PETRO COPIAM

(1)

Ζ fl Q. F. F. S.

DISSERTÄTIO ACADEMICA,

COPIAM

LLNGV/E LATINS

! ^Leviter ^adu

Quam,

EX SUFFRAGIO AMPLiSS SENAT. PHILOS.

IN ILLUSTRI

SVIONUM,

QVOD UPSALI/E FLORET, ATHEN/FO, MODERANTE

VIRO CELEBERRIMO,

MAG. PETRO EIvER MAN,

Eloquent. PROFESS. Reg.

et

Ordin.

EXERCITII LOCO

PUBLICE

DEFENDET

JOH. MELCH. SCHÖNSTEDT,

OEVALIA-G ESJRICI US.

IN AUD1TORIO CAROLIN.

MAJ.

AD DIEM XIX

APRILIS, ANNI MDCCLVIII.

Η. Α. M. S,

UPSALUE, Excud. L. M. HÖJER; Reg. Acad. Typogr.

(2)

VIRO, Ad?nodwn Reverendo atque Fr<£clariJ]i?no

^,

D:no Mag. ERIC. HESSELGREN,

Vener. Facuic- Theol.

ADJUNCTO Digniifimo

& PASTORI in

Börje Fideliffimo,

VIRO

Fercelebri

ac

FraclariJJimo,

D:no Mag. ERICO STENFELT,

Scholas Triv. Geval. RECTORI Meritiflimo.

VIRO

Fercelebri

ac

Fraeclarijßmo,

D:no Mag. NICOL. CASSTR0M,

ScholasCathedr. Holm. C0NREC7 0RJ Laudatiflimo*

PR./ECEPTORIBUS uti antea meis Honoratiifimis *, ita nunc PROMOTORIBUS Optimij, quovis piecatis adfeftu τ

nullo non tempore colendis.

Tempora

^Diffi

labuntur celeri volitantla curfu, _giunt _fubito

more

fluentis

aqua?.

Tempus

at

lliud erit memori mihi

mente

repoftum, Quo monitis Veftris erudiebar

ego.

Hoc

pi»

mens,

Veftree bonitatis alumna, tenetur,

Peétore nec fido

gratia

tanta

cadet.

Vor

modo,

qu3s

timidus

porto, ne

temnite Chartas,

/Eternl

obfequii pignora

certa

mel.

A

Vobis, rogito, capiantur fronte ferena,

Sint meritis

Vtfiris heu leviora

licet.

Tum

Veßras laudes

magna

& benefadta, Patronij Spesque clientis

^ego tempus

in

omne canam.

Ad?nadwn Reverend. Frceclarijfimorimque

NOMINUM VESTRORUM,

cultor

humillimur,

JOH. MELCHIOR SCHÖNSTEDT.

(3)

RÅDMANNEN ⁱ _Gelle,

Adle ^och _högag

Herr _ERIC

CHÖNSTEDT,

Min HULDASTE FADER.

Ε

^der

jag

att

tacka har

F0r mitt

lif, för daglig föda;

Ständig koitnad, vård och möda

Har

jag njutet, Hulde tar.

Men, når ^Mun ej, fom fig bör

Kan Er

godhet rått upphöja,

Låt med de/Ta blad Er

nöja,

Och mitt

hjertas önfkan hör.

Se hvar

rad, hvart enda

ord

Åmnar djupfta vördnad vifa,

Alle

bjuda till

^att

prifa

Kårlek utan

åndring fpord.

Vida verldens

Hogfta Drott

Med allt

nöje rikt belöne,

Efter

långlig lefnad kröne

Med en

evig Sållhets-Iotf.

Då

upfylles mitt begår, Iiulde Fader, till

Er

åra,

Når min

lydnad hinner lära,

Allt hvad hon Er

fkyldig år·

Framhärdar med

odudelig vördnad och kårlek

Min

HULDASTE FADERS

odmjuk-lydiqafle [on>

JOHAN MELCHIOR SCHÖNSTEDT.

(4)

Handelsmannen i Geile HÖGAG1 ADE

Herr PETER BOLIN,

Herr DANIEL ELFSTRAND,

Herr PETER ELFSTRAND,

Min

HÖGTÅRADE MORBRODER.

VåamdflarenvidGeße Stads üarn-oeb

^,

WGAG TADE

Herr JONAS WETTERSAND,

Mine

GUNSTIGE HERRAR.

Jag bjuder fåfängt till Er godhet bår befltrlfva;

Hår kunna

inga ord, ej

paper

racka till*

Må icke Mldre

jag alltfammans låta blifva,

Ån

icke kunna

det, fom jag juit kunna vill?

Nej, jag fkall dock den gunit, y mig behagat vifa,

I all min lcfnads tid

på alla Hållen prifa.

Ej tagen illa

upp,

låt mig den förmon vinna,

De

papersblad, fom jag har åran fkånka Er.

En allt för liten

fkånk

,

jag kan. det tydligt finna,

Men fe min vördnad an, ett

ödmjukt hjerra ber,

Då låra ringa

blad få något vittne båra,

Om tackfarnhet hos

mig, fom drillat dem förära.

Förfynen gifve; allt, hvad nånfin godt kan beta, Förlånge Edra dar, till Edras få k

^ra

frögdl

F3an låte intet

ondt få

mot

Er önikan ftreta,

Når Eder bön blir

hörd, då blifver jag ock nögd.

