&
QJF. S. F. g.
dissertatio philosophica
De_,
PR1MO
OFFICIO
Quam
Ex Qonfenfu Ampi Facult. Phih
In
zAlmoLyceo Upfalenfi,
Sub Pra:sidio
Villi AMPHSS1MI
Mag. JOHANNIS
Philof Moral. Prof, Ordin.
Tublic* difquifitioni modefle
fifiit
PETRUS TOUSCHIER
Geftricius
In Au dit. CAR0L1N0 Majori ad dietn
XF.tal. Jan. AnnIM.D. CC. F.
Hora I:mapomeridiana.
145- .4®<£-$3-
UPSALXS, Typis Werwerianis.
©ossären och ßanbetettimv
nen uti ©tefc/
iBljwhowtoch i'öt'ilac!)tab/
ÉssfNOi
åM
tffin é>o3t(iMbe
ii)c0täbr<ihe 5L Sabev.
J)£nar taci fatt M tvpgcj/ f>art
in n>ti) Phcebi ndfte/
0)dr fan me'0 Mufers Chor pd V
, (0numfla böcthcv endfter/
?ha' hefte (EmeafSavn djUmj>a am# .
mat biti
2tf Pallas mtjébomé nrjdif/ pt$ Caftals ^
fafften bi/. '
£)d 1
SDå tcincftejag mm ; hmar.mcbffall
tag bemöta
COltn ftåvleféfullegafjrXfommig favmelat fRétcii
$$Ihjocfafgobt bd>ag/ fitt^teitefögmot
m
åpar nnfattunbelig/fornbgf tfjcr afoch ftg.
£t; vögbe .ftg i /f;mat) bterfat giömbe
inne/
Sit fira#ilicettudrc?betyga tacffamt finne
€D?ct>fnjaåtonjlerSprof/fen jag bennåb i)a V fåbt
tit jag få mången bag/ tniffftelfät
tanna nåbt 3ag tf)cvfcr hnll ocl;få. af ébmtuft / tacf-
famt finne/
gotft ©tibi)/ fom Itfmct ggf/ nu hafma i
mitt minne/
(gen gaf;tv i hmilfen jgg mitt blob fceu
rotat flå/
33or af@oit- obmitff- pitcft jag od)
tilfjaitba gå.
0t obiuiuft f;icvta miß jag ebv/mmga*
bergifma/
gör all ehr ggbcré mårb : cd) f?al altfå fbrbfifma/
grått nu tu til mm graf/ efurulinfan ftg ikU foga/ ben fomjlåbj mtll alterim
00 faff jag intet Fa«; ty jag (teiff>oos mig finner
€it oformdgenfjet/fom cp meb mtttjanfjm*
ner
2lt följa/fom ftg bor bemöta Ptdritaheef/
®ocf ffal jag mjfaöet/atjag.mig ff^U big toeef.
<5å tag mi gtmfitgf upp/ bmab ef>r/ mm
fiare gaber/
Q3drd af @on* öbmmf- phtft i befa rim
53a blatnv
O0 fa{t mitt öbmiuft tacf i annat ep befldr/
5fn afjag mcbefjrtnatmi mittrodrcf bc~
_ prpba far.
©ocf©ubly fom I;e% dr/gtf gartidr af- ! ber nögber /
dpantf f)terfa 00 uppfpfl mcb attef;anba frdgber:
Unn f;onom Neftors df;r o0 fåfom ö- gmfteen
Femara«/gifn fibfl fööt f>n>ita for fm becn!
2v. ^bejrs
fy&igajfe öd)6&mtofaj?e©o«
P. Toufchier.
Deo Duce !
ThcC I.
