DIVINA MUNDI C0NSERVAT10NE.

/9

15 v '

D. D-

M E DIT AT JONES, DE

DIVINA MUNDI C0NSERVAT10NE.

Quas,

Venia Ampliflf. Facult. Phil. Upf.

PR^SIDE

Dccr. PETRO NICOLAO

CHRISTIERNIN,

Log. Sc Metapb. PROF. Reg. & Ord.

Piiblico Examini Submittit

CAROLUS NICOL« BERGVALL,

Öftre • Gothus.

In Audit. Guft. Maj. D. XIV. Nov. MDCCLXXVIII.

Horts ante tuend♦ Solltis.

La Nature tft eß _{pas nne} Machine.

Diderot.

UP SALINE., Apud Joh, Edman, Direft.

S:/E R-.iE M:TIS

MAG NM FIDE1

JUDICI PROVINCIALI CONSULTISSIMO,

GENEROSO ATQVE NOBILISSIMO _DOMINO

O- GUSTAVO

SPALDENCREUTZ.

S:^: R:.ZE M-.TIS

MAGNM FIDEI VIRO,

PER OSTRO-GOTHIÄM _JUDICI PROVINCIALI

CONSULTISSIMO,

GENEROSO ATQUE NOBILISSIMO DOMINO

D™ JOH- ^ADAM.

SPALDENCREUTZ,

PATRON IS SUMMIS

SACRUM.

4*

# # 0

Qne f elev e mes Yeux vers le; Cieux\ ^{ou que} je lcs promene nutour de

moi fur la terre; ou que 111 e repliant fur moi memc, je fajfe attention

d

qni fe pajfe ^an ded ans de moi; t out prefente d mon efprit les plus fortes raifons de Soupconner V exißence d' une premien caufe intelli¬

gente , principe volontaire & Confervateur libre de tont ce qui eß.

Jerusalem,

Divinam iasque ibidem ^{dari vina,} obvias ^qua res mundum univerfum fingu- confervat, quavis Sacra-

rum pande&arum pagina edo&us, (impÜci revelationis

lade adfirmat Chtiftianus. Philo lophus vero, cujus eft ex

diligenci pbrenomenorum comparatione & indu&ione,

propolitiones generales eruere, atque ex his principiis

legitimas conlequentias deducere, ratiocinando ülterius progrediens, vetitatem hanc firmis juftoque & nafurali

ordine connexis argumentationibus deroonftrat, adeo ut

nemo, cui adfenta mens Sc a prajudiciis libera fuerit,

de ejus certitudine dubitare queat. Quicunque res con- ditas & confervatas nunquam curatius paulo confidera- vit, vix ullam de Creatore Sc Conlervatore cogitatio-

nem babere poteft: Sed quo melius & adcurafius res

produ&as, finitas & mutabiles perpendimus, eo clarius

& certius de omnium Auftiore aeterno, infinito & im- matabili meditari vslemus. Specimen itaque edituro Academicum, mihi animus eft, meditationes qualescun-

que de Divina Mundi conlcrvatione in medium prola-

tas, publieo fubjicere examini. Quas fi cui placuerit o- culis perluftrare, is fciat, vel'm, nie in (cribendo brevi-

tati quam maxime ftuduifte, dura in curtara rerum mea-

A i ruta

4 De Divina

rum fupelleåilem introfpexi; & hac de caufla ingenio-

li mei primitias, tanto faventiori cenfura; impenfiüs com- rnendo. Id cavere ftuduimus, ne in explicanda Natur#

confervatione quidquatn admiteamus, quod vel Divin#

Majeftati inconveniens, vel ordini rerum creatarum mi¬

nus confentaneum deprehendatur. Pr#terimus jam ar-

gumenta Providentia Divin# Metaphyfica, a perfe&io-

nibus Creatons unice petita, quia tritiflima funt, 5c mi¬

nus animum conomovere ac ftringere videntur, quam adtenta confideratio ipfius Natur#, in qua opus & re¬

gimen Summi Numinis clarifllme Sc quotidie occurrir.

§. I.

Quamvis ordinem rerum natnralium integrum vajiißimum} oculus bumanus in maximir mu

tnimis plene perfpicere nequeat, tarnen in fragmen«

tis variis qua? objervamus, tant a zf tam admiranäa

cum maxima varietate zf perpetuis vicijfitudinibus eonjunbta deprehendhur conftantia, ^ut hunc Hinu¬

nter abihum caußarum Sf effeciuum earumque muta«

tionum ordinatum curfum, neque cceco cafui adfcri.

here> neque ab immutabiü quadam necejfitate deriva*

re queamus, fed eundeni Supremx intelligen-

tice, potenti^ Sf bonitati acceptum

} efer re cogamur.

