F. B.
%,
S.
TENTAMINA PHILOSOPHICA CIRCA^TERNITATEM
MUNDI
ARISTOTELICAM,
QUJE,Qonfentiente
wpliJJ.
lacult.
Philo/.
in Reg.
Acad.
Upfalienft,
PRASI DE
Aämod.Rev.& Celeberrimo FlRO
Mag.
E RICO
ALSTRIN,
jLgg.
&Meraph.
Prof.
Reg.&QrcL
Pro
Gradu,
Ad
publicum
examenmode
fle
defert
Andreas
Axelsson
1FESTMANNUS.
Jr* Aijd. CaroJ.Maj. ad diem \S. Maj'*
ANNl MDCC XXViII.
Horis Ante metidiem ioJitis, UBSALIJÉ] Litéris W£RNERIANis.
Summe Rever.
atfyAmplisßmo
DOMINOj
Dn.
NICOLAO
B
A
R
C H I
O,
5. Theol. Doctori Geleberrimo,
S\& R.-jE M:ti a Sacris Supremo9
Templi S.Nicolai apud Holmenf.
An-fiftiti longe digniflimo & Confilhurb. Pr^esidi graviffimo,
MÄCENATl MAXI MO,
VlRO Admod. Rev.atq;
Amplifjmo,
Mag. PETRO TILIJEO*
DioecefeosAroßenfis
Archi-Pr;s-pösito Laudatiflimo, nec non Ven*
Confift. Seniori graviflimo, Patrono
Exoptatißtmo.
Admod. Rever. atq-,
Praclarijfimü
DOMINIS
MAGISTRIS,
Reg.
Gymnafii
Arofienfis
Theo!.
6. Phil. Lectöribus dexterr. Ven.
Confiftorii Aösessoribus
i£qui(Iimis9
Promotoribus omni
animiVeneratio-ne ad cineres usque profequendis.
SUas
fpe favoris inhas
in
lucem
pofteiumeditas
jejunes
confcqucndi,pagellas
cumin
omnf-admme recver,ata*
amplisfimo
DOMINO,
Mag,
ANDRERE
KALSENIO,
S:je k:je M:ti a Sacris Supremo,
nec non
Confift. aul. Prjesidi Adcuratiflimo ,
Patrono omni Reverentiae & ho¬ noris cultu femper
de-venerando.
oadmod. rever. &1
-^amphfj.
VlRQ,
Mag.LAURENTIO
ARNELL
Eccl. Gallies, qus
Deo Holmis
colligitur , Pastori
dignifiimo
,&
Confift^AdsessoriAiquid.Promotgri
obfequiofo animo aeterno
fufpiciendo.
speäatißimo
conjultijjtmoq;
p
iro,
Da
ERICO
HARTZELL,
Givit. Sals Consuli
iEquiflimo,
necnon Redituum Reg.PRiEFECTo
Vi-gilantiftimo, Evergeta
quavis
obfer-vantia jugitér
coiendo.
& pis mentis argumentum, venerabunda manu,
genccfeiicivatis votocalidiffmo; offert-6cconfecrat
AUDITEUREN
£ßib 5vona(. 2Be|tmanlanb$ Infan¬ terie Regemente
3bel
oeb^>ogaitabl
fyllX
SVENWlNDRUFWA,
©ömt
c
Verrat
9*åbraanmr i sauMebovtte
oeb
<208ahabe
tytt
ANDERSSAHLGREEN,
fyw
JOHAN
HORNEMAN,
Öcfc
£anbetémanneu Der fammaffabes
21«bortte oeb
^ås^lahah
ERIC
NORTUUN,
mitte
^>og£4rabe
(Byttttwe.
2Rab Idrbe ©refen forbom txobt/
£wab fanfar uti bonom Dobf/
Om n>er(ben croig roarifj
£>et mifar bar min fmaga ft'ar/
Od; dr Den faf broar pä jag Dar
9Wtt ftnneä ivraft förfarit.
£>en famma dr écb gåftoan mitt/
^om
jag utaf et rodrbfamt ftmfyJdr <£bra ögon fldller :
Om bon få tags of gber att'/
<£5om bon nu frambdrs af mtn
$?å jag mtg <lotta fdßer.L
Sag fifflar/ bor* ef binner til
23etala fplleft/ fom jag rntfl /
€rt mdlbendgna finne:
S)ocb bon ett tecfen mara fM' ?
%t jag }Itf gunft ocb gobfect afl/
0raDS bar t tacffamt minne:
£02m dnflan berfdr* altib dr / 2lt Jp^rcn t£r alt gobt befldr/
Ocb *** ftenbig trefnat)
*}}£ iorben ? 9Idr ocb tntligt fluf
0fcr på <£r förta tibö minut, 3 £tmlen emtg lefnab.
XXIme
guttffige fytms
OCb
^cnogite (gynnares
%6gt férbunbne tienare/ A. Axelsson.
*! ■ m
PbilofophU CANDIDATEN ANDREAS AXELSSON.
gdfr
fövra 5Berlben jtcf fitt graf/*
3 Noe flob / alt gicj: tgtoaf/
•ptoab Hor föranbrmg ffebbe1
3flålet for en ffepfel fang 3lf ^totgbefeng bora glatig/
görgångltgbefflg tebbe. 5K5n tro / Dö 4Sbef jlagtf fnnf
SPä Smtgfjefen / fom fitt flut €0ZeD Stben ni# Jotbpta:
3« tut'H/ bet fannar Obetg lag
3J?eb flara ron / foin btuavje bag
£>en fiora SSerlben fota.
4?mab roife ©trefar forbom lårbf
Öm merlbeng ålber föga roårbt/
SRaturfeng jtug bem lo(ie:
Sften ftj * 3^afur|eng $(£rre ipar
gir bem fom of? tvål upppenbar;
öocb 0otgbetcn bofte.
S5efonnerligen Ariftot
gicf l)km- bmarf tofb ärefgmot/ 5ftår (fan jfrfgf prCfar
©fn fatg af inre SBerlbeng fficf/
.pur' alt blir npft tiletoarje pricf/
Äitro/bang $ bet flprtfetv Jperc candidat <£brf lårba prof
©ier båttreItug / eo görg bebof
Sit mera flift förfunna»
Siftm önflfan ar / en bebcrg Sön
gör all Sr möba/ ©US efj fön
3 tib ja eioigt unna,
Prooemialis.
