13-
lim Dtttt 1i1?y 'V PNI °,ew I1®5*
DISSEKTATIO PHILO
MUNDIORIGINE,
Q V A. M
, Confentiente & apprcbantejtiwphfitmå, in iHußri&
Q^egio UpfakenfiAthen*o, FacultateTbifo/ophtcå,
P R JE S I D E
VIK O PR £CL AR1SSIMO,
M.JOHANNE COLUMBOf
Poéf, profeffore Publ. & Ordinarioj
Pro Magifteriigradu,cjusquc privilegiis potiundis^
Publ'u* £m borum ctnjurt, expeniendam {ißit,
$« R. M. Stipendiarius,
PETRUS Söm©?««:*© Sudcrra.
Ad dum ii, Kovembris Anno 1679* in Auditorio Gu/Iav*
Majori, boru antt*n«ridtams.
—
-• \
Pfal. CH. v- lé, i—t-mo1
CZD^D^ *p"J*
. U P S A L I JE,
Kniudit H sk Kiens Co *10 S. R. M« <k. Audemi«
t *
Upfalicnfis BibliopoU*
TerMußri Gener*'(fim&cjue Domino,
o«. erico ©éssepaskss«/
Lib. Baron' ,n ^rojjunff/ Öominoin jQdn*
$dö & jpmDnd^):lm &c. Sic,
Pacrona & Domino meo benigniflirno.
Nec non
Generofiffimo ac Nobihfjimo Domino,
d.n". ehico ®2.$80pa:x3s£ m.fiüc,
Hxredicano Domino in ÄuiUuuöa; Domiao
in & j^cifi^aUa &c.
Domino meo perben-gno,
VodfibtUußribui Veßris Nominibies, Patrone Magne &Ge*
M' ^inerofe Oom ne, tumultUartdbtc & inlocis ab beße tnfefta1-
W tu confiüptadijjertat'tff,inluiem repetc, Vobtfque infinbide«
dtcanque auderet, nm than'tt aitlmi prafumtio, fedfincera,
quam Vobisdebeo,pfetasfubegtt. Siilicetuthdcouajioneftngntaremttlatn
GratUm fr beuevolentum,quAmergtme, ex quo cartfmos Tuos, Pa¬
trone M gne, fihoiatanta ßtrpetko idegeveies,inftttutiont mea qua«
ItMuqne (redetevoiufii>tbaud obf.uris fpenuvtero tvtjlis dedaratum ar- gumentis,publtco altquo nM.totjiutdnfaierent, Vobtfqut bumtlem fr grattim cxhtbtrem anitnum, Attiptte ergo munufculum hocte levidetifet
nulldfa afiimattone,fedVeßr» fwtore metiendum , ed fronte&grätsÅ 9 qua meantehac conpleftijoletis. frresfortunulque meas Vobistupoßerum
quamcemrnenditißim.u haberene dedtgnemuii. In terea ealidaiad Deum
pr>(etproVeßra Totiiifque Perilfaftrts Wirffparrianc familta falute fr
intolkmt.itenunquamfurniereintern11tam,quiJurn&ad ultmumviuer»
Iilufl:* & Generof- V«ura Nominum
r
Seib.inf)h\g('5 Dalta,* äiumilirrus ac o^fcrtan'
*11vCtund+Qehb, »illimustultor.
cIoIjc
P. SKafmtofr
C AP. I.
Cernalm ^Mundi expcßtictiem, (jua par cßlreYita-
te j trädet.
Thej. I.
Erumac genuinrm,<ic Mundiortu» freTum invelkgandi m aggreiTiiri» initio quidipfi
intcllc&um velimos voce, jnxta nvetfco-
■dum ron taoiutnin philofophia fed& aliis difciplinis jam olitn receptair, brevitcr
aperire neceiTiim ducixr.us, i.t ejus natu#
r5 probetogiutS, fatibcr ipßusreitia£tan«
dar pateat intebcäus« Ädig eäabrle hoc Deiopificiom, quod Mur.dnmvocairus,
romen ab Ornatu, pulcbrnudirefeu ( ut Varroni placuit) munditie» commode aeeepiflfe vulgatum doc«
difliebon:
Non alio Mundtu delebat nomine dici»
Nomon ab Ornatu convementer habet.
