SENSIBUS A3

I

DISPUTATI O PSrCHO-l

HCl f A3 f.aå

\J i De

IM

Kr>

SENSIBUS

=c§

INTERNIS.

Ad _quam~*

D» O. M, A.

In Regia Ubfalicnfium Acadcmia

Sil B P R j£ 5 ID IO

CUrtßtmi atfy Excellentißimi ^Dir i

mDN. IOHANNIS CHES-

NECOPHERI MEDICINE DÖCTO»

ris,in Regia Academ. UbEPhyfio- logia? publici ProfefT

PUBLIC É

Rejpondebit

JOHANNES OLAI GLANZIUS

NERlClENSI ST°- Die ^{2 u} Q £1ob. boris confvctis,

U B SAL I JE,

Tlfi 'i

.fti

Xv

mJl

1

sfe

Excudebat Ifchiiius Matthias,

K^iNKO l6z 6*

DISPUT ATIO PSY CHOLOGICA Q^U ARTA.

SENSIBVS INTERNIS.

Refyondente-j

JOHANNE OLAI GLANZIO Nericienfo

H|

Nima fentiens duas cognofcendi fa-

cultates obtinct, Externam, in fenfus

quinque tanquam in fpecies diftribu-

tam, de _qua in praecedente difputatio- neegimus. Et internam,quadenunc

nobis difputandum erit, Interna haec

facultas comprehendit fenfus interiorcsr*.

z. Senius intsrni (*) fuat,qui rerum fenfibilium fpecies abexternisallatas, percipiunt,cenfent, dijudi-

cant,& diutiuseonfervano.

3, (a) Internidicurjtur,qu6d intra cranium in cerebfo, fuaexlequanturmunia, nec habcant inftru-

menta extra poßta: funeque huraero tres, communis, phan£aÜ3,6trnemoria: piur s uno fenfus ©fle internes, exipfbrumoperationibusdiverfis, quasin nobis ex-

perimurfc inaiiis animalibus confpicio^ysi manife-

A st ftuna

flum eft prim o enim apprehendimus transmiflas fpe¬

cies, deinde apprchenfas dijudicaraus 6c componimus*

deniqueterciddijudicatas confervamus & diucius ^rc- tincmus: Ex hifcetribus operationum differentnV,

tres eflc fenfus interiores liqaec ^; quantumvis alij ^-

aliter dchohim fenfuum numero ftatuerino.

4. Senfus communis, eft fenfus internus omni-

um exteriorum fenfuum fpecies apprehendens ^, å fe

invicem difcernens 6c cognofcens: communis dicitur.

i. Non quodcirca fenfibiiia communia verfetur,cum

& illudetiam externis 6c particularibusfenfibuscom- petat, fcdquia cenfet 6c judicat omnium externo¬

rum fenfuum objeda. 1. Vel quod in eo locus fit com¬

munis omnium _rerum, quovisfeniuperceptarum, hic

enim omnes fpecies fénfibus percept# deponuntun^

Dicitur etiam fenfus primarius quod, rciiqui fenfuar*

omnes externi ei circumjedi proximé aflideanu

hincredécomparatur centro circuli j Sicut enim_»

omnes lineae duCtae å circumferentia circuli convéiunt in centro.* ita omnes fenfus exteriores , corumquo

objeda in hoc fenfu con veniunt, & ibi completa 6c per¬

fecta fir operatio fenfitivae potentiae.

j. Sedeshuius ficut reliquorum omnium fenfuu

eft ipfum cerebrum, équo tanquam Rex éfuggefto

rerum omnium imagincs åminiftris 6c nuncijs fénfi-

bus exterioribus allatås 6c ante fe pofitas comtempla ^- tur,omnesque fenfuum a&iones obfervat: Hic ille cft, quo nos vifu videre, 6c auditu audire cognofcimus hic imaginum difcrimina conflituit ^ac de illis fuum _pro- mit Judicium ^: Hinc intelligimus ^{facilé communem»}

hunc 6c intimu fenfumcum externis quinq; quodanv

modo _iundem

d%hosquc ab illo

omnes tanquam å

fon.

fönte rivulos derivari > communitcr autem anterior

cerebripars humidiof & ad recipiendum aptior hujus

fedes putatur: pofito antem quod in cerebro (int fen-

fusnon nihil laborare Ariftot. yidetur, qui in lib. de juvent. & Sened. capf 2.& inl.de fomno. cap. 2. Item

z. de partibus animal. cap, jo. & 3 ejufdem cap. 4. fen-

fum communera in corde refidere affirmat, quoda-

liunde fane exortum non videtur, _quam quod nervös å corde oriri crcdiderit ₃ .de _part anim.cap.4. cuius ta¬

rnen diverfum docent Änatomici.

