Acta et litteræ ad historiam reformationis in Svecia. Qvæ cons. ampl. fac. phil. Ups. præside doct. Erico M. Fant ... p. p. Gustavus Jac. Dahlström, stip. Possieth. Stockholmiensis. In audit. Gust. Maj. die XII Nov. MDCCCVI. H. a. m. s.

ACTA ^{e t} LITTERÆ

A D

HISTORIAM REFORMATIONIS IN SVECIA.

Q V Æ

C O N S . A M P L . F A

P R Æ S I D E

DOCT. E R I C O M . F A N T ,

H I S T . P R O F . R E G . E T O R D . S O C . R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . R E G . L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T . S T O C K H . M E M B R O ,

- P . P .

GUSTAVUS JAC. DAHLSTRÖM,

Stip. Posfieth. Stoc&holmienfis.

In Audit. Guft. Maj. Die XII Nov. MDCCCVI.

H . A . M. S.

U P S A L I Æ ,

TYPIS EDMANNIANlS,

Âtfla êc Littera? ad Hiftoriam Reformations in Svecîa funt fequentia.

s. Refp. leekman, VGoth 2» . ... Bergeiius, Vcftin.

3. ---- - Girelius, Vefttn.

'4- --- Utterman, Verm.

5 . --- Kiingberg, Ner.

6 . --- Vahlberg, Ner.

7. «---- Spaak, OGoth.

8. — Caijutius, Gothl,

PLURI Î I 1 UM R E V E R E N D O A T Q V E P K Æ C & A k f S S f M p

d o m T N o

E K I C O D A H L S T R Ö M

FCCI.ESIÆ IxV ABELSÔ PASTORI.

P a t e r I n d u l g e n tisfime!

Placido, uti foles, lumine refpicias, precor, Optim e P ater, hafce primitias litterarum pias, T ib i facratas! Canitiem Parentis fi folatur ac mulcet pietas & obedientia filialis, mihi nihil hac esfe, m em ento, dulcius, nihil T ibi fpero fore amabilius. Summum velit Numen Tibi dies bene m ultos prosperos, feren o s, quantum fors mortalium p atitu r, refer vare, fupplex oro atque obtefior

T U U S

Filiui Obedientisfimus

GUSTAVUS JACOBUS*

i r ' .:c

•;U£iOLV T l .. V k ïfc Ù D

ACTA ^{e t} LI T T E R Æ

AU

HISTORIAM REFORMATIONIS IN SVECIA.

I.

Ad Doflorcm Nicolaum Decanum Strengnenjem de decimis a Rege reqiiijitis. 1525. M a rt. 3.

j p r æ m i s f i s &c. Ve ne rabi li s vi r & A mi ce ; r ef ert ur hic a nonnullis R e gi a m Majef tatem r e q u i r e r e decimas o- m n i u m ecclefiarurn p r o mar ui temi one S o l d a t o r u m , ac fii- p e r i o r es praelatos in h o c confenfisfe aliis i nconfultis, fu- per qua re nos c ert ior es facere velitis & p e r quae i n g e ­ nia h o c fit apud v o s , fine refiftentia c o m m u n i t a t i s , quae plus folito de rebus Ecclefiafticis fe i n t e r p o n i t , ut hic a pp arui t in novisfima c o n t r i b u t i o n e argenti. Bonum es- fer, quod Superiores praelati in re c o mm u n i Ecclefiaftica ac fimilibus Ecclefiam t a n g e n t i b u s , etjam aliorum r e q u i ­ r e r e n t vot a, p r ou t juris eft & obf er va tum fuerat ab a n ­ t iquo, ut res t an t o efKcaciorem rec iper et e f f e f t u m , q u o c onc ordi us fuerit initiata, valet e cum his i n C h r i f t o felici­

t e r & l ongeve , r e c o m m e n d a n d o nos v e ü r æ familiæ, ci- tisfime ex Li nc op ia a n n o d. 25. 3 menfis Martii.

ir.

I I

Ad Elecfttm Aboënfem, de Severi no N o r r b y , confir­

matione Epifcopi atque tumultu jfohannis K a r ljb n }

1 5 : 5 . M a r s 10.

