D. D.
SPECIMEN ACADEMICUM /
f; if iH he
SP A TIO,
quod,
C. A. F. P. R. A. U.
Doct. pefro °nic
christ iermn,
log. ct metaph. PROF. reg. et ord.
examinandum sistit
FALE BURMAN,
Jemtlandus.
in audit. gust. maj. die xxviii april. ann. mdcclxxxi,
H. A. M. S.
In otunibus rebus temeritas in adfentiendo errorque
turpis efl, Heineccius.
UPSALLE
Apud ]OH. EDMAN3 Direct. et Reg. Acad. Typogr.
Fl RO
AMPLISSIMO ATQUE SPECTATISSIMO, DOMINO
ABRAHAMO WILHELMO) «
BURMAN,
PER REGIONEM METALLICAM NORRLAEJDIJE OCCIDENT, JUDICI CONSULTISSIMO
PATRI INDULGENTISSIMO
Colentj qui Mufarum facris operantur, parvis, qua publi-
^ committunt lud, opufculis, magna Macenatum Pa~
tronorumque nomina prafigeve; 770/2 quidem eam ob cau[fam, quod Hos ingenti quodam officio Rc fe deinereri putmit,
wf ?7/Aj quibus [mm pracipue debeant (alutem, obfequia Ria
&T3 meutern benefieiorum baud immemovem teßificentur. Ne»
que alia eß ratio, a/r Tibi potijjimum, Parens Indulgentis-
Rme, hane ego opellam dicatam voluerim. Etenim quoad fpatium prßteriti temporis refpicere, E^ ultimum puevitia
memoriam recordari vakam, Et5 tanta fuiffe Tita in nie merita repeno, «i/Åi temperare nequenm, quo minus publi¬
ce profitear, rite, /?f prout decet, eadem a me celebrari ne- quaquam po[fe. Patiaris i^itur, Optime Parens, pagel-
las meß. in Te pietatis fe fiflere interpretes,fimulque TibiJja-
beas perjvajum, 7/21?, inter ardentiffima pro Tua incolumita-
te ac perenni flore fufpiria} 722/22/prms, nihilantiquius babi•
turumj quam ut Tibi illa de reverentia po[fit conßare, <722/7
272/22 gelidos cineres [um permanlurus
INDULGEMTISSIMI PATRIS
fifius obedientiffimuss
FALE BURMAN,.
Prooemium.
I ter
"hilolophi,arduns qufefliones,
verum ecarncirca
recentioresquas non
inanfiqui
diverfas fen-folum
tentias a'bierunf., infignem locum jure fibi vindicat
illa de Ipatio, five vacuo. In duobus potiffimum mo>
mentis verfata eorum opera fuir, Alii enim inter le di-
fceptarun*, utrum materia mundum univerfum fua dif-
fufione ita pervaderet, repleretque, ut nihil inane fuper-
eilet, nec inter corpora eorumque partes cobsrentes,
vacuum quoddam rebdum efler. Aiii affirmantes hoc
dari, non tamen omnes convenere, quale eflet. Per-
multi nempe dixerunt, fpatium eile extenfum reale, a corporibus diverfum, uniforme, indivifibile, penetra-
bile, nullius vel aåionis vel paflionis capax, increatum,
neceffarium, immutabile, & infinitum. Quidam contra exiflimarunt, fpatium non elfe, nifi extenfum imagina-