Eo quod non foluro res pukherrimas,fed & elegantem,conem-»
sam ac perfe&am earnndero infe contineat feriern arqueord«rtm.
Qtiodetiam Gr«ci vocabulo Omatnenti appellantesotten- dunt. Plin. Lib. 11. cap. 4. univerfi natrque hujus machina niti-
«Hfllmum eft theatrum, cujus quameunque in partem nefiios in«
fledimus oculos*nihil,niüabfoktSelegantiSforma'um»ordireque
inaxime concinno digeftum, depreheodimtil. Qiod cbfeivünf
Boétius hos nondubitavit canere verfus: lib. 3. de cotdol.ghik
n<etr. 9. v. 6.
, -— tu cunttafuperno
Ducü ab exemilo, puUhrum pulderrmut ipßei
Rundum ntntegertns, ßmtlt^ue ab imagint fowiAtie,
> Terfeüafque petfebltm ab/olrere partes.
Et Eloquent!« deros Cuero: Dtus tr.undun tta oidiparit,vtref ri»
bil fiel purum yiniaut vjjttißehü twtwtttt.poindcdtdqutuuhixtu
A ßta-
ftate rtrum d'tßinZlus ßt atqUI ernattu, appellationem hane adeptus efi
mvndiu, ioquic Ocellus Lusanus, cujus bxc func verba in L>br.
«rfå 5 wuvrofifetideuniverf.rer*c.l. ii åiys e\ovk.t o 7tkv ovopid^co
rov clxtt**^ kojflot. 2}/y$ tü79 £ f itvfct tour^s,
C/K TM» <&7ruvTUV Sq norfart9~df,
n.
A f "cfaavvfjiistv feu varias vocis,quibusin ScbolisSc Theologo-
rumft Phifolnphorura expofiraeft, figniticäriones , qnod atrioet»
erfi non abnuerirnus vocabuli hujus involucro plurimas involvi, c
re tarnen non eXiftimatnus rioltrå in fiagulas anxié inquirere :Sed
nötro futiicere poffe initimto,fi nonnullas,eafque prascipuas,enu-
öiérando lev: attigerimus digito. adalia irugis noftro neceflaria prapolto properattirb Sumitur autemVoxmundi velxxvpueSc im- proprie,&quidem i.proipfo Deo,divina menteaufideisinmente
divinaGOritentisi quo fenfu mundus Platonieis dividitur in intel-
le&uålWI Sc vilibilem. Ille étiara archetypusfiveintelligibilS nun- Éupatlif jbiraMancél. Palingen lib. vn. v.48g.
Senßbilu mundtu mundo dtfluxii ab til)
Mentaltartbetfpo
1.proAngelis. undfe Angelikus, quem Angelorum mtilritudo or#
dinara conlfcitüit. g.Procertaaliqua mundiparte fuperiore vel in¬
feriorej tiTpöte(*)ceeloStdithereusdicitur.quomodo Claudiam»
hb. iu HlRufin. v g.
tsfuätor adjeftofolgebat ßdeYt mundm.