Præmisfis See. Venerabilis frater & a m i c e , funt in his t er mini s per Dei g r a t i a m fingula fai v a , pacifica &

quieta, hoc unum tamen a n i mo s h o m i n u m cum q u a d a m admi rat ione f u f p e n d i r , quod t r a dh t us -novisfime M a l m o - gie faci i inrer Sérenisfimum D o m i n u m n of ir u m ac R e g e m Da c i æ , non funt fervati p e r D a c os , q ua ntum ad n e go ti u m D o m i n i Severi ni , qui ut asferitur congerit familiam q u a n ­ tum poteft. Do mi n us Deus o m n i a vertat in bonum. C h a - rum esfct nobis aliquid fapere de exitu r iegot iorum ve- f l r o r u m circa obt ent um c onfi rmati oni s, ne videamini di- vifi ab unitate Ecclefiæ Catholicae ac Chriftianæ Re li gi o­

nis, q u o d li fraternitas vefira diu p r ot el a v e r i t , fi cut qui­

dam alii, Adtum v e r e m u r de (fatu Ecclefiæ i p fi us Sveca-

nae, q u o d deus a vert er e d i g n e t u r p r o di eb us noftris. Ec-

clefia paucos ha be t r ef p on f al e s, multos aurem i n v a f o r e s ,

hi aurem pauci qui qui fe o p p o n e r e h a b e r e n t contra ejus

invafores non habita fu a co nfi rma ti on e au t aliquo fixo

p e d e , de fuo ffatn infecuri fecuritatem aliquam Ecclefiæ

afferre non p o s f u n t , c o o p é r a n t e ad hoc p l u r i m u m fcisma-

te jam incepto ac non nullis Lu r he ro f is , o h e d i e n d u m m a ­

gis confidimus D e o quam h o m i n i b u s , & p r o v i d e n d u m

in t e i r p o r e ne b e ne d i & i o n e m ve fi ram furripiat alter, n o n

enim dubi ta ndum eft de navicula P e t r i , quin fubfiftat,,

q u an tu mc umqu e herefium t urbinibus impulfa &c. M i t t i ­

mus praefentem nuncium nof tr um ad fiues veffros, p r o

asfequenda f a m i l a mer cena ri a; R c c o m m e n d a n d o e u n de m

ac i p ( u m n e go ti um noffrum veft ræ R e v e r e n d æ f rat er ni-

l a t i , qu am Deus diu felicem c on fe rv are d i g n e t u r ad fuum h o n o r e m , Ecclefioe ac R e g n i fubfiftentiam , ac noftri &

c e t e r o r u m ami corum v e r a m confol ati onem. Citisfime ex Li ncopia. A n n o ut fupra i o menfis Martii.

In V i t ul o

P r o novi tati bus: captus asferitur J o a nn es K a r l f o n , m o n o c u l u s , quia feditionem moliebatur in N e r i c i a c o n t r a R e g i a m Majeftatem. I te m eft hic fama D o m i n u m n o f t r u m R e g e m cepisfe aliqua d a m n a p r o p t e r cafuale i n c e n d i u m caftri holmenfis p r æ f e r t i m in vefhbus & c r e de n ti a , credi»

mus camen fuam Majeftatem ex his m in ime m o v e r i , t a m ­ q u am facile r ecuper abi li bus, iaus Deo q u o d falvus evafe- rit in perfona. Scripfit & nobi s his diebus fe defiderare d ecimas o m n i u m Ecclefiarum , noftræ Di oecefis, c o n c u r ­ rentes-

H o c confilio & c o nf e n f u om ni um f up er i or um prae­

l a t o r u m in Uplaudiis licet n o n credamus esf« b o n u m

confllium p r o p t e r c o m m u n i t a t e m r e ni t e nr e m , adeo ut

n e g o ti u m ipfi communitatis aperi re non a ud e am us , v e re n -

tes e x eo aliqua mala posfe pullulare p r o u t D o m i n o R e -

cri ref eri bi mus , qui t ande m de fuo confilio faciet, c um

ipfa c ommunit ate prout D o m i n u s libi i nfp ira ve ri t , f a v o ­

res vul gi funt motus a r u n d i n e i , & pro t a n t o caute c u m

iis a m b u l a n d u m , paucis abfolvimus g r ab b a t o retenti j a m

ad q u i n d e n u m juxta d i v i nu m bene pl ac it um, r ogant es n o s

pa rt i ci pe m fieri d evot ionum v e f t r a r u m , i t e r u m in C h r i f t o

felicisfime valeat Re ve r enda Fraternitas veftra.

III.

