua ad cultiorem ftatum rendit genus h u m a n u m , t an quam finem, quem o m n e s , qiii H i f t o m Univerfali c o n t inentu r eve ntus, refpicere debenc, p ropofuimus. Quid huic fini p r o m o v e n d o variae r e g i m i n u m formae & Religiones diverfæ con tuler int, quo m o d o ortae & formatae f i n t , mutuumque quem in Cefe hab ue ri n t i nf l ux um, dei nde b reviter exponere fumus c o nati. I nd e v e r o ad liquidum p er d u&um cred im us , reli
g i o n e m q u a m c u n q u e , quae Religione Chriftiana n on du m or ta, exftiierit, poftquam a nativa fua (implicitate Judaeo^
r um aberras(et humanisque fuisfet infe£ti interpretamen
tis, non nifi pol i ti cum intendisfe finem, & legalitatem f o lu m m o d o p r o m o v i s f e , unde m or u m illam c o rr u pt io n e m , atque religionis c ont emrum derivavimus, quae t o tum t e r r a r u m o r b e m illis invaferant temporibus, quibus Imp er ator es R o m a n i , perverfis fuis confiliis, & leges &
a mor em patriae penitus d e l e v era nr, quibus igitur nih il , quod ruinae civiratis objiceret r e m o r a m , reliquum erat.
Inde autem conclufimus, in b arbariem relapfurum fuisfe genus h u m a n u m , nifi emend atior religionis adfuisfet do- f t r i n a , quae vi in fenfum h ominis moralem haud defti- tuta, exftin&um patriae c om penfaret amorem. Probare fcilicet adnixi f ui mu s, r eli gionem Chriflianam tunc tem-
A po-
poris ex or ta m , in cultum homi nis m or al e m infimedi-aVè fuis- fe d i r e & a m , quem quidem eadem r ati one p r o mo v er i t , qua vim in faciem imperii R o m a n i , & infimul totius ter
r a r u m orbis mut andam habuerit. Quae rcfi q u o m o d o ef- fe£fui data in praefenti adcuratius e xa m i n a t u r i , ad influ
x u m Religionis Chriftianæ in i m p e r iu m R o m a n u m pro- . pius confiderandum jamjam p r o g r e d i m u r . U t v e r o ma-
„ teriem hancce & diftin£le & adcurate fatis enodemus, c o m m o d e eandem tres in partes dividimus. Primum fci- licet difpicere luber, quid talis Rel igio, qualis fuerit Ch ri ft i ana, vanis N e o p la t o n i s m i aliisque figmentis-adhuc n o n d e fo r ma t a, ad faciem imperii c om mu ta nda m cotl- f e r r e t , æque ac R o m a n u m late patentis, quodquepecblia- r em ejus induerat h ab it um, jamque tabefcere & magis magisque dilabi coeperat. D e i n d e quid ad hanc civita
tem immut and am eadem R el i gi o, depr avati tempor is i n eptiis ref er ta, valuerit, confiderare j uv a t, & j p f u m dç- nique m o d u m , quo ejusdem imperii disfolutioncm effece
r i t , exemplis ex h or um t e m p o r u m hiftoria undique colla
tes, quod faftigium quafi opufculi noftri erit, pr oponemus.
> *■ * i r f ^
•*> * -D . ' i r U 1 * i ' ; i ' i 1 {>31' • 11 i " . < 1/ I O
Caput Primum.
§. i.
Q u od fi C h r if t ia na m, quaeque ipfam antecpsferint, inter fe contuleris profanas r el i gi ones , fieri non po- teft, quin magni illius, quo ad faftigium uno quafi effer- vefcentis ingenii i m p et u , h u ma na eve£U fuerit r ati o, ta
cita quadam raptus conaminis a d m i r a t i o n e , illius per ci
p ia s , per ce pt amq ue agnofcas divinitatem. N e c mirum.
H a r u m enim fi confideraveris indolecn, congeftam i n v e neris fabularum c a t e r v a m , c o m me nt a m y t h o l o g i c a , va- n a q u e , quæ non nili ex te rn am cum legibus politicis con-
vc-
v e n i e n d a m f pi ra nr , praecepta p a r t i m , partim caeremonias.
F r u f t r a itaque in his quæfiveris v i nc u lu m, quo i nt erna illa cum f ant t a Legislatoris voluntate firmatur confenfio.