rium, vel relatiooem quandam a coéxfiftentibus deriva-
tam, ideoque fubiatis corporibus nihil remanere. Non¬
nulli medium tenere cupientes, putarunt id qnidem ex¬
tenfum reale efie, immobile & penetrabilej fubftantiam
tamen creatam, contängentem, mutabilem, & limitatam,
conflituere. Quidam demum hujns rei igncrantiarn fas-
fi, vel omne de ea judicium lulpenderunt, vel etiam in
controverlia, ex eorum mente, reque delicafa atque in-
certa, negantem partem fequi, Sc Ipatium ut nihil, vel
nudam materia abfentiam admitfere, tutilTimum arbitra-
ti funt. Nos illam litern de fputii five vacui exfiltentia,
ut jam diremtam millam facientes, hane de vera ejus-
A 2 dem
/p
*
4 De Spatio.
dem notionr, adcurato examini fiibmittere, eo magis o- peras pretium fore duximus, quo certius conftar, non jampridero eile de alterufra lententia actum, ut dicitur,
& conclamatum, fed a viris, ingenio arque eruditione praeftantiffifini?, in utramque partemadhuc difputari. Pras-
fertitn quum nxc quasftio ejus indolislit, ut non folum
voluptatem veritatis amatoribus adferret confummata il-
lius enoda-ioj verum etiam prodellet erroribus non par-
vi momenti evitandis. Quo vero fucceflu a nobis id praefenti diflertatione prtellitum fita ajquanimae Tuxy B
L. cenfuree fubjicimus.
§. I
Votiores Fhilofophorum de fpatio notiones.
Inter antiquos Philofophos, qui fpatii exfillentiam
& realitatem defenfitarunt, certamque notionem illi tri-
buere, omnium primo notandus efl Leucippus. Fuit is
ex Schola Eiearica, & Pnilofophias Atomiffica? inventor.
Ut atomis fuis fefe movendi occafionera prteberet, fii-
txiul cum illis fpatium reale, infinitem teternumque fin*
xitrf). Hoc tarnen pro rerum principio cenfendum no-
luit, fed tantum ad principium, quod atomi conflitue-
renr, requiri, acbitratus eft. Democritus, qui Leucip- pi do&rinam aüuftravic perfecicque, eandem cum iiio
fovebat fententiam^). Huius Scholas propago Epicurea fuit, cujus flätor Epicurus, & alleclarum finguli, ut phi- lofophiam hanc in ceteris amplifiearunf, ita quoque ple-
niorem fpatii ideam exhibuere. Putarunt illi c), fpatium
eile
a) Laertius L. lXy f. XXX. Jeqq. b) ibidem, c) Jdem L. X.J. XXXFllL -- XL. Lucret. L. L
t
De Spatzo, 5
efte reale, incorporeum, indivifibiie, penetrabile, nullius
aTonis vel paftionis capax, äncreatum, neceilarium, im-
rrutabile, & infinitum. Prtetercä fpatium corporibus de-
jflitutum adpellarunt inanc; occupatum a corpore, locumi
ab eo vero traje$um, regionem. Ex reliquis fedtis inve»
nimus Thaletem , interrogatum, quid eilet maximum, reipondifle, locurn; reiiqua enim mundus continet, ab
hoc contineturd). Unde concludimus, eum de Epicu»
reorurn inanis faltim exfiileniia perfvalum fuiffe, cujus
vero indolis eilet, non fatis explicant xvi hujus moni-
menta. Eidem arnbiguitati obnoxium eft Pythagor#,
Stoicorum, pkiriruorumque reliquorum Philofophantium dogma de infinito extra mundum fpatio, quo circum-
fcriberetur e).
Tandem veteres Sceptici, & ex illis inprirsis Sextus Empiricus/) multa urfit, ut Phiiofophorum argumenta pro & contra fpatii exfifleotiam confundsret, indeque
quam habuit in deliciis dodlrir.am de ineeita cognitio-
nura humanarum ratione (labiliref.
Fx recentioris tevi Philofophis atomorum doårinam, illique adjunåam fpatii exiiflentiam, ab exfiüo quafi re- vocavit Gaflendus^). Et quamvis, ad devitandos vulgi»
a contraria opinione praeoccupati, clamores, eandem cum
Epicuro de Ipaoo notionem paiam proferre non aufus fir, dixerkque, ip tium nec eile fubftantiam, nec fub-
ftanrite accidens,(ed rem quandam mediam; fatis tarnen cla-
re vel inde patet, eum non longe ab illius fententia re»
A 3 ces-
d) Plutarcbus in conviv. Fil. fapient.
e) cfr} Ribovii Tbeol. Dogmat. §. 1087»
f ) Pyrrbon. Hypotyp. cap, XFL g) Pbyf\ L. II. cap. 2.