(ß) Odo & elemends fimul, hincelemanraris:fy) Solo homine,Sc
feuparvus mundus in Scbolis cum Medicomm tum Phblop^oFum åudH. Ae. 4. pro oranbus rebus creacis corporeis
Siineofporeis,vi iibdi busSc inviubilibos, q» å rarioneverc nuinduS
mognasfalitarut> Vel xv/ux öc proprie, ldque nunc Adjedive,
terfum , poluum »c piirum denötat,titTnrent. in Etwrnch. Ad»
v.Sc. iv. v. ix. Qs* Anm fit* nihil yidtittr mundins Nunc
Sibftantive A i* decorerO .ornatumque muhebretn: hinc Livius;
nenaurummode tit, fed&peflremo veftem, mundumque cmnem mulif
bretnadmit. 1 SylternaSctorumcodiacterra:opificiiun,feuomnem
omniunacorporis,naturalis (pecierum colledu>nem,deügnat. Not
miflb
miffo muUiplid bujus vocis,entnaptidTheologof>tumtliof,ufa*
habitaque brevitatis ratione,de hi$nonprolixiu?agentes,in ultimå
vocabuli ha)tii,mundi vide), de cujus online,bonocumDeo>rooi
dtfquiremus^acceptioneacquiefcimus.Nectamcnnoftrojamofficerec
inftmito, fimundi vocabulo omnes rescrearas corporeasSc incor-
poreas contineri dixerimus, quatenus earundem non quidem fin*
gularum fpecierum feorfiim ,fed colleéiHve, totiusvidelicec mundL
orrum conremplandum alltimfimus. Scharf, in Phyf. recog. part.1 Special, üb.i. cap. i.pag m. 3$3.feq Zanch. abmitiooper. crear, üb. 11. c. q.1.& Dan. Phyf- Chrilt. cap. 8.
III.
Variis infuper nominibus tota h«c natur* fenfibilis moles ine fignitur. ab elegantia enim,utth. 1 audivtmus,Mundus s £rotun-
ditate, Orbis: abartificio, machina; ab interno Uti principio, Na#
tura: åvaftiflimorerum omnitimcoroplexu, univerfuro & mundus
magnus; imoå praccipuafuiparte, i. e.ccelum,nonnunquam
5 philofophoappellatur.Fr.Enftach.Phyf.pqrt.i.tra&.i. demund«,
Lucrgtiusfutrirnarucr»fummam : Auguftinus,Tertullianus, Arifto*
teles Aalii,wstaf km to cAav, univerltim five rerumuniverßfatem
nominabant. Qu*voces,etiamfi nonnullos, notantibus Danao in
c. x. Enchirid. adLaurent.PhybChrift.c- ix.A Keckerman.difp.xx-
probl.xi.tanquamfuperbiores &arrogantioresoffendant,fanotauen
fenfuoptimeadhiberi poßunt,fimodouniverfitatemnonabfolutara»
fficenim non tantum Angeli,fedSc Deus,qui nufquam inclufus, suilquamexclufus, infra acfupraomniaeft* mundi partem confti-
tueret,utjudice Keckerm. Ltb. nlt. Syft.Pbyi.p-m. 8*7» Pfiniiis
abinitiolibrifecundi,fenfiflevidetur,&omnes Phi!ofopht«9«i b-c.
quidenmefTe,aut negårunramdtibirartwt,opinatifunt.) Sed quo*
damrrodo ümitatam Sc reftri&am intellexeris, quarenus rr.undus,
fedis am<tnifiim*& capaciflim*ad inftar, omniaSc univerfa conti*
netcorpora natura1ia,ut nullum plane corpusphyficum nunciipa»
riaut excogitari poffit, quin mundi inclttdatur terminis.conf. Pe-
rer.lib ix-cap. 12. p m. APythagorå nsVft©-, qui omnium primus, tefte Plutarcho lifc.il.deplacitis Philoiopb. cap.i.boc
mundo nometi indidit. Licet nec ignorem, quod nonnulli id ad
Patmenidero:Zeno ad Hefiodum retulerit.necnon,utnotavit exi-
A x mium
mnimhörumtemporumlumen, Dan Sennertus.inEpit.Scient.Nafc
i n I. ii.c. i p m.14f•in fragmentis Hermöfis Trismegifti paffimin-
ti l'-r ' veutumfuerif. å Noflracibus Querto nonincommodc dicitur,qua-
fihofpesfe*hvifptti"«* corpora naturalisä Deoprodu&a omniaex,
tST cip'ens:velq1val aut 1qnodå freatorefa£tu»
~ iTjr vXt+Jfadurabilis,won.tansacimmorus.PfalC»l«.v.8?.feq. Pfal.ciLvlU.
%l v r /f- 6 vcleiam 5 QBarbaut 3ftårt>a/cumattentillimamejusgerac
l^n <*> natur*opifex,Dens.Sap.xu.v. i j.