Manifefla efl h#c Natur# connexio, quod animalia

nitantur vegetabilibus, vegetabilia terreftribus & aqueis particulis, qu# fuperficiem telluris cingunt. Globus terr»

aqueus una cum reliquis planetis, ordine inconcusfo circum folem volvitur, a quo vitam veluti mutuatur, in-

deque anni partes, dierumque ac no&ium viciflitudines

ftaris vicibus commutantur. Syflema corporum ccele- üiuoa fpatio & numero fere immerium, arcana vi in

va-

Mundi Conjerväiione.

vacuo fufpenfum tenetur, & mirabilis eft in motibus e-

jus harmonia, ut nulla coliifio accidat, etiamfi cometae

diverfis diftantiis & direcUonibus, per orbitas planetarum faepe tranficrint. Tellus in curfu fuo lunam comitcm ac~

eepit, etiamfi infcrdum propior, celerius procedat, in-

terdum a nobis remotior, tardius moveatur; tamen ma-

ris fluxum & refluxum, ac plurimas atmofphaerce vicifii-

tudines in globo terraqueo regulariter efficit. In Regna

minerali, licet rudis tantum indigeftaque moles ac par¬

tium confufa mixtio plerumque deprehendatur, tamen

in fpatho, chryftallis & falibus, conftantem formam &

figuram obfervamus. Vegetabiiia per individuoFum ör¬

tum, incrementum ^, propagationem, multiplicationera

& deflrudionem, novum Spe&aculum nobis offerunt,

in quo fapientifllmmura ordinem ^non pofiumus farts mi~

rari.. Etenirn multa vegerabiiium millia, in diverfis ter¬

ra; plagis hofpitia obtinuerunt, ut alla in Indii3 ^P alla in

Temperatis zonis, alla in Alpibus & ad Polos crefcant,

H&c fingula, quod ad fiuas ftationes diverfa funt; aiia-

que in mari, iacubus ^, paludibus, vallibus, campis, col--

libus, rupibus, umbris vigent. Ex his porro in fuo lo-

cata folo, alia in arena, alia in argilla, alia in humo}

florent. Qu» in eadem terra fparguntur, & eadem plu-

.

via humefcunt, attamen radice, cortice, foliis, floribus,, fru&ibus, odore, colore & fapore innumeris modis di- flinguuntur. Singula a fuis fieminibus oriunfur, ^unum- quodque inträ certum temporis intervallum ad maturita-

tem pervenit, feie multiplicat & moritur. Nonnulla vere, alla »flate media, cetera autumno, tempus vigendi flo- reodique fibi adfignatum obtinuerunt, Qu»dam quot- annis pereunt & renovantur, nonnulla per fecula perdu-

rant. Qu»libet planta propagatur & provenit ^a fua ma¬

tte, h»c a fua, ab ipfis usque mundi primordiis; & in fingulis his familiis, primae cujusque plant» yires, ftru-

A 3 &ura

6 De Divin a

&ura & indoles continuatur. Inter omnes non tantum eft perfeftiffima harmonia mutua, verum etiam cum

reliqna natura amiciffimus concentus; maximam ubique confpicimus varietatern, qu« tarnen uniformes natur«

pegulas conftanter fequitur. In animalidm ftru&ura, in-

cremento, motu, duratione & propagatione, majorem

va ietatem , majusque artificium natur« fcrutatores faci-

le animadvertunt. Partes omnes corporis animalis, pr«-

cipue humani, inter fe invicem & cum toto, exa£tam fervant proportionerna quaslibet occupat locum fu« fi¬

gur« & funftioni convenientem; earum difpofitio & com nexio fecundum leges mechanicas & hydraulicas, aptifli-

ma eft producendi mutationes & motus ad corporis com lervationem & perfeftionero neceflarias: in effeftibus di- verforum _organorum pulcerrima eft harmonia, qu« non

uno (olum minuto, die ^aut menfe, fed _per plures f«pe

annos fubfiftit. In _corpore humano difficultatem & per- fe&ionem auget organorum in minimis partibus diver-