Convenit Ordo rebus creatis*
Ere non minus
quam feite & em- phaticc ingeminavit quondatnXenophoni
dum ordinem coiv
cinnumhujusuniver-
fi fecum perpenderet, dicendo : cvåsV
XTtog vfesvfårjcflov, ådskuXovdyj^tottto,
> tog Yj/Tccfcig*. lu e. Nihil ütilius , nihil pnlcrius quam ordo in rebushumanis.*
Hiftoriam enim firefcexerimus univer- invenire facile eft Deum ipfupi irt
creatione & confervatione nonconfu- fe> non tumultuarie operatuiii fuiflcL.,
Å cettuni
2
certum atque confianrem in omnibuS
entibus fervaiFe ordinem. Adcodum
convertens oculos,deprehendere qui-
vis qui non ad clarifiimas lucis radios caligaf,poteft, corpora cmleftiaordine
elFe difpofita. Sol enim fiderum im-
perator dieiquelux,Luna no&is domi-
na,&reliquae ftellxfuo non.egrediun-
tur vortice. Ordine vices fiunt tem¬
porum, dum veris amoenitatem fequi-
tur floridasftas, quam excipitferåxau- tfimnus,& huic demum gelida hyenas juftofucceflionis ordine mcumbit. Or¬
dine fuasvivuntsetatesplantae, fuasbru-
ta, fuas hornines,* lingula fuum mten- duntfinem. Quod eleganter & ftudio- Speriingius , in de Fubtilitate notavit,
Cui-etiam manus porrigit Scaliger ,
dum ordinem divinararem in natura«,
ede,absque ordine naturamconftaro
non pofFe,nihil naturam finc ordino
vel meditåtam ede, veleffecilTe ftatu- it. Concinno itaqur ordine agunt res hx naturales,nonternere , Ted propter finem aliquem, aut potius agunturad
finem> quatenus a Deo diriguntur ad
finem velcommimem velfingulis prse- fixum. Adeoordineexfuis caufis, ma- mate-
materiali&forrnälb res quadibet com- poni j ex efficiente-& iinali cxiftero
concipitur. Quanquam vero admi-
rabilis fit rerum harum naturaliumdn operando ordo , tarnen brutä ccteris
in operando prxcellunt, quia ipfa fi-
nem quodammodo cognofcunt, id eft>
cognofcunt rem ipfam7 quae eft finis,
non tarnen cognofcunt finem, quate-
nus eß finisrutloquitur Hcrebord:mo¬
dus autem fcienter & volentcr agendi
propter finem foli agenti rational!
competit. Ex hac itaque divina infti-
tutione ordinis, etiam homo<>1crcatu-
ra rationalis , feu Ens intelligens in^
fijis a&ionibus naturalibus , artificiaii- bus atque moralibus, natura duce,or-
dinem decentem & delicatum appri-
me fervare findet. Soli quippe eida¬
tum efi,.Übertäte arbitrii, de mediis
deliberare, &, fi unavia conatusexvo- to non fuccedat, alia ratione ac me- thodo ad finem pervenire annititur >
juxta Terentianum illud: hac nonpro- ceßit, alia aggrediemur via : atque lioC
mäxime facit ad noftri notitiam, quae
poft notitiam Dei, eft alterapars feli-.
citatis in hac vita ) ut rede perpen- damusy
4
damus, quantum nobis concefTerit m-
turas audor Deus prasbrutis ac plantisj
Nos quippe, qui finem cognofcimus,
& nobis proponimus tcrminunt ad quem, & media apta & genuina, per quas finem ipfum expetimus,antequam ita decernebamus & deliberabamus de fine Sc mediis, fubjedum rimabamur,
cum quo poftea finem obtentumcom-
ponimus. Hunc vero ordinarium fi¬
nem, qui negligit, & fortunas cceco
arbitrio adionum fuarum erentutTL»
committit, facultatibusfibi å Deocon- cetfis fordidc Sc mifere abutitur, qtro:
ipfo naturam humanam, quantum po- teft, exuit, neque longe diftat a bru-
tis, quas folo naturas inftindu in ob-
jeda , fenfibus arridentia, feruntur , quibus etiam acquicfcunt nulla habita ratione boni vcl mali moralis. Rede itaque Xenoohon.
A Tque fi jam hoc ejus ullibi Iocuitl*
habet, certe maxime habebit irL»
inftitutione artium Sc fcientiarum, ubi
non
t
non confufe aut defultorie, fed diftin-
éle&ordinate eftprocedendum. Nam
ut docendarum difcendarumquc arti-
um feu rerum eo major & felicior fit
facilitas perfpicuitasque: atque utcom- modiusadocentibusproponantur*adi-
fcentibus facilius comprehendäntur , promptius memoriapercipiantur,per~
cepta flrmius rétineantur, retentaquc expeditius proferahtur, omnia decen-
ti ac pulcro nccefle eft conne&i ordi-
lie: haud fecus ac domus, quibustan-
to plura inchiduntur ac refervaritur,
quanto ornatius diiponitur fuppellex;
ita etiam memoria cifta tanto capit plura, quanto magis ordinita extite-
rrnt percipienda, uhde verficuli:
Ordinefac döceås , dexter habebere do*
Elor, Orditte fac difcAS & hene dottus crlt.