Då har

jag åfven hopp beliåndigt att fä

vara En med

biand deras ta!, fom Eder gunft erfara.

Leiver

flå die

med

hogagtning

Mine

GÜNSTIGE HERRARS

Ödmiuhe ijenare,

JOHAN MELCHIOR SCHÖNSTEDT.

(5)

Jg. B. V.

ot fere exiftere

IingvaS, ^quot flatus

& _regna, _nemo,

nifi in Hiiloria

Literaria

pl3ne hofpes, inficias ie-

rit. Hasveroomnes,

haud aliter,

ac

ipfos homines

a

Protoplaflis,

örtum trahere ab illaprimaeva

feu lingva univerfali, uti do&is adpel-

lari fölet a),

probabiliter conclu«

dimtis,*

quaeautem

&qualis fuerit illa prims

va,

fub

acer- rima adhuc eruditorum in

difputando concertatione,

no- ftrum non eil certo definire. Sufficiat

adflruxlffe,

per confufionem

Babelicam,

tanquam

agrnine faéto, plures poilmodum erupiiTe fermones

^,

adnuente pagina Sacra £)

5 ita

quiriem,

ut

alius populus huc, iiluc, difperfus, hane

fibi vindicarlt

dlale&uro, alius aliam:

qusc tarnen

iingu-

Is, qua

fcaturiginem, prirnsevs,

tanquam

matri, fuos

debere

natales, quernadmodum

^a

fonie dinaanant

ämnes,

non Immerito

judicamus d)

j

prsfertim quod

^,

hodie

et-

jam analogiam quandam

vocurn

inter

non paucas repena¬

mus, tempus

licet edax polifiorque

setas

medta quaii de-

voraverit

mutaritque e), Lingvs, de quibus loqui orfi

fumus,

(6)

«J® )

2

C ®®

iiimuf»

prima fronte, funt dignitate

pares,

quafenus

pro- ficifcuntur ab una matre,

ad eundeinque adfpirabunt fi-

nem, ut, per

hafce, quilibet fenfa animi

queat

exprime-

me,

quod bene

monet

Funccius /).· Lingva, inquit,

pr<e alia

fanctior nulla efl: fed qu<cvis re&<z rationis interpres,

Qtque

fenfus humant nuntius,

^ut

nobilifflma

pars

hominis cogitationes (uas

cum

aliis communicare poffit. Sed, quod

una

lingua magis ufu floreat,

prce

altera, quod fit elegan-

tior,

purior, nervofior, vocibus locupletior, &c. id in

caufla efle

arbitramur,

cur

haec

omne

ferat punctum,

illa vero

nullum;

curve

alteri rnajus ftatuatur pretium,

alteri minus. Pretium veroatque

seftimatio ejusmodi

non

quaerenda eft in ipfa lingual

natura, utpote

omnibus

com-

muni; fed foris petenda inhominibus,

^quos

hanc

opor- teret

expolire. Sic

neque ager,

minus bene cultus, di-

ci

poteft caufla fterilitatis, fed cultura negligentior. Mi-

remur cunéla fere

ingenia mortalium,

toto

licet ccelo,

alias a fe diftantia , in eo tarnen

confpirare, quod fuani quisque patriam, 8t quidquid

^ea

contineatur, celebret,

cceco

quodam

amore9

vel Cimmeriis tenebris obfcuriori,

fuam

linguam,

prce

reliquis, venditaturusj ita

ut,

hanc

fuam in folum natale caritatem cum lade ^materno illum

haufifie, optime crederes. Quid 1 quod ubique inve-

nies pro

patriee laude, viribus omnibus,

pugnantem.

Ve¬

rum enim vero» hifce vindiciis iuumne ofiendant

ipfi-

met amorem

officiumque, patriis laribus debitum,

an

de-

mentiam,

haud equidem fcio. Htenim quibuslibet Un¬

guis fuam refervandam eile dignitatem, fvadet jubetque

fumma

squitas. Veneror Hebraeam, quia antiqua eft,

amo

Grsecam, quia gravis, deleétor Latina, quia erudi-

torum vernacula. Sed

quoniam

omnes

perluftrare lin-

gvas

noftri

non

fert ratio inftituti, fecundiflimam illam

multarum matrem,

Latinam g), in fcenam

nunc

prodeun-

tem,

comitabimur. Hanc, uti fuos vlndices, ita 8t

ca- villato-

(7)

)

3

(

<£*2*

villatores

habuifte quamplurimos, cpnftat. Dehis digna

certe funt verba

Moshemii,

quse

confulantur h): Aliiy inquit,

et

β Latine fcribendum ejje

putent,

male

tarnen

id fieri contendunt, quod, in expolienda oratione & eloquen-

tia

comparanda

lantum a

tionnullts laboris tf moleflice col-

locetur.