la & fubciiiftima conformatio, ^ut plurim« aciem ocu- lorum fua fubtilitate efFugiant, omnes tarnen ad confer- vationem & commoda totius animalis miro concentu

conferant & confpirent. Pr«ferea fabrica corporis no- ftri eo eft mirabilior, quod nervi & mulculi molliflimi, ingens robur contineant ^, cum e contrario in macbina artificiali, partes fubtiles fint fragiles, & vis motrix in partibus craftis ac duris maxime refideat, Omne animal vivit, fentit, fefe pro arbitrio movet, aliorlum pergic, quoties impedimenta in via offendit, qu«rit alimenta, coraedit, digerit, refarcit ea qu« per transfpirationem a-

mittit, atque ftupendo rncdo

in naturam anima'em

corporis fui commutat diverfa _{corpora, qu« ut fuanu-}

trimenta eligit ac ingerit, & fingula convenienti loco &

debira proportione corpori fuo intus adjungit. _Ideoque

.corporis humani ftruftura, macbinas artificiociHimas, per-

fe-

Mundi Confervatione. 7 feflione longiflime fuperat. Singuli animalis viventis

mufculi (unc org mici, irritabiles & a£livi. Si fingamus horolögium tanto artifr io adornatum,ut quodlibet pun¬

ktum vilib _ä, «qué perfe&um horologium & magis ad-

mirabile efficefet, quam iliud cujus pars efTet j talis tå-

men machma, utut admiratione dig ni (lim a , longiflime,

tamen infra mechanismura corporis animalis in cerebro reliquisque vifceribus eflet collocanda, in cujus partibus,

omnia motu um genera per omnes dire&iones & diver-

fiflimis celeritatis gradibus obfervamus. Quod fi ergo Athei, in ftatuis & machinis arte humana eonftru&is, atque in comoediis ^ac fcenicis actibus pulcre adornatis, ingenium artificis & auctoris nobiscum admirantur ac

magni «ftinoant, neque eam partium & miitationum ptam combinationera, coeco cafui adfcribere audent; mul*

to minus ftupendam partium & efFe&uum in operibus

coeli & terrae conjunåionem, a fortuito cafu derivare, fl*

ne rubore & paipsbili abfurditate poterunt. Si enim do-

mus aut machina humana, a cafu _nunquam oriri &

moveri queat, evidentiflSmum ede debet, ipfos artifices

a cseco ca(u orcum fuum neutiquam habere pofle. Fin¬

gamus paulisper, unicum nervum aut mufculum anima¬

lis, aut unicum folium herb«, per cafum fortuitum for¬

mari ; quomodo autem multa millia hoc modo in di- verfiflimis fpeciebus coire podent? Et fi partes per for-

tuitam combinationem exifterent, quomodo uniri pos-

fent, & fi unirentur, quomodo in tanta harmonia, pro-

portione & conftanti relatione, per continuas animalium

ac plantarum fucceflivas feries, eodem uniformi ^modo femper fortuito componerentur? Hoc a ratione eo ma¬

gis alienum eft, quo certius conftat, nullum vegetabilis foliolum, nullum pilum, nullamque fibrillam animalis, poft partium difle&ionena, ulla arte chemica reftitui &

de novo componi pofle. In bis natur» operibus & in

qua-

De Divim

qualibet llgni particula, digitum Dei agnofcere & vetie;

rari, homines perfpicacifbmi neceffum babent. vSi faga-

ciilimus Chemicus, lumbricum aut mutcam fe formade

ferio contenderet, quiiibet palpabilem ejus dementiana repreheoderet. Sed ii peritiflimus ac fcientifllrnus arti- fex, culicem, fibrillam, piiuro aut folium ^> nulla indu-

ilria efficere valear, numne dementiilimus merico haben-

dus fit, qui non cantum cuiices & papiliones ^{, verum}

eciam totum univerfum, coelum ac terram, a priöcipio

cseco & ftupido deduci pofle praetenderet ? Hoc idem eft, atque ailcrere, csecum acutius videre, quam homi-

nem oculis optimis inflruåum. Neque ab abfoluta qua- dam & fatali neceilitatc, hic rerum naturalium mirabilis ordo, pendere poceft. Obftat enim immenfa natura; varie-

tas, qua? non unico & uniformi modo, fed per furomam

mediorum diverfitatem Sc mutabilitatem, ad eosdem fines tendit. Sic alia animalia vitam habenc _{per cor} biloculare Sc fanguinem calidum; Amphibia Sc pifces per cor unilocula-

