—
■■■— ■
o./q.
EX CONCENSU AMPI. EACULT- THILOS. .
DISSERTATIONEM PHILOSOPHIGAM,
De
OFFICIO
ORATOR1S
IN
DOCENDO,
P RMS IDE
VIRO CELEBERRIMO,"
Mag PETRO EKERMAN.
ELOQVENT. PROFESS. REG. et ORD.
IN AUD1T. CAROL. MINORI, DIE VI. JUNII,
horis antemeridianis,
PÜßLICO OFFERT EXAMINI
JACOBUS N. CHRIST1ERNIN,
WEST MANN US.
ÜPSÄLtE MDCCL,
Aämodum Reveremlö.Wqut*Prachriffimo VIRO,
Dn. Mag. N1C0L A0
CHRISTIER MN,
In Fernebo & Catbenning PASTOR! Vigilan- tiilimo, atque diftri&iTS adiacentis PRiEPO-
SITO Meritffllmo r
PARENTl OFIIMO.
K* IL /■ .Ä. X...J i/.- i v 1 Jr É
Perleve
nus, in animihocce chartaceum
pii & gratiflimima¬
tcfleram, cum ardentiffimis ad
Summum Numen, pro perenni
flore atqtie incolumitate, fufis fu-
fpiriis, ad cineres usque perman- furus,
0PTIM1
DPARENT1S
öbfequentiffrmus films _
JACOBUS Nicolai CHRISTIERNÜ^
*\. ....i....
r. Ä. %
• • '•
L
Se: hr. r
re ; :iu: . ,• ,;i
'
n«:o ?.snrno K*i
fnn f"o^r.O
'
i*3 ii nömsinti [
• : f <mlr e'3
. ,r.-K-
Ec permittit infHtutum, nec
evidentia rei poftdlare 'yiä&
,tur,hat, longa rlfaöbuth 'fil¬
terva, ncceffitatem auäitbi*ék
fuos doccndi in Öritoréjdos jam eamns ftabilitum, quippb
omncs., quibus nan eft cbtii- ,
'r( ®»-»«■»A»* i-*-»JJi*J»tii: vj ;ii'ti,. Oi' JL .\ J * [flT Ä'j "*t
nor ingcnil acies , una mente, ünoque quan ore>
lieic confenfuros opinamur. Hah'c enirA necefliS
tatem velprima Oratöfis iclea inculcat, & ü^a qui-
dem, ut , ea fublata ,* ipfum tollatur oratoriura
munus. Quem praeterea fugit, animos audien«
^ r-\ , 1 -å . s ijn.± l inuii
CWUUdLU, ,V1 yuaustlll, auipv^iV^.V,, yxi»
in quo élabofat & defudat Örator t^péjr nätjjj-
ram mentis humanas> quam D. O. M. acceptaih
fubmifle referimus , qua, quaefp, via &(ratione,
quove artificio, hujus compos evadet votl, nid,
A* & '~ aptl§
#W¥v.'#.i± i +.,
■
4 J'o'(
aptis undique conquifttis argumentis, id effecerit,
ut, quanta fit in virtute fplendor, quanta in vitiis
deformitas, dicendö confequi valeat? Permultum
vero, mihi crede, refert, quibus, ut hanc metam
fclix contingat, adminiculis utatur. Nulla eft ars, jtullaque inftitutio, qux nonfuis indigeat regulis,
hifce autem rite non obfervatis, fru&u deftituun-
turomnes conatus, irritusque fit labor omnis. Sic
Orator, nullam fi adhibeat circumfpe&ionem fol-
lertiamque inexcogitaiidis rationibus, ad fidem fa-
ciendam perquam adpofitis, nec, quomodp fonfä
animi exprimat,cumque aliis communicaverit,utfit
di&io|pura,perfpieua,fvavis&ornata,curet, tantum abeft, ut in portum, quem exoptat, veniat, ut
potius exitum orationis, fuae voluntati inimiciffi.
< raum, fcraquidempcenitentia du&us, experiatur.
Operae proinde prctium nobis vifum cft, Oratoris
officium in docendo,exp]anatius paulo,tradere, fpe-
rantes fore, utC. L, noftram tenuitatem fuo favo-
jre fit fublevaturus.
f. lh
Dfcere dicitur Orator, quando fermonem ita
inftituit, ad veritatis incognitac adfenfum ut pcr- ,duci ab e© facillime poflint audientes.
