D I S S E R T A T I O A C A D E M I C A Z , l > £ ' DE
P A R O E C I A R I S I N G E
I N
0 S T R O G O T H I A y
C U J U S P A R T E M P R I M A M
V E N I A A M P L. F A C U L T. P H l L O S , U P S . P R Æ S I D E
M a g . ERICOM. FANT,
« I S T . P R O F . R E G . E T . ORD* SOC. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D « R E G . L I T T . H U M . A N T I Q U . E T H I S T . S T O C K H . M E M B R O .
P R O G R A D U P H I L O S O P H I C O
p. P.
E R I C ü S G TJ S TA VU S B R T D O L F ,
S T I P E N D . S T R A N D B * O S T R O G O T H U S .
I N A U D I T . G U S T A V . ’DIE XXV A P R I L . M D C C C . H. C.
U P S A L I Æ ,
L I T T E R I S J O H . F rE D . E d mA N , R E G . A C A D , T Y P O G R .
H O L M I Æ OLIM NEGOTIATORI MAGNARIO/
E T ;
AD COHORTEM: O P P I D A N A M C E N T U R I O N I J ’ R E G . SOC. P A T R I O T . ,
REG. ACAD. M U S IC . SUEC. ,
D IR E C T IO N IS A D O R P H A N O T R O P H I U M PRO P A T R I A , SOC.. L I T T . H U M . U T I L E D U L C I,
REG. SOC. PHYSIOGRo. G O T H . L O N D . , REG. D A N . SOCi AGRIC; H A F N . ,
R EG . NO R V . SOC. OEC. BERGENSIS M E M B R O ,
N E C N O N
SOC. S C I E N T . HESS. H O M B . , & C . , CORRESP. MEMBRO
SACRUM.
P A R O E C I A R I S Ï N G E
I X
OSTRO GOTHI A.
§ .i.
Ï d licet parœciæ Rifinge d u d u m contigerit, q u o d paucisfimis in Q d r o g o th ia aliis, u t, praeterquam q u o d a clar. Broocman in generali provincias‘defcriptione a) f uerit illudrata, (ingularem etjam natla fit Hidori- c u m b ) , qui, oratione co ra m co nventu Nationali ha
bita & typis p o d m o d u m edita, illam ex indituto deli
n e av it ; operae pr e ti um tamen me f a ftu ru m exidima- v e r i m , fi, laudatisfimorum h o r u m decefsorum vedi- giis i n f i d e n s , aliquam etjam ejus tentare adgrefsus f u e ri m ide am , poft quadraginta jam a n n o ru m decur- f um, e x q u o illi fcripferint, in variis re bus circumflan
t ibus mutatæ. H a b e t profe&o hoc feriptionis genus id c o m m o d i & jucunditatis, ut non tantum antiquum patrias hab itu m p e r fingula eu ndo perfpicaciorem r e d d a t ejus curiofis; fed, q u o d multo majus eft, paasfentem ejus d a t u m fimul exhibeat, ex q u o , quid m a jo ri bu s no d ri s praedemus q u id q u e poderis perfi-
ci-
a ) Norcopid /760, p. 416.
v ) Andr. Wangels 7al ovt Rifinge Socken , Stockb ,
1764. 4:0
c i e n d u m r e l i n q u a m u s , l uculenta c o m p a r a t i o n e c o n f l a bit. Q u a a u t e m h o c efficiatur, e l e g a n t e m m e t h o d u m G e o g r a p h i s praeiverunt n o v e l l a r u m A b o ë n f i u m e d i to re s c ), ad q u a m fi h u j u s g e n er i s fpecimina a c c o m m o d a r e n t u r , e x f u r g e r e t t a n d e m e x fingulis p a r t i c u lis o m n i b u s n u m e r i s a b f o l u t u m deferiptionis pa t ri æ c o r p u s , q u o d f r uf tr a f p e r a m u s , d o n e c plurimae Sve- ciae re gi on e s ( p e d a l i b u s e j us mo d i t o p o g r a p h i i s h u c u s q u e car ueri nt .
$ . 2 .