6* Communis fenfusre& numero unuseft, li¬

cet verfetur in multis &difFercntibusobjedis, ejuse-

nimfenfilc five objedum eft, qua^vis rei cujusvis ab

excerioribus percepta fpccies, quia una & cadem ^o-

perationcdifparacorumdifFerentiaspercipit, hinc A-

verroes, ut recipiensinquit, multiplex, ut autem judi-

cans unusr*.

7. Alter fenfus internus Phantafia dicitur^

t2 (pctég ^a luce

latinis imaginatio & vi- fio, a vifis»quibus vita animalium maximé regitur^ .•

Fernelius vim fidricem appellat lib. 5. deanim. faculfc,

cap. 8» Et eft fenfus internus,qui fpccies å fenfucom

muni perceptas, vcl å fe formatas, diuciusretinet & di-

iigentiusexaminat, hic tam brutis _quam hominibusr*

ineft ; Caniscnim vifo4hominem apprehendcrc bacu«

lum vellapidem, illud ipfum ad fcnfum communera

transmittit, ille ad phantafiam,phantafia dijudicat &:

examinat, quid fit baculum vcl lapidcm accipere, &

inde colligit pcrcuffionem.

8. Non autem pari modo in bruto & homino

operatur phantafia, ^nam homo non uno modo cogi-

tat aut imaginatur, fcd diverfiffimis modis ac formis:

A3 bruta

bruta vcro unoquafimodo femp&f m fpecie fuaima- ginantur& cogitant* Sic quadibet hirundo nidum fa«*,

cifc eodcm modo,- quaelibet ovis concipit eodem modo

å lupo metum 5 Objedum phantafia; funt tenfilia å fen-

fa communi commumcata. Organum ver 6 medius

cerebri ventriculus putatur, qui anteriore fiecior, SC*

adconfervandumaptiorcenfetur: Incommodam e- tiam fcntentäam ^eorum exiftimamus,qui fenfum com-

munsm cjum phantafia confundunt. ^i. quia fcnfus:*

comunis objeäa prsefentia tantum &fimul cum (enfib9

cxternis apprehcnait: At phantafia rerrotiffirna etiå percipit. 2. Senfus communis immutatur immediaté

å isnfibus cxternis? Phantafia immutatur å fenfu ^com- muni. _3. Senfus communis tantum fenfata percipit.

Phantafia percipit etiara non fenfata^.

9. Ex phantafiabrutorum folcrtia,notio, do- cilitas, & prsenotio dependent; unde etiam analogin

ce phantafia (nam proprié nunquam Vocari poteft

mens, per mentim enim bruta l homines differunt)

ab Arift. L 2. de anirna mens appellatur. Soiertia in

brutis, interdum ed tam acuta, ut videantur prasdita^#

ratione: no tio, eft in pullis agnofcentibus matres: do*

cilitasin canibusv&rtentibus verua, in felibus ^tenen*

tibus lychnum cibum cspiente domino: prasnotio in

muribus migrantibus ex ruinofis aedibus.