6 De fpatio.
cefTifle/;). Tnter GafTendi fequaces Newtonus maxime ad
hanc notioneiu tnendam fecit, eumque voluifle, ad Dei attributa fparium referrc, & Ejus immenficatem condi-
tuere, facile quisquam, non fine magna veritatis fpecie
credere poffet i). Et quemadmodum in fententia qua- dam propugnan ia fequiores antecedentibus longius vui-
go progredi folenc, ita quoque heic accidille comperi-
mus. Qiiod enim Newtonus, forfitan conjeiturando,
de hac re propofuit, id ejus afleclas Clarkius k), Raph-
fonius /), cum multis aliis, demonftrari polle concen- derunf. Bis praeter alios Leibnitius m) hujusque philo- fbphandi rationem fequentes, iefe oppofüerunt; & hoc
certamine dsflinclio mter Ipatium abfolutum & relativuro frequentata e(t, quorum iilud cum Epicuri inane idena efl, adeo ut fi vel omnia corpora tolierentur, per fe
tarnen exfifteret, hoc vero Epicuri regioni fere re-
fpondet , & non, nifi pofnis extenfis fimultane s in-
ter fe relatis, exfifteret, corporibus vero remotis, re¬
lative cxfiflere defineref, & in abfolutum commutaretur.
Pro fpatio abfoluto Clarkius> tk reliqui adftipularores
pugnarunt; Leibnitius autem cum fuis defenloribus, f'patium abfolutum mere imaginirium & abftracTum ex- tenfum effe dixit, nec praeter reiativura ullum aliud ad
mi•
b) Qiiod tarnen non ita intelleShim volumus, ac ß Gas- fendas fingula Epicuri placita adprobaverit, quin potius evm laudandum cenfemus, quod tam in commentario in Lib. X.
Laertii, quam Jyntagmate Pbilofopbiß fEpicuri, errores ejus alios, hinc inde commifjos, fideliter notaverit.
i) Princip, Phil. Natur. Scbol. Gen. fub fin.
k) in Scriptis juis eviflias cum Leibnitio.
/) in Conam. Math. Metaph. de fpatio reali c. E.
m) in Epißolis adv. Clarkium.
De fpatio. 7
mifVt neque hoc ens quoddam, fed entium tanfum rela¬
tionen efle putavir. Utriusque partis argumenta fig>lla?
tim enumerare, non jam fert inflicuti ratio, quare u-
nam folummodo Clarkii ad Leibnitäum epiftolam n) bre-
viter recenfebimus , fuccindtis Leibnitianorum refponfio-
nibus fubnexis. Spatium, inquit Clarkius, aut nihil eft, aue fictum quid , aut nuda relatio, aut materia, auf alia quas-
dam fubftantia, aut denique alicujus rei proprietas. Non
vero nihil, quia nihilo non competunt nec quantitas,
nec ulla alia proprietas. Non fiftum quid, quoniam fingendo finiti limites transire nequimus; contradicto-
rium autem foret ftatuere, fpatii ideara haut eile infini-
tam. Non nuda relatio; nam fpatio tribui poteft quan¬
titas, nulla autem relationi. Non materia; eilet enirn
illa tum infinita, quod experientis repugnat. Neque
alia quzedam fubftantia, quia fpatium infinitum invo!vit
tantum ideam immenfitatis, non vero entis immenll Er¬
go fpatium proprietas eft, irnmenft puta: eodem mo¬
do,.atque teternitas aeterno propria eft.