P r o d i i t c o n t r a C h r i l t i a n a , c ondi tor is confilio c o n v e n i e n t e r , arbitrariis dogmari bus deftituta reli gio, qua fancita fuerint & ad liquidum per du&a omn ia Sanae Rationis in reli gione defideria. O m n i u m poft Mofaicam pr im a ab*
folutam D e i pro nu nci avi t u ni t at em , & ut fan&isfimam v o lu nt a te m illum d e p i n g e n d o , r u d e m illam delevit ma- terialitatis ideam , cum quâ eo usque diu adeo con jun cta ejus fuerat i m a g o , ut & esfentiam ejus fpiri tualem,
& lpfius ad inftar objeCti i n t ui tu m, p e r c i p e r e , i m p er i
t u m libi perfuaferit vulgus. Cujus voluntatis obfervantia qu um p r i m u m ejus fuerit p r o p o f i t u m , nec nifi a r ati one pe t en da fit fan&æ ejusmodi voluntatis idea, (equitur, ut cum rigidisfimis rationis defideriis ma ndata co nv en ir ent divina. Ifta v er o voluntati divinae o b t e m p e r a t i o , m a n d a r o , q u o D e u m fupra omni a amar e h o m i n i eft injun-
£ t u m , me ntibus mor tali um inculcata. H o c autem m a n d a t u m , p r o p r i e t a t u m divinarum ut ab Illius fanClitate p r o v e n i e n t i u m , idea fundamental i, exci tat um, alterum q u oqu e c o m p r e h e n d i t , quo totam religionis hujus m o r a lem l e g e m c ont i ne ri arbitramur: alios ho mi nes ut te ip- fum ama. Religio a u t e m, qua leges aCtionibus h o m i n u m con ft i tu tæ, liberam quoque e or um admittit v o lu n ta te m, unde etiam p a t e t , fupplicia p r æmi aq ue esfe cum aClio- num ipf ar um legi vel r e p u gn an t ia , vel cum ipfa c o n v e nientia , conjundtisfima. Quae vero gentium bar bar ar um fyperfti tione fepulta jacet hujus rei idea, principio i m mortalitatis arrimas p er poli ra, nova jam luce pr od ii t arque puritate. Q u o faCtum, ut o mni n u m e r o abfolutum, f y- ftema q u o d d a m rationis praeceptorum conftiruerit religio, quod tanto major em in animos h o m i n u m vim haberet &
efficaciam, quo plura fuerint & exquifitiora, qu ibu s, ad
A 2 nor-
n o r m a m legum a&ionum humanarum conformatio, m o r tales d em u l c e r e t , blanda felicitatis aut promisfa, aut o- mina. F in g am us h o m i n e m , altiori hac imbutum difci- p li n a, & videbimus illum fui obl it um , nil nifi injunfta fibi officia ani mo vo lv e n te m , voluntatisque liberae con- fcium indies eniti, ut ad (uperioris naturae fuae olim ad- fcendat dignitatem. Quamvis itaque habita indolisaftio- nu m r at i on e, praemiorum poft: mortem fiducia ut moti- v u m debeat f pe&ari, neque tamen ideo ei in liberam h o mi num v o l u n t a t em , non nifi a lege determinandam, con- cesfa omnis fuit potettas. A n i m u m autem addet virtuti fenfuum illecebris relu&anti. N eq ue minantia fatorum illum t err ent pericula, qui ad voluntatis divinae normam fe g e r e n s , in illis, quæ juftitiæ veriratisque causfa pati
t u r , malis, nov am quaerit mentis re£ti confciae volupta
tem *).
§ ».
Rel i gi o, quæ ad moralem fectandam perfe&ionem h o mines impell er et, non potuit non magis adaequata juris ftatuere principia atque fundamenta. Cum felicitatem m e r e r i , minime autem quibusvis ipfam fie&ari adminicu
lis, mor al em hominis conftitueret finem, quumque prae
m i o r u m immortalium ideo fpem propofuir, ut mentes anxia illa r er um mundanarum cura liberaret, eandem e- ti am fummae praecellentis humanæ naturae dignitatis ideam animis h omi nu m esfe fu bmi niftraturam, neminem fine dubio fugit. Haec autem i d e a, nili vana atque omni fen- fu esfet deftiruta, ex conficientia moralis libertatis fuam
du-
* ) Q uam vis vero illa, quam p ro p o fu im us, vena & genuina religio
nis Chriftianae in d o l e s , cum recentiorum quorundam Philofopho- rum (Bayle P«nf. fur les c o m e t e s . Rousfeau. Contrat Social L.
I V . ) placitis minime co n v e n ia t , nullas tarnen adesfe exiftimavi- mus fententiæ noftræ in aliam immutandæ rationes.
du cer et o r i g i n e m . Hujus ver o libertatis confcientia ad jurium disquifidonem excitaret; neque non brevi eveni
ret, ut moralitatis praecepta legalitati etiam adplicarentur.