Uemadrnodum fiil-gentiffimas gemmas
luridis' maculis
ob-fcuratas,&primae
no-tac vinum baud raro
mordaci aceto mix-tumdeprehcndimus;
itapfacita
PbiloTophorum
äntiquistem-poribus olenti facce corrupta
fuifle,
*vel illi horunti qui niodo per
träns-ennam , & velut e fpecula
hiftori-arn philofophicam
infpexerunt.
Inhu-jns mali originem inquirenti, vel ma«
< lesanas rationis nfus , vél etjam pra: A aliis
i °
aliis fapiendi
fuperba
vanitas
inprimis
occurrit. Hae matrices,hae!erna?funtrquar tot inanes rixas, tot
plauftra ab.
furditatum inlucem edidere. Hincillafententiarum monftra;
hmcimpiado-grnata>
velutex
equoTrojano
erupe-re. Faciles quidem
largimur,arduum
efle rerum caufas inveftigare ; cunb
illa ipfa dia veritas,
compluribus
no-dis in femet ipfos implicatis &celan-tibus nexus> ad inftar jugi Gordii
ad-ftrid3, facpifiimelateat:
hoc
tarnen.,quovis
ColofiTo
Rhodio
firmius
effe de¬
bet, nihil re&ae rationi,
nihil
ma-giftra* rerum
experientiae
contrarium
in
philofophia
admittendum
efle
,&
ubi in abditiflima rerum adyta
pene-trare nequeat
acies
ingenii
hurnani,
Inixw » quam
temerariam
ferre
fen-tennam» prxftare.
Ab hac
veraphi-lofophantium
cynofura,
cum veteres'in tradenda mundi origine oculos
deflexerint> mirari
defines,
ipfos
extra oleas veritatis ivifle. Sic
Plato-mci & Stoici, quamvis
mundum
ini-tium habuifle aflererent ; materiarrL»
r^men Deo (rwdi&w, & neicio quam
vÅqv afAogQov
ultro
citroque
•m) o c 3
temi ipfi in fubfidium vocarunt.AIii
hane mundi machinam necrationeuUay
nec arte, necfabrica cnßruSam'f /ed na¬ turam rerumy , quibusdam minutis
fems-nibus tf infecåbihbust conglobatam effe a) autumarunt, cujus fententiae
au&o-res falutantur Leucippus» & qui ab
e-jusfontibus fuos irrigavit hortos,
De-mocritus. Eodem Juto fe volutavit
E-picurus t animo concipiens infinitum
quoddam & inane fpatium,inquo in-numerabiles ab omni arternitate
tam-diu temerario motu volitarunt
ato-mi, donec in taks devenere
difpofi-turas$
qualibushacrebus confiftit fumrnacreatab),
Ariftoteles autem in aiTerenda mundi acternitate a ceteris difientiens, fo rem acu tetigifle putabat5&
fimulre-perifte,quod non in faba puerij quam-vis adhuc non plane eviftum (it,
fue-ritne ille primus monftrofae hujusac-ternitatis inventor, aneam ab Ocello
Lucano mutuatus fit ? Quicquid au¬
tem fit) ab Ariftotele, tanquam fön¬
te, per varios flexuofos finus 9 hacc
fententia fuas duxit undas, eoque
plu-resinvenit amatores > quo certius fibt
4 *4§n> °
HS*-omncs persvafum habuere, fummum
iUttm rerumjudicem c) omnes
fcienti-arum formas ingenii fui rabulis
inclu-fifle. Atque hane ejus de aeternitato
mundi a parte ante ((it venia
ver-boj opinionem, difficilem fane
mul-tisque fpinis refertam, fub incudem
difputationis, bono cum Deo ,
revo-cabimus.
a) Latlant. de tra Bei c. p. b)Lucret. de nat* rer. L,t. t)Lipfii Pol, i, 7,
§\
n;
Quum
vero tpo gtoeflug
jidd<rk£tt>
dei 7r^üfjov
i^sruleiy
ra ovepara,haud
parum lucis rei tra&andae allatum iri
fperamus, (i fubtra&a ambiguitatis lar*
va , genuinum tifuli eruamus
fenfum,
Qui Metaphyficam vel a limine
falu-taveritj illum fugere non poteft,
vo-cabulum aternitatis varias habere
(i-gnificationes 5 quippe qnod axugag,
h 7t\aTu & comparative fumtum , in-volvit durationem longinquiorem
u-trinque terminabilem, qui fenfus non
modo fcriptoribus facris , verum
et-iam profanis familiaris eft. Kistas äu߬
o £-§*- s
admittitfignificationem:vel enim
de-v notatdurationemabunoextremo defi-nitam , quae a Metaphyficis
aeterni-tas per participationcm
9 feu aeviter-tiitas alias nominatur; vel durationem infinitam, omni prorfus initio &
fi-fie carentem importat, quae acceptio hujus loci eft. De voce mundi hoc
nobis nofTe fufficiat> quod interdum
adjedtive ufurpetur, in abftra&o
mun-ditiem innnuens» quae & ipfa mun-dus nonnunquamappellatur, fnbftan-tive accepto vocabulo. Interdumcum
fubftantive fumitur 9 ponitur vel pro
globo tantum terraqueo , reliquis
u-niverfl partibus exclufis* vel pro
fy-ftemate planetario feu afpe&abili,vel
denique pro omni eo, quod intra^,
zfafasgov
e manu fapientiffimi Cond]# toris fabricatum prodiit ; quam quo-que notionem noftram facimus.§. III.