Adnotafle heic fufficiat, unum idemque nobis, in fequentibus, efle propofitionem, thema, materiamque
•rationi*
; ; /. III.
Aåftnfus oritur, cum perfpicere nobis vide*
ftllflrnexum judicii cum alia veritate.
Ex
&& ) O f (£*£ 9 Ex notione itaque nexus fequitur, nos propofi-
tioni cuidam non adfentiri,nifiejus ratione perfpe&a.
jf. IV.
Per officium Oratoris in docendo intelligimus
omne id, quod, muneri fufeepto fatisfa&urus, ob-
fervabit.
JT. V.
Docere exhiBet auditoribus veram propofido-
nem, cui utadfentiant, fumma ope niti decet §. H. .
Et quia ad cam reliqua fpe&ant, ejus inventio of-
ficii erit oratorii prima pars, primaque cura.
Sed hoc locum habet, quando thema liberum eft,
non vero adftri&um.
f. VI.
Porro, quod navis eft, velis remisque deffi-
tuta, quod vehiculum, rotis orbatum, id oratio
Noftri fine argumerids. Debet enim extorquere adfenfum §. II. confequenter propofitionisrationem
dare §. III. Cum vero omne id, ex quorationem
reddimus propofit. cujusdam,dicaturargumentum,
profefito fequitur absque eo, in aere pifcari inque
aqua venari, Oratorem.
JT. VII.
Magna omnino vis, magnumquemomcntum, tefte experienda, ad adfenfum obdnendum,inmo¬
do veritatem cum aliis communicandi pofitum efh Qua ratione hoc apte fiat, deliberabit prudcns
fandi magiftcr, ejus idipfum poftulante officio$.IV.
Ordine hic ut procedamus, de fingulis figillatim
igere eft animus.
v; $9 vin.
g €£2? ) 0 (
{, VIII.
Ad docendi måteriam rft genere requifivimus,
ut fit aliqua verkas ineognita /. IIj cum autem ve¬
ritatum incognitarum immenfum prope detur pe- lagus, quosnam chara&ercs pofiideat, quse ex illis, pracseteris, eligatur, jam jam conftabit.
Cum in omnibus a&ionibus homo Creatorls fui, Entis fupremi, gloriam, propriam atque alio-
rum felicitatem, refpicere debear,(per princip, pra-
.'Sic.) idem in dceendo obfervet necefie ell Ora-
tor. Eam ergo fibi quserat docendi materiam,
qua! cum hifce, indifiolubili nexu copiilatis, fint
bus adprime conveniat. Unde paret, confe&an*
dam efle honefiam & utilem, quse perfefitionibus
audito rum infervire, easque potefi: amplificare; vi¬
tandam turpem atque inutilem, nec non falfam,
quse in errores inducit. Quomodo fuo fatisfecerit v
officio Carneades, dum, principem virtutum o- mnium, juftiriara infringendam fibi fumfit, haud
difficiie inde erit judicatu.
§. IX ,
Ceternm,docendimateria adtemperabitur con- ditioni Atidit. quam fibi ob oculos ponat Orator.
Namque primo, ut fit utilis, opera danda eft. §.
praeced* Id autem fieri nequit, nifi captui ipfi>
rum adcommodetur. Deinde erit ineognita, §.\l
debetque ideo ita efie comparata, ut, vel verita¬
tes, oblivione fepultas, in memoriam redigere,vel
tetras ignorantise tcncbras diffipare, & ccecis érro- ribus captds ad meliorem perducerepoffitfrpgeip.
; ©( $ Tertio maxime illius quoqne habenda eft ratio,
qua* Audit. perplaceat; alioquin non nifi diffieuker
eorum obtinetur adtentio, (perPfych.J qua defi-
eiente , bne fuo excidet Oiator,
$. X.
Nec negligendae ftint reliquä: circumftafitiasy
loci, prrfonae ac temporis. Cum hfs enim ami-
cidimtisft non fuerit eonfenfus , creatur inde Au¬
elit, ttrdium, ex fenfu diflenftis örtum trahens,(per
Mctaph.) quod tamen magnopere cavenduni eflc,
§. prasced. monuimos, Sic quivis facile conces-
furus ed, aliud in cathedra ecclefiaftiea, aliud in eivili, proponendum efle, nec convenire , ut tem¬
pore trifU, tea,& lasto triftis>eligatur dicendi ma¬
teria.