Q uo plura & puriora Religionis Chriftianæ eran t prae*
c e p t a , quo qu e latius fefe ex te nd eba nt , eo frequentius e- tiam fe&atoribus Chrifti libertatis hujus experiundae occa*
fio, qua libertat em fimul externam ceu civilem, ut c o n d i t i o n e m , fine qua interna illa minime ob ti ner i po sf et , e xpof ce re nt. Q uæcunque autem civitatis inftituta huic libertati r e p u g n a ntia improbaverit quivis Chriftianæ R e ligionis facris initiatus & quo purior illi erat mentis ha
bitus, eo fæpius inftituta ejusmodi confiliis fuis oppofita i n v e n i r e t , in i m p erio , quo cafui cuidam inopinato inju*
ftisque am bi ti o fo rum machinationibus porius, quam fta- bilitis quibusdam pa&is vel foederibus originem fuam de
buere. Q u o autem latius Religionis Chriftianæ divulga
ta fuerir c o g n i t i o , tanto etiam majori cum fuccesfu ifta f u b r u e r e conata fuerit inftituta. Tenerrimae p o r r o & ab o m n i p r o p r i æ utilitatis ftudio remotae, quam ipfa excita
v er at religionis d o f l r i n a , benevolae m genus huma num a d f e & i o n i , hoc concesfum, ut & multis fine i m p e d im e n tis, nec capitali quodam cum civitatis difcrimine, habita deni que & i m perantium <ßt obeditntium ratione, haud paucis, quæ e mendatione egere vifae fuerint, majorem fenfim adderet perfe&ionem. Q u æ , quod ita fint, e no
v o potisfimum elucet inde fperaro rerum omnium o rd i
ne & a d m i n i f t r atione, q u o , fi ad ideam juftitiæ ipfam e x e g e r i s , idealem quandarn civitas ante oculos ponat perfe&ibilitads fuæ confummationem.
' - §. U l
I mper ii R oma ni despotica fo rm a ab hac jufti idea r e mo t a no n m o d o , fed eidem fere e diametro oppofita.
N e c civitatis nomine meretur focietas, nifi juftam quan-
A 3 dam
d a m 3c legalem conftiruat condi tionem. U b i igitur i m per at or um tyrannidi p r i m u m f u b j e f l a , ita fenfim et iam disfoluta civiras Romana. Ab initio r e g u m Tub imperio, ut mos efl recentibus civitatibus, reipublicæ n o n d u m certa & ftabilita regiminis forma. Servius Tullius vitio huic medelam a df er r e conatus. Quod quo fattum fucces*
f u , teftatum r eddidit, illimitatum, quod fibi arripuit T a r - quinius Superbus, imperium. Confulatu dein inftituto Ro- m a legalis civitatis f or ma m d emu m adepta. T u m e ni m p r i m u m legislativam inter exfec utor iamque poteftatem cerri limites definiti. Haec aurem civilium poteftatum di- flriburio n o n d u m perfe£ta. Libertas ta men & fecuritas civilis ad tempus fatis firmatae. Nulla eni m legibus o b ligandi vis nifi a Senatu conditis, & a p o pu lo fanciris.
Certis infuper magifiratibus cura illorum commisfa. M a g n a quidem inter diverfos reipublicæ o rd in es de f umma imperii fæpius contentio. Forenfes inter tumultus jam D e ce m vi ri , T r i b u n i jam vel milirum vel plebis, jam deni
que Di&atores fuprema in republica au&oritate accin&i.
Quamdi u autem incorr upt a p er ma n f e r i t m o ru m in teg ri t as, exitiale nu mq ua m civitati difcri men co mmi na t um. Pellis ad inftar fceda in civitatem luxuries irrepfit & avaritia.