Leibnitius contra, illique adhserentes fic calculos fub-
duxere. Si Spatium abfolutum, ens reale eilet, vei ali¬
quid praeter Deum aeternum infinitumque exHfteret, vel
eilet fpatium iple Deus. Utrumque vero implicat, &
principiis Theologiae Naturalis contrariatur. Prarterea fpatium uniforme eft, & absque corporibus in eo no- fitis, una ejus pars non differt ab altera. Ponamus jam, quemadmodum noflrs fententite adverfarii, fpatium, a-
liud, quam meram relationem elTe, ratio non daretur fifficiens, cur Dtus mundum potius h»c quam alibi col- locaverit, ideoque aliquid fine fufficiente ratione factum eftet, quod abfnrdum. Si autem contra, fpatium abfo
lutum ut imaginarium refpiciatur, relativum vero ut nu¬
da
n) Epiß, F.
8 De Spatio.
da relatio a coexiftentibus derivata, omnis abfurditas
rerriO,rtcur.
D' Alembertus ex facultare menfis eandem fpatii par¬
tern fucceflive annihilandi reftaurandique, qnoties cor¬
pus fpatium occupat & relinquit, illuci, pr&ter n eram
extenli recipiendi capacitatem, nshil eile concludito).
Ex illis qui fe medium renoifle exiftimarunt, no-
tandi lunt MulVchenbroekius & Donatus, quorum ille quidem credidic fpatium eile reale , & reliqua, licet non
aeternum, led a Deo creatum p), & hic inter munda-
nura & extramundanum diftingvens, illud pofitivum &
creatum, hoc negativum & increatum coccipit q) No-
ftrates inter D. Vallerius defendere conafus eft, fpatium
omnino ens reale eile, contingens tarnen, mutabile &
limitatum ftatuit r); aliorum reftrictiones, brevitatis ftu-
diofi prtetereamus, oportet. Nec poft renafas litteras
defuere, qui notionis hujus ignorantiam profeffi. funt.
Lockius de illa differens, probansque Ipatium a corpo- ribus diverfum efle, atque in infinitum protenfumy), in qufrdione, utrum (ubltantia an accidens fit, id (e nefci-
re profifetur t). Baylius ad incruftandum Pyrrhönifmumam-
o) EclaircifJ. fur /es Eiern, deVbilofopbie. T. V. §. XE1.
p) Elem. Pbyf. Math. §. LXFL q) Theol. Natur, c. XL
r) Syß. Metbaph. T. III. cap. IL §. 87g.
J.) De hitelleflu Hum. L. 11. c. XII/. §. XF11.
t) ibid. §. XXFU. Newtoni lententice re tarnen ipfa ad-
diSlus fuit, tefte Coßio, cujus bac verba funt: M:r. Locke
paru fatisfait du tour, quej^avois pris, qui tendoit en effet
ä établir ce qifil infinue en plufieurs endroits de cet ouvra-
ge, quoique d^une vianiere mißerieuje indireSle, favoir
que cet e/pace eß Dieu lui meine, eup/utot une pvoprieté de
Dieu. in not. §, 27. c. XIJI, Jubnex.
De Spatio. 9 ambigua bac lite callide ufuseflz/). Ex noftrntibus And.
Rydelius putavit, qutcftionem, an fpatium detur, deli-
catam eOe,&, nif* caute roodecfiteque traftetur, in raa- gnum reiigioni? naturalis difcrimen defmere poiTe: ideo-
que tutiffimam eoruro fententiarn judicavic, qui Itacuunt
iilud revera nihil eße. v).
§. IL
Exmnen barum notionum,
Quem in errorum cauflas inquirimus, ex qua¬
rtier prsefertim fonribus emanafle illos reperimus. Mul-
ti enim , quousque pervenire humana mens pollit ,
non obfervarunt, ejusque Simites transgrediendo, in la- byrintho«., unde ie explicandi non facilis fuit via, inci-
derunt. Anis aliud extremum piacuit, contendentibus nul¬
lius rei notitiam certam adquiri poße. Nonnulli, quas verofimileeft adtingere nos valere eognitiones, dignovis-
(e quidem videntur; Ted nihilominus in errores delapfi funt, quod, auc negleftis obfervationibus ad hypothefes confugerint, earumque ad tenorem, naturarn rerom tor¬
quere voluerint; aut fi vei maxime experientia illis curat
fuerit, fubreptionis tarnen Vitium femper & ubique ef- fugere non potuerint. Tribu« Iiis ultirois errorum mo- dis de fpatii notione difquißturos implicaße, manifeftum eft. Pyrrhonifmi enim tutores ex eo, quod de hac quae- ßione, nondum rite expenfa, pro & contra male difpu-
tatum fuerit, non pofle earn certo decidi, perperam infe-
runt; namque controverfiat de fpario cum plerisque aliis
hoc commune eft, ut nuila fere umquam fuerint devia,
in ^quac non delabitur intelle&us humanas, antequam ve-
B rum,
u) DiStion. Hiß, et crit. T. III. avt. Leucippe, not, G, v) Sent, Fundam. cap, 1, f. II. §. IX,