Hoc etiam ex primis principiisfluc-
re certo certius e(t$ Intelledus enim nofter abhorret ab omni confufione;
Ergo in omni cognitione ambit ordi-
nem. Si itaque diftindte in quibusvis difeiplinis progredi poflit, e re eft> ut
principia fundamentaque primumpo«
nantur, deinde conclufiones jufto qt-
dine eliciantur.
é
Thenn
Oräo convenit difciplmk morum in genere.
T} Tnontantuminrcgimine naturs&
-*-^artis, fed & genere morum & offi-
cjorumomnium fedem fuam & hofpi-
tium habet hoc Xenophontis allatum,
fcilicet: Qrdinem mores amant. Or- dine cun&a Dei prsecepta deledantur.
^ic, a pofteriori argumentando, pro¬
be obfervari mereturordo ifte, quo i-
pfa juftitia elfentialis, furnmus ille ar-
biter rerum, in legis Moralis vel De- calogi fui promulgatione demonte Si¬
nai ufus fuit, quod, fcilicet, ex toto corde, tota anima & omnibus viribus
arnemus, vencremur, adoremus De-
umj quod primum erit atque pratci-
puum : Deinde proximum atque ac
nos ipfos di Iiga mus & quovis poffibili
officio inferviamus ei. Idena & Chri-
ftusipferepetit inNovoFoedere Math.
22. v. 36, quando de primario officio
cum Pharifans difputabat 3 ex quo dif- curfu, neceflitas ordinis & prioritatis
maxime elucet. Pari modo in civili-
bus, cognitio legislatoris rede pratce- dit
7 elit ägnitionem & obfervationetn le¬
gis, Cum itaque tot regulas emenda-
tioris vitas, tot prascepta morumNatu-
ralia , Civilia Sc Theologica fint data
atque mandata, hautquisquam immc-
rito folicitus eft , qnodnam illorum_#
primum fit , quodque loco ponetur
in imo. Non tarnen exiftimet quis- piam nos hic excutere velle fingula_>
enumerata genera officiorum, quibus
mutuo omnes homines , cives Chri-
ftiani obftringimur. Sed de illonunc agimus, quod ex lumine Naturs pro- ducitur, Sc 7 o 7TfWTcv xcflä r/jv <ßtW
XoyiKYpj conftituit. Quando enimcon-
feruntur prscepta firigula cum fingu-
lis5 publica cum privatis , religiofa_,
cum civilibus, liberalia cum fervilibns
tandem ftatuere difficile non eft , ali- quod efie primum, aliquod ultimum:
Ted fepofita nuncTerie , quae ex difci- plinarum pra&icarum dignitate &
praseminentia oritur j folum attenda-
mus ad id, quod intraéiatione Philo- fophica fit pritno loco tradendum.
Thc£
8
ThcC IV.
Ordo convenitPbzlo[9phi<£ Moralf
infyecie.
|7lUm jam immoramur jucundas: mc-
^-Mitationi de crcaturarum natura &
gcnio, item difcrimine quod brutain-
ter & homines intercedit, hujus deni-
que infignüprasrogativa 8c ingentipra:
qmnibus creatis entibus praeftantia, fo- jertia, calliditate 8c promtitudine; flo~
ftraecontemplationife pandit, resqpae- dam facilis di&u -> breyis auditu, fed quse fuo ambitu vafliflima compledi-
tur, qua? gravis explicatu , & difficilis
eft impietu. Obbgationem dico &
officium, quibus ad leges utiliflimas&
ieveriffimas Creatoris expromulgatio-
ne atque ordine natura? adftringimur.