Sufficere dicunt, modo quis cogitaticnes alt

qua ratione

litteris

mandare

ob/ölet

a

illa lingua poffit:

orna~

te id

fiat & commode,

an

barbare mfieete

^;

Ciceronem qnis imitetur,

an

Apulejum; par

um, aut

ni bil

^%

referre:

Hominis

effe de rebus ipfit

^qucerere,

pueri verborum

^ten-

diculas

ftruere. Aliivero,

ne

hoc quidem ferendum exi- ßimant, fed abjiciendum plane Latinorum {ermonem

ac

ad inferos amandandum centern: fuam cuique genti linguam

efjei bac Utendum, hac loquendum, hat fcribendum: ^qui fecus (entiant,

^coeco

peregrinarum

rerum amore

di di

^ne

vi,

nec

patriae fatis dignitati confulere. Ejusmodi

^ratruncu-

las

proferunt iniqui homunciones,

^parumque

penfitant, quodnam robur,

quse

puritas, elegantia,

quseve

eximise

aliae virtutes iniint idiomatl

lingvoe Romanae. Sed,

quam parum

profecerint, inde luculenter patet, quod Latina

non tantum

priicum retinuir,

per tot

feeula, honorem,

fed &,

praefenti

_tempore,

ad

tanturn

eveéla eil fa/ligium,

ut,

znplus ultra progredi liceaf, juredubitaverim, Hinc

firbis eruditi communis

vernacula

merito

audit,

_{& pro}_cu-

jusvis di/cipltnae bonarum artium vebiculo habetur i), Ejusdem praeclariflimas virtutes, referentibusvirisdo&is- firnis, Uberto Folieta, Funccio, Moshemio aliisque, fi-

leniio

lubens

praetereo,

Copiam Verborum Lingvae LatinaéT quippe quae non minimum facit ad laudem cujusdam Iin-

gvse*

leviter aningendo: quod dum adgredior Te, Hu- maniffime X-edlor,

_ea, qua par

eil, obfervantia,

^rogarum

volo, hocce opufculum aequi bonique confulas, mitiorem-

que

eidern addas cenfuram,

a) Funccius de O/g. tf Puerir. L, Lat, Cap*

^2:

$.4.

b) Genef

(8)

)

4

(

b) Genef.

//. υ.

7.^. d) StiernkielmiiRuna Svethica. e) Funcc.

loc.cit.ft. 18

^·

f) Ibidem, g) Vid. Diff ^ert. Sam. Bogman 0-G.

A. _iT)i'

de L- L' cultiorum Europa lingmrum matre. b)

Pr£frit. ad Ubevt. Folie t. §.

/.

i) Funcc. in Prafat* ad

Ongin. Lf Puerit. L Lat.

§ Η·

Signum profe&o omnium evidentiiiimum fl »rentis

&

expolitae lingvae eit vocabulorum copia

;

illa enim

an- tequarn

fuppetit,

ut,

tanquam

e

promocondo, vel vir- gula quafi divina,

voces, prorenaia,

adiint, rite cola-

tur

Iingva

,

necefie eit- Qjo

autem

magis iftaec exerci-

tatione

frequentatur,

eo

majores fortietur viitutes, qui-

bus non

poflit

non

optime decorari. Huncce cultum aptiflimam eile viam amplificandae expoliendaeve lingvae cujusdam fatis

^noverant

Romani, quapropter fedulam in

id ftudiorum _genus

dederunt

operam.

Quod

tarnen non iine multo labore

fieri potuit,

quatenus

Grseca tantas jam

diu egerat

radices,

ut

ipftmet Quirit

^es

Latinee Lingua pau·

pertatem divitiis Gracorum concedere debere. judicarent,

patrmmque

fermonem purum aptum ad litterarum ftudia pertrattanda conquererentur, tefte Moshemio a). Sed,

adhibita

induftria, Quiritum lingua, fucceffu temporis,

& ditiifima

evafit, &,

inter

florentiores, primas

tenere

coepit. Hinc Grceci,

^eorumque

nomine Plutarchus,

Romanorum fermonem

patrio nervofiorem multo mi-

nusque

languidum judicabant b). Provocat ad ejus

audloritatem

Folieta

,

quando

pro

vindicanda fermo-

nisLatini

gloria, majeilate & fplendore, hiecce facit

verba c):

lllum,

(

feil, fermonem Latinum) fublimem effct magntficum, locupletem, plenum, miiltiplicem, ßoridum,

gravem

verbisque

cum

J'plendtdis fulgentem, tum grandi-

bus &

jonantibus

aures

implentem, eujusque fumma

grå¬

vitas

&

acris vis

nihil horridum babeat

aut

ajperum, fed

mira

jmunditate Uf fvavitate niteat

3

& in

qua

Rom

ana

majeftas

(9)

)

S

(

majeflas aähuc fpiret, quique fplendore U> pulcritudine [tia

decorem

rebus & dignitatem addat. Huic fententlas ad- ftipulatur itidem Borrichius d): Advertitnt t ordati or es, Itiquit, refidere etiammim in lingua Lat i na aliquid plenhis,

robufiius

>

fvavius,

quam

in ceteris per ofbemfamiliar i-

bus.

Dulcis

c

en/e

^t^ur

Gallie

a, argnta

Britannica, Hifpa-

nicatff Italica graves, ma

fen la & mina

χ

Leutoni ca, ζ/Λ

teteras hic preeteream,

nulla

tarnen

in bis omnibus virtus

eminet,

z/z

Latina nonfit eminentior, toroßor, ce/z- fpeclior»

zz) Pr<efat. ad Ubert. Foliet» b) Blackvallius c.

I.

jf.

2,

c) Ubert. Foliet. I.

c.

ΠΙί. ρ. zpp. d) Diβ er t.

de

Jludio JLatinitat. pur. Tom. iL ρ. /#.

πι.