, InJSoéA IV-
,s Wiferpralibitå.qualemcunqueetiammundi de»
4 ' ** T fcrtptionem,fehcioriquoadremipfameamusfuccedu,adferrenott
aliemim putamus•eamquenon incommodaro priorem,quaeinegre-
giodemundo libellocap-ii inveivt'ir: Koruf^* *r i$*av^xx Ig
égpvi,xdyitt, ^twr i# wr» cfiyVs«»: Mundus eft Sy'te#
ma(ordinata compages) cceliftterraedc earuro rerum, qn* iniis
conrioentur. modo pleniusaddas; 3 Deo ex nihilo creatum ir» hu
cloriam<\hominis év£W**ac unikalem,
* V.
Accuratam atque perfe&amhic pollicerinonpoflutnusdefiniti©»
Ty?', rem.qu<yTheok>giin Eccleda: PoliciciinR«p(.'blica,exeréiru-A^c,
'i"y defcribendiso.c»pantur , de'ineatione farms contenti. Cujus Lo-
!' gictra examen mot {ubjici/alitunv.partim ipfi rdinquuuusdiipu»
ratioiis a£tui, pirnm propios nunc ad propofitumacceleranres*
dumeö prjventtm birrt, ditå ofcafione, traderaus.^ Hoc tan-
tumin antecelfumindigicalle fr.fiecerit, nos, cimraundum & ex*,
tenfive3t tntenjirt,nt loquuntur,conilderamis ,hoc eft, ccclam ac
terram& omn:a, que iis comprehcndutwur, naturalia. corpora»
compleåi dicimus,ionged g'edi(«) abiiv,qnipluresfibi rmaginan-
lur munlQS. In qiorum mimero fuerunt Anaximander innume-
rabiles ilat>ens mt ndos» Cic 1b. i dvtN» Anaximenes,Archfj»
laus,Xenophanes. Democrirus,Diogenes Apolloniates. Leucip»
pu»,Anaxtrchus & muhiahi prik* fapientix. magiilri.L-iert La-
daot.de Ir* Deic> x,coileg. Coonimh. 1,j.de c«Uc. 8.q.i. art. i.
quj»
quibus adilipulantem video Lncrerium-lib 11,
—- —— Calttmfimilt rationefatendum
Terramque& folem, lunam,nure,tätera qux funt,
Kon effe unten fed numer o magis innumeralt.
IdemfateturÖaudianusdeEpicuroinConful.MalliiTheodor.v.751»
lR*fetoxy unoqtte teginon paßut olynpo ,
Immenfumper måne rolat,finmque perofus
Parturit innumeros angufto peltore mundos.
Nec denumero interfe conveniunt.aliienim »annotanteSennert#
d.1.p.m. 15?« multos,eofque vel fimites veldiilimiles ftaruerunr«
Aliimundos ab hocdaridiverfos,inquorumaliquibus nequefitfol,
fiequeluna;inabiseffefolemSc Itinam,fedmajores quaminnoltroi
in nonnullis eriam plures efle foles: Efle etiam aliqnos mundos
animalibus,plantis Si omni humore tiUftir»fos, fomniabanr. conf.
Joan. Fr. PicumMirand. »nExam. vatrit. Do&.genr. Lih, I 4 to.
Tamabfurdumeflfe,unum tantum dari mundum: q^amfiin am*
pliifimo agroimica rantum fpicaprodnceretur,Merrodorusajebat.
Quac fanc fententi»,ur chnftiano ph.lofophoprorfusindign*,ira
ditdura quoqueexplof* lunt,inq;exiliumproltript*fempitermtm*
Nec(ß) Origenis opimonemfequipoflnmtu»r;uierrorem plurei
mundos afferentium correthiru«,pl res nonquiderofimul fed fui>
Cefiiveagnovit,quemadmodumhaneeiadfcribilentenriamå Teo¬
logisLeidenfibns inSynopti difpnt tradie Hornius inhift. Nar.Itb.
x. c. x 1•p.m> 15. FxRabbinis quoque roonulli fünf,iitpore Rab.
Ab arbenel R. Abhu Si R. Eliefer, qn», referente Joh.Adam.