XL
Sumrriam dicendorum aptandam efle ad da¬
tum Audit. necnon circumftantias, loci ac tempo¬
ris, vidimus. Cum vero Audit. qua datum, item-
que circumftantias, miruni in modum, varient,
fatio eft in promtu , cur certius quid hacin re de-
finire nobis Hon liceat; pedem itaque ad argumen¬
ta promovemus.
jf. XII.
Argumentum dieitnr in genere omne id, quo
rationem veritatis, in propofitione adhibita, red-
*3ini us.
A uebis mn difcrepat Q'c. tum 7opic. r. 2, fcri*
ht: Argumentumeß ratio, rei dubie faeiensfidem.
f. XII
) O ( 5. XIII.
Inventurus argumenta Orator, quaerat verai fugiat falfa. Falfis enim fi utitur, exiftimationeai
fuam, fraude dete&a, integritatisque ac veracita-
tis opinionem ♦ quam de eo alioquin fas eft conci- piant Audit., maxime laidit, labefa&atque , unde
fit, ut vix, aut ne vix quidem, ei fides pofteaha-
beatur, in fufpicionemque ac invidiam haud facilo
(delendam incidat, Callidicas plus eft Oratoriobfu-
tura, quam profutura. Nam, quo quis verfutior &
callidior, hoc invißor ac fufpcftior, detraéta opinione probitatis. Cic. de offic. Libr. II. cap. 9.
Quia alia funt certo vera, alia probabiliter;
pro circumflantiarum indole, nunc certa, nunc
probabilia , adhibeantur argumenta.
Unicum tamen cafum, eumque maxime rarum, hic exceptum volumus. Scilicet, ubi adfenfus aliter plane obtineri nequit, quem tamen Tumma rei digni-
tas, & ingens commune bonum, inde oriundum, effla- gitat$ tum ad ea confugere, quse minus vera funt,
non magis illieitum cenfemus, quam falfiloquia fer-
moni immifcere, cum non in damnum, fed falutem,
aliorum tendant.
f. XIV.
Perutile fore judicamus., fi argumenta, ante
eorum adplicationem, fibi diale&ice proponat O-
rator. Vera enim , non falfa, adferre oportet jf*
XlII; vera autem funt, fi & pramiftas, quas in vjfU)
eontinentur , cum veritate confentiunt, & ratm
propofitionis reddenda ex iis legitime fiuit, quod
0x Logica intelligitur. Ergo ad haec duo adten-
tionem
) o C f
tlonem fuam conv.ertat, i(Equod facilius multo fit,
dum in forman» reducitur argumentum.
Hoc quoque id emolumenti habet, ut clarius perfpiciat peroraturus, quaenam prssmifiarum per le
fit clara, quasnam rion , atque adeo ulteriori confir-
matione indigeat, quod omninö obfervatu maxiine eft
neceflarium. Namque conciufionem non concedit, qui de veritate pramiiTarum dubius manet. Imsno , quomodo oratorie tra&anda fint argumentaj facilius
etjam inde animadvertitur.
/. XV. ;
Argumends competit perfpicttitas, fi, quo-
rnodo veritaspropofitionis ex iis determinetur,Au-
dit. poflint concipere.
$. XVI.
Quin perfpicua argumenta, in confirmatio-
nem roburque fententioe fuae coneiliandum, colli-
gere debeat Orator , rite partibus fiiis defunäu-
rus , dubitare nemo potefl. Alioqui nullam An-
dit. exhibebit validam rationem , fine qua adfen-
fum fruftra exfpefht. jf. III.
Male ergo argurnentatur a fimili, ab exeraplo, a contrario &c. quando ea, ad hane claffem ab Audit.
non referuntur, quo in cafu antea erunt explicanda.
Loquimur autem hic de pofiibilitate percipiendi con- fequentiam argumentorum, quid vero ad a&u pcrci- piendamrequiratur, deinceps, oblata oceafione, dicemus.
5. XVII.
Ex §. non folum praeced. (ed ex ipfa etjam ad- fenfiis, quem obdnere cupitNofiet, notione, pa- tet, in inveniendis argumentis maxirne fcabendam*
U efle
«• O * (tCXJi
cfie audicorum rationem. Ea enim non aliunde,
quam ex veritatibus, ab Audit. agnitis , ducere licet, C\ (iiccefTn felici & optato hand carebunt, ff.III.