Demonftrata fic

lingva: Latinee Copia, pedem ulte-

rius promovemus,

vifuri, quinam fuerint fvadie hujusce

fi.exanimae

praeeipui ilatores & tutores. Nomina eorum

certe

digna funt,

quee, cum

perenni Laiini fermonis di*

gnirace, immorrali apud nos efflorefeant laude. Herum

omnium agmen

ducit fummus ille Orator & facundi® pa¬

rens,

Μ. Tuliius Cicero. Il!e fidere feliciffimo natus,

& omni feientiarum genere

imbütus a\ in arce ftetit Ro¬

manos

Eioquentis

:

quemadmodum ThemiftioGrasco feri-

ptori audit b

):

Ποόνσοφοε Τέλλιοε,

^c

τηε παλαΐαε cΐωμαίων

σοφίαε rjyspdv h.

e. q

ui nihil i gnorar et, du χ & au fl or

veteris Romanorum

(apiéntitf. De

quo

alius itidem Gra>

cus ita

honorifice fenferat,

^ut

fcripferit c) : ωσπεξ

μεν

'Α&ψοίϊοί ΔημοΤενή

rov

'ΐητοξοο

%ξνσω

ςεφοίνω ό'ϊψοσΐοο ετίμη-

σαν_, ΰΤύύ 7ΐοίζ&

Ύωμάιοιε &οίνμ.οίζε&οιι <1έι τον Κιγ,εξοονα '

i. e. ut

Atkenienfes public

^ο

Demosthenem ornabant aurea

corona ;

fic ctpnd Romanos celebrandus eft admiratione Ci-

cero.

Qualia ediderit Tcripta

^,

inde conftat, quod toti

orbi erudito

jamdiu perplacuerint, nec aviditas ^ex hifee

fontibus do&rinas

hauriendi

unquam

expleri pofiit. Is

B

mira

(10)

&& i 6 ( <?33>

mirainduftria vernaculum fermonem ad tantumevexit

glo¬

ria

culmen,

ut

plus

ne

Romaei debeatran is Romas, haud

facile dixerim. Tanta vero eifuit oris commendatio atque

orationis,

nemo ut

ei dicendo refiitere pofTet. Neque id

filentio

prastervehi fas

erit

Tullium in linguas Latinas

ca- ftitate tuenda ita

elaboraiTe,

ut

Antonio, fibi inimicifli-

mo, inter

alia fcelera,

tanquam

rnaculam vix eluendam, exprobraverit, quod Latini ferrnonrs puritatem viofarit»

voculam

piiffimiadhibenio. d) Qiiare in ejus laudem hoe fcriptum eito:

e)

Froderit

inprimis lingvam Ci

^ceroms

ad

^nnguem

Fingere, & eloquiis

per campos tre potentes.

}Uey decus

Latii,

magnae

lux alt

^era

Rom£

^,

Öre

effundtt

opes

fandi tertiffimus auBor,

läntum omnes

fuperans

pr£c

lar

£ mimere

lingu£, Quantum iit

ante

alias Romana potentia

gentes.

Sic

Qu. Bortenfii, C. Curionis* M. Bruti, Antonii

ce- terorumve Oratorum

Eloquentise robur inque dicendo fvavitatem,,

cum

gravitate mixtam, infignem itidem fu-

ifle _,

licet

nou

nifi

perpaucfr

fuperiint ingenii

^eorum

monuments,

inde conjedtura

auguramur,

quod cumTul-

lio aut

vixerint,

aut cum

illo

in

palasftra oratoria,

tum

didtione,

tum

fcriptionerneditata& luculentiffima,

asmu- Iis

quaft Camenis, concertarint. Quorfurrr fp

e

dt

at

elo- gium Xiphilini in Hortenilum: πλέϊςον

των κατ ccotcv

άν-

&ξύύ7ϊ

ων

μετά

^{ys tom}

Kt/Jgoova i.

e.

inter £tatis

Ju£

homines

plurimum pofl Ciceronetn valuit.f) Tot denique

& tanta

volumina, ab Äudtoribus, uti vocitari adfolenr,

Clailicis

confcripta, fatis teifantur folidiora,, & quidem longe aufpicatiilirna

^, ^,

lingvam Latinam cepifTe in-

crementa.

Numina,

ut

ita dicam

T

tuteiaria Iingvae

_atque

eruditionis

Romanas, hoc ordine recenret Vellejus P

*ter-

„culus: Quis ignorat diremtos gradibus aetaris fioruiffe Cf-

^eronetn,

Hortenfium,. fenemque Craß

^um^r

Catonem, Sul-

pictHiUy

(11)

«J® )

7

( «3®

picium,

moxque

Rrutum, Calidum, Ccelium, Calvum &01 proximum Ciceroni C<efarem,

eorumque

velut alumnos,**

Corvinum ac

Polltonem Aßnium semulumque Thucydidis'*

Saüufltum^uüoresque carminum Varronem

ac

Lucretiumf

neque

ulio infufeepti operis fui carmine minorem Catul

lum?

