SOPHIA PHILO

2wf e*$

[DISPUTATIO

Do

PHILO SOPHIA

IN GENERE.

V J:

ffquaitl*

Aufpicio in dividuae Trinitatis

In

Regia Ubfalienfiüm Acadcmia

cum

conferifu

Veneranda? facultatis Philolbphicae.

SUß P R JE SID I O

'

Clari^mi & Excellentiffimi Viri

^>

M. MARTINI E. G ES TRI-

N [ [ ^>

Mathemat. Inf. in praefata Academia

Profeflbris celéberrimi& digniffiroi, Praeccptoris

& fautoris plurimunahonorandi*

Unke liberale exccrcittj_gratia public*.

pUcidtfy

cenfur*

cxamjnifubmitto>

MAGNUS MAGNI

Üftorftttdittu

V ESTMANNUS.

Ad dim9.Decemb>in AudttorioGußAviano Anno164

horisJfeptintamatutims.

'atf ^{XI P S A} L I iE»

Ircudebat Eschillus Mattkis.1

J^OÉfs

X f N ⁰ e a

hefis I.

ingenii mei fpecimen aliquod

pa-

blicc eders åatuiflem^>utPra-ceptonbus

meisi c^terisqi, quorum

intcreft, dili-

gentiam mc am,& in Audio

Philoibphi-

co aliqualem, finon

progreflum

,cona*

tum tarnen probarem j opera?

pretiutn

me fa&utum arbitratus fum» fi Theics

nonnulks deJPbilofophia in genere

confcriptas, dilcepta

tionipublica? fubjieercrrL».

IL

Quodutcommodius fiat, &certi eonftituantuf lirai*

tes,intrå_quospräriensdiilcrtatio decurrat; exhibebo Pitt- lofophisecum Debnitionem tum Divifionem.*.

Ill

Dcfinitiovel Nominalk cH: velRealis IV. '

Innominali definitionstria potiilimum veniunt eott«

liderandä, utiunt: i. Philofophia fctymologia five vocis

»oratio. 2, Homonym ia live diverlä acceptio. i. Sy¬

nonymia feualiaatq> allaappellatio.

. - ' V'

Fhilolbphia? Etymologiam fi fpedles, eft illa Gfigin®

Graecaicompoöta

exGrarcisnominibus, <piÅU* _quse

Latiaii

tmorfeuamicitiadicitur_i 6c c«pj#fapicnua«*

A z YL

v i:

Philofophia

igitur

quoad voeem ipfam,

fignificat

fa- pentiae amorem&fludium, feu friendi deflderium. Uodé Ihilofophus erit isdiccndus, quiiäpientiaeeft amatör& flu«

diofusr\

VII.

VocabulumPbilofophias(atteftanteAug. IIb.^4» de Tri.

nit.) vetufliflimusille fcientiarumDo&or Pythagoras pri-

mumintroduxit. Antiquitås énimdi&afuit ncpU fapien-

tia. Ille itaq; videns akum illud &invidendüm fapieotis

nomenhominemveneraripotius, quåm affequi poffe, ad in-

folentiam quorundam fapientum retundendam ^{, rerum} cognofcendarum difficultatem indicandam» atqy humani

intelieäus fragilitatem commonflrandam^, qui antea <n(pei nominabantur, hos, & fe, fuosq; pofterosmaluit coråmLe«

ontioPhylafiorum Principe quam(rvfxsdici.

VIILb

H#c Pythagorarmodefti& venerandae ejus pofteritati

vaidéplacuity&etiamnum intantum placet ^, ut exiiliment

magnum

illud fapicntis

nomen

föll

Deoadfcribendum efle;

aliosveroIiteratos & fapientias fe&atores convenienti ^ma¬

gis nomine, &

fine aliqua arrogantiae

(quamredolet^nomen

«*<$*) nota

Philofophos nuncupandosK

lX?,

Pbilofophiae epovvpUcpiatttarmodis confideratur. Su-

mitur enim /. Utißiml^proquavis^ruditionc&do&riaa, no- flrum intelleCtumperficiente: & fis non modo fuperiores

facultates, ut,Theologia,Jurisprudcntia,Médicina, fed

eti-

am inflrumentales difciplina;> itemq; utss Mechanic*

fub

Philofophia:nomencadunt; Sie Arift.ait,

Fhihfyhum tjfcs

quiömmajcit.