Scherzero inbreviar Euftacb. phyfparr. 11. q. lxix p. m.344. ex R.M. Ben. Ilrae- fol.ji. cum C«bbaldtis antehnnc mund'm fu-
iffe aliuiin,fed plaue deftru&um> ur eoam hic ex nihiTo conditns
fLrudfur,adeoq!emyfterium in voce J—,q«a(r al ernm
duat rprincipuim,latere euftima III« quidem inBerefchit Rab-
ba fecf 1.hicveroin \4aafe Haflfchem. S^d hec,quå literalemf-n-
fum, ipfo.dtvmS annurnre granä, difquifitioms adu, quantnm
noflx*viresSc propofirnmperm (erint,TTieraseflemmas odendemus.
Qujtnvisautemliibeütesdemus Cc eber Sennerto cap.memo-
rat. paß.m. 1«mundi umtaiem rat.onbus philofopbicis probari
A i noÄ
flonßofle^dteenti,fcenf. Augwft.l.7.de Civ.Deic. it. Phitarch.
ToTib.dedefedu Öraiulorum,A Joan. Fr. Pie. Mirand. in exam.
vanit.do&. gent.L6. c.p.)quod ramen miiltis argumentis facere
conantur Ariit. 1. ».deCarloc. 8. Se 9. Nec nonLicetuslib. 11.d.e
virac-47. Nihilominus tarnenverbi divini face colluilrari, unum
afTerere mundtim tJiiIIi dnbicamus, non untone form* informantit
/ ^ j/ , cémDeum ablolnta fuä potentra & etiamnumpoile plures~c<
• ^ a re mundos non,inficiamur, [vid. A»hanaf. in orat. contra i
^ >Ambrof. 1. a. Hex. c. i.3 acfcuramen plures condidifie neg
^7;. f P/aftrrim cum Sacraebterae, qux Deiglorians non alteri da
7 tlareindicaot»niifDiampIurium raundorunn ,fed unins, quem (verbafuntacutitf. Scalig. Exerc. 6.Sed.a.) qnafi per animamfic
nnus animarus mundus, neque untonemateria,/eduntotieprimiprinei-
fii, cfficientis &finis ,proptereaquod abuno& ad untim omnia. Unum
deinde,elegann fc.oidine, avpifaix^/», %i<ri > eivaAoytoc, Si grarå
parriura integrantinm,adcommune focius univerfi bonum confpi-
rantiutn,harmoniÄ. Colleg.Connitr.b 1.1•decceloc.8.art.p. m.
III. Imoumim ntrneroladegoue nonduos T mulro mipus pluresf
hunc vidclicer.mquo yitamoegimus,afipe&abiletn.; Potniffeq\ri-
'/ ;/ , deifibeum ablolutå fuä potentra 6Tetiamnumpofle plurer<>*** ™*tracondp-idoUj negamns.
dandam
^7' dåre indicant»nufpiam plurium mundorum ,fed uiriii«,quem Dens
^ verbo fuocondidit Sc confervat: inquem filins Deigenjeris burna»
'
. niredemtorroiffus, &c. tantummeminerint.vid.Philip. Phyf. 1. 1.
, I Dan«jphyf.Chrilt.c.11. part. i.Sc Aug lib. 18. de civ. D.c. 14.
Nec Efhniciomnesmundi unitatem ignorarunt» cum prjeter modo
nominalum Arttotel. Sapienturo antiqui$mus Thaies Milefius ejufque difcipuli, Piutarcho rede f 1.deplacir.pbilpfoph. cap, S,
tinnmftatuerint mundum. Ex Pythagoreis ocellusfemper tanquam
deuno mundoloquitur.quemTimjeus ,unumunigtnitum,
appelJat Conlulecdleg.connimb.lib. j.decce*.c.ux.q. i.art.i.&
plures,qui mundi unitatem afleruerunt, invenies.
VII.