10. Eft hsec facultas omnibus animalibus com¬

munis, &fi nonnulli phiiofophi fint, qui Vermibus in-

"fe&is plantanimalib9 qua; federn & locumfuum per fe

non mutant, imaginandi vim omnem adimant quafi

notiones cas quasfcntiunt & concipiunt, non retine- ant,fed quicquid agant,temeré agant & caf« fcrantur;

itamen fi exa&ius ifta cxaminencur»& cum yationo

perpen*

perpendantur, åfobria Ehilofhpbiaaiiena efle depre*

Jhénduncur: 1. Si, enim animalia lila fenfus exterioresr*

& vim fentiendi confecbta fint, quod negari rton po- teft niü é numero aniroalium eaeijcerc velimus: Ima-

ginationem quoq> eadem adepta cflc neceifario fequi-

tur. 2. Quia D £ ü s Ulis vitarn cum Senfu dcdit, ut

Iiaberentinclinationem ad utilia & grata fibi, &c con- irariorum odium unde & necelFario illiscribuit imagi- mtionem, quå quae contraria & utilia funt, notareoc,

cum fenfus exteriores de objedis Suis Judicium ferro nequeant, 3. Quia & ipfa experientia hoc ipfum com-

probat,quia videmusmufcas & vetmes,nec amarisr%

nec aquisfeimmergere: &addulce ferne! guftatum^

fubinde concurrere; quin & crabrones cognofcunt de profequuntureos qui alvearia efFoderünt & apes re¬

gem ; fuum norint, & infidiantes examinibus beflio-

las: quae fine imaginatione ficri nequcunt. Sed in alijs

Phantafia fortior in alijs debilior,quod etiarn in homi«

nibus deprehendimus. Licet enim perfecta illa vis,ut- pote quasrationis&libertatis partieeps eft, in homi.

nibusreperiatur,non tarnen gqualis in omnibus ea¬

dem exiftit, fed _quantum inftrumenta, qua; illi infer-

viunt, vel vitiata, vel inepta, vel impedita funt ita dif-

fimiliter illa etiam agit & munia fua ex equitur*

it. EfFedaphantafiae feu imaginationis in ho-

roinibus dorraicntibus,vigilantibus,& a?gris,habemus plurima. 1. in dormientibus. 1. ex infomnijs, inquibusr*

fpecics diurnis adionibus reeeptae, aut ex fpirituum de

yaporuro concurfuatqueagitations, pro humorum.»

eedundantia cxcicatae, imaginationem afficiunt feu

movent, unde varia ipfa comminifcitur etiam abfurda

deperhorrendaplane multa. ^2, £xincubo£c fufFoca-

tlom

iicio lommpltff anquer, ö: po j

crapulam acfupinum decubitum,aliquiita fatigantur.

ut ab aliquo fibi incumbente, aut mole aliqua corpors

impofita fe opprimi exiftiment, Sc å deraonc aut vetu- la mulicre venefica fufföcari imaginentur. 3. Ex no«

dtambulonibus,qui profqndiffimo fomno opprelfi am«

bulant, culmina aediumq; tabulata perreptant variaq;

opera pcragunt dormientes, quse vigiiantibus acceflti adituq,- cflent difHcilima« ^4. Exccftaticisq velutrapti

extra fefe, fenfuqj omni ac motu privati iacenc, exa«

nimis fimiles,&: poft ceu profundilfimo fomno ^ex per-

gefa&i, &quafiåmorteadvitam reyocati redeuot ad fefe,& miracommenta narrant,nimirum imaginatrice

folummodo vigente: Nec exiftimandum eft animasr*

ccftaticorum é corporibus egrcdi, QC varia loca pera- grare, cum earum å corporibus vivis feparatio& evo-

catio, rurfumquereditus Sc conjundHo in hac vita nul-

10 plane modo, neque natural, ineque diabolica virtu-

te fieri poflit : quod tarnen de fagis Sc Lamijs nonnul-

11 affirmant, _quas vel ycra corpora reliquifie, vel cum, Ulis aerem tranare commeffationes Sc tripudia cele«

brare, aliaque peragere volunt, quaetamenomnia, ut

plurimura fpmniaTunt,autludibria diaboli <pa*7xoiti*

occupantisr%

12, In vigiiantibus quoque multa Sc admiranda

obfervamus phantafke efFe&a ^.* Sic multa phantas*

mata'homo inträ fe fingere f'eu formarc poteft, quac nonfbnc in rerum natura neque per fenfus exterio-

res unquamfuerunt eognita , ut fi quis fibi imagi-

netur montern aureum

Chimseram &C alia hujusmo-

di: neque eft quod inde aliquid exiftimemus cadero

fiib fenfum inceriorcm,quod ante å non fuerit fub fen*

Tu ex-

fu exteriore: Licet enim homo multa fibi fingere pof.