Remota fic difficultate , quae ex
vocabulorum ambiguitate oriri poflet, ad fententiam Ariftotelis examinan-dam tuto procedimus, an &
quomo-dohancniu.ndi acterm,tatem ftatuerit, A 5
in-ö.
t
-IM
o^
inquifituri» Quodad prius attinet,non negamus fuiffe aliquos inter
ejusfe&a-tores, qui amore praeceptoris dudli,
& Cimul monftro/a ipfius acterhitate_» tanquam hydra perterriti, hane, ceu
tanto Philofopho maxime indignamj nunquam ei in mentem venifTe,
afle-ruerint. Alii , quibus & grave erat
audire , fummum illum fcientiarumj
dl&atorem aJiquando erraffe ,
&ma-nifeftiflimac ocu]orum fidei reludari, diftin&ione quadam , Oedipo
imper-yia, effugium ipfi pararunt,
quaficre-ationem agnoverit, (i non in tempo¬
re fa&am» eam tamen, quae eft fine
novitate eflfendi. Verum,utut de Ari-ftotele fe optime meritos efife
ejpfti-mentj pro data tamen opera non ma¬
jores ipfe refert gråtes, quam ut
il-lis fcutum obvertat,dum veteres
phi-lofophosacternitatem mundi cum
ejus-demcreationeftatuentesreprehendiu),
Alii aids coloribus hane Philofophi
fententiam oblinereaIlaborarunt,quos
omnes acerrimo ftilo perftringit Jac,
Thomafius >Nec injuria 5 nam fi
ipfum Ariftotelemvel
•*§3 o 7 finu habeat. Et omiffis aliis
Iocis,
L.i.
c c. io de Ccelo, tam eorum,
qui
princi-piummundi
fine fine,
quam
allorum,
qui
principium
pariter
acfinem
fta-tuebant, opiniones
rejicit.
ibid.
üb.
i.c./t ccelumneque fadlum
e(Te
, nequecorrumpendum,
fed
motumperpetuo
fervaturum £. i.p.m 14^8. de
rhundo
,aderit. Qaamquam
ipfe
fibi
hane
fuam
de aeternitate mundi
v7röjt<nv
nonpla¬
ne
probafte
videtur,
quuminter
pro-blemata ponat
dialetftica,
fitne
oko-rpQS
cCi&og
jj
xc)?
Et
de
genere
hu-manojuxta ejusrententiam
nunquam
orto, haefiranter difputet ,
dicendo:
>/ » , / ' ~ ,) . / ei7rt(> tytjovTo 7roTt ytjyeveig , co<r7req
Cpcttn
Tiveg&c. Nihilominus, tamen ex antea
allatis aperte patet,
hane
ejus
fuiflo
fententiam, quod hicmundus,
prouti
nunc eft, cum arterna rerumfucceffi-one femper
exftiterit.
Atque
ho
ci-pfum inter enro^ct numerare
tot
fecu-lorum
perfvafio,
totceleberrimorum
virorum teftimonia nos nonfinuntj
quar tamen
hac
occafione
recenfero
non vacat. Sufficiat digitum
fonti
in-tendere, quo, cui
volupe
eft,
fe probi¬
ere licebit. Horum e numero8 -m )« cm*
cipua funt,Lattantii ^)Mornaei/)Gerh.
Vofiii g) Quenftedii» Parkeri/)
Stil-lingfleetii ^)TiIlotsfonii/)Morhofiim),
J.Thomafii n) Buddeio) Lang\ip)
Au-dorum obfervationum Halens. q) & ab illis citati Pauli Sjevogtii >0 ex
te-ftimoniisyeterum acrecentiorum
Pe-ripateticorum hoc ipfum probantis, reliquorum ut ficco pede
praiterea-mus.
a) de Caelo Lib. i. cdp.10. b) de Exuß.
mund. Stoic. dijf. 4. § /. c) Top. Lib, /. c.pconf.Joan. Lud, Vivis annot. inAugu/t.
de Civ. DetL. /.c. 36, & Grot. de Verit.
Kel, Cbrift. L. t. §.7. not.e. d) degenerat* animal. L. 1. c.11. e) Inftit. div. Lib. 2. c. II.& L. 7. c. t. f) de Verit.Rel. Chriß.c,
g)deOrig.idol.L. /. c.r. b)Syß.Tbeo\.c.io,
S*2. 2. t) de Deo Prov, dfp.4 S.
q.
&Jeq, k) Ofig, Sac. Book. q. c.2. S 2. 1) Serm. 'upon JoVs 2$: 2p.p.2y. & Volum.
il.Serm. 6.p.m. /72. m)Polybiß. L. 1Pom.
2.c. ii.q. o) dcAtheifm.&/upe-rft.
c.2.§./o.
& Tbeol.Dogm.L.2.c. 2,§. /,p)in de caujf.
Detadv,Atbeif.p.m' 54.
q) Tom.8.obs.to, §. ii4r) Diß>, Acad.diß ig. §, y.
§. IV.
Hifce lineis ex priori dedu<5Hs
pun-&o? fuccedie alterum, de modo hanc
aeter-) o ( 9
getermtatem ftatuendi. Exltitere haud pauci veterum
Philofophorum
,qui
quarnvis tnundum acternum
credide-rint, a Deo tarnen, ceu a Suprema^ cauflaprodudlumeffe
agnoverunt.Per-fpicax aucem & lynceus
ille Sam. Par¬
ker, argumentis ab
ipfoAriftotele
un-dique, praecipue e/ib, Pbyf8.
ö* Metaph,
?z. congeftis, & inter fe invicem
col-latis> probat, mundumnontantum ex
ipfius fententia efle
dtJiov,
verumet-tiam nullum au&orem , nullaraque
ca u(Tamarchitedlricemagnofcere*)$fed
fine ullo Dei confilio & arte,ab
ilhus
natura, eo ordinej quo funt, caeca
qua-dam brutaque natura: necetfitate h.e.