M-mdum deniq; ('y)corporiim »aturaliuin>quafquanfitatemaxi¬
ma» nunrernque plurima funt, capacillimum acfpatiofiifimum $t-
xcmurreceptaculhm,nontameninfinjtum^utSeleucuSjFran. Patri-
cius$atteilante H°rniotScjaonpatici alii volunt^ fed certis cir.
iCumfcr.ptum limiubns, qnamvishuipajn.*imbecillitatinonad amuf-
fijccognins,cumomniacorpora,quibusmundus componitur/cerras
ac
X.
acfinitaS haheant diönenfiones. hinc manu/altifinnvmnia in tiumiro,
pondere& wenfurafesijfe dicitur Sap.xi. v. xx.Deinde infioito figura*
I, tueflerepugnat.cumfiguradicitur illa,qu*terminis comprehenditur:
mundum autemfiguratumefiemoxvidebimus. E.quid anulcis?cura
nihilprarteruiiuminfiniruacitimienfum dari facranosdocearpagina.
NccåcoecS nofiriincel!e&us,quiverifatismenfura elfenequtr,igno-
rantia,adrcinegationcm valetconfequentia. Sedfubtiliff. Jcabg. ju.
dicio Exerc.307.Sed: 15,.humanafapttntiaparsefl%quadamaquo amma
nefcirevcUc. Necintelle£tus nollri imaginatio,ututperfpjcai,rem in fefinitam, infinuaro conftiturre potts eft.
VIII.
Neqwe (/) infigura Mundi defcribenda omnes inter fe conveni-
tintphilofophi. Åliienirr,referente Job. Magro incornm. Phyfiol.
lib. II.c. i. p.m.i34.ad figur®convexaefimilitudinem& multisan-
gulisuiidiquefaftigiatameumaccedere volunt,ut Plato;aliiadpellis
extenf« modum planatn & late porre&am, ur Bafibus: a!ii etiara
eam diverfamconltituunt: utpore nuncSphiricamj mmcovalem ,
liuncturbinatam, &c. utdeEpiuireisreferrLaérr. lib.wi. Nosan#
„ tern cumiEgyptiis,afleremeHorniop. m. 41. Aniiotelelib.j*rid*
cceloc.4.text. ix.feqq. Plinio lib. 1 i.e.2.Sc plerifquealns»Srbs-
ricam feu rotundam figuram probabiliorem effe cenfemus, quam cceli»cujusambituqnafi circlo clauditur mundus, ut alianunc ca«
cea tn,rotunditasarguereviderur. TametG nonignoremusnonnul#
losantiquorum Patrumab hacdiifentire fentenria. Utpote Chivfo- ftomumHomil.vi t.& xtv.inEpift ad Hebr. Theodoritura.Theo- phylaäum ad Hebr- viii. Laxantium lib.111. c. 14. pag. m.pu
Ip(equoq;Auguft. Anterra undiquecoelocingatur ,dubitat lib iȎ
d. Gen.adlit-c 9. At Anttq iiill» mundum doroui fimilem pu a"*
bänt, cni coeluminftar tefiti ex una taatum parte,nonundique»
immineat. HmcVigilius juvavienfisfcpifcopus b*rele«s dair.oacus fertur,quod Antipodas (latmflet. Sedinviamtunde fomus digreffi,
*• refle^iwms, dicimufque circ.laremA ro undam figuram»ut per- feciiaimam,mutation! minus obnoxiarn A conjunÅioniac partium harmoni® accommodadifimam» ita mundo eoavenientiiiimaix)»
qua Archetyp» fui,& principio &finecarentis,fimilit idmeraqua»
litcrcunque reprsfentare poffit.Etli,exAriftetelis lcntentia,cce-
:t- Ul»
I
V
liiinambiens fupponaturvolvi,quomodo angularisve!quadrafa fi-
guraablque vaeui introduöione bic focum habebit?Re&ius itaq;
T»m*us mundum rH/a#sQeuqeti&f»nbi partes cceliafuocentro»
tertlfeil*aequali quadanteaus dillantmrervallo>ut nulla ferc pars
fuperior,nulla deprelliorfit, voravit. conf. Sap. xl. v. 22, Hane
vero cceli & terrae rotundiratem primum experunento afleruifle
Ferd. Magellaaem , navi vi&oria orbem circumve&umi teltatur
Job. Acoftalib. hiit. Nat.indic.I 2« A /.