Cui ma gna faris fuit p e c u n i a r u m , ita q uoque clientum caterva. M ag n a populi miferies, ma jor venalitas. T r i u m viris ne quidem ext erna ulla legum reverentia. L a r g i tionibus publicis p a r t i m , aperta par ti m violentia quod fibi vindicaverant i m p e r i u m , exer cituum fuffulti auxilio firmarunt. Civis Roma nus ftipendia faciens, nec longius extra U r bi s pomoeria bella g e r e n s , quam ut togatis fungi posfet muneribus, a mo re in patriam flagrabat ardentisli- mo . R oma n a dein civitate donaræ, quæ reli quam Italiae par te m gentes habitabant. Au£ta fic populi f requ en ti a, dedu&isque trans Al pes , in Graeciam , Aliam Afr icamque exercitibus, priftinus frigefeere ceepit patriae a m o r . N e c
pa-
patiùaCpd^ja fed i m p e ra t or u m causfa;; pugnat um, Senatui p o p u l ö q u e .fffomgno ad y i m vi r e p e l l e n d a m , n o n / f a n s au*
da ci æ, Tatis aa p er f e r e h d a m fervirutem ignominiae. Ö - mn e s i m p u n e leges violati». F ortiori s t antum valebant j u r a , nec fociali...uJlo vinculo civitas continebatur. Q u i v e r o ad exitium ruens multisaue fortunae vicibus diu côticesfum Imperium- ftiftinere por uer it v unicus exftitit Jm*
ïius C æ f a r . Legibus vis & fancftras'- ejus ! cö’rtfiliis refti- tuen.dte. ■ Iri eo enim mira ingenir fagaditas; incredibilis ahirrti F o r ti t u d o, communes Senatus pö puli que favor mili»
tu mq u e ardentisfimurp ,ftndiym. Quibus cum inftru&us esfet r e r u m ' g e r e n d a r u m adj umenti s; non ^p ët ue ri n t n on ex v o t o fuccedere fufcepta ab éo maximae hiolis ne
gotia. **
t! T-b* .. b • i» ^ m î nc u .-)■>
/ J ulio autem Gæfare occifo *hjpriflinae irepublica R o m a n o r u m dignitatis recuperandas fpes o m n i s evanuit.
Q u o d fi a m o r e Htoertatis civem quendan* fequenti q u o que t e m p o r e inveneris accenfutn, patriarque commo dis c o nf u le r e c u p i e n t e m , n on nifi vana & ultima judicanda funt m o r t i oblu£tantis liberioris ingenii conamina. Bello aut em acc en fo c i v i l i , quo tertius orieb at ur- tr iumv ir at us, fervitutis jugo fubje£ta jam fuit civitas. Facile enim ma n datis 0 £ l a v i i o b t e m p e r a n s , pacisque ftudiofus., miferjarum fini o b v i a m ire fperabat Populus Romanus. Ab antiqua reipublicae f or ma nil nifi n o m e n , infignia atque inanes m a g i f t r a t u u m tituli per manf er e. I mp er a to r i enim rota quant a delata fuit c o n j u n d a civium potçftas» Sic e o d e m t e m p o r e Conful, I m p e r a t o r , T r i b u n u s Plebi s. P o n tifex M a x i m u s Senatusque Pr inceps conftitutus O&avius, a bf olut um in populum Senarumque fibf comparavi t itn*
p e n u m . — Rempu bl ic am vero hoc m o d o conftitutam , a jufta & legali civitatis f or ma longius abesfe, fupra de*
m o n f t r a v i m u s , nec juflus r er um æftjmator nifi inane i n ve-
V eniet c iv ita tis fim u la c ru m , lucern illam f u g ie n s ,’quàé va«
nana u t a b r a m ' & fi£Um ejus diffiparet imagined!.
.• •• r X ; Tf; ?:<?£ i ,.j
§. IV.
M ir e r i s forfan cives R o m a n o s , libertatis hucusque t*m a v i d o s , ignobi lem illam pat ien te r fuftinuisle condi
t i on em ; mor ibus aurem ja m antea miferum' in mo dum depr avatis, &, in pejus indies ruentibus , nihil invenies, quod g r a v e popu lo r e d de r et arque in vi f um fervitutis ju gum. Q uar e haud inepte di xe ri s, p o p u lu m R o m a n u m , orientalis cujusdam p rinci pis , hoflibus p r o v in c i a s undique vallantibus, curis vacui , in finu f emi narum, n ov is femper
voluptatibus marcefcentis ref er re imaginem. ^
; . ' c
Rel igionem C h r i f t i a n i m , fi ad v e r u m ejus adrende- ris g e n i u m , hu n c libi finem propofit um habu-isfe §§ i &
2 d e m o n f t r a v i m u s , ut moralitatis exci tar et f e n f u m , ut jufti & aequi ideas propius d ef ini ret, hoc denique m o
d o c ondi tionem inter homi nes legalem p ro mo v er e t. Qho
itaque latius fanflisfima haec r ad ic es -mi t ter et Religio, eo magis etiam luxus & avaritia* • ne£ non pr on u s populi ad cujuscunque generis co rr u pt i on em a ni mu s, & i m pe
r anti um o p p r i m e n d i rapiendique p r a v a cupiditas, im-
^placabilereligioni Chriftianae ad di &o ru m odium in fe c o n citaret. N e q u e v e r o aliam imperanribus adesfe, quisque facile vi de t, vacillantis imperii fuftinendi r at i onem, nifi fervitutis j ugo fubditos libi l e v a n d o , juftiriamque o m n i bus & fingulis, tam in privatis quam publicis negotiis tribuendo' , fpem civibus praebere laetam , fore ut felix illa juftitiae & Jegalitatis c o n di t io , quae non nifi ex imperan
tium hucusque pependi sfet ar bit rio, legibus in pofterum esfet fancita. Quibus fic r o b o r e a d d i t o , omnia civilia aequiora r e d d e r e n t u r infliruta: quod t amen in violenris ftuftra quaeliveris eruptionibus. I mper antes enitn juftis
po-
populi querelis ultro adferenres medelam , n o n d u m fibi per mi t ter ent i d, quod Temper fere n o v u m r e r um exci tave
rit o r d i n e m , ullis, quas necesfitas u r g e t , mutationibus refragari.