10 De Spatio..
rum, quod per fe limpliciflimum eft,, inveniaf. Qui
ad atomorum hyporhefin fuflinendam fpatio tribuere,
quae ei minime competere infra oflendemos , tertia
errorum cauOa a redo tramite deduxir. Uli autem, qui-
bus per experientiam patere viTum cft, fpatium polici-
vum quid conftituere, lubreptionis vitii cenluram meren-
tur. Ad pofitivi privationisque indolem non adtende-
runt, quod nempe id unice pofitivi noraen rnereatur, cui
notte competunt realitates defignantes, quod commode expioratur, Ii vel absque Qppofiti ao'emtione aliquid exfi-
llere deprehendatur; privativi autem ratsonem habet, de
quo, praeter oppofiti remotionem, nihil pofitivum prafdi-
cari potelt, quodque fine rebus ablatis non datur, Hi
contra id omne ut pofitivum refpexerunt, de quo pro¬
prietas qutelibet prtrdicatur: quod tarnen oppido fallum
quoniam proprietates adjedtr fa3pe privative intel-
ligendae funt. Sic qui crederet, umbram & tenebras i-
deo pofitivum quid conftituere, quod diverforum gra-
duum proprietas in illis obtineat, egregie erraret; nam
hos tenebrarum gradus , absque oppofito*lumine, antea
percepto, dein vero decrefcente, nequaquam percipere-
mus, adeo ut htec ipfa proprietas meram involvat pri-
vationem. Sic mors, inopia, ctecitas, filentium &c. ni¬
hil aliud denotant, quam privationem, feu defedum re-
alitatis cujusdam antea perceptte, quamvis de illis, pa¬
ri ratione ac de tenebris, varii gradus pr^dicari queanf, Eadem plane eft fpatii indoles, & Philofophorum de e- jus idea error in eo conftftit, quod extenftonem fuper-
efie & percipi pofte finxerint, ubi nullte res extenfte
funt; Ted corpora rotunda aut cubica, non indigent ex-
tenfione prseexfiftente, antequam produci & moveri pol¬
lint, neque extenfio fphaerica vel conica remanet, Pub--
latis corporibus rotundis vel conicis::unde, extenftonem
pofU
De Spatio. Ii pofitiva-m & feparatim exfiftentem a fpatio sque alie-
nam efle, ac lux a tenebris, vitaque a morte dillat,-ex
infra dictndis clarum etit.
Qui Ipatium rceram relationem eOe putanf, eamque
ob caufläin extramundanum fpatium negant, abfurdita-
tem iilam coacti func admittere, quod extra ultimum u- niverfi corpus, nihil moveri poffit, nullusqtie corporis
defeclus inveniatur. Cautiones a quihusdam, de fpatii
realitate perfvafis, allatas, incommodis inde profluentibus
evitandis non fufikere, fatis patet, niii fpa?ium privati¬
ve intelligatur,.quo tarnen cafu omnis ejus contingentia?,
creationis, limitationis &c. probatio, inutilis plane evadit;.
admifla enim fpatii realitate, reftriciiones ha? vante fiunt,
& contradi^oria?.
Qui Ipatium nihil reale eile cffirmant, illud tarnen
per notionem capacitatis exrenforum recipiendorum expli-
cant, quid refponderent iis, qui capacicatem fine ente re*
vera capaci non intelligunt, vtx haberent. Tenebrase, c.
non fünt capaeitas lummis, fed ejus defe^us.