X.
Prajfereanec («) impietatiRegis HdpanorumAlphonlix.calcu-
lnmaddimus; q«imundtima Deo irperfe&um crearum, feaurera
perfeitiorem polfecondere air,in blacphemabaecerumpensverba:
Sisreatmi ujfuißem, mundum melius ordtnaffem. Quapropter jultas
Deodedit poenas: Sed opus Dei in <uo gradu perfechlfimum &
pnlcherrimum ftatuimus» in quoomnes corporumnaturalium fpe-
ciestantonumero divinitusluntcreatae, quantus admundi machi-
nam complendamfufficit,tantifque viribus pollenti quantaead Dei
gloriam,mundiconfervationem Ät hominis 11fum,requirantur. Ec-
clef III. v. 14. Orania infuper ordmeconcinno non minns quam
admirando condita, tantä difpofuit fapientiå fumma imis; ima
fummis ar&iflime copulando, ciiique fcium locum ac ftationem
aiiignando,ut neminimam vacuorehquerit rimulam,fedmiraubt*
que fulferit agemitim<5t patientiumfimilitudo &diflimilitudo.Ex
qtiS ftupenda naturarum varietatedt decenti partium connexione
jntigmsmundi elttcerpulebritudo. Q*is enim ontnem fvavitateno,
elegantem \admirabilemvarietatem>quatuinlucidiiTimiscoelicor-
ponbus,inherbtrum,flornm&geramarumcolonbus} inomnide¬
in {ueanimaltum gener0 fpeéfcamus, fatis admirari» nedum eloqui
queat? ßrbec fine dubiocaufa fuit.cur, cum tanti Oj eris arebi-
tectusomn'am unum numerum elegantiordinecompoftra viderer,
nonrantum bona led valde bona pronunciaret» (Gen. 1. v» 31.)fcili#
cet nonramproptercoeli Areliquorum fublunarium pulchramfa-
ci-m, quam propter rerum omamro inter fe , <p/A/#r lyHj
Adeoque mundumommumoftvnefe habere> cum Ariftot*
]. «,d.c<el.Cil.t f.1.2. C.f. text 34.AavwpK raroAuvQvnatecuTo-
vtAtt yjfTiKMi, cum Ocelio Lucan« de Natur. uuiv/cap. 1. rede
cs»ui,iudimus* qaf,
Ca?. II.
Variis de origine Mundiemmeratüoftnionihus, earumque potioribus breViter examinatis, \erarh tandemJubjunget
jententtarn.
T HES. I.
Ct?m jam thema fumimiisMeiinefopafr. i.phii.fobreyplicandumSe6t. $ c.>3 qv.dequo1 judice celebert.vixutlum aliud,
inuniverfa,ULe^usutar verbis, phtlcfopbia,tumoltm ittter prifiot,tum tiiamnuminter Secteruos, majori eontentionct& judteiorum diver(itat»
diffutatumdiferepatumvefueut,operaspreriumaiburatr.iir cerioshic
obfervarehmires,neexrraordinem vagaores, udverfantium capia«
murinfidiis. C«> ilam mundicflacientem ,«tpromiiii &officii noftri
roetnores, datam fuperms deferiptionem iiberiws expliceruus »cfle
Detfmomnitui) rerum opificem,plerio.ne interfe confentinntphi#
lofophi. (Dicopleriijue fatis å La&antioltb,11. c. 9. & lib. d.iraD.