re Sc fanguinem frigidum; Infe&a Sc vermes per faniem frigidam. Alia funt vivipara, alia ovipara; nonnulla ha-

bent plures fenfus,alia pauciores; in perfeclione ^anima-

lium conflantes obfervamns gradus & progreiliones, a

polypis, & Zoophytis usque ad hominem. In prodigio-

fa multitudine Sc repetita fucceflione corporum humano-

rum, omnes facies funt conformes Sc tarnen finguiae dis- fimiles, ut unus ab altera, malefici ^a beneficis, facil©

dignofci queanr. In ipfo uniformi motu corporum coc-

leftium, plurims occurrunt lucceffivas varietates, qu&

cum fatali neceflkat* cotififtere _nequeunt. Idem etiam

pauciffima animalium & plantarum monflra indicant.

Si cafus omnia regeret, monflra Sc irregularia forent in«

numera: at nulla efTenc, fi generatio regulas fatales Sc immutabiles fequeretur. Jam verö pauciflima monflra

%)ientiffime permittuntur, ut natura pulcritudinem ^ag

•rna-

Mundi Confirvßtione. ⁹

örnatura in reiiquis extollant, atque hominöm adtentio-

ni, benignitatera Conditoris luculentius exhibeant. Hinc

fi Athens in operibus & arrißciis humanis apte compo- fitis, ingenium & habilitatena artificura agnofcere cogi-

tur, qua fronte opificis mundani excellenfiam & fum-

mam intelligentiam negare poteft, cum manifefhffimum

fit, ad exafte folum comprehendendam indolem ac ftru-

élurano diveifam animalium, & ad fcrutandum atque

rite intelligendura mechanismum in plantarum & ar-

borum conformacione, ac corporum coeleüium difpofi-

tiene & tootibus conrinuatis occurrentem, longe majus

acumen & profundiorem intelleåum reqmri, quam ad

excogitandss fubtihffimas philolopbicas & mathematicas

meditationes, auc ad invenienda artifieia, ingenii huma¬

nt Tumma fublimitate conitrufta.

$. n.

Quid confervatio Natura, ^a parte verum conferva-

tar um invoivat.

Complexus rerum creatarum ^, fimultanearum & fuc-

cefliv _irum, Mundi nomine venit, & quatenus per vim a

Creatore rebus ipfis inditam, multiphcantur & continuan-

t ir earum mutationes & generationes, Natura vocaii fölet.

Natura enim femper adiva efl,in partium folidarum ac fluidarum motibus & compofitionibus variandis, uc feries

ac (ucceffio plantarum atque animalium cominuetur & in

vigore fubfiftat. Natura? ergo conlervatio comple£frtur

omnem rerum mutabilium ambitum, qua patet ampJis- fimum, primo re* inanimatas & corpora inorganica,

quo prarcipue pertinent corpora mundi totalia, ut Sol,

Luna, aftra, tellus cum fuis fucceffivis motibus & mu- tationibus; deinde huc quoque reterimus confervatio-

nem corporum organicorum, animalium nempe & plan¬

tarum, in iuperficie celluris, terrae, aqu»,aut aeris gre-

B miQ

10 De Divina

mio viyentium, _qua? partim fingula individtia fpe<£ht, partim genera & fpecies ornnes; quatenus Divina difpofi-

tio efficit, ut antecedenna haud exflirpentur, dedruan-

tur aut moriancur

antequam nova individua, (ufficien-

ti muldtudine & fexus necelTaria diverfitate ac propor- bone adfmt. Ha?c ^rerum terreOrium in debita _propor- tione continuario, mirabiiis eft & fapienda? Summte ^ve- ftiäia ckriflirrie exhibet, quia per continuas mutationes efficicur. Mundus corporeus in fiiperficie globi noflri terraquei, efl complexus variarum partr m & fubftan-

tiarum elementarium, quee in certo gradu in fe invicem agunt. Per diver fana conjunedionero & connexionem ho«

rum e'ementorum

oriuntur innumernbtlia ilia _corpora

tk ph^noroena, quorum multkudinem in fdlure admi-

ramur. F gurte, coiores, odores, flores, frudhis, caro,

o Ha, plumae & pili, nihil funt aliud, quam varii efFedlus

horum elementorum, eorumque in fe invicem multipü-

cis influxus. Quoties ha?c connexio mutatur, & partes alio modo combinantur, priÜinum corpus deflruitur, &