Ad M agißrum Olavum M a g n i, Archiepi/copi fra trem j de /editionibus contra R . Guß a v u m , advcrfariis L u th eri & aliis i 525. Marc. 26.

Sinceram See. Poft novisfimas lireras veflras receptas folum mifimus vobis unicas d e men fe Februarii curn Je- orgio Jofeph vernaculo D o m i n i Comiris d e Hoja q u o n­

dam j uvene n o f tro vobis non incognito, de his quæ occur­

r u n t , fatis dubii an hujusmodi literæ ad vos pe rv enerint, p r o p t e r t e m p o r u m malitiam ac hominum multimodas f ufpiciones, quæ plus folito hic fuperabundant cum rna- xima r e g n i p l a ga, quam Deus per fuam mifericordiam feliciter auferre d i g n e t u r , alioquin veremur hujus regni e x t r e m a m di sfolutionem ob hunc folum errorem. Poll veft rum exitum fuftulit Do m in us ex hac luce D om inum V e r n e r u m 0), D om in um Svenonem in Anderftad ac D o ­ mi nu m S v e n o n em in Alzede, quorum animae in Chrjfto requiefcanr. Alia fingula fune hic fulva. D e militia cum J o an n e A r t v i d fon ac T u r o n e ßengtsfon b) de ve te ri praefica D o mi n i Petri Jacobi c) quam adhuc renovat in«

vallibus, c re d imus vos n o n latere, cui p a ru m ponderis t ri buimus , cum falfiras fe ipfum prodat, Sc veritas diu latere n on posfit, deprehenfi funt etjarn quidam factiofi,

qui

a) Archidiaeor.um L in c o p e n fe m , Brafkii amicum atque in tribu­

nali inquifitorio Stockbolmienfi an. 1520 Asfesforetn — Obiit menfe Julio 1 524.

b) A n Magi ( 1 er T u r e Rengtfon til H endelü, ad q u e m extant litte- ræ B r a f k i i, L in k. Bibi.

2,04?

c) S m u u n v å d e r .

qui moliti funt fcdiriones p r odi tor ia s i n v u l g o , i n t e r quos unus fuit Joannes K a r l f o n monoculus faiwiliaris Se- renisfimi Domi ni N of t r i R e g i s quotidianus Sc D o m e f t i - cus d ), Sc quidam alius H e n r i c u s Jtithe de familia D o m i - næ Chr ift inæ e), p r o p t e r q u e m multæ f u n t iiic f u b o r t æ fuspicioncs «Sc displicentiae, veritatem n o v i r , qui nihil i g n o r a t Deus, fune & qui asferunt ifta fieri p e r f ub o rd i - nationem Severini, qui h ui usmo di fa£tionum caput & o r i ­ go asferitur, ut fic callide reftituat Chrifliernuyu c um r e ­ gni Sc omnium incol arum e x i t i o ; Hæc vos voluimus Ia­

pete in cortice, u t a r emot is r e m intimius a p p r e h e n d a t i s , Sc ex f u n d a m e n t o , quia ea q u æ nos feribimus f u n d an t u r in c on jj ch ir is , q u an tu m ad SeverinumJ, cujus familia fii- peri oribus diebus invafit Bl ek ingi am «Sc Scaniam m o d o per militiam Scanenfcm in Aus {Åhus) obfcsfa. ï n f u p e r d e pr e h e n d i m u s evigilasfe nonnul los doctos v iro s Catholicae fidei «Sc Chriftianæ Re l ig i on is , p r o p u g n a t o r e s , qui n o n folum ipfum M a r t i n u m non v e i y n t u r , fed Sc ejus e x p e ­ tunt in arena c o n g r e s f u m , quorurn feripta vobis ut fpe- r amu s fatis c ommunia l ib en te r viderimus, praefertim Joan- nis F a br i ac J aanni s C o c l e i , Gaspari fasgerii ac r e v e r e n d i porris domini Andreae Erici Epifcopi pra-mifilienfis ac alio­

rum , (i qui fint, nec dubi ta mu s EcclefiamCatholicam , qua n- t u mcumque t u me an t heretici A n t r u m a ge re , ut cum vi de a­

tur c o l h p f a , fortior r e f u r g a t , inftante falvatore nof ir o a d . p a t r e m

d ) De h o c filent om nes G uftavi I. H if t o r io g r a p h i, nifj forte id e m ac Sfon de B jô rk /la , Daljunkciren d i f t u s , cui 3 0 0 tn arcas a B ra fk io tulisfe confesfus P e tru s Grom. T roiis Handl. 2. 2 8 3 ,

e) Huic arcem Calmarienfom credidit B ernhardus von M erten,.