fnter

ingenia rr.axime nofiri sevi eminent princeps'c

carminum

Virgilt

us

Rabirittsque & Li

^t

ins libullusqus &tC

A^/flperfe&iifimiin forma operis fui. g) Ideoqueconque-"

rentibus, ab initio, lingvae de

paupertate, nunc

materia

defuit

omnino, iiquidem animadverterentLatinam, Grae¬

cum fermonem divitiis

verborum, vervuftate, puirtate ali- isque virtutibus

non

tantum tequiparare, fed longe eidem antecellere,

prout

laudatus Moshemius difierit h): Quo-

rum (

hoftium

)

fententieim imomparabilis Ciceronis in- dußria

, non voce tantum, verum re

i

ρ

ja, fic conf utavit,

ut non

vocabulorum

& nominum COPfA

Latinis,

verum

accufatoribus ingenii & diligentia COPfA

prope

deffuiffe

videatur. ltaque

patefeit, lingvam Lafinam id faftigii &

fioris, quod adhuc retinet, Ciceroni

atque

ipfius

£equa-

iibus, quibus

eam

expolire cordi

erat,

maximo jure, de-

bere.

a) Cfr. DiJJertat. fub Ampliß. Prafide,habit

as

de Fe·

licitate Seculi Ciceroniani A:o 1742.

de Paraüelijmo Demo- ßhenis & Ciceronis A:o

1749-

& de Itinere Ciceronis per

Scientiarum

latifundia A:o

17 ;o.

b) Fabricii Biblwthec. La-

tina ρ. ι οι. c)

Fabricii Bibl. Grxca Tom. XI II. ρ

η ?o.

d) XI//. Pbilippic.

c.

19, e) Hieronym. Vida, poet. L L

v.

384. cfr. Plin. Hiß. NatΛ L. VIL

c.yo.

f) Gellit Nocf.

Attic. L. L f. f.

Cfr. Di ff

ert,

de Hortenfio, principe Elo¬

quent

i

<ε, a

Pr# cl. Mag. hf ^Ρ

^a

fl

ore

CaroL Eöflrbm Helfin¬

go

A.

1742.

g) Hiß. Koman. L, 11.

c.

>6. b) In Pr<sfat.

ad Ubert.

Poliet.

§.

IV.

Obiter

fic perluftratis celeberrimis lingvae Latinse

B 1 vindi-

(12)

)

S

(

vindrcibus,

e re

fore duxhnus,

paucrs

attingere viam

⁹

quam

ingreffi iunf Quirites, ad divulgandam latiusque dif-

fcminandam fuam

vernaculam, adhuc ardlis nimiutn in-

terclufam terminis.

Haec,

ut

fupra notavimus, primum exiguis finibus continebatur, fed, au&o Romanorum im*

perio, itmul mirabillter augefcebat, fe huc illucque, in-

itar torrentis,

diffufura. Etenim, ab omnibus avide

ar- repta, cum

amplitudine, fummam dignitatem gloriamque

accepit;

ut

delneeps nihil coneederetGrceco fermoni, qui

in

ipfo Latio & in italia jamdiu principatum obtinuerat*

Immo vero, nunc

Latina l.ingua Grsecam in Grcecia

ma¬

gna» quae

adpellatur

pars

italis infima, oninione cele-

rius,

fugaverat, expulfamque adeo iniregerat, ut

nunquanrt reditura videretur. Nec italia coérceri

potuit,

quum

eiTet

urbs Roma caput

Orbis, & iliius commercium vel im¬

perium

^,

ubivis terrarum

,

prorogaretur, hinc in exteras quoque& lange disjunéiiilirnas provincias emanavit. Ac-

cedit, quod

opera

data eilet, utimperiofa

et

vitas non fo-

lum

jugum,

verum

etjam lingvam fuam domitis gentibus,

per

focietatispaétum

,

imponeret a). Nusquam non de-

ereta a Praetoribus Latine

proponebaotur. Nullius lega-

tiqnes,

fupplicationes, adpellafiones, Senates in curia Ro¬

mana äudivit»

niii fierent

oratione Latina.

Plebifcita, leges, Senatusconfuita

itidem

vernacula peragebantur. Fre- q^jentes emittebantur colonise, qutbuscum ornnis confve-

tudo, eilet Latina. Sic proferibebatur lingvie Griecae

ufus ex

Cathedra

oratoria,

& quidem,

ante tempore

Ci-

ceronis

/;)pdque ad propagandarn nomiois Romani gloriam, Quo fenfu Valerius Maximus c): Magiflrptus prijci, i η¬

ς

ui

t,

quantopere fuam popuhque Romani manßatem reti-

nentesje

gefjerint

^*

hinc cognofci poteß, quod int

er cetera ebtinenäß _gr

civitatis indicia, i lind

quoque, magnacum per-

feverantia eußodiebant,

^m

Greecis

unquam,

tiifi Latine*

refponja darent. Quin etjam ipfa Lingvo valubilitate

^*

qua /ψ

(13)

;9 c

qua

phtrimum valent, excußa, per Interpretern loquico-

■qebant;

non

in nrbe tantum noflra, Jed etjam in Gratia

if _Aßa'·,

quo

[cilicet Latinavocis bonos, per omnes gentes

venerabilior

diffunderetur. Hifpanos, faltem qui Boeti-

cam pro

vinciarn incolebant, & Turdetani dicebantur,

Romanos mores

aflumiiiTe,

ne

fermonis quidem verna-

culi _memores, ac

plerosque fa&os Latinos, & colonos

accepifTe Romanos, profitetur Strabo d). Idem fecere

Ceitiberi, & qui ad Iberum habitabant ^usque ad mariti¬

ma e).