nova inde otiuntur individua, _novteque figura? ac mu¬

tad coiores. _{Sic partes corporum} dellru&orum, in a- qua refoluta?, terram penetrant, & femina plantarum in-

trant ac extendunt; nonnullas uniunrur in radice, alia;

ad gemmas, folia, corticem, flores & fruöus forman- dos concurrunt. Poft aliquod tempus, frudtus a vermi- bus aut avibus confumitur, & animaba plantam deton- dunt ac devorant. Hoc modo ifla elementa, alia ratio-

ne conflruuntur, & per natura vim in fibras, mufeulos, offa, fanguinem, ac larvam & papilionem ^coeunt. Hic

avts, bos & papilio, ab alio animali devoratur aut alia Via defiruitur. Partes fejundtae ad aerem, aquam & ^ter¬

ram redeunt, ut novorum corporum nutritioni infer-

viant; & Tic natura? fpedtaculum immenfa ferie & in-

finita yarietace continuatur ^ac perpetuo renoyatur. Vul-

cani,

Mundi Confervatione. ^Ii

cani, terra? raotus, inundationes, procellofa? tempefta-

tesj grandines & morbi, funt artificia naturs, ad elemen¬

torum fucceflivas compofitiones variandas: nsm in ma¬

gni» iflis valfationibus, ^quas fspe efficiunt, ne minima qoidem pareicula evanefcic, nihil inutile evadit, vis ele¬

mentorum immutata perdurat, five partem animahs, planes aut corporis cujusdam inorganici conftituant. Quo- libet autumno folia arborum flavelcunt & decidunt, plan¬

tas naarcefcunt & naoriuntur, ut vere infequente, novo

yigore & ornatu prodeant. Animalium _partes fucceffi-

ve conjunguntur

ex omnibus naturs regnis, qus in corporis animalis formatione concurrunt & congregan-

tur. Habent omnia corpora organica fua anni _tempo-

ra, fuurn ver, fuumque autumnum. Moriuntur, cor- rumpuntur & evanefcunt: partes vero in naturs labo¬

ratorium redeunc, & ad aliorum corporum generatio-

nera perficiendam impenduntur. Quasdam in plantas,

alias in alia corpora mittit natura, nulla fine omni ulu

relinquitur. Et licet plurima vegetabilia in uno loco juxta fe invicem crefcant, nulla tarnen adeo inter lilas

prsvalet, ut alias plane fupprimere & exftirpare poflit, Inprimis adrniranda fapientia & potentia manifeftatur in animalium confervatione, ordinato & mirabili propaga- tionis modo. Per commixtionem maris & femins, ova

plerumque fecundantur, & partes ejus minima?, in ute¬

ro materno, parentibus infciis & fa?pe invicis, in regu- lari forma interne & externe extenduntur. _{Foetus per} umbilicum, fpongis inffar nutrimenta adtrahit, qus per continuas aliorum corporum deftrucliones ipfi adferun-

tur. Hoc modo furculi inftar, in _aqua aiitur & crelcit,

partes folids & fluids

vifcera ^, & omnia fenfuum ^as

generationis organa, convenienti propoitione fua incre-

menta obtinent. Inträ ^certuro temporis intervallum ma- turus evadit embryo, quo fa£to, exitum per arftifli-

B 2

mana

12 De Divina

mam alioquin aperturam, ipfi non tantum parat natu¬

ra, verum etiam novum alimentum in uberibus mairis,

edito in lucem partui praeparaf. Nec minus occulto &

mirando modo, puüi avium, intra cruitam calcaream ^,

a fubftantia ovi fluida, fua ofla, fuas plumas & alas, o-

mniaque vifcera & Organa, regulari forma & parentibus

fimili accipiunt, per extraordinarium & febrilem, cum

ovo communicatum calorem, _{quem natura} (lato ^tem¬

pore in matre excitaf. Hsnc fcena re- um naturalium per reguläres & conftantes eorundem eiementorum viciflitu-

dines continuatur, velut fi quis madae fua; aureas, fin- gulis menfibus novam indueret formam, eamque va-

rio modo, fine diminutione fucceilive fepararet, folve-

ret ac conjungeref. Circulo ejusmodi perpetuo & mira-

biliter adeo in tellnre variato, naturalis volvuntur omnia.