Sita v e r o eft Paroecia Rifinge in illa Oftrogothiae p r a e f e b u r a , quae a p r i n c i p e & magnifica officina t e r r a r i a , q u a m Tuo a m b i t u c o m p l e b i t u r , & cui olim f u b j e b a f u it , F inspångs Lan n u n c u p a t u r . R e g i o v e r o i p f a , q u i a p l u r i b u s e j us mo di officinis a b u n d a t , me tallica, B e rg sla g , d i c i t u r , & D i f t r i b u s Praepofiti, cui fu be ft Ecclefia, Bergslags Proßeri] t e rr it o ri o v e r o , T in g sla g , ipfa paroecia n o m e n dedit. A d t ri a milliaria a b u t r a q u e p a r t e , t a m l o n g i t u d i n i s , q u a m latitudinis, fe e x t e n d e n s i nte r amplisfimas q u i d e m Oftrogothiae paroecias m e r i t o n u m e r a t u r . M o n t i b u s e t filvis a b u n d a n s v erfu s o ri e n t e m paroeciae Simons- t o r p c o n t e r m i n a eft. M e r i d i o n a l e m ejus p l a g a m c l au d u n t paroeciae E n e b y , L ô t h & K u l l e r f t a , a q u i b u s t a m e n l acu G l a n d if tinguitur. A b occidente W å n g a
&
0 l
7
%2 * M o 4 . Recufa in Upfoßrings Sâl[knptts Tidrs.eod. an. p . 1 6 3 ,
& H e l l e f t a , a fe pte ntrione R e g n a &: S k e d e v i d ilîam a tt ing un t. Bina illam t ra n f e u n t f l um i na , q u o r u m al
t e r u m F i n s p å n g , a parœcia Hellef tad o r t u m h a b en s â).}
in la cu m D å f v e r n fe e x o n e r a t ; a l t e r u m ab A ve ru o r i u n d u m , g ra n di or is lacus G la n t a n d e m undis p e r mi s ce tu r . Ipfa v er o parœci a lacus n u m e r o c e n t u m &
n o v e n d e c i m f uo a m b i t u vel attingit, vel c o m p l e b i t u r , e x q u o ad h a b i t u m loci & mirificam ejus va rie tat em c o n c l u d e r e p r o n u m e ft ; h o r u m a u t e m praecipui t a n t u m , Gla n, Ôfl:\Juten, M e l l - J u t e n , W e f t - J u t e n , Bleken, B l e k l ån g en , D å f v e r n , B o n e r n , N å f s j ö n m e m o r a r i m e r e n t u r . I n g e n t e m pifcium c o p i am in pr imi s f uppedi- tat Glan, cujus ufur a p r o x i m i s p arœci æ praediis c o m
petit. P l e r u m q u e triginta vel q u a d r a g i n t a h o mi n e s ma jor is fagenae participes f u nt , q u o r u m q u a t u o r an*
A 3 te*
d ) ^Finspångs dröm Uder fin upr inn elfe från) trenne h a lf fårfi ifrån A4edervi grannfkap ocb betjenar i den grenen Carlftröms ocb Qvarns bruk. Den andra fr å n Sjöar långli opp i Gode g a/ds Socken, [om gtfva Gode
gårds , Håttorps ocb Borggårds Bruken d r ift, i bvil- ket vattendrag et annat annu förenar fig , [om dnfver Scbinnarbo ocb Låmnåns bruk. Ocb den tredje frå n Jmå fjöar i Nerike, bvarigenom Folk/hörns Grytgjö/s ocb Sonstorps bruk få tt as i rör elfe, bvilka alla vattulednin- gar förenade betjena Finspång, ocb der ned avför e éva
cuera fig förft i Dåfvern ocb fedan i Glan. E t annat
vattudrag, fom betjenar Börgjobl, Lcrtorp, Börfjö ocb
/ f unda, hårleder fig från Sjön Avern i Nerike» Sectet,
Job. Pamp in litteris,
tefignanî ca p tu r am diflribuunt. H a n c a nte m aliquo- ties adeo largam fuifse perh ibe nt, u t , licet libra pifcium n o n ultra n o v e m oras cupreas aeflimaretur, q u i s q u e a d tri u m tha le ro ru m imperialium c u m triginta d u o fchillingis confecutus fit. dd)
§ ■
3
•Praedia i n te g r a , Hela H e m m a n , nonaginta c u m t s in parœcia n u m e r a n t u r , q u o r u m X c um tri b u s q u a d ra n ti b u s Cenfitica, S k a tte , tria î Fifcalia, K ro - no
ySexaginta Sex c u m A libera, F r å ifi
,tres odfcan*
tes E q u e f t r e s , Såteriy & bina habitationi Paftoris con*
c e f s a , BoftåUe e ). Q u a tu o r d e e im c u m dimidio R e gioni Metallicae W å n g a & d u o Helleftad a n n u m e r a ntu r. A n t e q u a m déficiente m i n e r a r u m copia f o d i nae d e f e r e b a n tu r ; integra parœcia jurib us g a u d e b a t metallicis, q u o r u m p r æ c i p u u m bellici fervitii i m m u nitas fu it ; ann o vero 1681 hæc ad tertiam ta n tu m e- j us dd) Nu bar fifket f a oftagit, at det knapt betalar omkoßfiaden.