De Cumaois loquieur Livius, quod Müs petenti-

busfit

permiiTum

,

ut publice Latine loquerentur, & pra>

conibusLatine

vendendi jus eilet. Univerfse vero Hifpa-

nise

Imperator Vefpafianus Latii jus & civitatem dedit Ro¬

mana m

/). Gallos fuos habuifle Rheiores aliosque Lati¬

ne

doctos, novimus;

nam

Lucius Plotius ipfe, qui ex

Gallis

provenit, primus ccepit Latine docere q). De Bri-

tannis Tacitus

refert: i dos ingenia habere, flitdiis, Gallo-

rum

antejerenda

^, ut,

qui modo linguam Romanam abnue·

bauty eloqucntiam concupifcerent h). In ipfa Pannonia

cultum Romani iermonis

obtinuiiTe, Veliejus Paterculus

demonftrat, bis quidem verbis i): In omnibus Fannoniis

non

difciplina tantummoäo, jed lingva quoque notitia Ro¬

mana ;

pierisque etjam litterar um η jus & f amiliar is ani-

morum erat

exereitqtio. Nec minus per Grceciam, Äfi-

am & Africam» magaas terree

partes, Romanse lingvce

ufus

frequentabatur, & quidem fummo cum adplaufu. Per

fingulas fpeciatim ituro regiones non fufficiuot Charta,

non hora, ergo

content!

nos

erimus dixifTe, inftitutis

ubique fcholis, Latinitatem teque in exteris terris, ac in

ipfo Latio, fioruifie k). Denique in Syria & magna O-

rientis parte,

apud ipfos Parthos, linguam viguifTe Ro¬

manorum,

conftat l)-j ^ut, quod Cicero tefiatur, illavox

&

imploratio, clvis Romanus fum, fape multis, in ulti-

mis terris_j opera

int

er

barbqros & jalutem tulerit m).

Ε _ι

Sed

(14)

t&m

)

ίο

(

Sed ad

propoiitum redeamus. Duplex nimirum ratio &

via

aperiebatur Romanis adaugendi divulgandique

verna-

culam, frequentl colonlarum miifione & jurium civitatis

conceffu.

Ingentes colonias Roma abiifle, firmandi im- perii

ergo,

ad

omnes gentes, ut

iupenrent plerumque,

faltem asquarent veterum

incolarum

numerum, non

filent

hiftoriarum monumenta. Hinc inter domitos & vi&orcs

non

potuit

non

efle lingvarum communitas,

cumque

in- genium humanum poiiulet,

ut

vi(fli ad arbitrium

nutum- que

viftoris fefe

componant,

quid mirum, late circum-

fufis armis,

introdmitam fuifle lingvam, cujus lenis &

lenta mutatio nemini

gravis, hominibus

vero novitatis ^%

ut iieri

adfoiet, ftudiofis, etjam

grata

& perjucunda e/t ?

Nominavi item civitatis Romanse confortionem. Nam

Quirites, feniin pedetentimque, jusiilud Latii

non tantum adfcitis

gentibus, fed Barbaris etjam Grsecisve, impertie-

bantur. Hi,

munerumfadi participes Romanorum,

tur·

pe

Tibi duxere, fine peritia lingvse, cives falutari Roma¬

nos.

Neque eis confultum fuit, difcendae lingvce diu

^re-

fragarij etenim fupina hujus ignorantia,

prseter

turpitu- dinem,cum tnfigni dacnni periculove conjunfta fuit; ita

ur,

apudSvetonium legas,ImperatorcmTibenClaudium Jplendi-

dum

quendarn vir

um

Gr&ci&que provinci/e principe}?/,

ve¬

rum Latini

fermcnis ignarum,

non

modo albo ju

dicum era-

fiße, fed etjam

tn

peregrtnitatem redegijfe n). Adeo

no- minis fui famamin honore

Jingvae pofuere Romani, quippe quibus is fuit innatus quafi ardor & semulatio ad gloriam,

ut haud irnmerito

Perfius, fuo _tempore, dixerit o):

- - - an

erit, qui velie recufet

Os

populi meruiffe

?

cedro digna locutus,

Linquere

nec

fcombros ^metuentia carmina,

nec t

hus ?

Huic

ipforum ardori ftimulum addidere prsemia, libertas, jus civitatis, Principum munifieentia, exempla Graeco-

jrum*

aliaque incltamenta,

quse

ingenia eminentiora ad

ingenuas

(15)

)

ii

(

ingenuas

artes

difcendum, docendum, ad fcribendum,

atque

ita ad maximam

usque

literarum

ac

fuse lingvae Guhuram,

provocarunf.

Infignem

vero

Jitterarum

u·

fum ac virtutem antea

praedicaverat Tullius, p)

e

roftris publicis cauffam praeceptoris, Archise, in frequentifiima concione, aéturus

r

Hzc ßudia·, inquit, adoleleentiam alunt, JeneButem oblecfant, Jecundas

res ornaut,

adver- fis

per

fugt

um ac

Jolatium proben

t:

deleffant domi

^y non

impediunt foris

^,

pernoctant nobiscum

^, pcrcgr

inan¬

tur_y

ruflicantur♦ Neque lätet,

quse,

in omni eruditionis

genere

& ftaru,

^enu

lumenta Romanos ad bonarum artium

ftudia traherent ;

bteratiffimus

in

republica literaria qulsque efle voluitr &

usque eo

deventum eft,

ur

ipfi«

net patres

fillos Muiis confecrarint, totisque viribus

,,

id

egerint,

ut

juvenrus, inde

a tenera

aetatula, virtute

adfuefceret & boneftis imbueretur artibus. Hunc in fi-

nem inftituti funt ludt

pbblici, quibus magiiiri

praeerant

ac fidi

dudores,

quare nec

filetur

a

Livio

q)t

Intentos epifices fuo

quemque

operi & ludos literarum flrepere di- Jcetitium voeibus.