Egregie hoc ipfum exfecutus _eft Alexander, in oratiorie, quam, cum ad Iitum decerneret, ad rnili-
tes habuit; jMacedonibus hempe ? gloriac cupidis, no- minis celebritatem; Gnecis, capitali in Perlas odio flagrant ibus» acceptse injuria magnitudinem, vindiétse-
que Opportunitäten) j Thracibus vero & Illyriis,
rapto vivere adfvetis , imbellem hoftium multi- tudinem , prseda onuftam, auro purpuraque fiilgentein »
In pracmium vicloria: proponendö, omnes ad flrenue pügnandüm ineitavit. Curt. libr. III. cap. 10.
f. XVIII.
Per fe quoque intelligitur, argumenta cot effd- excogitanda, quot, ad robur & fidem dicendis cönciliandam, fufftciunt, & ex pluribus, reje£tis
ils, qux minujj ad feopum tendere vila fuerint,
dele&us praefhntiffimorum inftituendus. Ea vero?
funt prseftantiffima, quse majori gaudeiit perfplcui-
tåte, brevitatc, & conclufionum fecunditate.
jf. XIX.
Et certis,& probabilibus argnmentis, pto fen-
tentiae Cux veritate Oratori pugnare licet jf. XIII.
de his ergo paueis dilquirendum.
Veritas certa, ex qua ratio propofitionis cu-
jusdam legitime fl-uit, argumentum certum audit.
Veritatis• 'certae notio ex Logica hauriatur.
/ JT. XX. .
Definitiones-, axiomata, poftulata, demondra-
pz propofitioneSj necnoi) experienti^e indubitatae,
funt
t
«J® ) o ( a iunt veritates cértae (per Logic.) quare, cnm ex his rationem propohtionis cujusdam re£te petijmus,ar¬
gumentum evadit certum. jL XIX.
Si id cui mirum videatur, quafi oratorem, Philo- fophoruin plane more, convincere debere contendere-
mus, perpendat, rogo,fontes argument, certorum, Q«
ratori cum Philofopho efTe communes, at in eorura
tra&andi inodo diverfa utrumque via incedere. . , ..
g. XXL •
Hirtc conftare arbitramur, qua ratione for¬
mentur argumenta apodi&ica. Nempe prxmißae
. eorum erunt vel definitiones , vel axiomata &c.jf.
XX, modusque, qui iis ineft, concludendi, a re-
gulis Logices haud dcfle&et. Verfatiffimus itaque
in difciplinis phiiofophicis erit Orator, quse ube-
rem, divitemqne argument, certorum penum, co>
piam & adparatum, prasbent, atque prsecipue in
Philofophia rationali, cujus permagnus utique efl:
ufus, fi vel nova, fuo Marte, ab ipfo fint inveni- enda, vel inventa examinanda. Tranficum fic fa- cimus ad probabilia,
§. • XXII.
Id quod plures fiftit rationes"partiales , ex qui-
bus propoßtionis eujusdam veritas agnofcendaeft, argumentum frobabile nuncupatur.
Videri quidem poteft, argument, probabilibusO-
ratorem non fieri compotem exoptati finis, quatenus
fuflicientes rationes non adferunt probandis. Verum experientia tefte, novimus apud plerosque probabilibus
maxime effe locum. Deinde plura exhibent ad verita- tmi requifita, quemadmodum itaque ea falfaexiftimari-
B i
fm?.
i« $££> ) ° (
■- &
tur, quse plures ratioaes ad falßtatem, fic ca veqéha»
Iberi necefie eft* quse plures ad veritatem conferunt».
Immo his majora interdum , quam certis efRcimus,.