X. _{r ■}

£' Strittipro folaTheorctica

Philofophia,

h. e. pro

fapientia veritatis, quas

contradXticguitur

prudentiaePo^

liticas. Unde Fhilofophus üb. 2 Metaph.cap. /.ait:

fititX**K&i i* , 75V(QifoffvCpicM sRnsfipw ctÅqd&cco"

ktjv: Re&iinquit habet ie vocare feu appellare Philofo- phiam-icientiana veritatis Xüeorcticana^.

XL

Sic&olim ij fapientesdicebantur, qui contemtis his ffebusjquasvulgusToaximeadtniratur, fe totos adftudium vericognofecndij&adrßirabiiium atq> occultarum rerum

inquifitionem& perceptionem contuliflentfutividerc^cft:

cx:Ariß.üb.6.Ethic. N. c*?.

XII.

3. StriBifiimi^xoprimariaPhilofophiae parte1 nem- pe pro Metaphyfica, ^qua, utaitArißot. üb.Metaph.3. c. 2

nuncupatüJLs.

XIII.

4* Philofophiae _voxpropnéaccipitur,prout contra-

dißinguituraüis fuperioribus facultatibus, _nempe prout;

compleftitur difcipÜnas liberales, _quae å tribus fuperiori-

busfacultatibusdißingvuntur, Sicfpecialitcr

Philofophia

Profcßores,

Philofophia

Magißrivocitantun-.

XlVe*

liwuvvpus

Philofophia

alionomine dicitur, ars ar«-

tium,lciciitia fciectiarum₃ alio autem medicioa animi, mortis contemplatio, &c. qui plura hacde recognolcerc cupit» adeatScheiblerum., Cic.autem fapientia ^{non mi¬}

nus quamEloquentiå clarus, 5.Tulc Qu&ß. Philofophiatn

hoc^ornatElogio,ut _{eam apr}eilet ducem vit«> virtutum

indagatricem»

vitiorumexpultriccmu.

A ₃ XV,

)

XV.

Hasede Definltionenominal!»

fequitiif

realis»qu« itt

liiinc modumpoteiltradi: Ptiilofophia ci\ habitus animi»

fx

)dfercntiam

(äpientia &

(pecificam.*.

prudentia coaftans ; refoivitur in Genus &c

XVL

Genusindata definitions efi: hstbitx*, non tarnen in-

natus. Ted acquifitus; etenim Philölophia nobifcucnnon jia&itur,fed crebrisaßionibu^ Scexcerckitionibus ^com«

paratun-.

XVI L

Differenti* fpecifica. ab objecto Sc fins petitur. Öbje*

£tum PhilofophiaeeftomneEns,live Res omacs, tam ne- ceiFariie, quam contingentcs^> qus& naturaliter

cognofei

pofluntjSccircaquasyerfatur humanaa$io.

XVIII.

Qtautemduplex ftatuimus efle obje&um» ita Sc qua- dammodo ejusratione duplexcenferipoteftF/*«, ysri vi«

del. cognitio, & appetitus reda cum ratione conforma-

tio. Iliiusmunus eft fpeculari, undcipeculativa quoq;

dickur» hujus autem agere»

quod

ea quae

hic

traduntut praseeptaagendo exprimsredebcamus, undcPradica

de-

nominatufji, ^e,Adiua: Sapientiaenim

cognicioncm

re-

rum, Prudentiaa&ionemexprimit.

XIX.

Invefligatå fic Definitions Philofophize ^» ejofdent

quoq; Divido» juxta promilTurn» attingenda : Philolb- phkmquidam in Naturalem, MoralecaSc Rationalem di>-

yiduatut Cic.inQuaeft.Acad. Lacrtius iavita Patoais*

&aiJi

piaras:

Quidam inGeneralem &Specialem^»

XX.

Igo ^totem

vsfiigijs Ciarifilmorum Pailofophorum

ialU

infftenr> utpote

coDvenkntiJflGmam

rtcipio divißoneßr ipfj Pbilofbpho varijslocisprch&tam, ab coq; traditam ^»

qua fc.difpcfcitur inTheoreticam JeufpccuiatrvAtw ^quac infus*

fubjeäiconeemplationequiefcit>& fraflicem fcu Jfltvam.

qua? fiiilubje&i

contcmpUticncm ctiam ad

praxin& o-' pus refert.