Si jam quispiam animadverferet penicillum, fucceffive

pingentem elegantifilmas tabulas ac picluras, aut ob-

fervaret cultrum, varias ftatuas pulcerrimas forman-

tera

deüruentem & renovaneem, manum autem hxc

inftrumenta mcventem haud perfpiceret; numne pro- pterea dubitaret, quin a peritifluno artifice dirigererur?

Stupidiflimus quisque,fine ulla deliberatione flatim pro- diret, ut auftorem operis iftius propius intueri poflet.

Sic in mundi mutationibus _earuraque conftanti ferie,vide-

rnus opus ornatiffimo fplendore & harmonia corruicans,

ad Architectum vero noftri oculi penetrare non valent:

num vero fana & fimplicifitma ^mens noftra, Opificis in-

vifibilis exiftentiam & excellentiam propterea negare, vel

ån dubium ^vocare poflit ?

§. III.

Aftus conjervandi in Deo, initio zf fine caret0 at- que ab omni viutatione interna immunis

concipiendus efi.

Beus infinito modo a mundo diyerfus, folus eft in

tota

Mundi Confervatione. ⁿ

tota fua exiftentia abfolute neceflarius & immutabilis,

nihil in ipfo oritur, nihilque cellat, nullius rei indigus

eil; Res extern®, per juflum ejus & decretum arternum,

örtum & interitum ac fucceilivam exiftentiam habent,

fine ulla in Numinis decreto lucceffione aut immutatio-

ne. Vulc Deus fucceffiva, & ideo flint & erunt, atcjue

eo ordine fe exeipiunt, quem aeterno volendi actu, Ens

Entium confiituit. Doclrina de Divina Mundi confer¬

vatione, omni tempore eruditis opimam przebuit cogi-

tandi difquirendive materiem, quo circa in varia fenten-

tiaruKO divortia abiere Philofophi, rei tanti momenti per-

fcrutand® cupidi, Omnes quidem inter convenit, natu-

ram produ&am cur® indigere conférvatricis, fed in ipio

modo explicando, multas oiTenderunt difficultates. Non¬

nulli contendunt, confervationem nihil aliud eile, quam

creationem quandam fucceflivam, & noftram exinde er-

ga Deucn Obligationen5! adftruere, conatu haud illauda-

bili latagerunt. Ät huic opinioni plures obilant caufT®,

utpote creationis idea, non nifi produclionem ex nihilo

indicans; difcrimen inter ens & non ens; inter produci

ex nihilo & in exiftendo perfeverare; inter creari fine vi-

tio & exiliere cum contraria labe; a) & prsterea initium

& fioem agendi, in Deo ^perperam fupponit. Nec minus

a rei indole ac Veritäte aberrant, qui virn naturasp con- fervantem

per continuum Dei in mundbm influxum,

explicare volunt. Etenim cum animse unionem cum cor.

pore fuo, per influxum mutuum communiter reprsefen-

tare fblemus, facile graviffimus ejusmodi error ab hoc

incommodo loquendi modo fubnafci poflet, quafi Deus

pro anima mundi habendus eflet, quod etiairo quidam

maiefani contendunt. A flmili _{quoque errore} non lon-

ge abfunt, qui omnes rnotus &C mutationes mundi, Deo

B ₃ im»

a) Confr, Difp. Synod. UpJ. hab, /77^.

14 De Div}na

immediafe adfcribunt, nullamque vim & aftivifatem crea«

turis a Deo dacam eonced ⁿ

putan es res mundi hu- jus, cauflas tantum occafon les aclionum Divinarum eondicuere. Hoc modo Dens facillime cum mundo com-

funiitur, qui tarnen a rebus finitis diverhffi nus eft. Ab altera parte perverle cogitant iiii,qui ^putant Dcum poft

inditam in creatione certam virium merduram, «St ge«

nerales quasdam leges prtefixas, baud amplius curare res

produftas; Icd artificis inftar, opere perfecto ejus e lon- ginquo quafi Ipeclare operationes, non vero ad ejusdem

adtendere mutationes. Si locus aliquis dacetur, ubi non eilet Deus, & ubi inlcio Nurnine aliquid contingeret;

aliquam forfan veri fpeciem prx fe ferret hoc dogroa ; ied quoniam Deus omnibus in locis eft prsfentiflinous, nihilque a fcientia lua reroovere poteft, propria quafi

mole hasc corruat neccfte eft. Ornnes ejusdem farin^e fententias, ^enumerare, inftittiti ratio non permit-

tit. Etenim firmo Hat talo, omnia _quotquot in univer-

fo dantur entia, vidbilia & invifibilia, compofita & fim- plicia, organica Sc inorganica, ^{ne uno} quidem exce- pto, dependere ex Sapientiftimo Dei Sc aeterno decreto, ejusdemque exfecutione, quatenus dato tempore, & a rnediis Divinitus ordinatis ac difpofitis oriuntur, cre- fcunt Sc intereunt. Audiamus quid Clarus noftri tevi Phi- lofophus hac in re dideruit: „Si Dieu a crée ce monde