§. nr.
Origo & natura ide<£fpatii.
Ex obfervatis inter corpora difianrin, qüas imaginan-
do undiquaque extendere & augere valemus, fpatii ideam
oriri Lockius putavitar).- Ex mente Volfii y) fpatii idea in¬
de nafcitur,quod extenfa tantummodo ut ordine qüodam
coexfidentia confideremus, adeo ut, fi ?A,?B, C, D, E, F,
eo ordine coéxfiftant, ut inter A Sc B exfiflere nequeat a- liud, ncc aliud in?erponi poflic inter ß & C, vel C & D,
nullum inter A & ß, BetC, C & I) Ipatium intercede-
re dicitur. Quod fi vero concipi poflit, inter A & B exli-
ftere polIe E, quod fit ab A &ß faltim numero diverfim,fira--
x) De intelieciu Hunt. L. iL cop.f Xlii y) Onioi. §<jeß
12 De Jpatio.
fimiliter inter B & C, vel C & D, exfiftere po(Te F, neque slio modo ab iis diverfum, imer A & B, B & C, C & 1), fpatium aliquod eile dicitur. A Plouqueto fpatii genefis
ideaüs hoc modo proponiturs); ab ineunte' astate maxime adfveti fumus repr^fentationibus ope vifus fa&is, quibus
unum corpus ab altero ita difbngvitur, ut quafi in rece- ptacuio quodam pöfita nobis videantur. Ha?c ccnfufa re-
prtefentatio gignit notionerr. fpatii, quod pro ente quodam
abfoluto affumimus, extra corporurn exfiftentiam intelii-
gibili. Alii alicer. Ideam fpatii his &aliis modis formari pofle, nosquidem non negamus, exifHmantes tarnen, ejus«
dem originem aliis modis & pofle & debece exhiberi, hoc eft ita, ut fpatium meram ehe privationem, nemo non videat. Hunc in finem qutedam deindole extenlorum an- tea monere juvat. Idea extenfi fimplexeft, ideoque ut aliae omnes idea; fimplices, nominaliterdefinirinequit; qtia-
re folommodo ad ejus genefin adtendamus. Oritur nitni- rumidea extenfi, quando, aut tatfu folida continua perci- pimus, aut vifu luperficies continuas & coloratas obferva-
raus. Ceterum de extenio notandum eff, quod notio ejus
non nifi in concreto, feu a revera extenlis adquiratur; fa-
eultate vero abftrahendi poilea quoque in genere & fépa-
ratim confiderari potefl: extenfio. Urroque refpeclu, in-
cipiendo ab extenfo foiido, abftrahendoque foliditatem, ad
ideam fuperficiei, five plani, & porro latitudinem remo-
vendo, ad linere ideam abftra£iam, pervenimus. In fpa-
tio abfoluto nullum extenfum vifu vel ta&u percipimus, ideoque extenfio neque in concreto nec in abftra&o ad il- lud pertinet. Ponamus jam in concreto datum extenfum quodlibet, e. g. foliduro, partibus quibuscumque, e. c. cu-
bicis, confiftens; fimulque fpectarorem, praeter hoc exten¬
fum nullum aliud objeåtim obfervare. Si tum ab exten¬
fo
%) Princip, de fubßantiis cap. Pill.
De fpatio. 1f.30
fb i!]o iblido, pars'qytedam cubica detrahatur; mütationem
in objecto tattarn p.ercipiat fpcttator, neceüe eft. Qualis
vero fierec baec mutatior Quäle de ipfa Judicium ferret?