Inter

reliqua exercitia praecipuum

fuit itudium

Eloquentise

> quam ope atque opera

omni excolere,

cum

illa, vernacuiam lingvarn ad altiffimum

fui

faftigium provehere adnitebantur. Varias

prse-

terea

peregrinationes, ftudiorum gratia, fufcipiebant ja~

venes Romani, ad exteras

fapientiae officlnas majorem

hauituri eruditionem.

r) Nihii proinde mirum

^,

hoe

refertiiHmo iiteratorum aevo _,

quarumvis artium magi-

(tros fua

penfa,

non

iine adcuratione perfoluta, in lu-

cem edidiiley

prsefertim

cum

Imperatores s) ipfi quosvis

doélos η ^v? rantu benevole

foverent, fed iaepe etjam,

fub

graviilimis

ne

otiis, fcripta

eorum , quae e

publieo

loco recitabaritur ,

iubentiilime exaudirent

r

fummoque proemio & honore ipfos profequerentur. Unde lingvae

Latinae

Copiam & Yerieres ad fummum culmen

^non

poile

(16)

®Ä3> )

¹²

lo hocce

Augufteo, Γι Grseca Latinis ^temere admifcerent,

unde rifu

excipk faleque fatyiico perfricat Horatius

Lucilium :

At magnum

fecit, quod verhis Gr<eca Latinis

Mi

fruit. O jer i fluäioruw! quive

puret

is Dißicile & mirum» Rhoäio quod Pitholeonti Gbntigit. At fermo lingua concinnus utraqite

Suavior: ut Cbio nota

β commißa Falerni e/i. ti)

Ne

quieftiones in Criii Laiina

^,

inter Tuliium & Ti Pompon. Attieum

^,

V.

g.

L. XIII.

ep,

2t.aliosque

v, g.

Fa-

mil. L. XVI. _ep. _17. per

creberrima literarum

commer-

cia'j

rnotas ac

decifas loquamur.

a)

Cfr. Au gußin. de Givit

at.

Dei Li b.

19. c.

7. b)

Valerius L. ^2. tit. ^/. c)

Li b*

^2,

Gip.

2.

§.2. d) Geégr.

Lib.j, _p. J04. e) T. c. p. nj. f) Flinius Hiß. nat.L.3.

C. 3.

g) Tranquillus de claris liket or. c. £♦ h) Agri-

rola Vita cap. 21.

i) Hiß. Li b.

^2.

cap. no. A) Cfr.

Brerevodi Scrutin.

Lingv. cap.

///.

/) Conf. Differt.

Funccii de Buer. L.

L. cap. 1.

jf.

3.

m) Verrin. Orat.

ultima cap. 37. n) C. i<f. o) Satyr. I. v. 42. p)C.y.

q) Li b. 6. c. 27. r) Cfr. Magiß. ff oh an. M. Åbman Stockh.

in

Difp. de Ρ ^er egrinat. Literariis A. ^1743. C. 3. s) Cfr.

Difp. Pnecl. Lecl. in Gymnaf. Geval. Georg. Vougt, fub Ampliff. Prjcfide, de Recitationibus Veterum A:o 1740. t)

De

Finib·

L. I. c. 3.

u) L. I. Satyr.

10. v. 20.

§-

v-

Eo

major fides

ut

didlls habeatur, uniciim tantum-

modo

proferre lubet exemplum, imde Copia lingvse La-

tinae

(17)

«2 )

13

( &&

tin# in oculoi non

poilit

^non

illico incurrere. Excer- pfirnus blandiendi formulas,

quanta vocum

fif Copia in

dicendi

palaeftra, elegantifiimasque variationis

mo

ocultffime. Jupiter meus, Juno

mea ,

3^//

Tg/j/V Lepos meus,

^,

Lux

^mea,

Loz-

titia mea,

Laus

mea,

Lucrum

meum,

Labellum

Stade, Suavium

meum,

Sermomeus, Suaviatio fua·

C

u/7,

f

(18)

«SU 3

«4

C ®o

ms,

Studium

mewn,

«SVto

meum ,

.&/?//

amccna, dus aureum. Uxor mea _,

Uxorcula

mea.

Vir

^mens,

FY#

F/V-gs»

?/?£//,

Vitellus & Vitulus

mens,

Voluptas

mea, Verculum _meum,

Venuflas

mea,

F»«»/

waj.

Piures quin

in

profpeétum populi produci poilint biandiendi formu-

lae,

_togatce

huic Romanorum genti perfamiliares, hand du-

bitaverim,

fed

hoc

tantifper Catones

ut

proverbiurmhabet

O&av.

Augufti Casfaris,

content!

fimus;

cum

cuivis la-

tiflime paténs campus

aperiatur

,

fl Plautum

,

Teren- tium,

ceteros,

confulere pnrgeftif, i

ta tamen ^, ut

illud

Claudiani de Mani. Theodori Confulatu

adjeélum

vo- luerirnus:

Pondus, & attonitas fermo

qut

duceret

aures.