fempiterna
cauftarum
naturaliumferie
b), quaecunque exfiftunt ,
emanafle
c)'? eumque litum, quem
hodie
obti-nent , pro diverfa foa
qualitate
(gra-vitate aut Jevitate; aut alia
cau(Ta,o-mnia accepiile 5 atque in hoc
ftabili-endo omnem fuam operam
Philofo-phum pofuifTe, ut
fcilicet
totam mun¬dicompagem, folisrerum naturalium facultatibus fabriearet d). Huic adfli-pulanturAudoresObs,HaIens.<r), Ger¬
hard. Vofllus /)* Jac. Thomafiusg)i
I© ) O (
& cum ipfo magna cohors
Philofo-phorum,
qui
pro certohabent,
pu-tafTe Ariftotelem , mundum non vo-Juntate divina & liberejed
neceftita-te facali, procreatum elTe. Hane vero
neceftariam rerum produtftionem,per emanationem quandam radiis
fojari-bus analogam quidam interpretantur,
adeoque arbitrantur<
Ariftotelem
tri-buifte Deo prioritatem,fi
non tempo¬re& duratione,faltemnatura.Quicquid
autem fit , ex principiis Philofophi
evidens eft, hoc mundi fyftema , ut
neeeflitate produ&um , ita omnis
jnitii temporalis expers, femper
exfti-tifte. Cujus fententia:
droTriotv
uniusvel alrerius argumenti examine
de-monftrareconabimur, ut inde appare-at,quantum
ceteris
proejus
hypothefi
praefidii
infit.
a)de Deo& Prov.difj>. 4. p,4^6. b)
ib.
p•' 177' c) c'P' 17b
$
l.
d.
e)
tom8•
obs.
10.§. it. f) de Orig. tåolLib. 2. c% ]8. g) de Exuft.mund.Stoic.diff. 4.§. ij, 18.§. V.
Reliqua inter
tela
,quibus hane
fuam Trojam propugnat,
praccipuum
eft motus ejuszternusin
quoO ( II
ftruendo, hoc utiturargumento:Quic-quid movetur, ab alio moveatur ,
necefte eft a) $ adeoque ad motum,&
mövens & mobile requiritur 0). Hatc
autem ipfa oportet, aut aliquando fa*
da, aut perpetua efte. Si fada fint,
necefte eft , ante motum accepturrL-,
alium motum, quo orta funt,
prae-ceftifte j & fic quod o,to7tqv, daretur motus primo prior; fin
autem
femper
erant, & tarnen non movebantur,
i-dem oriretur abfurdum, motum
ncm-pe primö priorem dari,- quia
alteru-trum , fi non utrumque , aliquo
mo-tu mutamo-tum eft, ut poltea tam move¬
re quam moveri poftcnt a). Unde
de-mum collegit, motum utrinque aeter-num fuifle. Verum velTirefias videt,
magnamiftam philofophiae aquilanW),
Ututalioquin ultra communem acienii perfpicacem , heic tarnen infigniter
hallucinatam efte. Motus enim eft
Vocabulum relativum , refpe&um
in-nuens ad fubjedum,cui inhaeret; fi au¬
tem mobile feu materia,cujus tantum-modo accidens eft atque adjundurru, ab aeterno non exftiterit, nequemo¬
tum aeternum fuifie, perfe patet.
ii -m ) o c
mo materia licet demus *ternitatem;qw
tarnenjuremotus eidem coavusßatuetur? r ,
-qui non folum materianon eft eßentialüy
\verum etjam ad Arbitrium liberQrum
a-gentium varie producitur atg. deftruitur;
qvorum ittrumcjuc etterna neceßaria
du-rati,ni e diametro repugnat, e). CutTLi ^ etiam omnis niotus principium
inclu-dat, neceffe eil i I ium ajiquando
ce-pifie, & ante primum motum, jrg»-tov kivtfjrjy exftitifle, qui cum ipfiviium
fuerit, tam mobile produxit quam
motum ip(i largitus eil , nifi ad
procelTum in infinitum prolabi
ve-lis, quem ut
ahfy
&rationiimper-ytum , ipfe profcripfic Philofophus/).
yi!".
Nec fine cauiTa ; nam (i a motuprae-fenti quocunque ad remotiorem , St
ab iilo iterum ad alium,
quantocun-que intervajlo fejun&urn>
ratiocinan-do adfcenderis, in prirno aliquando , fubfiftendum efl.
a) Phyfic.L.7. c. t. b) ib. Lib. $.e. 1. c) d. 1. 4) Cafaub. in praf. adöper. Arift.
e)Ricb. Bentley de Stult. &
Irvationab.A-"
theijm. Or. 6. p„ jto.f) Metaph. L.z.c.2h
$. VI.
Si degenere human,ovel reliquis.ani* ? malibusloqui velimus, quid de eorum
dura-4M ) o ( &#• n
(Suratione habendum fit, non dirncile
crit judicatu. Illa enim utfucceffiva, ita nullo modo'a&u asterna leflTe
pot-eft ; ffecus fi föret , aut infinit# pr#*
terisfent generationes, quod
abfur-dum effe antea eic Philofopho
col-legimusj aut homo quidam
exfiitifiet
imrnörtalis, qüi cum reliqüos genue-rit, ipfe neque natus (it, ileqire
inte-riturus. Si autem mortälss fciOet,
i-dem finitum föret initium hominurti
a fe per infinifam
diflantiam
remoto-rum> qu# aflertio fe ipfam proprio jugulat gladio.Eadem eft
ratioreli«
quorum animantium. Si vero
hifco
pariter äc mundo
huilum eifet
exordi-um, nulla incunabuUi ,cur,
qusfo,Vé-tuftiffimi quique Philofophorum,
tan-tis temporum ac locorum intervallisa fe invicem diftantium , tam (labilem
åc cum hifioria Mofaica in multis
a-deo convenientem de ejusdem
crea-tione fovebant opinionetri? autunde
eft tam recens eorum memoria , qui
fcientias philofophicas aliasque artes éx ignorant!# tenebris in lucem
pro-traxerunt , qui regna & respublicas,
«4 ) b (
vitar coramoditati & ufui infervfentia
excogitarunt? Sane, longitfimae
dura-tionis praeterlapfx memoria adeo ob-literari denfisque infcitiae nebulis oc-cultari non potuifle videtur, quin vola
faltem apveftigium aliquod fuperelTet.
Quodtanti vifum eft Lucretio^),ut ex hoc unico mundum fatisrecentemefle
intulerit, dum cecinit:
- - - Sinulla
fuii genitalisorigo
Terrarum& coeli,femperfa aterna fuere,
CurfuprabellumThebanum & funera Tröja Nonalias alitquoque resceiincre Voeta.
a) Lib,
§. VII.