Hanelegem, qna? in-univerlumömnes
fine exceptione obligat, qua & Deo i- pfi, 8caliiscongcneribus coadunamur,
vocamus officium, h. e. debitam pie~
tatisy honeftatis 8c juftitice inculcatio-
ncm$ has adeo ncceflarias experimur,
ut citra carum notitiam 8c eulturam mundus humanus nequeat fubfiftero, Ted lumma imis confunderentur, cun-
da interlrent ceu flamma extindaj c- Vancfceret quam ocyffime quicquid e~
gregii & fplendidi alit elemcntum ra¬
tionale vel intelligibile, De neecfli-
tate hujus debiti & vinculi focietatis
humanse plura nunc non addo. Ve¬
rum num detur in hac fphaera aliquod
primum & ab aliis ordine diftindurrL»
officium, aquo reliqua deducäntur ;
an vero omnia interie difparata,nulla
fubordinata, nobis difpiciendum eft.
Itaque prius affirmamus. Ad duratio-
iiem quidem focietatis communis, fine
qua nemo beate Sc feliciter vixerit, &
perpetuam confervationem utiiverfi >
omnia atque neceflaria , eundemquc,»
frudum in vitacivili progerminarevi-
dentur, tarnen fi juftiori trutina rem-»
penfitaverimus, d-eprehendemus pri¬
mum aliquod effe ex quo reiiqua flu-
Unt. Si enim ordo perfedio quecdam
fit, quatque cadat in artes & difcipli-
nas quaslibet; fietiamordine progredi
fit a principio pcrgere ad principiata I
fi denique fcientifice&fyftematice tra-
dere Philofophiam moralem liceat
Hon eft , puto , ordo a philofophia-*
morali removendus. Ktec portooffi^
B eia
IO
cia juxta naturam per fimima capita.,
enumeremus, & fimul in trinas difpe-
fcamus claffes quarum prima Creatu-
rascum Creatore combinat ultimo fo- cietatis humanas vinculo, & viampan-
dit ad adyta fupremi Plalmatoris,ejus-
que notitiam in fublimitate , culturtL»
pro bonitate, adorationem»pro perfe-
(ffiffima emincntia, potentia, cura &
confervatione fideliffima: Hunc a
congenito & coasvo naturas luminéat-
que di&amine, fubmifla reverentia ,
promtiffima obedientia & caftiffima_, pietate, amare , venerari & fufpicere
docemur. Hic eft fons & fcaturigo o- mnis boni, felicitatis, falutis. Subhu-
jus tutiffimo afylo & pötentiffimo pa- trocinio contenti vivimus, fecure a-
gimus, beate floremus, valemus. I-
deoque tam immenfumbeneficium,de-
votiflimo pietatis affe&u, fandtiffima adoratione,quanta innobis eft, deme-
reri tenemur. Huic affine eft offici¬
um, quod nos ipfos concernit, & ad
caffum , illibatum , temperatum vitce
exercitium invitat & obligat. Quod
culturanl docet animae corporisquecu-
ram. Hoc tandem excipit officiuirL»
erga
11
erga alios. Hoc nos inftruit de non
Iaeaendo alio, feu oblique, feu dire- ,
de, aperté, vel occulte, fed fuo cuiq$
tribuendo, majoribus, patronis,paren- tibus, evergetis honorandis, devene-
l randis , juftitia exerccnda, communi aequalitate hominum agnofcenda j a-
deoque alios ut nos ipfos amando,ne¬
minem contemnendo laceffendoque, padis ftando , in quibusvis contradi-
bus fidem lande fervando, pauperibus
confulendo, lapfos erigendo & quidvis
doli mali fugiendo, & humanitati &
juftitiaefimul fatisfaciamus5 reliqua of-
ficia fpecialiora? fub hilce tribusgene-
ribus comprehenduntur. Si jam ex
hoc tenore confilioque ©fficiorum res humanas tradantur , non poteft non
quivis eminentioris natura? foctus-feli-
cilTimo &feracilTimq fummi boni pro-
ventu aetatembeate frui,
! Thci: V.
Quale fribcrpium PhilojophiMoralis
ponamus.
POrroprincipiocumpröficifcaturorrtnis ordo, e retradandinoftraa
elfe
Il
eflfe videtur, ut obiter fignificemus, quale principium hic conftituenduiru
fit. Nam cum apud Philofo.phos plu-
ra fint genera principlorum, dextro
Iiobis aliquod inde afiumendum. Er¬
go , cum femper fere in antecefluiru
confufam faltem de qua^fito ideam 8c
umbratilem conceptnm rei exiftentis oporteat adefie , hinc conjun&a ex
quaeftione an 8c quid lucrari tändeltl.
pofium conclufionem. Idem efto Ju¬
dicium de principio in cognofcendo.