cum, inde a prima usque infantia,iilis plerique adfve-
feant, & rem intuitivo modo fepiflime probent. Cer-
ta autem, notionibus iunixa univtrfalibus &: abftra<dis,
demonllrandique rigore, non adeo ad fenfum adcom-
modata funt populärem, propterea quod eam acumi-
lUs adtentfonisqueT poftulant vim, quse rudioribusdeefh
f. XXIIL
Cfafli probabilium, inter alia, adnumerantur
argumentatrones 3 fimilr, ab*«empfo, a contrario*
2 majori ad minus, a minoriad majus &c, idque
eam ob caufiam, quod minor) in iis prop ofit io non- nlilla plemmque babeat adveritatemrequifica. Pot-
eil ve ro & ilk habere omnia, quae requirunmr, adeoqueinterdumab hiscerto argumentamur. Huc
reiérmr arg. ab exfpeöratione cafuum iimilrum,
cum fepiflime ob externam paritatis fpeciem, in*
terna non evidenter animadverfa, generi fimilkn-
dinis accenfeantur. Aliorum etjam teftimonia pro- babilitatem augent, bocque magis, quo plures ad»
funt nobis rationes dexteritatis eorum dncerkatis-
que. Plura, quiad hane rem pertinentia fcire cd*
pit, adeat locos i(losTopicos, quos veteres fua-
délae magiftri hunc in ßnem confrgnavere. Oc
currunt tarnen, quod fatendurn ed,rn iis nonnuf-
la, qux ad certa porrus, quam veroßrnilia fpedlant
argumenta. Sed ex fiipenoribus § XX. XX!f, fa-
cik patet, quomodo a fe invicemdifcerni debeant.
Loci
«W ) ® C <S3&
Loci topici, quatenus de una eademqtie re plu-
ribus modis cogitandi anlam fubmiöiftrant, laude fu*
minime funt defraudandi Cum Iis autem non fäci<
mus, qui, velut navigatör Cynofuram,eorum fequunt-
tur proefcriptum.
$. XXIV.
Stcut argumenta in generc §.Vi* Ita etjam ve rofimüia ideo funt adhibenda, ue adfenfum gene-
rent. Cum vero non adfentiamur nifi iis, quae
vcra efle putantur (per experient), 8c ad verica-
tem propius aecedat, quod plura,quam quod pau-
ciora ad eam habet requifica, eaargument» proba
bilia Orator invenret,quas maxrmam ratiouum par- tialium mukitudinem, ad veritatem pofftdent. De^
dit huius iollertise infigne cxemplum M. T. Ciee*
ro in defendendo Milone , dum argumenta adierc
oftenfura confenfum cum circumflantiis loci, per«
fonae, ac temporis, quod Clodius rnddias ftruxerit
Milonr.
£ XXV.
Nihil ferme tantas Öratori in docendo objicfe
remoras, quantas praejudicia eorum, quosdocebit.
Quamdiu enim ea in vifeeribus venisque quafi in-
fixa haerent, tamdiu argument, addu&is a?gre ad-
modum ullus patet patebitque adkus. Quse cum Ulis convenkint, vera, quae dilcrepant,falfa putan¬
tur. Bene itaque 8c prudenter iili facinnt, quio-
mnium primo adverfariorum tela retundunt, obje*
Ctfones refellunt, falfidimasque praeconceptas opi-
niones radicitus exftirpant,ad imitationem circum«
fpe£H
v4 ) 0 c §23
fpe£H agricolaa, qui femina terrse non antea man¬
dat, quam a noxiis herbis, frugum inerementa im-
pedituris, eam purgaverit. Ad has autem nervo-
lé arguteque diflolvendas opus ed: argumentis, de quibus jam modo di£h obferventiir.
Poflunt etjam confutationes adhiberi infine, fen-
tentia confirmata,id quod proecipue locum habet,quan*
do pro opinionibus non adeo tenaciter pugnatur. Sed objicit quispiam: Probata propofitione vera, fimulpa-
tet eontrariam ejus efle faifarn, adeoque nulla reiuta- tione eft opus. Ita quidem eft:, at id non ftatim a-
gnofcunt adverfarii. Prsejudiciis fafcinatos novimus tamdiu fuse inhserere fententiaj, quamdiu eos a veri- tatis tramite aberrare haud eft oftenfum, & tum prae-
mittencla erit contutatio, ut fubfequutura argumenta
facilius admittant. Quid , quod tum demum certiora
percipimus,evelluntur. cum dubitationis noftrse fcrupuli ftirpitus
§. XXVI.