Cuicunque adhuc volupe fuerit,
in natura & indole allatorum argu¬
mentorum accuratius
expendenda,diu-turniores ne&ere moras,faaIe
confta-bitjcreationemillam aeternam antiqui*
ori pariter ac recentiori a?vo, mutuis
animorum motibus maxime agitatam, fine dniXoyia,vixconcipi pofie. Et quä-quam huic charybdi, tot opinionurrL*
flu&ibus acftuanti, non lubentes
na-viculam noftram applicemus,quia ta»
men provincia nobis impofita eamfi¬
lentio prorfus prasterire non
fa--&S ) O ( $£»- «J
ciemus, Hcic ut omnibus inutilibus
rixis föres praecludantur> in
limino
notandum , in eocardinem verti •> an talis fit rerum intrinfeea natura atque
conditio , ut ab aeterno creari potue. rint ? Eandemvero non ita compara-tam efle inde evincimus,
quoddeo-mnibus rebus creatis fine minimocon»
tradicfionis metu hoc diei potefl : r,v
c ti üx ycrctv5 percreationemautem
im-tium exfiftentiae fuae na&ae funt , quae
momentum aliquod omnino requirit,
quo ex t£ poy uvcti ttqcs tc eivai
tranfie#
rint j cum ratio noltra , intenfis licet
omnibus ingenii nervisjconcipere ne# queat, quomodofine initio exfiftendi, elfe veicreari potuiflent. Pondus
hifce
addit malleus ille
ArianorumAthanafi-US a ), itaIoquens: Non potuerunt ea qua
fatta funt ab aternofuiße: Siquidetnex
non*Entibus emerferunt, nec erant, an-tequam fierent: autem non erani#
antequam ßerent•> quomodoilla exißere po•
terant cum Deo femper exftßente ? De*
inde, admiffa hac creatione arterna-,,
vei daretur aeternitas cum principio, cum creari ab aeterno nihil aliud fit
quam ab aeterno incipere, quod
af-fertum ipfum fibi cornua obvertit;
JÖ ) o (
vel aeternitas operis, arternitati adjun~ geretur aüdoris,cum inceraeternum & * -aeternum nulla deprehendi poffitdiffe~
rentia: creaturam autemDeo coaeter*
nam ftatuere , reda: rationi prorfus cbntrariurri eft. Circa has & (imiles
ratiöcihatrones, cum aqua rolzI£ eW -TiÄippene haerear*diftindione iliamter
Séternu independens& dependens
hif-ce laqneis fefe extricare fatagunt; quä
tarnen exceptionem elumbem efTe
ju-dicatimmcrtalis memoria: Fechtius b\> *
dicendo : JEternitas dependens
-pvhov cfl: Slut enim quod dependenter ab iterno (fl> aliquando nihil fuit,
aut non fuit , fi nou fuit, ergo nec cre~ '
atumerit , cum creatio fit
produ-Uio rei ex nihilo. S't aliquando nihilfuit
'& tamen fuit ab eztertio7 tum eadem
con-fequentia aIiquid durare potefl in äter»
humt & tarnen recidere in nihilum»fhiod
'efl contradiclorium•
a) Grat. 2. cont.Arian, dt,Ahr.Calov lo
inSyfl.Loc. Tbeol. art. j. de creat c. t 6)^
$.p> m.yip. b)Pbiloc>Sac. in § $.exTheol,iok
§. VIII.
Quod vero ad abfurdum provocet
Philofophus, fuilTe aliquem motum* ; ii moveös & mobile ante- moturn ex- 1
ftitif-4&S. c?
fb'tiflent, primo priorem,quo aflteru«
trum ita mii a;um eft, ut pofteatarn
moverequam moveri podentjid fane
gratis adericur: Cum Deus utomnis
imperfeétionis expers, ita femper
a?-ternus',& nunquam alms aut aliud fit.
Nihil enitn unquam produxit, quod
non ab aeterno producere voluit;ut
vero quidagat
, quod anted non egerit9
ejusmodi mutatio eß, ( fi mutatio
diten-dafit) quam^fiqua omn'tnoarbitritpoufla»
fepoileat
, fubire neceffe efi a). EXqua
igitur marre, Ariftoteles » hcc fen*,
tentiae rnonitrnmtibi natumeft,utideo
qtiia Deus mundum fabricavent, &
multa ab aeterno non fa&a , in tem¬
pore fecerit , ipfum rnutabilem
cogi-tares? Intuere potius libero animo & debita attentione illam trternanu fapienciam ac lucem mentium; pro-feclo nullam in ea deprehendes jm«
gscÅÅctyfjf; nullum et7rco-)iictff-pict
l'nvcnies. Creatio enim mundi nondt
in ipfo, ut in fubjedtoj' fed ab illo y
ut efFedtus.Quantum ergoartifex
mu-tatur nobile exftruendo aedinciunw
quod antea moliri conftituerat; tan-tum) immo multo adhuc minus,
ig o
terna Dei voluntas per rerum
produ-dionem variabilis fada eft. Si vero
mundo nondum creato mutationem
tribuas, perinde
eft,
acfi
altiflimum
(ilentium auribus percipere, &
tene-bras denfiflimasoculisufurpare velies.
Qua enim ratione mundus
nondum
exfiftens mutetur, cum non-Entis
nullar qualitates, nulla:
affediones
fint,intelligi non poteft. Adeoquo
fpeciofum hoc argumentum
iltod
tan*tum evincit* nihil fine caufia
fieripo-tuifte , & primam
aliquam
cauftam»
infinita virtute prxditam ,
exftitifte,
aqua omnia
efientiam
>vitam
&
mo-tum habent.
a) Park» de Deo & Prov» 4» p. m, 412
J. IX.
Ulterius, fi detradö cortice, hoc
argumentum penitus
perluftremus,il«
lud totum, quantumeft , naturam
&
jndolemcauftarii neceftariarum olere deprehendemus. At in
condendola-xiflimo hujus mundi Syftemate^ quo
nihil pulchrius , nihil
ornatius
eile
poteft,
fumrnam
fapientiam
,confili#
umqj fummum ad
oculura
demonftrayit
o *P
wQéoTctTog ejus A*ifMiS(>yee. Quicunque
enim vel motus corporum cceleftium exadtiftime fibi conftantes , vel glo-rioias terrae fcenas divinaefapientiae ra-diis undique Tplendentes, Vel vaftifti*
mum Oceanum accuratiori mentisa-ciei fubjecerit, ilie Divinae fapientiae
magnitudinem nunquam fatis
demira-ri poteft. Certe mortalia & immor-talia, animata &inanimata> caeleftia & terrena , maxima & minima,
ean-dem nobis veluti rpanibus attredlan-dam & ore celebrandam ekhibent. Imo d<TTaÅcLKog TvQhoTi(>ös fit, necefie
-eft,qui (umamCreatoris in Iis produ«
cendis libertatem, optimumque con-(iiiumex eorumquantitate,
qualitate,fi-tn,motu&c. cernere nequeat , cum
effedtus manu quafi ducat ad cauffarn,
& opus opificem demonftret.