Licet autem principium incognofcen¬
do fequatur principium in efiendo , id cft, ita debeat res cognofci, utefbNos
tarnen hic non tam foliciti fumus do
principio officiorum effendi quam co-
gnofcendi. Itaque officiorum notiti-
am in fua imputativitatis & bonitatis
ratione dicimus primis noftris natali- bus& incunabulis cosevam effe. Ade~
oque de tv An\ & exiflentia curiofos efie nec libet nec licet, cum indele- bili impreffafigillonon finant nos,cir¬
ca exiflere vacillare. Non tarnen dif- fiteor , ob mollem 8c immaturam ad- huc organorum ftrucluram,infantibus
praxin & a&um fecundumnon exeri \
interim
interim tarnen hse facultätes non funtM
negandx, cum faltcm per modum po- tentialem infint,quodfatis fiiperquete- ftantur adulti & provedbiores. Depu¬
ra autem negatione,bruta nobis argu¬
mentauberrima miniftrant. Sic rati-
onem , judicium & ingenii bumani
adbivitatem quis derogat infantibus , quamvis ipfae realitates & yexprfgici
pradbica in fuis adhuc cunis & umbris lateant. Quimente capti feritate,in- fania atque barbarie beftialiadolefcunt?
non minus de perfedbione effentix ra-
tionalis partieipare creduntur, quairu qui ingeniofiflimo mentis aasmine &
rariffima feiendorum Sc agendorum_>
dexteritate luperbiunt. Animam fpe-
cie eandemquibusvis fubjexfbis Sc indi- viduis inefle ftatuimus , defendimus, licet aberrans machinx difpofitio a- dlualem neget Sc communicatam vir-
tutem Sc vividam operationem. Por-
ro non tam hic agimus de prineipio
morurapradbico, fivede univerfali fub- jedborumcapacitatemalumabono, vir-
tutem a vitio, veritatem ab errore di-
gnofeendi, eligendi debita Sc averian- di nefasj quam de theoretico Sc fyfte-
matiCQ
matico, datur enim ut in aliis difcipli-
nis, fic ctiam in ipfa Philofophia pra¬
ctica aliquod theoreticum feu fpecu-
lativum, juxta quod tra&atio virtutum
acadenaica erit inftituenda. Nec tam de eo quod dignitate objeCti primari-
um efl, fic enim officia erga Deum., prima funt: aut ordine inftitutionis&
exercitii prirnum*, nam officia erga_^
parentes fic prima erunt 5 quam_>
quod ordine deducendi probandique^
de officiis difciplinam primum eft, hac
occafione fermocinamur.
Qualistraäandi modusconvemat Philofophi# Morall.
Ariae fuere tum Veteribus , tuitL/
Recentioribus Methodi Philofo-
phiae Moralis explicandae. Quidam ar-
bitrarias ufurparunt & reli&o ordino
natura; pro arbitrio inftitutam , eamq;
multiplicem, quam pafiim apud Phi-
lofophosveteresimprimis viderelicet, quando dogmata,paramefes, charadte-
res, fabulas, arnigmata &c. adhibuere, illisque praecepta morum cöndiderunt*
TheC VI.
Quidam'
I?
Quidam methodis naturalibus fant ufi,
qux cum dus potiftimum fint, Synthe-
ticanimirum&Analytica5 Aliisomni-
bus rejedis , has Philofophiac Morali
ceu accommödatiores vindicamus. A- riftoteles vero in Philofophiae Moralis
foro inprimis ulus eft" Analytica. A- git enim inoperead Nicomachum, pri-
mumde felicitate five fummo bono, quod eft finis Ethicas, fiquidem puta-
vit Philofophiam Moralem commodc
alio modo tradari non pofte,quam ut
regrediatur a fine adfubjedum,&mox
ad media, quorum adminiculo finerm»
propofitum confequi liceat, adeoque
ab eftedu ad caufas. Sic etiamLib.7.
Metaph. docet, artcs docendas expras- notione domus. Nempe fi quis ve- lit fyftema, inquit, Architedonicum.»
confcribere, is eam tradationem inci- pit a domo, quae eft hujus artis finis.