Error diftentientium ut facilius detegatur, per- utile omnino eft, argumenta;eorum ad formam dia- le£ticam reducere. Sic enim & prxmiftx, & nio-
dus concludendi, figillatim poterunt adtentioni fub- jici, quo utroque modo gignunturjudieia, a fuis
difcrepantia obje&is (per Log.). Si aliqua prxmis- fa fuerit falfa, tum c©nfequentix deriventur ex ea
plnrimse inconvenientes, quas ipfi adverfarii, vel jnviti, talesefle agnofcant. Sagaciter hoc fecutus eft Muretus Orat. IV. de philofophix & eloquen-
tix conjun&ione, dum in eos gmviter invehitur, qui•i- orationcm, verborum fplendore illuminatam,
) O C i$
fpernunt, jejwnam contra & indecoram extollunc*
Ita cnim ex majore eorum propofitione ratiocina-
tur. Si ea demum, inquit, facra ac religiofa funt,
qua ornatu carent, removeatnr aurum a templis,gern*
tna, ftgna, tabula, donaria denique omnis genens re•
nwyeantur. Et fummus dicendi magifter, Cicero,
Orat. pro Sext. Rofc. Amerino, ex eo, quod hu- jus accufåtor, Erucius, urgeret, patrem in eum
maximum concepiiTe odium, hane abfurditatem e-
licit: Quid ais , Eruci, tot pradta, tam pulcra, /£/»
fructuofa Sext. Rofciusfilio fuo, relegationis acfuppli-
iügrät)a, colenda ac tuenda tradiderat ?
In forma confiderandum eft, an major pne*
mifla dt univerfalis; fin minus, enumerentür per induftionem varii cafus, quos non comprehendit.
Plura Lögica oftendit. Nee fruflu carebit, fi mö-
dum, caufiam & occafionem praeconceptarum o-
pinionum iftarum aperueric Orator. In primis tum ad convincendum, tum/ad refutandum valet, cum
fumantur circumftäntise aliae, rei prxfenti plane fi- miles, & cuivisetjarn notiffimas, quibus idem eom-
petere, velrepngnare probamus praedicatum. Op- ponendo quoque argumenta majorä!, oppofita mif
nora infringere folent Öratores.
jf. XXYIL
Sic ipfa docendi materia evoluta, argumen*
tisque ad fidem faciendam erutis idoneis, proximum
eft , fi demandatas fibi partes feliciter agere, fpaf-
tamque fuam exornare difcupiat Orator, quo pä-
£to haec audicorio fint offerenda, omni"cura , flu-
) o ( &&
dio, labore, diligentia , contentione ut deliberet-
Non enim omnia. quo demum cunqne modo di£ta,
pari cum adplaufu , ardore, & exféquendi ftudio
excipi poflunt. Ad hoc autem quanta dexteritate,
quam mirabili ingenii judiciique actimine opus!
Nos officia heic itidem tradituri, primam Sc pra-
cipuam legem, quam habeatOrator fibi commen-
datam, perfpieuitatem efle volumus/ Eft oratio
ferfpicua, ii easdem in mente audientis excitare
valet ideas, quas ipfe innuere vuk. Profefto per
fe patet,absque hac virtute, Noftrum Sc oleum
& operam perdere omnem.
/. xxviil
Verfficuitas in re adeffe dicitur, quando ra-
tionem veritatis ejus intelligimus.
In verbis, quatenus ex iis, quaenam notiones »
fecundurn mentem loquentis, conjungendx fint,
vel feparandx , poteft cognofci. >
In oratione res eft fubje&a materia, feu, propo- fitio illa, ad cujus adfenfum alii funt perducendi.
$. XXIX.
Quia in ea cogitatione curaque totus verfatur
Nofter, ut in fuas trahat ac fle&at partes audien-
tcs 5. IL illis quoqua taftae propofitionis exhibere
prageftit rationem jf. Iii. Sc ita Ioqui.debet, ut fen-
fa animi ipfius adfequantur alii jf. XXVII. idcirco
in re perfpicuns erit, jf. XXVIII, limulque in ver- feis, fine qua idem non obtinebitur. jf.cit.
De illa primum# dehac poltea paucis difquiramus.
$. XXX.
/. xxx. ;
Miiltos quidem, eosque in arte oratoriapras-
ßantiffimos, coram popuk), fermonem olim ha»
buifle inveninrms, fine ulla dgillatim injefta pro^
pofiti thematis mentione, cui mori nec nos refra-
gabimur , dummodo vel ex occafione dicendj, vel
ex confvetudine certo tempore dbfervanda, vel a-
lio denique modo illud eognofeat circumftans Co¬
rona. Alioqnin fpeciatim, Ii, in rei perfpicuitate,
fatisfaoiet officio fuo Orator ^r. XXIX. erit iignifi-
candura. Nam fier-i non poteft , ut quis rationem ejus, qnod ignorat, pervideat. Vropoßtio autem eritplana, perfpicua> brevis, quantum..commode fieri
potent, wc., fidivifa^dividi vero debet, ffi multum diver(i in fe continet) plures, quam tres autquatmrv
wmprehendatpartes. Voffius.