„il eft donc la caufe aufti de toutes les _parties qui le

„compofent. Il n7 ^{a pu} faire le ^tout, (ans faire ^{en meme}

„tems les parties, Sc il n'a pu les faire, fans les connoi-

„tre, il n'en a pu determiner i'exiftence, Ja forme, les

„rapports,les nfages, les forces, les vertus, les qualités,

J,le nombre fans avoir une idée compiette de chacune

„jusques dans le plus grand detail i & la preuve queDieu

„en a eu la connoiftance parfaite,c' eft que P ^{on aper-} f,9oit jusques dans ces creaturcs que nous meprifons a

„cau-

Mundi Confervatione. 15

^caufe de leur petitefie, la meme fagefie, le treme or-

,,dre, la meme harmonie, ia meme perfektion que I7 on

„admire dans les plus grand objets de i' uniyers b ), Si itaque Dens individua minima creare baud dedignatus fuerit, quanta injuria ejus afficeretur bonitas, fi infequen-

tes rerum efFektus, mutacioues & metamorphofes, ut a Diyino decrero independences fpekiarentur / Confer-

vat profékto Sura mus rerum Arbiter raundura & in eo

omnia, maxima, minima

fimplkia pariter ac compo- fica non ca n tu ra negative led enam pofitive, prout ab

aeterno cui-vis fuum decrevit exiftendi modum & a pri-

mis exordiis tctam fuccefilonum ftriem adtribuit. Ver- fatur vero coafe vacio Divina circa objekla _{pro eo-}

rum indole diverfa, diverfo modo; difparibus enim dis-

pares indidit Deus facu'tates, nunquam uno modo fu- flentandas; cave tamen inferas in Deo clari multiplicera operandi akturo ^, quod mutabilitatem involveret _atque imperfeklionera

id quod de Deo cogitare impium fö¬

ret. Eft omnino Deo non nifi unica voluntas, unieus volendi aktus, & fi diverfa fefe exferat ratione, caufia

non in Deo, fed in ohjekiis queerenda efh Sic aliter confervat Sumraum Nrmen corpora fic dikta organica, fuggerendo elementa & media eorundem fuftentationi fuffectur2. Aliter _corpora inorganica removendo cauflas

nocivas & deftruktivas. Aliter denique entia fimplicia,

quas nec inträ, nec extra fe aliquam deffruélionis habenc rationem, fed fi annihilarentur

efler opus omnipoten-

tis folius Dei. c) Spirituucn itaque fiatum efientiam &

intelligendi, volendi averfandive vires, concefilt Auktor Sumrnus & in operando, grariofo quoqne concurfu ^ac fapientiffiraa Gubernatione fuftentat, adjuvat & in opti-

_

mura

b) Difcours Philojophiques de M:r Jerusalem, traduits de V niemand tom l.p.211.

c) Wall. Pfyc. Rat. §. 7^

16 De Divina Mundi Confervatione.

rrjum femper dirigic finem. Verjncundum quidem föret?

ampiius in amoenu hocce exfpatiari caropo, & per ipecta-

liores eundo _partes, Summam Dei potenriam, fapientiam

& boni atem in confervandis rebus omnibus & fingalis

venerari prarfentifiimam; fed cauflae in limine jatujara

adduto irapediunt, quo minus huic defiderio jara fiat

iacis. Anrea tarnen quam caiamum abjicio, ad Sam-

ni una Numen fupplex confugio, velit, proPaterna, qua mundum & iruprimis genus^noffcrum humanum confer®

vat tegitque, cura & gratia, noftra cogitata, diwta facta-

que fingula, in Summi Confervatoris dirigere.

Gloriam,

Ego jum Deus ^tuus: (dictum Jebovte) corvoboro te, adjuvo te 3 Suftento te per dextram

Juftitice mete bjaice 41: io>