XXL

Ha?c

Fhilofophis divifio

non

obfcuré colligitur

ex>

Philofopbo üb. Mctap. 2. cap. 1.

ubi

ait:

PhbiJoiophiam1

sedéappeliari feientiara

vcritatis; jwgjprxijf

-riAQ. ««

ÅrjQfiit³ T^CLKVKfJJ spjth

XXII ■

Quaefiverit å nobis quispiam, an bipartita bsec Pbi-

lbfophi£t

divifio fit ftfficiens, prasfertim ^cum hic S®rmo- cinaiis, qu£tertiaPbilofopbia?parsåquibufdam cenfetuiy

excludatur ? cui ^non incpte ita ad quafitumrcipondcri- pofic arbitramur: Philofophos ^eas duntaxat in Philofo- phi» diyifione icientias voluifl© includerc, _quae aliquod

scalis Pntis genus» ob cujus cognitionem» quis Philofo- phus dici poflit, objeßum habent. Cum autcm huju£

mocii difciplinartalc non habcant,jurcmcrito åPhilofö- phks Confortid excluduntur»&pro inftrumcntis Philofo*

phis» agnofcuntuxi.,

XXIIL

Citsågcncralcmhane

Philofiophiae

divifionem ^{> alias*}

folent har qusrftionesmoveri: An Philofophialhcoreti-

caanPrackaprior§mobtincatloeum1? Illam jurc& tnc~

rito priorem icdcin fibi vcndicare fiatuo. A agis cnim hc.mini_convenire exiftimandum eft, utprius ncrit quid

fit* _quam quid agat: Multa deniq; preponuntur inPhi»

Ipfophia Theoretka» qua& fasiuat ad Cognitionen Philo-

Sophia?

Praäics.,

XXIV.

"

- \

XXIV.

Hie

quaerltur,

utraPhilofophispars,Theoretica^an

Pradjca prseftantior ? Qui dam pro hac»

quidampro

illa

pugnant.

XXV.

EgoverobreviterquadHonem itadercido*. Partesh«

varijs cnodisinterfe'poftuntreferri: ^/. Ratione objedo-

rumféu rerum circå _quas verfantur. i. Ratione fuhjc- dorum, quibus inhärent. ^3. Ratione modi proccden-

di. _4. Ratione afus in communi vita. Prioribus tri-

busrefpedibus TheoreticapraTercnda ^, poftremo refpe-

dui Practica Theoretics anteponenda_..

;

XXVI.

Theoretica Philofophia^, eft pars

PhiloTophiae

prior,»

quaeoccupaturcirca^resnecedferiasjfolius cognitionis cau- fa, & in Metaphyficam»Phylicam &Mathcfin dividitur_..

Hifce quidam quartana Philofophiae Theoreticae partem addunt, _quam PneumatologUmyocant. Sed cum pauca adeö fint» qua?nosinrebus fpirituaiibus^ex nobi& ipfis fei-

repofiumus; itaq;noscumArift. ejusq» afTeclisj hanc tri- partitam

PhilofophiaeTfaeoreticae

d?vifioneni retioemus»

Pneumatologiam Metaphyfieaepartem facientesr\

XXVIi.

Mctaphyficaeft lapientia deente* quatenus enseft.

Phyficacorporis naturalis prineipia/ affediones &Tpecies

confiderat, Mathefisautem quae ag?t de quantitate abs»

trada å(ubjedo lecundum rationem; alia pura efl»alia

mixta^.

XXVIII.

Puraeftquaequantitatcra abfoluté aeeeptam

confi-

nerat,& eam veleontinuam ut Geometri*> ycl Difcretam

ut> Artthmetica,

XXIX

Mixta ka di<fta,

quod

partim circa Mathematrca pä?*

ftim circåPhyfica verfétur: lubit habetAßrommiam» Ge&*

gvAphiam &Ojticam. Sunt& alije perpiurim® diieipiin^,

qua: etiam fubMathematiea ^{Icieatia cadunt»} _{quas nunc}

confultd recenfere Tuperfedeo» ut paucis

Phiiofophiaim

Pra&icam taagendi copia detinia

XXX.

Poteft autem ea ita definiri: Philofophia Pra£Hea

eft pars

Philofophi®

pofterior, qu®appetitum hominis in¬

format» fc,

dirigendo

adiönes;humanas>quo civilebonuna

profacultate confequatun,.

XXXI.

Öbjefrum _{hiijus Fradic®} Philofophi®,

funt

fes cöä*

tingentes,

etiam aliquomodo a&iones human®. Circå casenimverlatur, &ad honeftatem hominem informat,

XXXII.

Pinisedhonefta a<ftio>iivefummumBonumillud ci¬

vile:

Philofophia

enim Pra&ica in iola &puranotitianon

acquiefcit,_vid, ^utfpecplativa» fedad actione progreditur.etc,

Piceoi. introd. adgrad»^civ. Phil. ^c. 4. p, milii/. B. 9.

XXXIII.