Lubentes quidem concedimus, in.» terminis implrcare, Deum quiodpiam
agerc,nifi quodfapientiffimum &Opti¬
mum fit ; hoc tarnen nihil
Phi-lofophum noftrum jüvat* Ted contra
irrefragabiliter arguit» omnia
liber-rimae cuidam & fapientiflimae cauflfas
originem dcbere, Eft enim haec
20 •*§!) O (
Iis neceflitas, quae cum fumma
liber-tate optime poteft confiftere. Hgregia
funt hac de re verba Clarkii a). Tb<e
only Foundation of tbis Neceffity, is fuch
an unalter able Reffitude of Will andPer¬
fektion of Wisdom, as makes it impofßble foraWife Bcing to refolve toäffFoolifhly»
At nulla edet contradifåio, fi
fuppo-neretur , vel quantitatem corporum
cceleftium cum globo noftro terreftri
digito majorem aut minorem edepo*
tuitfe; Oceanum uno pede magis aut
minus profundum; montes uno
pal-mo magis aut minus altos , veJ etjam
numerum fpecierum fenfibilium aut vegetabilium a prüfend difFerrepotu-ifle. Audiamus iterum Clarkium b):
llßho, inquitj teitbont blushing dare
af-firmy that neither the Form, nor Order>
nor any the mtnuteß Circumfiance orMo~
deof Exißenceofany ofthefe Thingscould pofftbly have been in the leaß diverßßed
by the Supreme Cau/e.
a)In the Demonßrat. ofehe Be'tng and
attr. of God.p, in» b)Ibid.pag. top» §. X.
Miffis aliis omnibus,fatis validum
argumentum noftra
ipforum
o 21
r ^
platio nobis fubminiftrabit.Quicunquc
enim intimos animse fua: receflus fol-lerfiori indagine rimetur , propria_,cognofcet experientia, fe libera agen-di facukate pra?ditum etfe, ut pofitis licet omnibus ad agendum requifitis» adionem velie aut nolle^, fuspendere
aut diverfimode pro arbitr.io
fuscipe-re poflic. Secus fi föret, nulla ratio
virtutis, praerrtiorurn paenarumquo
nulla; fed omnium meritorum deli-dorumque permifta föret
&indifcre-ta confufio. Si ergo creaturis , qua:
refpeduinfinitac Majeftatis divina: funt
-|j
•P80
&a)
b)
&3D
0»
tamnobilis
praeftans competat perfedio ;
quan-to magis Perfediffimo Numini, &
gradu quidem excellentiflimo,
adfcri-benda venit} cum nihil in
effedure-periatur , quod non in cauffa
praeex-ftitit , vel formaliter vel eminenter}
feu ut ore loquar Ciceronis
Chrifti-ani d) : Quicquid eft, quod habet
ratio-nem , ratione fit örtum, necefre eß. Quinimo fublata libertate divina,quam
triftis , quam miferanda & luduofa
K föret humanarum rerum facies? O-rmiis in mundo pietas* omnisreligio
** 4M ) o (
$&-& juftitia,utpote
fruftranea,
pedibus
calcaretur.Hifce digitum intendit Ed.Stillingfleet, dum dicit e): If
the
World
did of neceffityex'tfi, then Godis no
free
agent* and iffo, then
all
inftituted
Re¬
ligionis to no purpefe J nor can
thert^
be any exfpettation of reWard, or fear
of
punishment from him ,
1vho
hath
nothing
eise to do in the World f hut to fet the great rvbeele ofHeavensgoing*Porro>fi
Deus non eflet agens liberrimum,fi>
eri non pofiet, ut
quisquam
effeftuum
ejus efTet finitus.
Probat
id
Clarkius
bot: rpodo f)\Since that Wich atts
necef-farily, cannot govern or
dirett
bis
olvnAttions y but muß neceffarily producta
wbatever can be the Effett or Produtt of its Nature t 'Tit piain, every Effeld of
fuch an Infinite Uniform Nature ,
atting
every where neceffarily alike\
muß
ofne-teffity be Immenfe, or
Infinite in
Exten-fion: And fo no Creature
in
the
Univerfe
touldpo[fibly be Etnite} Wich is
infinitely
Abfurd andeontrary to Experience.
De-inde* admifla hac hypothefi, in quo«
Übet effe&u e. g. in motu »
pro-ceflus cauflTarum & effeduum in
mfi'
-*§3 ) Q ( 14»- »} fine aUqua
cauffa
originali
ftatuere-tur : For if there bo no Libertyany Tobe»
rei thenthere u no Agentj no Caufeyno Mover, Princ'tple , or Beginning of
Mo-tion any\vherel Every thing in tbe lini¬
verfemuß be Paffive, and,nothing Attive>
Fvery thing Moved, andno Moverj £-very thing Effett , and nothing Cau[tj>y ut dicit modo nominätus audof g).
a) Pfalm. 39:6, b) ib.v. iz.Pf.6zt/0.d)
Lattant.de ira Dei. c. 10.e)Orig. fac. Book.
3. ch. z> S. 1, f) In the Demonfi. ofthe
Being. &c. p. nz. g) d> l.p. uj.
§• XI.