fit phantasmata,quorum res repracfentatae non eo mo¬

do conjuntfae in natura reperiuntur, tarnen nifi rerum

fimplicium imaginesa fcnfibus exterioribus fuifient ad

inceriores delat«, _nunquam potuiflent phantasmata

illa diverfa in cerebro

tam varijs modis difponere,

verbi gratia, nunquam imaginari poflet fibi homo

montern aureum, nifi prius montern & aurum feor-

fum vidifiet,; &eorum imagines memoria compre- henfasretinuißet. Sic ergo animal ^ex rebus ^per fo

fenfatis elicit _res, qua; per le non fentiuntur; fed per accidensr*.

13. Prseterea phantafia prasfertim fixa & Con¬

tinus afFeOusipfos ^& ipfam corporis conftitutionem

immutare foiet; dum enim occupatur circa rem ju-

cundam 3c gra tarn, five prsefentem, five praeteritam,

five futuram [ experientia enim teftatur,non homines

tantum fibi imaginari resfuturas, fcd etiam beftias ] afFerthominivoluptatem amorern,defiderium>fpem;

dum vero circa rem molefiam 3c ingratam animali parit dolorem, odium, averfationem, metum & ^trr- fiitiam,fic enim Spiritus anlmalis deprimit,ac fubitam

totius corporis mutationem inducit.

14. Nequeinhominibus hujusmodi miråndasr®

phantafiaeoperationeslolum vidémus, Ted etiam in animalibusalijs; Ghamaeleon enim ex paflione tinio-

tis in varias maculofasqj notas pronutu cutem fuarrt»

transferc.-tefte Årifi.Theophratus quoque & Phniusr*

fcribunt polypodéloeis faxofis fe fimilem efficerejidqj

timoris& in columitaciscaulk, Velutin venationefal-

latpifciculosr*.

15. Proindc dubium ^non eft, quin animal ima-

B ginaudq

ginåndo poffit fuum corpus alterare, utrnm aKenum

ctiam ? de eo non parva eft apudphilofopnos contra- verfia : Avicenna, Alb* Magnus &alij, qui cura ipfis*

faciunt tantu huicphantaffe a?tribuunt,ut non folum- modofuum corpusimmutare, fed etiam alienum, ^lmo

morbos inferre, ac fanare, ^{nee non} miracula, fi velit,

ederepoflit. i. Aurumenirn (inquiunt) hyacinthus,

& alia facultatem babent corroborandi _cor, ubi _ap-

penduntur,licet iilud nö attingant: cur ni imaginatio absque contadu'd cfficiat. ^2. Imaginatio fortis prae- fertim continua fsrnina? praegnantis, multum valet ad

alterandam figuram &conllitutiooem externam fe-

tus in utero concepti & formati: Infaotes enim fepe

inlucem fecum adferunt imagines, eartim reruai ni_

corpore impreflas, quas matres tempore geftationis u- teri fibi fuerunt imaginatae, 3. Hinc etiarn vulgaris illa opinio ^{nata, qua} cenfct infici infaotes (clius alterius

hominis raalevoli prsecipué ^ac invidi, vel vetufe intui-

tu, imaginatione & laudatione ^{; Verum} haec omnia fi

ad rationis trutinam revoeentur accuratius, plena^

funtfalfitatis & fuperflitionis: Imaginatio enim e/I

adusmanensin imaginante, non mutans aliquod ^ex- teroum,ficutvifiononmucat, _quem infpicit parieté.

16. Nec omnem vim dctrahimus appenfis, ^ut- potcamuletisperiapcisphyficis,inhisenim non rard

latitat occulta qu^dam facultas, quas incalefcens å corporis contadu» effiuvia nobis nefcientibus efftm- dunt,quae inlpiratione occulté attrada morbi eaufam, virtute fua altera re corpusque reficere pofTunt. 2. Fas¬

tus in utero primi&duncaxat menfibus propter molli-

ciem afficitur, adulcior autem cum fuerit rariffimé no- tacur i fed ex repentioa mutatione potius interfici-

tur »Sc

fnr,& eijcicur,3. Åd fafcinationem quod attinet, nihil facit per le yifus aut imaginatio vetularum ad laefioné infantum, fed ha?c åtadtu, halitu, ^& inpnmis fsetidisr*

vaporibus, quibusvetula? abundant, & quos tenella«»

Corpora facile hauriunt, pendelt» his accedit crudelisr*

& torvus vetularum afpc&us, quo infantuli terrentur,

sc tnotis fpiritibus & humoribus jegrotare incipiunt.