re g n o p rofugus 1524. Cfr. Hill. v, Dalin T . 3. 0, 323,

p a t r e m pro csusfa qua te nus p or tæ i n fe r o r u m non prae­

va le ant adverfus e am, q u a mv i s Belial i nfe rni p r o c u r a t o r nonnul los in hac Kcclefia, etjam hic (ibi conquil iverit ad­

voc atos , q u o r u m deus v e n t e r eft St gula in confufione, quicquid e n im p r o h uj u s m o d i (criptis e r o g a v e r i t i s , cum t alento reftituemus. Re ve rendi sfi mus D o m i n u s Upfalienfis G e r m a n u s vefter faivus ce te ri que amici veftri. Speramus f al vum r edi t um ve ft rum. I tem Domi nus Petrus Benedi­

c t i / ) egrotus exivit a u t u m n o praeterito p r o r ec upe randa fanirare, de quo poftea nihil cepimus an reflirtitus fuerit vel n e ; Re ci pimus etiam feri pta veftra d e negotio Ma- giftri Zutfeldi g) vereris celiegae n o d r i , p r o cujus h o n o ­ re S t f ubft ft enti a, f e m p e r anhelamus, p e r v e n e r u n t ni­

hi lominus feripta veftra ac fingularis amici noftri Ma - giftri J oha nnes M i j di n g confulatus Lubicenfis per fuas li*

teras ac fpeitabilis v i r D o m i n u s Nicolaus Smitterlow proconfulis Sundenlis /i) in h a c causfa q uo d fatis mole-

ftum

f ) Canonicus L incopenH s, cujus Studio N o v u m T efta m entum v e r ­ nacula lingua do n a ri curavit A rch iep ifco p u s flo h annes M a g n u s, Dan- tifei p e r quadriennium fubfifiens. v. hujus Hidoria Metropolit. L. 6.

p. 134. Litteras ß r a l b ii ad P e tr u m h u n c B en e d ifti, G edani c o m m o ra n ­ t e m , fine d a to , edidimus in A n a le ïïis e x com m ercio E piflol- £/'oh, Brafk.

g ) An Job. H ie tm e r de Z o n v e l b e n , Clericus L e o d ie n f is , quem an 1517 miferat Papa in Sveciani ad inquirendos libros vetuftos ? Celfii, Buliar. p. 217.

li) D o m in a s Claus Snitt er lo w , confbl Straifundpnfis inter L eg ato s civitatum Hanfeaticarom intravit l u n e c o p i a m , d. 9 D e e . 1514, F a n t■

de Hiftoricis R. Guftavi I.

ftum nobis exiftit p r o p t e r v e t e r e m c o n v e rf a r i o n e m M a ­

giori Zurfeidi, cum quo an te 2 6 a nnos R o m a m v en im u s

(1499), tbique cum e od e m ad f e pt e un iu m p a r i t e r c o n ve r-

fari furnus ( tjorfj m o r e c u r i a l i u m , ejusque c onti nuum

i n c r e m e n t u m exoptantes d e o t e f t e , c u i vos r e c o m m e n d a -

mus. Cirisfime ex Li nc opi a A n n o & c . 26 M a r t i i f ol it o

noltro fub figillo.

T H E S E S .

I.

S i qua Hiftoriæ pars eft, quæ novam ab integro elaborationem requirit,, certe eft Hiftoria Ecclefiaftica.

II.

Haec enim Scriptorem defiderat nuiii p a r t i , immo fere re­

ligioni addidum nulli.

III.

Quam variis hominum ftudiis corrupta fuerit pura Chrifii d o d r i n a , dici non poteft. Quam parum ex innumeris contro- verfiis Theologicis in u f u m , quem intendit religionis noftræ Stator, cesfit !

V I .

Non formidat Chriftiana fides cum ulla, quam profitentur homine«, comparationem. Immo Socrates, quem tantopere ja*

dant Philofophi, hominem Se, cuin Se Deum nofter Servator, fatis probavit.

V .

Conciones Chrifti ftmplices & ad hominem, fi Syftema

ejus dodrinæ folæ formarent, quam diverfum foret ab illis,

quæ fub hoc nomine plerumque circumferuntur.