Alterum argumentum , quo tan.
quam clava
herculea, hane
fuam
mun¬dixternitatemdefenfitatam
voIuitPhi-lofophus, hoc eft: Movctyctgtxtct,
S'stb-ovevÅoyu?> oou>
'tm
7to?h.toV q Tmvru) ogca-' fiev v7r(x<g%oy7a1 a), Jam vero, quiana-fci & denafci , oriri &
aborifi,CQm-munem rerum fortem effe,
quptidi-ana deprehendebat experientiaj nec
quicquam prtum
vel
coagmentatum-.effe , quod non Iongior dies,
rerum-que confedrix
vetuftas, ft^rnat
&cor-rumpat; hinc
foecundam mundi,
ut*4 ) ° C
poté eandem femper naturam &
fa-ciem fervantis? deduxitactemitatenijj
cum tarnen inde nihil aliud arguere
potuerir, ntfi quod prima rerum origo
ab bodierna longe diverfidima fuerit. Hutc etiam conlVeto naturae ordini hafales fuos debet notiilimurp illud& univ^rftle ejus 'principium: ex ^
ev-twv yivecr&cii, ctJvv&Tw. Quod ia;iHn_» fi accuratrori examine difcuteres , e
vefbgio apparebit, non efTe
univer-falster verum. Nam quamvis utraqj
largiarnqrmmU: ex mhilojeu ex nulla
praeexfiftente materia nihij
fieripofTe
per vires naturales , quetnadmodutrLinihil» quod äliquando nihil fuit, po.
teft a fe ipfb & dne cauifa
efficien-te inflatum Entjs transferri hoc ta¬
rnen Deo tanto minus obeffe poteft,
quanfo certius conh:at , eum pofTe_,
/ v
V7Tg(> 7T'CLrret 7rotyi<ra,i vire(i en Trevarns , a>y
»ms/AtTct, voOtpSyt>)\ Nui infinitam ejus
potentiam noftra imbecillitatemetiri,
&fappreminenrem magnitudinem
vir-tutis t£ Kvgix TrujTQxoaTogos adeo
artftis
cancellis ircunfcribere velis , utwltra communeir* humanac adlivicatis
) O (
fphacram , hoc
eft,
fine
materia
8c
irr
firumentis, nihil facere potTet; quodHobbefianifmum , omnipotentiam
di-vinam inter terminos nihil
fignifican-tes referentem> redolet Si enini fine
ope & concurfu materis
nihil
mohrt
pofikr^ per
lllud
ipfürn
illimitata ejus
potentia defimretur,
eademque
hoc
modo finita &infinita e(Tet, quod
re-pugnantiam
involvit
fole
clariorem.
Concedjnrus»Deum non facerepofife,
quae fierifimpliciter
repugnant 5 creatio vero nullam involvitcon-tradi&ionem ,* non ex parte Dei ,
v quia in ejus conceptu potentia in¬
finita necefiario continetur ,• nom,
ex parterei, quia non
afierimus,
mun» dum eodem momento efie &nonef-fe, nec eum exnihilo per nihilum
cre-atum dicimus,* fed contingens
quod-eile)exliltentiam accepine. rraecerea^
fi,quod mens,quod ratio
,quod vis
&
poteftas , quod
follertia humana
effi»
ccre poffit , tantum fit, ut haud rar»
vel admirationem noftram provocet»
i6 o
velfidem fuperet,q«anto magis fapien*
tifiimum Numen to, py oms, ag ovto, fine ullo labore & moleltia vocaro
potuifle
cenfendumeft.
Huncinex-ftauftum porentiaedivina:abyßum cum Ariftoteles non agnofceret, aut non
admitteret, ut plurimi exiftimant t),
& fimul Epicuri mundus a rortuito
a-tomorum concurfu ortus, ipfi nimis
ctÅoyofvideretur5 faftum inde elfe
au-guramur, ut ad hoc
åtpiÅc&oCpcv
do-gma prolapfus fuerit; cui fabuiofa
et-jam yEgyptiorum antiquitas manus
au-xiliares ferre, vel faltem anfani do mundi arternitate cogitandi,
fubmjni-ftrarepotuit. Reliquis argumentis
A-riftotelicis immorari , brevitati
litan-tibus non vacat, neque eft neceftc >
cum plurima ejusmdolis fint, ut
nul-lo licet externo ariete impetita, ipfa
fe eve rtan t.
a) de Cccio L. /. c. 10. b) Eph. 3. 20.
e) vid-, QuenBed, Syft. Theol cape iq.S. 2.
G).i.& Buddet Theol. Dogm. L.2.c.2,§./,
§. XII.
Si autem pernullam potentiamfieri
potuiflfet,
ut aIi quid
exnihiioproduce-tétur, prona inde fequeretur
quen-) o C ^
vj
quentia ,
omnia
Entia
realia
non
fo-lum »ternaefte,verumetiam
exfiften-tiam neceftariam ipftscompetere $ cu¬ jusreifalfttatem
paucis
jam
aperiemus.
Ne autem vcl minimum locum
cavil-Jationiautexceptioni
relinquam^
fuper-ftitem , quid
neceftarium,
quid
con*tingens fit»
prarmittendum
eft.
Ne¬
ceftarium icaq;
Metaphyficis
idem
eft
acprorfus
immutabile,
quodq,*per
nullam
potentiamt
alicer
quameft
>conftitui
poteft, proprer
apertiftimam
inde"
fe-cuturam amÅoyuv.Contingens autem ,
cui quidem exftltere non
repugnat
5
fine tarnen omni contradidionisfor-midme , aut ipfa ejus
exfiftentia,
authaec vel iJia
poföij
6cexfiftendi
ratio
negari potelt. hhnccuicunque
noib
graveeft, memisfuar
alls
ampliftimam
rerum naturam pervoJare ,
ei?
poft
accuratam ejus s^euvijaiv,
facile
con-ftabit, nyllamin nngulis partibus
de-_ prehendi
pofte
caufTäm,
cur ea 9quac
nunc exfifiennam habent ,
eandem.»