17. PhantafiaeefFc&a in segrotantibus piurima«»

lunt, ex ea enim mulci morbi, principium, incremen-

ta, & mutationes fummunt, ut vidcre eft in Melancho»

lids, phreniticis;& furiofis,qui propter imaginatio»

rera corruptam & depravacam mira 6c ridicula vident,

narrant & peragunt: Horum hißorias, qua? indies fo offerunt, partim ferias, QC admirandas, partim ridicu- lasrccenlere poflcmus» _quås camen ftudio omittimus.

18. Tertius fenfus internus dicitur Memoria«»

qua? fpecics omnes fenfibiles judicatas acq; ccgitatasr*

tanquam depofitum recondit, ac fervat, ut cascumo*

pusfuent,exhibeat.

19. i. Rem perobfcuram effenonnulli faten-

tur, an memoria fit ienius internus: prtefertim cuitl»

A rifloteles accuratiflimemti tefiantur incerprctes gra- ViiTimi, iibros ilios, _quos de anima nobis reliquio»

Icripferit , nec memoriam intcr fenfus interioresf

nu mera ve rit.

20. j* Proprium fenfus officium ert fcntiro.

Atmemoria non fentit Ergo Hfnc zabarella in i.defa-

cuir» aoi. c,i2. inquit.Bgo duos proprié loquendb arbi-

troreife fenfus interiores, fen ium communem & phan- tafiam, å noftris imaginativam appellatsm: vel tres,fi cnemoriam addere velimus; _{féd qui.a nomen} leniusr*

Cognitionen^ denotsre videtur: memoria vcro non eft

y

b ^a cogno*

Jrdj£>U*nr»é** CwSt#

&tanquam promptuarium imaginativae. 3. Magis 5c minusnon variant fpeciem. Atphantafia& memoria differuntfecundum magis & minus: Memoria enirrL»

tcnaciter, phantafia leviter recipit. Ergo. Sed memo- riam psrcommodé referri pofle inter ferifus interiores atferimus: Non cnim fimpliciter is debet dici fenfus qui percipit& cognofcit ienfilia, fed etiam,qui aliqd

confett ad fenfationem: Memoria die it ur fenfus, qui

confcrvat fpecies fenfiles, qua: quidem confervatio»

non minus neceflaria eft, _quam dijudicatio, quia eft

tanquam liberapercus, in quo phantafia imagines re*

rum fenfibiliuminfpiccre poteft; Nec prorfus defiitui-

tur facultate percipiendi, quia nifi acciperet imagines

& fpccies, eafdem confervare ^non poflet.

ii. Duplex cd memoria fecundum nonnullos,

una fenfitiva,altera intelleäiva: hsec foli homini,qua-

tenuseft homo^ illaanimali quatenuseftanimalineft,

&poteß feorfim abfque hac exiftere, haec vcro non

abfque illa_>.

22. Memoria: fenfitiva: obje<3um, funt oroncs

fpecies praeterita:, qua: fenfibus perceptje fuerant,quia fpeciem repr^fentat, ^cum notione praeteriti temporis,

& definitur å philofophis* quod fit repetita cognocio reianteacognita?, ut cpgnitaefit Haeclicet ita fint,

memoria tarnen aliquando quoque applicatur ad ^res

praelentes: fic Dei Ter. optimi Maximi recordamur, q.

nonabfens, fedlongépraefcntifiimu&cfi:. Jer. 23, A&.