c. 13.edo&us»Epicurumeoaddti&umfuifTe infam«, utprimusDe-
nitimundicondirorem, (eu cauffam efficientem negatumiverit. Hig
quoqne exdufos volumus veteresillos hsereticos, SimoniaROSjNi«
colaitas,Saturnianos, Carpocratianos& Gnofticos > qui,teile Parru
veruftiflimo^renaBol. J.c. 20.Jngehsrrundi creationem rnbnemnO
Ira enimTbales, fapiemum antiquiflibuk.: puUberrimut mundttstä
Dt')emmfaäus eft, ciranre cnm Hornio hift. Natl. i.e. 8. Deum
univerfi arthireäum de Parrem ,pidcherrimiqueordinis Auäoren*
optimum»mv.jtisverb sPlatoinTim»o oltend't. Aoaxagoras divi»
ham quandam mentem omnia diftinxiffe air. Qyam mentem eile
Deum , reite Plutarcho, Pythagoras flattiir. Herroes Trifmegi*
lins, Stoici & Peripatetri hocpro ind< bbato habenr, q-emadrro- diiroloquirur Georg, Horn. d. loco. utronmale cendulerit Au*
£torlib.de mundoC.6. ßwotrytit,£S? memtöivSfu*
Tri»? , »Vc«, TUmxvTu,^ t(*Tv 3 euutü
xetS'ieurTvv etvru^nne i^ftuStiaK£oktkth aornp!*u> i.e. ItimJetn>9
efltamajoril>u[(fueproditus,ihter an,tutbomtnes,univtrfa tumaDe»,turn
per Denmfiwfttuu- effettiuUam^uenatura»)fatit wß)UÜaw,ad jaluttn tff»
1 • B M<»
poffe, ipucttréDeiprifi itum,(mtpfu dewum rutcU permrfia(it. Pleni-
us qtifinVer. Ph;'ofoph.de DeO nmnium-Auciore Sc confervarore,
do-t inai .fdrnauri deiderar,orr-nmoadeat Franc. Parricium Tom.
l. Ddcurf. Peripar.Iib. ^.fummo ftudio,fanfque protntéSr egregié
h»cde re d.flerentem. Necnon a!i<r>,quiplus operas hocinnego¬
tionon infeiicirerpofnerimt. Nos divinainfhuidiluce , divinifque
edoctioracdis Deurn Opt. Max. eflennåUnum Sc Perfonis trinum,
folum, nulloopictilanre, Mundi conditorem, aquo,per quem ,8q
inquo,ömma fint, firmirerllaruimus. Quodvelprimusfacri codi-
cisverfusinvoctim CZD^ilS^ & conftru&ione, pr»fer-
timficum P/ai.xxxiii. v. 6. Si aliis parallel« lociscollatus fuerir,
non obfcure inuuic.
II
Carrertim cum ad ipfam mundi produ&ionem feu originem,
titrnmin tempore an vero abasterno firfa&a, ejufque produäio.
nisnaodum defcribendum,perventum fueritf tanroanimorummo¬
tu, rantaque judiciorum variftate difceptances difcrepantefquein«
veniophilofophos,ut nonfacile fit di&u,cuinamillorumcalculuj
fit addenlus. Otautemfeliciter fpinofum hocpenetrenms fcntice-
tum,cauteambulare Sc duabusquafi ftationibusfeu claflibnsomnia
includerelnbet. Quarum prior principes veterum 5 pofterior Re.
centiorumphilofophorumlentenriasexponer.DefinguIisfingulatim
111.
Antiquorum phdofophornm, de mundi orm» opiniones, ut
breviranftudeamus,compendiorefernnt Laftantuis de'raDeicap,
9.10 PereriusdePrinc.rer.Nat.l.v.:,f. p.zSq.Sc MornxusdeVer,
Rtlig.Cbrift.c.9.qubbenev,ie&oremremitttmucj conrenri quinq;
prtcipuu.iHorum fenrennis,qnasHieroivmtisZancbiusparr. 1.de
Oper.6.dier. 1.f.c.3 q z.th.i.p.in.n.e mneråt,A interil.'as ponit
Pnmiffl Pl* roNis.qtvi,utexfcripto ejus inTtmxopater,mua- dumqutdem effegenera'uw, i e. a Deo conditum, temponfque
initiiunWaotiilfe aidrttxir, interim ramen nunquara defrurum,fed perpetuö.nonramft»J natura,quam Deoitavolente SeiHum confer«
vante,duratmim.conf La£t*nr.Iib 11. cap. \1 SiIib. vii, cap.5, pag.m 1 2.0,'tern Per.Iib.xv. cap. f. p. 817.
Secundaria DaMOCKin, oui mundumex »terno< fed temera*
rio