femper
habuftle
,neceftum
fuerit,auf
curnonpoftentnon
ex(\liere,Fordbfofo~
te Neceßity ofExißingyand
aPofjibility
of
not Exißing, bemg ContradiftoryIÅeas;
°
'tis manifeft the material World
cannot
Exift- Neceffarily, if Ivithout a Contradi¬ tion tve canconceiveit eithernot toBe-,or to be in any refteB
otberWifethanit NoW isa). Quin potius,fiquis
pejfeclionem
illam omniumprarftantifiimam ipfis
ad# fignaret, a fumma impietatis pariter
ac ftoliditatis nota, vix Iiberari
pof-fet. Luce enim quavis meridiana cla-rius eft, attributa divinanexuadeoar. éfo Scin omnemxternitatem
adeoin-di(Tolubili inter feeffe conjunfra,utqui
unum eorum Deo attribuit,
reliqua_*
omnia ipfi adfcribat, necefle fit. Ad eundem modurn, fi rebus creatis ätter¬
na corr.peteret exfiftendi
neceffitas,
illac totum divinarum perfectionuro
complexumeodemjure fibiarrogarent>
quod nemo, nifi qui
Kogoißx
j;AiSicots-gog & omnem prorfus rationem
exue-rit , illis vindicare fuftinuit- Hac e-nim egregia fcilicet
opera, omnisin¬
ter Creatorem & creaturamfublata fö¬
ret inatqualitas
, ambobus necefTario
exGftentibus. Buttofuppofe
any thingto
Exift of it felf Neceffarily, Wieb hath no
Neeeßty of Exiftenet in itse\vnNatttre, is
) o ( 29
flainiyto fuppofe, that Necefjary Exfiftence
ofit1toQomcfrom K'othingfftnceitcould
nei-tber proceed from that Thing itfelf? vor yetfrom any thing eife b).
Porrot fi fapientiflimo Conditori,
poft inftitutam femel naturam
mote-ftum non fuerit, eandem ira mutare,
ut ex arida virga ferpentcs & ex mor«
tuo pulvere
infefta
exftiterint,multa-que alia pera<elus miraculofos operari»
de quorum veritare dubitare, nulio
modo nos finunt oracula divina falH nefcia, quanto magis credendum eft>
potuiOe eum in prima rerum
produ-«ftione, pro optimo fuo arbitrio, hane
rerum naturam sraAt/^oir«* vanare ?
quod tamen impoflibiie fa&u fuifiTet,
fi eidem necefTaria cornpeteret exfi-ftentia. Atque ex hoc etiam , quili-bet facultate dijudicandi praeditus, faci"
li negotio colligere poteft, hunc mun-dum per modum radiis folaribus
äv&-Xoyov & dmyzctlae a Deo non
erna-naile: nam praeterquam
quodnullain-de materia emanare potuerit, ubi nu!-la fuit, nifi Deum quendam
orapajucoy
per raeruin rationis ratiocinantis fh
*o ) o ($&*
gmentum tibi imaginari velis ; natu¬
ra Dci & folis infinitis a fe invicem_> r ^
leucis diftant; adeoqueut nervofe pro
more fuodixit Celcberr.StilJingfleetc)
1
Were God of the nature of the fun } it tvould befo Ivitb bim, or Yverethe [un of
tbe nature of God, it \vould not be fo tvitb it. But tbereis thü väft Differ en'
ce bet\veen them, that thout>b God be
Eßent'tallyand Neteffarilygood^yettheCom¬
municationsofbisgoodnejfare the effecl of bis IF'tü and nottneerlyofbisnature.
Atque heic rivos claudere cogimurj
Quamvis enim jucundum föret, in
a-mceniifimumlaxifTimumque hunccam-
(|-pum longius exfpatiando, rofas &
flo-res undique carpere;
quum tamerL»
brevior cenfus impediat & manum de
tabula revocet, B, L. qua par eft> mo-deftia rogamus, velit haec pauca, te-nui Minerva exarata, meliorem in
partem interpretari. De cetero, ex
intimis animi penetralibus vovemös? felitarternus il le Dut& moderator
re-rum, laceram no-ftram ratem, in x~ '
rumnofo hujus virae falo,
inter fcyllam
&charybdin,
inter fyrtes & fcopulos?
-fclH» ° 31 flu&uantem, ita dirigere, ut poft o-A mnes hic devoratas moleftias, & poft
fuperatas
tandem
caligiriofas
dénfasque
leti umbras, in tranquillum
aiterni-tatis portum
perveniatj
ubi
hülli
tur-bidi aftus, nulla JEoh vehementia,Ted omnium calamitatum malorum*
que
jucundiis
érit
&
aeternus FI N IS.a)Ciar1t sDemonßrctt.ofthe
Beingand.tfc.
p. } 5. b) CudWorth'sIntelleUual Syfiem
of the Univ. I. part. Book 1. ch.4. p. m. p6y. c) Orig. Sac. Book 3, ch. 2. S. 7.
|H
-S. D. G.
$ia
éfn
trogna
informator.
2 ftartoer&cnffapf/ptT) fjtm ejmqmtit/
Sic pon cjafenjltmip di' ci?cfomnut ttU/
2pef ar/JP>ci'VCandidat, liwat»;*ntitvtfa »f& €it Cßldlart 4>vof/ et Jan©irefavraer arfacil. 2f;c fiafvöalange nogfovftånbcfé dgga jttpaf
^d futtüa tvetteté ften/tr.cbFtinfifapS oljont5Ff/
€Dtcn ff&nf il;c i;tDetttat ffarpf/ od) mei) (io?
mSfcafoft/
Södjmdft' tl)tti!jl«/at tl)c tumtat cj begripaf,
<£j Ariftoteles,fafl ()att ttog {j&gfj|g fnnngflt/
frinnatgrttnba ut
t|e
ofivantaSbentdf/2p bemeé l;an ccf l)k aj <i'ttfem intet tö(/
Sitfjan fin bidtet l;ar pä Idrbanmiben tanngat«
#nn$ n>ar ett bteft* mentjjet dr fant alt (jftaö,3
ffrifroer/
2t) blificcrdfreen fant f;roat> jagparbicrfmrö
fpa7
Sit (gber fattning ffalftn ratta Iking fa/
3?at'fguutng^Drottenfnartfm'tvänntr fi'wt-(|cn giftoer.
S?ttrar fdlcbeS jtn fdgncb
EMAlttJEL SAHLGREEN»