17.v-27 Eph. 4^<5. ptal. i39-7*Efa.66.1. Hoc etiam mo¬

do corporis dominici prjelcntiflimiin facro ^Euchari-

ftia: attu recordari poflumus, Sic nos pofiuraus ^me*

miniffe

& recordari noftri

pcccati originalis, quod

nobiå

noois eit praricutiuiiuuiu rq*«* *«,

rens Heb. ^{12. v.} r. ifu>± Mi***.*** ^Xe

23. Eft & differentia inter memoriam & recor- dationem. 1. Nam memoria fit iemper fine dil'curfu:

recordatio autem cum difcurlo. 2. Memoria commu¬

nis eft, liomini cum beftijs; Tic canes, & equi itineris

rationem in memoria habent: Recordatio autem feu

reminifeentia folius hominis eft: Nihil enim poteft:

recordari, nifi habeat facultatem banc au¬

tem inter orania animaliaTolus homo habet» ideoque

ctiam Solus recordatur. j. Memoria tempore prior eft

quam recordatio. Non enim recordamur, nifi ejus,

cujus ancea memoriam per fenfum acquifivimus.

24. Organum memoria fenfitivae pofterior ce-

rebri ventriculus cenfetur. ^1. Quia obliti alieujusr*, Scalpimusfereocciput, qua parte funt nervi acella.»

memoria? protenfi. 2. Quia ca parte lacfa ofFendicuc

memoria. _3, Ea etiam pars folidior eft ^> ut jtenacius",

hajreant infixaefpeciesr*. ^c

25. Pro diverfacerebri ternperatione,vel acrior

vel hebetior ^eft memoria Quib9 igitur cerebru eft cem- peratum»his firmior eft memoria ^, quibus humidum.»

citius quidem admittic fpecies,(ed admiflas non cufto-

dit, inftar cera?cui facile fimulachra imprimuntur, &

facile delentur: hinc infantes nullam prorlus habent

memoriam propter humidius cerebrum: ficcius au¬

tem cerebrum fidelius retinet impra?(Ta$fpecies,quem-

admodam videmusficca confiftere, & non diffluere,

feddiftkilius imprimuntur, cujufmodi exemplum ha-

bemusin ferro, Ferrum enim durum difficulter ima«*

gines admictit, admiflas autem fideliflime retineo.

rantia pradertsm frigoris, quod omnes animales fun- diones torpidas reddit &(piritus tardos3,

26. Memoriam quidam arte fibi _comparanu®

quåplurima vocabula, vel etiam fententias integras ipfås pradedas, vel cx fcripto, vcl ^ore reckatas, ^rursum codem numero & ordine redo & recrogrado recitarö

memoriter pollunt: De hujusmodi ^arte lcribit Pliniuf lib»7. nat+ Hiftf c. 24» Arift, in Rhetorids & in libris dö anima,Cic.l. 3.ad Herennium & Quintilianusl.12. _cap, i.Hanc artem muhi viva voce docent, & quaftum ^ex

cafaciunt. Ad horum exemplum etiam Medicitra- dunt rationera curandi memoriam, cum ablatam _tum diminutam_».

27. Confervare vel augere memoriam ^rem«-, dijsopuseft laboriofiffimu, quia thefaurus ille bonam corporis temperiem&opcimum ⁱⁿ dueta ordine requi-

ric. At fupervacaneum eft _optima praefcribere ir.c-

dicametaijs, _{qui redarn vidus rationem} cenerc ne-

queunt .* ^lacetnihiloroinus _pauca, fingularia, & Eu- porifta nonnulla remedia ingradam ftudiofse _juventu¬

ris proponere atque recenfere. ^x. ßuglofla & Zinzi- ber func optima, pro memoria auganda & corrobo- randa remedia: maxirne aucem Zinziber _conditumji bis aut ter in feptimana, mané jejuno ftomacho ad quanticacem caftaneae fumptum, 1. Myrobolani con-

diti, funtoptimifi quisfemclin feptimana ^unum lal-

tern fumat. _3. Syfimbrium apud Avicen. plurimuiTL»

commendatur. _4. Confedio anacardina ad quanti-

tatem ciceris fumpta femel in feptima in ^aurora mira-

£ilitcr coßfcrt.j.Similitcr 5c Dianabrafecuadum Avic.

6. 01««

',a:

1n jp*

é. Oleum Philofopborum fecundum Mcfuem mirabi*

biliter occipitio ex eo inundo reparat memoriam.

Plura paffira apud pragrnaticosinveniuncur.