Populis v e ro imper io R o m a n o r u m fubje&is afturo, qu o civitati conjun&iores fierint, confilio, concesfum fuir, ut leges Tuas fæpius atque inftiruta i n t e a r a r et i ner en t &
immutata. R o ma n u m itaque nihil aliud d i xe ri s imp er iu m, nifi civitatum plurium, Urbis fub p rinci patu, fcedere inter fe j un£t ar um c omplexum. F at e nd u m q u id e m eft, cum civitate R o m a n a tanta co.njun£ta fuisfe, alibi n on in v e
n ie nd a c o m m o d a , ut o mn es fere populi illam adqui rer e anxia follicitudine o p t a r e n t ; fub i m p e r a t o r u m autem t y r a n n i d e p a r u m illa, i m m o nihil, p r or f us adtulit e molu
m e n t i , n eque unqu am impediri potui t, q u om i n us fingu- lae g e n t e s , antiquiori quod am fociali vinculo j u n g e r e n t u r , pr iftinæque libertatis me mor ia in fpem Felicioris c o n d i tionis excitarentur. Q u u m igitur Keligio Chriftiana id efficeret, ut ad legalem civitatum o r d i n e m populi t e n d e r e n t , haec etiam fpes augeretur libertatisque recuperandae cupi do o m n i u m invaderet animos. E q u i d e m nulli dubi
t a m u s , quin hoc m o do deforme illud R o m a n u m fcedus, div erf ip opu li fenfim d ef er er e nt , atque o m n e s t a ndem, j ug o f er vit utisexcusf o, liberas, pr opr io fub imp er io , civitates con
derent . Esfetitaque in exitium R o m a n a mo n arc h ia ruit ura, quamvis pu ra & incorr upt a permanfisfet Religio. Illa eni m c um jufti & aequi p ugnabat praeceptis, q u o r u m haec Tuum in
tra a mbitum fifteret defenfionem. Quæ ver o i nde exi
guae o r ir en t ur civitates, e mendati or um l e g u m auxi lio, &
efficaci f cientiarum o p e , ad f upr emum t a n d em culturae faftigium adfcenderenr.
Q u an tu m utilitatis humano g en er i a d t u l e r i n t , quos religionis hujus ope fecisfent mort ales ad culturam pro-
B gres-
g r es fus , n em in em fine d ubio latet. H s qu o qu e t e m p o ribus phil ofophus, qui g e n i u m Chriftiaiæ religionis rite seltimaret, e an d em quoque efficaciae eus fpem f ov e r e t laerisfimam. N e c tamen diu his del ud en tur fomniis. D o Clrinam enim hanc puram ab initio ftaim fnperftitiofis, quae apud vulgus valebant o pini onibus imrnifceri & in politicum imp er an ti um inft ru men tum c<mmurari viderer, quo non folum ip(a tolleretur rel i gi o; verum etiam c on t rari um p ror fus refpiceret finem. Que q ui de m omn ia in fequentibus fufius pertractabimus, vlonendum prae- fenti ramen occafione e x i f t i m a v i m u s , dtplici cump ri mi s f u nd ame nt o inniti inconcusfum civitatun o r d i n e m , inrur*
batamque r er umpubl ica rum t r a n q u i l l i t a e m , opinionibus n e m p e gent ium religiofis moralibusque, quibus ille fuper- ftruCtæ lint, praeceptis. H o r u m v e r o tum emendati one legum civilium, mor um & totius i m pe ri in melius Tem
p e r ve rg en s conjunCla eft r e f o r m a t i o : quæ v e r o r e f o r m a t i o , fi beneficis ejus progresfibus nula obijciantur i m p e d i m e n t a , o mni pr or f us fine tumultu jerfeCta erit fuis- que numeris abfoluta.