Mox undare

foro vidtrix opulentia linguoe Ίutarique

reos^,

ipfa bxc ampiißima Jedes,

Ovantem

ftupuit.

- - -

Or acuta

-

Eloquio

vrevere tuo, nec

dignius

unquam

Majeftas meminit fefe Romana locutam.

Gr

ajor

um

obfcuras Romanis flor

1

bus

artes

Irradias, vicibus gratis formare loquentes

Suetus ,

& alt

erno verum tontexere

nodo.

Ornantur veteres,

& nobiliore magiflro

hl Latium

Jpretis Academia migrat Athenfs.

Nos, quia

per operas

Typothetarurn

^,

aliis negotiis ad

futurarn Promofionem

Magifterlalem diitri&as, iongio-

ribus e/Te ^non

licet, heic

cceptse

lucubrationis

ii"

jiam dulce loquenäi

i I

(19)

Till

Herr AUCTORN.

k alldrig trodt mig kunna fpa;

Men den, fom med ofs gick i låra3

Må komma fram och

vittne

bara*

Om jag ej fagt få ikulle gå:

J fkulle fnart det

rum

intaga

^,

Som

vett

och dygd och flit tillaga.

Ej Eder görs mitt lof behof,

Er egen frågd Er nog berömmer;

Huad Lårdom fjelf

om

Eder dommer*

Nu ikonjes af

ett

allmånt prof.

Dock låt

en

gammal vån få dela Den ro, fom glåder hjertat ^hela»

Hernofand och

Äbord

_{LARS PET,}

H^LLSTRÖML

den _31.

Martii

*75ö.

(20)

Vopularis Ainice Honoratijfime.

Q^anta fuerit Tuain ingenuis artibus diligentia, quan-

taque

fit eruditionis fupellex

^,

fatis fuperque monftrat elegantifiima haec Tua Diflertatio. Multis quidem ^ver-

bis ,

ad eruditionem Tuam virtutemque prorfus infi-

gnem

prasdicandam, mihi opus non eftj at, per fami¬

liärem tarnen

illam

, quas nos a

pueris junxit, amici- tiam, Incomto licet calamo,

^meum

teftari volui debui-

que

animi gaudium. Maéle efto, Amice, illo difcendi

ardore,

vere

commemorabili, & ftudio bonis omnibus

Temet

probandi: etenim fiet, ^ut Tibi Deus adfuturus

fit conatus

juvando

,

incepta fortunando, prasmiaque tandem, larga

manu,

Tibi dispertiendo.

Ex

äffe

tuus

PETRO COPIAM

Ζ fl Q. F. F. S.

DISSERTÄTIO ACADEMICA,

COPIAM

LLNGV/E LATINS

! Leviter adu

Quam,

EX SUFFRAGIO AMPLiSS SENAT. PHILOS.

SVIONUM,

QVOD UPSALI/E FLORET, ATHEN/FO, MODERANTE

VIRO CELEBERRIMO,

MAG. PETRO EIvER MAN,

Eloquent. PROFESS. Reg.

Ordin.

EXERCITII LOCO

DEFENDET

JOH. MELCH. SCHÖNSTEDT,

MAJ.

APRILIS, ANNI MDCCLVIII.

UPSALUE, Excud. L. M. HÖJER; Reg. Acad. Typogr.

VIRO, Ad?nodwn Reverendo atque Fr<£clariJ]i?no

D:no Mag. ERIC. HESSELGREN,

ADJUNCTO Digniifimo

Börje Fideliffimo,

Fercelebri

FraclariJJimo,

D:no Mag. ERICO STENFELT,

Fercelebri

Fraeclarijßmo,

D:no Mag. NICOL. CASSTR0M,

Tempora

labuntur celeri volitantla curfu, giunt fubito

fluentis

Tempus

lliud erit memori mihi

repoftum, Quo monitis Veftris erudiebar

pi»

Veftree bonitatis alumna, tenetur,

gratia

cadet.

modo,

timidus

temnite Chartas,

obfequii pignora

mel.

Vobis, rogito, capiantur fronte ferena,

Vtfiris heu leviora

Veßras laudes

& benefadta, Patronij Spesque clientis

in

Ad?nadwn Reverend. Frceclarijfimorimque

NOMINUM VESTRORUM,

humillimur,

JOH. MELCHIOR SCHÖNSTEDT.

RÅDMANNEN i Gelle,

Adle och högag

Herr ERIC

CHÖNSTEDT,

Min HULDASTE FADER.

Ε

jag

tacka har

lif, för daglig föda;

Ständig koitnad, vård och möda

jag njutet, Hulde tar.

Men, når Mun ej, fom fig bör

godhet rått upphöja,

nöja,

hjertas önfkan hör.

rad, hvart enda

Åmnar djupfta vördnad vifa,

bjuda till

prifa

åndring fpord.

Hogfta Drott

nöje rikt belöne,

långlig lefnad kröne

evig Sållhets-Iotf.

upfylles mitt begår, Iiulde Fader, till

åra,

! ^Leviter ^adu

labuntur celeri volitantla curfu, _giunt _fubito

RÅDMANNEN ⁱ _Gelle,

Adle ^och _högag

Herr _ERIC

Men, når ^Mun ej, fom fig bör

IingvaS, ^quot flatus