28. Memoria contraria eftoblivio, & in homf-

ne eft disjuodio a&us intelleiftuså fpeciebus, per otiau

fos auc nimium negonofos vapores fubeuntcs atqu®

infinuantesfefe, qui otiofi dicuncur, quod non recor- dantur: Ingemoh autemia?pe funt obliviofiores ru- dibus, quia dodti minus intendunt fenfura apprehen-

hendis lpeciebus,cum plurima quotidie& fingulis mo- mentis fint cogncfcenda. Contra rudes paucas res*

apprehendunt, & adillas firmifTimé intendunt fén-

fum,* Sic adeö obliviofos mukös oblervamus, ut nihil feré memoria mandare pofliot, quod in juvenibus*

quibusdam animadvertitur,in lenibus ^non adeo eft ob

infirmitatcm, mirum: in qutbus aiiquando tantus me¬

moria defe<ftusoccurrit,utetfi judicio adhuc valeant, memoriam tamen rerum non foium diu ante perada-

rum, feo & earum, qua ante ocuios adhuc obférvan*

tur, amittano.

29. An autem hi fenfusttesinteriores,fedibusia

bomine praefértim disjungantur,magna eft inter Philo fopbos controverfia.Arabes manfionesmultas incere-

bro ftacuut & fingulis (éfiiib9 ftngulas fedes aflignät, 6c ph antafiå in anteriorib9 ventriculis,rationéin medio,

memoriam inpofteriore vcntriculo locänt. 1« Alios

enim [inquiunt] ^natura animadvertimus cogitatio-

ne & ingenio valere^bus infirma eft memoria &racio-

cinatio: alios tum rerü tum litcrarum memoria prjeftat quibps nihil, vel minimum fitrationis & judicij: alios

foitdo& natural! efle judicio, quoruxn non sequé prom¬

pt*

irma memoria .• Has _{autem Fa¬}

cuitates variascfficic _nonanimas eflentia, fed _corpo¬

ris & inftrumcntorum ejus variaconftitutio, cx tera-

peranocnto & conformatione contradia, horum quip- pe,conditionem aniraas facuitates atque mores fequu-

tur; Neque irigenita tantum, & infita nobis

fed&

adfcititia vis animi facukatcs & mores mutat: Sic

quod tam multa, tamquc varia fint hominum inge¬

nia tamqué difpares ^{eorum mores,} alij fobri; alij vino- fi, non aliunde petendum quam ex corporis, aut na¬

tural! auc adfcititia constitutione [Hase bené obfer- vanda funt propter duplicera formam,quara plantis &

alimalibus inefie voluno.]

•jo. 2. Quinetiamnifi fedibusefient difelufie,

bae facuitates; cur tam varij finusin cerebro conftrufti fint,cur alij aliis nobiliores nifi quia nobiliorum facul- tatumfint fedes, _3. Addunt rationem ex phyfiogno-

mias arcanis depromptam; Qui amplum habent oc-

ciputj hi memoria valere dicuntur, quibus fineiput &

frons prominent, his felix imaginatio: contra quibus

deefl: ucerque proceflus4.hosfatuos & ftolidos _agno- fcitvulgus; talis efi: Arabum de borura fenfuum fe- dibus Philolophia^.

31. Jam ad Graecorum familiam accedamus*.- hujus fedke prineeps & aneeßgnanus Galenus ^, putae fenfus hofee unica fede firmari,circa eadem fpeßra ne-

gotiari, eodeminfirumento ^cerebro nempé uti, effi-

ciendi tarnen rationem di verfam efle : Sic üb» 8. de ufu part. has facuitates in univerfo cerebro infidere do- cet; feribit _quoqüe in eodem libro hos fenfus nora.

modo in finibus,fed etiam in toto cerebrj corpore con

fineri.Tertio deplacitdslaefoventriculorü altcro/acul-

tates

tåtes omnfi9 principe« afRcidocet: qnod quotidianus

rerum cventus commonflrat: nam in Epilepfia mentis

&fenfuumomniumcfl:obli£fio;non occupac autcmj obftru&io hacc ^omncs ventriculos. Phrenitis inflama- tio eft cerebri & membranarum.* at in hujusmodi mor- bo nunc lsditur ratio fola,nunc imaginatio, nunc me¬

moria: funt igitur per omncs finus& per totam cerebri

medullam diffufi hi fcnfus 6c in eadem fubjedti particu-

la cxiftunt, licet å fe invicem Hat difiun&i, una enimji anima diverfarum facultatum munia , diverfis utcnsr3

medijs, diverfa temperie exfequitur; Sic in una & ca-'

demparticulaofTis, divcrfas infunt facultatcs, licet u-

na faspé afHciatur illaelis cseterisa non dixerit ^mox ali- quis cas fedibus cffe difclufas*.