Poftea refolutive procedet,& docebit, quomodo in domo locandum fit fun- damentum , quomodo parietes difpo-
nendi & formandi, quomodo concla-
via,celler,aliaque extruenda. Nosfe- pofifa Ariftotelis audoritate putamus,
aeque fyntheticam huic competero ,
16
quod deiriceps demonftrabitur, dum_#
primum oog h Trago coo uno atque al-
tero verbulo delibavimus , quid fit
methodus Synthetica. Dicitur ita-
que Synthetica diro rS ovyStrr/ya, un-
unde & Latinisdicitur Methoduscom-
pofitiva, quia videlicet progreditur a componentibus ad compofita, å natu¬
ra prioribus ad pofteriora , a caufis ad
effecftum , adeoque a partibus ad to-
tum. Hane- aeque Philofophix Morali
competere ftatuimus, qux ideo recen- tionbus Dp&oribusr maxime probata_*
ufurpata acmagis adamata fit, quia in_»
Moralibus non modo ex utilitate &de-
coro, i.e. convenientia finis & laudo
mediorum, fed & ex neceffitate mora¬
li argumentari licet. Qui vero urgent
tra&ationem Philofophiae Moralis fie¬
bere incipere a fine, neceftum habent
hane regulam pro vera agnofcere j fi-
nem rei alicujus philofophice loquen-
do , non aliunde nifiex re ipfa cogno- fci. Itaque cum finis inveniri debeat
ex naturafubjecfti,, fynthetice proce- dendum eft. Sed fi primumvolo age-
re de fine omnino primum ex hypo-
thefi & fuppofitione explicandus eft *
donec fabjedum plane cognoverirm»:
Sic uti diximusj Libri Nicomachici ab ÄriftoteJefunt ordinati: ubia finefup-
rpofito incipit & in fine demonflrato
definit*
ThcC VII,
An fimpliciterjyntheticein Philofofhiß
Moraliprocederepojßmus»
TTT alise leges proprio tales, illos *
quibus feruntur > vim obJigandi habent; ita dogmäta moralia, natura¬
le, quaterms per ilLa agentia rationa-
Jia & libera dirigiintttr, eadem obli-
gant; & eo ipfo quo proponunturhxb
adjuftum Sc redumobligantiadogma-
ta, etiam caufa moralis prima, undo
Sc jus prafcipiendi Sc praeceptorum vis
oritur, erit ponenda $ Eftque fupre-
mus rerum moderator ac arbiter* qui
dum decrevit naturam Condere huma- nam, non potuit non, quin eidem c*
tiam implantaret principia honefti &
jufti, ad eum modum, quo ipfe ab ae¬
terno fecundum fanditatem ^ bonita-
tern Scjuftitiam fuamgenus humanuni,
modo eidem convenienti, gubernare
v C con-
18
:conftituit. Quac dogmata qüi fuperci-
jiofe contemnit, promulgatarem mi-
rum in mddum offendit , atque reus cfit poeriaeipfi ab aeterno ftatutae. Dici-
mus itaque Deum efte caufam officio-
rum moralcm primam* Verum&nos
in hac tradatrone forfan videbimur cuipiam Deum caufam affignare pri¬
mam non nifi fuppofitive, antequairu primo probaverimus atque inquilive-
rimus in ipfius exiftentiam , quapro- pter mihi incumbit huic alto mecom- mittere., ubi nullis non tempeftatibus
liec infimi fubfelli Dodoresvexatifunt.
Quanquam vero> ingenue fatear, ven-
tatem hujus effati; Dens eft, ita in ho¬
minis mente radiäre, utiulterioricon- firmatione ac demonftratione nonin- tligeat., nifi propter:eos, qui hancDei
notittamnaturalem prorfus excuflarm
volunt, tarnen ut illo-rum petulans ne- quitia confundatur, ftjpremi legislato-
ris, & Divini Numinis exiftentiam ad- ■
ferendam efle duco. Primum itaque
fciri debet, Deum ejfe, a priori demon-
ftrari non pofie neque enim Dens..»