Man värderar nu en mark pà Ijen anda til en dater,
e) Ita Broocman l. c. p. 43^. Alium autem indicem communicavit ampl. Secret. Ioh. Pamp,*** q uo('\M an- ta l Sâteri y 2 Mantal Ladugårdar y f lia oeb Rör y F rai fie
y47^- Skatte
y4 | Kronoy tilfiamman förmed
lade Hemman. A fi Skatte hemman aro loi Krono-Skatte oeb 37J Fr al fie-Skatt ey hvilka i Broocmans förteckning dro hopräknade med fra/fie. Oförmedlade bar Socknen 9 4 ? i Mantal. Räntan a f ett hemman binner efter nu varande höga markegång til ocb omkring 40 R:d. Kro•
no tionden til / £ , 2, 24 tunna y ocb a f et enda hemman
Såtra ti l 3 Tunnor, utgår i \ Råg ocb f Korn,
jus p a r t e m f u e r e reftr i£ta, ceteris a l e nd o militi e x j u r e riiftico dicatis. H o r u m v e r o pra ed ioru m nimia i nte r incolas, q u o r u m n u m e r u s circa 29 00 / ) , p a r titio p a r u m a g r o r u m fingulis reliquit, ad eo u t aliis v i f t u m quaerendi a r t i b u s , c a r b o n u m c o n f e & i o n e , ve- f t u r i s & quae f u n t reliquae, d e f e & u m h u n c compenf a- r e c o g a n t u r . Kecentiori t a me n t e m p o r e t e r r a m val
de e x c o l u e r u n t . M a j o r a u t e m fecalis, q u a m tritici
& h o r d e i copia feritur* L i n u m faepenumero r a p a r u m femini p e r m i f l u m terrae c o mm i t t i t u r , q u o d , q u a mv i s fe
rius m a t u r i t a t e m c o n f e q u i t u r , t a m e n i n t e r d u m l a r g u m evadit. N e c d e f u n t in ha c r e g i o n e e x e m p l a e o r u m ,
qui ,
/ ) An. /762 numerus incolarum erat 2639, tefle Oraticnt Jvper laudata. /In. 17 po — 2866. A n. /795-- 2779.
N atorum , defun Siorum & matrimoniis junSlorum mime- rum ultimis decem fequens index fiftit.
A n. Num. Inc. Nat. Mort.. Matr.junSl.
ns>° - - 2866 - 6y. - - 63. - - 22.
91 - - 7 0 - -
7 9 . -- 3 Î-
S>2 - f i. - - 79. - - 3^'
93 - - - - 77. - - 10^. - - 50.
9 4
- - 2779. - <po. - - <r* - -
2 3.95
- » » • - - 78- - -
'5-$6 - ■ 9 f- * *
53.- ’ 28.
97 - * “ •* m 76. - - 98. - - 18.
98 - - - 88. - - 47.‘ - - 29.
99 - ' - - - 87, - -
56.- - 2J-
W angel adfert in citata Oratione an. /732 puerperam
quinque fetus, tres mnfcnlini %? duas fem inini fexus, vi-
v/ntesjj Jed paulo poft mortuos uno partu enixam fuisfe».
q u i , ficcatis p a l u d i b u s , Ubi pa tri æ que fertilisfimos c ampo s adquifiverint g ). A p u m cultura etjam intar colonos frequentisfima eft. T r e s v e ro intra paroeciae limites fitae tabernae diverforiæ ( G a ß g ifv a re g a rd a r) M e l b y , G a ma lf tor p & H e r r f t o r p viatoribus p r o m o vendis m u l t u m temporis & operae incolis ad imunt.
Antiquisfimis t e m p o r i b u s fedem & habitationes noftra in paroecia hominibus fuisfe, teftantur plurima, q u æ in ilia oc cu rr un t, munita loca, inter quæ eminent L o r e b o r g & T h o r s f t o r p s b o r g . Ille in praealto monte-, a rb o ri b us n u d o , licet folum h u m o te & u m eas ferr e posfit, Ru nas p p c u m figno crucis cacumini ipfi in- fcriptas fiftit, c u m q u e in paroecia adfint nomina loc o
r u m L o r e t o r p , L o r e b å c k , L o r e b r o ; priftinum ali
q u e m hujus nominis incolam ceiebrare videtur. H i c feu T h o r s t o r p s b o r g m u r o r u m d u a r u m q u e p o r t a r u m e xhibet reliquias, ab una parce a g g er ib u s fosfisque, a b altera praerupta fua altitudine a natu ra mu ni tu s.
G lo b o s ferreos e q u o r u m q u e calceamenta in agris ei vicinis re p e rt a fuisfe tradunt.
g ) Hoc loco non posfum quin admoneam, quantum in boc agricultura genere de republica meritus eft Dominus J.
Pe t r. Br o m a n d e r,