Confiltere illam in ademtione partis antea obfervata?, ma- nifeftum ei erit• neqne aliud inde colligere poteft, quam
aliquid nunc ibidem deelTe, ubi paulo ante totum comple-
tum erat. Hone defettum pereiperet quidem folido op-
pofitum efle, illudque, qnamvis transpofitura, nihilomi-
nus exfiftere, non tarr.en inde ftatim intelligeret, quaiis
defettus iile fit. PoOet ei forte ferupulus haerere, annon fubftantiam quandam aliam conflituat. Admoveatur por-
ro pars ablata loco fuo, & extenfumillud folidum priftino
flatui reftituturo videbit. Repetita ademtione & additione,
conftanter idem pbaenomenon pereipiet,quid verodemum
inde concludet? line dubio, quod defettus ille, ante folidi
ademtionem haut exfliterit, rec fine ipfa dari potuiilet; par¬
te vero fblida femper exfiftente, five feponatur, five loco
fuo relinquatur. Si abftrstteconfideraret vel folidum vel fu- perficiem, vel etiam lineam, partesque horum extenforum
pari ratione rerroveret adderetque,ad eandem conclufio-
nem femper perveniret. Firmum ergo manet, fpatii ideam criri, quam primem partium, vel folidi, vel plani, vel deni-
que linea'defettum cogitemus. Ubi enim corpora fiveex«
tenfa deficiunt, ibi nihilarieft quod irr pedir,quo minus pc-
nantur & moveantur. Habes ergo fpatium five inane.
Ex brevi hac analyfi ad ideam, cujusorigo & natura erate-
volvenda, fiat nunc ndplicstio. Defettus ilieextenfi, cujus jam roentio fach,idem efl ac qued communi fenfu & ufu Joquendi fpatium vocatus: undc quid deeofentiendutr» fit,
facile patet; qnodnen pe ejusdemidea exaderotione extenfi.
oriatur; quod hne hac ademtionenon detur,quodqueexten- forurrf-defettus fit,ideoque proentemere privative merito habeatur. Nulla ergoquaeftio ampliusmovendebet de attri- butis pofitiyis fpatio adfignandis. Nulla inter Philofophos
C de
14 Defpatio.
de iis difceptatio. In fumum abit,quo eidiu nimium glo-
riari licuit honore, illius Divinitas.
§. IV.
Qua de fpatio ulterius obfervanda funt.
Hincpronovelutialveo fluit, fpatii ideam anobis num- quam formari potuifle, fi nihil vacui,five, quod idem effe jamoftenfum fuit, nullusextenfi defe&us fuifletobfervatus.
omnimodus talis defeftus,quifpatium abfolutum adpellatur,
fublatis omnibus extenfis daretur. Et quoniam in eo nulla
eflent extenfa longo,lata &profunda, neque ulla ibidem ex- tenfionis dimenfiodeprehenderetur; nulla figura, null# fu- perficies, null# line#, nulla pun£ta, nullus ordo, nulli limi-
tes, nulla denique pr#dicata pofitiva fpatio huic abfoluto
competerent;ideoque necortus, nec interitus, necinitium,
nec finis fpatio in fe fpedlato tribui potefl. Defectui vero
extenforurn, inter alia extenfa obfervato, qui vulgo fpa¬
tium relativum vocatur, certa magnitudo privativa ratione
tribui poteft, ejusque quantitas, nimirum negativa, a ma- gnitudine deficientis extenh #ftirratur. Diftinftio Philofc- phorum inter fpatium mundanum & extramundanurr», feu, qnod eodem recidit, inter limitaturo& ülimiratum, privati¬
ve fumta,absque omnis erroris culpa adhiberi poteff, quom
nempe illud pro defeclu extenfi quantitatis determinabiüs,
hoc vero indeterminabilis, cenfemcs. Diftin&io autem in¬
ter fpatiumvacuum plenumque cmnino falfa eff, quoniam,
ex {'am offenfis, idea fpatii in pleno ne oriri quidern poflet;
quare quum defpatio fermo inflituitur, ratio vacui unice
habenda eft. Ejusmodi autern inane effe nihil, & per fo-
lam aaoihilationem dari autconcipi, pueri & idiot# clare perfpiciunt. Ubi nihil efl, ibi nihil motui &
mobihbus refiftit.
5. D. G.
\ H,
A,