cum primum omnium fit & perfedis-
fimumEm, caufam priorem habere*»
rp
poteft, per quarcvfiat demonftratiaeay
quse fyllogjfmo &OTi perficitur. Ita-
que altero modo, fyllogifmovidelicce
en nobis procedendtrnr eft, qui ex cf-
fe&u demonftfat caufam, a pofteriori
videlicet progrediendo ad prinsjquarrt
viam & ipfa rerUm natura offert, &r
revelatio infiftit,ubi ex vifibilibus cre- aturis & operibus,. quorum prarfhntif-
fimum eft hofno , de creatore judieat,
& omnes judicare docet. Quamvis
vero & corpusuniuscujusque hominis,
fingulaque ejus membra , ut vel unus
oculus, evincere pofTit, effc opiftcem
aliquemfapientiflimum,potentfÅimum,
optimum^ qui nullus ene alius poteft,
nifi is,qui auguftiffimo, fancftiftimoque
nomine Dei venit: tarnen longe evi-
dentius argumentumde exiftentiaDei
fuppeditat hominis animus. Vultu ,
inquit Tertullianus in Apolog. cap.17.
ex unim£ ipfius teftimonio comprobemus ?
qu<e, licet cArcen corporis prejfdf licet in-
ftitutionibnspraviscircuwfcripta, licet li-
bidinibus & concupifcentiis evigorata-,licet
fdlfis iJiis exancillataj cum turnen re- ßpifeit , ut ex crupula, ut ex fomno ,
five ut ex a[iqua valetudine , & Jani~
ta~
to
fatemfuampetit, & Deumnomtnatfolum, qulproprieverusj unusDeus, bonus & ma- gnusy & quodDeusdcderit,omniumvoxefl.
Et Auguftinus : Deum Cl qu<erisy noll fo¬
rasireyinteipfum redi, in interiori homine
Jo itatveritas j illuc ergo tende\ unde i- pfum lumen rationis accenditur. Itaque
ut anirno hominis, exiftentia Dei tan-
^uam charader infculpta eft, & ima-
foomini citraidea: conditoris fuiomnem externamimpreflateftifi-9 qua:
cationcm inefle arbitramurj unde fo-
lo cultuadvcniente,dudunaturae, fefe Cxerit, de qua Arift. Lib. I. de Ccelo
Text, ii Ioquitur: Ttdvjsg ydf
xoi smtri7regi Ssw 'JiroXyppiv: 1 pau-
lo inferius: otl t'ttgstvau vo/åttprtvsxg,
Ita mens noftra dum ad feipfam adu quodam fecundo redit, tanquamin li-
bro invenit; Deus eß. Nam dummens
in cogitationes fuas earumque origi-
hem inquirit, altius feipfam quoquo j
eontemplatur 8cpenitius cognofcit, de- prehendit fe excélientisquidem Tedta¬
rnen finita: effe & natura: oc cognitio- nis,non effe tibi firfficiént-em adomnia
cognofcenda , atque infuper fe non_,
tffe a fe, necper fe /ubflftere, deprehen-
dit*
ZI.
dit, quam ardis & angufHsIimitibus &
finibus ipfa & cogitationes fuaecircum- fcribantur, limitentur. Porro,depre- ficndit, ut non eft a fe, ita nee admo' mentum quidem fibi dare pofTeutper-
feveret; iraex fuarum imperfedionum
idea invenit ex fe ideam entis longo
fe perfediorisf 8c iis omnibus per- fedionibus abundantis, quibus ipia
caret, &c ad ideam iftam attendenio ,
cognofeit facile, quantis perfedioni-»
bus illud ens oporteat effe pneditum 5
in quibus omnes illa? funt quibus ipfa
deftituitur. Et fic extra fe nec dum_>
egreffa mens, a fe & ex fe, & fe repe- rit & Deurn fuum. Alia atque plura_,
de hac naturali Dei notitia argument-
taquividereaVet, adeat HerebordpaE firn, praefertimveroinopereejus Pneu-
matico üb. I. pag. prp. Meditationem
tertiam Cartefii. Affertionem Metho- di Cartefiana; Tobia? Andrea?. Svaa-
rez Difp.Metaph,ip.deEnte increato:
aliosque.
Thef VIII.
Quodmm fit Primum Officium.
A Ntiquitas multa & varia.de hocpri-»
mo officio &praeeepto docueriint, cfifpu«