XXXI.
Porro ex /. praeced, liquet, >quod , (i fubje&i prxdicatique propodtionis notiones minus bene opinetur Orator audientibus cognicas, eorum
explicatio dt inffituenda. Hoc fit definitione ora*
toria. Cum philofophicis haec in eo convenit, quod notas fidere debeat, ex quibusres ah Omni¬
bus aliis diCcernacur. Dilcrepat, quatenus regulis Logices non adeo addri&a, verbisque amplior eft,
cum phiiofophicae plus non continent^ quam quae
ad rem agnofcendain in fe fufficiunt. Potefl tarnen prolubitu Orator, jam breviores, jam ut gratiam
ac majedatem di&ioni conciliet, in medium voca^
IQ longiores»
C® ) O C SS®
Ferfi.net quidem haec § ad ea, qure in pofferum9
ée evidentia verborum erunt monenda, cujus nempe eft uti fermone , ex quo, qusenam notiones, fecun-
dum mentem loquentis, conjungendse fint, vei fepa-
randse,poteft intelligi $ XXVIII. Quoniam tamen veluf-
ti coroll. ex \rjeced. § pfofluit, & hoc ordine etjani
in oratione eft progrediendum, hujus mentionem hic injieere placuit.
i XXXIL
Sine argumenta nulla ingeneratur Åudit. per- fpicuitas rei, id qued ve} ex collatis inter fe defi-
nitionibus §.XXVIII. & XII patet. Hinc illud jam
adhibebit Örator. Cum vero argumentum,in ad- plicatione fua , pleno conflet ratiocinio, eju$que
vcritatcm admittatjnemo, qui prsemiflas vet igno-
rat, vei non capit, vei in dubium vocat, modum-
que coneludendi non comprehendit a), fingular*
cpra praemife ignotae, & minus bene intelleSae,
funt explicandas, dubia? probatione confirtnandse ,
nec, in conclufionibus inferendis, a modo Audit»
familiari unquam temere dilcedendum.
a) Vid. Volf. defuecesßva adfenfus generations.
§. XXXIII.
Quicquid propofitioni adjicitur, eum inbnem,
ut clarior faciliorque conceptu fiat, amplificationts
nomine fignatur. Fit autem magis perceptu elära,
cum pluresrationes, vericatem ejus determinantes, perfpexerint audientes,
Sumitur hsec vox varie. Nos diftinguimus, eum Morhöfiointer ampMcationem realem & verbalem ,
C dilatationem. Illa resauget, hsec verbs, addendo e*
gr, epitheta* adverbia, fynouyma &c.
jr. xxxiv.
<£*2 ) o C ,^9-
5. xxxiv. • 3
Amplificatioms in orationc neceflitatem, efle longe maxirnam, nemo inficias ibit» Qua rem i- pfam perfpicua erit § XXIX, quod amplificatione
obtinetur. L XXXIII. XXVIII.
§. XXXV,
Quia argumento reddimusratloncm veritatis
in propofitione quadam §. XII, dubium non eft, quin pluribus plures rationes , veritatem ejus de-
terminantes, adcumulentur. Cum vero in eocon- (iftat amplificatio jf. XXXIII, variis argumencis ampiificabit Orator.
Obferventur, qux XXXII inculcavimus.
$. XXXVI.
Cogmtiointuitiva eft, quares, aut ideas ipfas
tiobis repraefentamus; fi autem, loco rerum, <1-
gna, quibus exprimuntur, nobis repralentamus,
Jymbolica audit.
§. XXXVII.
Oratorem debere ad intuirivam rei Cognitio¬
nen! perdueere auditores , extra omnem dubita-
tionis aleam 9 multis de cauffis, maximopere ur-
gentibus» poficum efle arbitramur. Etenim , hac
fublata, quancumvis licet fplendens alioquin vila
fuerit cognitio, eft tarnen in fe cxca, folivaga,
fterilis 8z jejuna,vixque, aut ne vix quidem,quem-
quam ad praxin commovebk. Prxterea ad perfpi-
cuitatem, quam tantopere commendamus, rei
mulco maxima eonfert. Si enim ipfas res, verbis
%nifieatas, nicnti fibi fidunt audiences , longe fa-
C 2 cilius