Optimaeft

Philofophi®

Pra&ic®divifio, _qua in par- iem generalem ac fpeciaiem dividitur. Generalis pars

Philofophia;Pra&ic®Ethicamincludit,fpecialis verb Poli-

ticå&Oeconomicå abfolvituo XXXIV.

Ethica qu®Generalis _pars eft» _prsecepta» fundamen-

ta &femina_uaiverf®

Phüolbphi®

Civilistradit» ^acinfor¬

mat hominem virtutibus ad confequendam beatitudi-

dem civiJerru. _{XXX V.}

Poliuca_{eft pars}

Phiioiopfai®

praåicac

fpecialis>

qu#a-

B git

gitde rcÖéccnftitucndsRepuh. Cecorcitiicaaiitcm cft

difciplina dtfanailia rt£é

adrniniftrandsL*.

XXXVI.

Haec ergo breviter, & ^pro

raticme

inffitutijnei'dc philofcphia ingenerc

di$a lufFiciant.'

Faxit f tus ortni-

gotens»

philolophia;

auihor, ^ut

cnnia ncfirailudia

Ver- gant in nctninis

fui gloriancij

pstriar

(ali.tem

^, parentpjii

gaudiuiEj

prcximi

ccmcdura,

prepriumq;

etnolumentü.

C O R O L b A R I A.

Generale?.

An

aliquis £t philofopbise in Theologia ufus ? Dift»

Eogicuira

_»

AnLogica parsPhilofophi«? Neg»

Phyficum*

An pluri

monftra

eveniant

in plantis

quam

in animali-

bus ? Affirm.

Mathematicuta.

An fci«nti$ Mathtmatic® ^raäent-nllum genus

caulk ?

Dilt.

Muficumi

An Muficatam inHrumentahVquam

vocalis

res

vilisr H*

Ethicumi

AnfottitudovirtusEthica

l AfE

Politicum.

Anfa min^a? ad iropexq

Majcftatcm adxnittcnd® ? A. D.

Oeco-

Oeconömicuna.

An fefH dies & cptlardi fftrp ota

fefvoftfm

potius qfcsnV

liberorumcaufa funtftatuenda I Afl;

Soli Dco Gloria.

& ■■MM-MMMMEMMM.MMWEMM

Moribmtf pjngtnto perfptsuo Jwvsm.

Politiflimo atq;

Humani(Cmo>

Dn. Magno Magni $torfmatttt /

T?

Gregiummolirisopusjdum Palladh

^artesr

X^Ingcßuas acri fcrutaris acumine, K^agné

Gratulor ergo

tibi de dcélrina Ingenioqj Ipie lhj.de> late

q; tiijx

diffundito

^ncmen.

Fcflinanter appofutt.

ErICUS

©J)am C

A* O El.

•S^eeossoseoeeoesoeéoeeoeféöe^eSft

TIOc certe in teOmatifljise

Magne, niagnurn eft,

•i- -l'

quod ad Fhilofophiain ^aniit-iiim appiicuerisr

efFeceris hocmajus,

ft

^ea _qua

ccepifti dexteritate ^ala-

criter

perrexeris. Eft fané

pcrennis

fapieritia fons

Phiioiophia, ^cujus dulcesrivulos profed'unöafper-

nsnda

deguftaras. Eminent in

^eo

ardor

&

iiiduftri»

tua,

quod

^{nunc cx}

iniLr E^ulti

in

pubJicam

^are.

»atn

prodeas. Barrnuit

it

ottufa

^{njtntcs in an.}

, '

S«»>

,rg \

fl

n c3

*'sa t

m s s» nsc

p2d.n1

ⁱ

tmildi hVntl'fate

dirmveanc: Tamiflu».utesamma, efto, & exps*

didlii nin hl^{ti c} ad ibüde erudittonis

feiicieacerti

vhmgaaviterinfilte. Digaaai induflaatua bra-*

^beumaon eft defueurum. Valc*.

tubens Grätulshr.

PßtRus

@p«r^

P. F.

/ A A O.

ar jtteKsTxg nplqs Ilvese/.*,

&<&Ket, 't?nf, ©s/w ,

nxfoef,

€>vf4,ijiég ^tiKem ytvtavJrfyjvjw iixåctp

É£et

J ijeevfata»^> _(AcbzagMv Uisv ttvopx m£iv.

D& Refpt Amicopevdilecto Ti/jlyjs trtJca

Tygetipe

HENRICHS _{AUS l US}

Graec. lit Prof.

HOc quod.opas pertradhs mente

fagaci,

Indolia egregiae, das documeata,

^tuae,

Populan meoperdileftojtnceri afecla

caufaappontbat9tm

ÖtAUS ^E. _0Otff*