32. Lscfa autem imaginatione Medici medica-

menta fincipiti 6c antcriori parti applicant, non ratio-

ne diverfarum fedium

fed ut vis medicamenti ad in-

teriores cerebri partes permeet: altius autem penetrat anteriori parti admotum, ob cranij cenuitatem, SC fu-

turje coronalis raritatem,undeMedici in omnibus fe- ré cerebri afFedibushuic parti remedia applicant.

33* Nec mirum alicui vidcri debet, fi unus fen- fuslasdatur, altero falvo& incolumi permanente,li¬

cet fedibus non dilcludantur* Quicunque enim fenfus

natura aut morbo infirmus exiftit, irruentibus caufis*

minus obfiflit, promptiusque ofFenditur, qui verd fir-

musac validuscft, minus ofFcnfionis 6c jadurat fufci- pic, Sicfieripoteftutquidam fitinfirma & labili me«

moria, ratiocinatione ^vero vel imaginatione firma 6c folida, ficri ergopoterit, ut illi per delirium memoria

pereat , falvo judicio & imaginatione integra: quod

ica cfTequotidié obfervamus:In _pomo divcrfaefaculta-

C tes in-

tesihfunfc, odor, fapor, color, quarum unam perlrcL/s

aiiaincolutri quid vetat ? faporem retinet, perdit o- dorem, 6c contra &c.

34» Sinus alij alijs func nobiliores & praeftantio-

tesin ccrebro, non quod in his nobilior infideat facul¬

tas, (cdquodperficiaturinillisanimalisfpiritns, Phy- flognomicum iliud objc&um fallax effe fölet, multi e-

nim ampliflimnm habent occiput, qui tamen non plus

memoria habent, quam porcus aut afinus ^,• confirma-

tur memoria dum fit fortis imaginatio, quod ^non vi¬

deo quomodofieret, nifl memoria & imaginatio eo- dem in loco operarentum.

Concludimusergo fenfus inceriores unica_>

fedc firmari, fimiliinftrumento uti corporeo, cerebri nempé fubflantiå, diverfo ^tamen modo operari pro variecate temperamenti & medij* Et haec fuit defcrip-

lio trium fenfuum intcriorum, qui in homine longé

funt excellentiores _propter praeléntiam intellectu?,

quam in animalibus brutis, ubi obfcuriör eftfenfusr*

communis, hebetior imaginatio leu phantafia, & ob-

tufior memoria^.

Adornatißimum Dn. Refpondentem-*

JOHANNEM GLANZIVM

EPIGRAMMA.

EXcolis _Ugn Aufinias _{t km gråta} Glänzt _tuit, dumgnaviter _{quam facit afta} artes _tiU,

m/lrtihui

Artibm txithij quo ni am åcquiruhtur nonores^

Exundal cunßis döBus spotta bonn.

Érgone cejja cceptos urgerelabores,

Nec tam diffiali fubtrahe colla jugo.

Sic tibi, er t dt mtbi, reddentuf fcenora multti.

Et capics fludijs digna brabea tu is.

Amoris teftificandi grada faciebat

OLAUS M O R B TU S Log, Prof. p.

EID EM ORNATISSIMÖ IUVENI

Mufarum &: virtutum alumno Infigni^harum The-

fium propugnatori dexterrkno, lympatriot»

amorefuromo profequendo,

agg ratu låtur

EN ^Intereå quam ^Mufis ßelices Gl ^animus anzi dummolliorinftet, perduxeris ^annos*

Do6larumq,vacas Janes patriota Sororuiru

No&urnis placidis tu temporibusq; diurnir^é

Ut Mufae caftae: Sic caftå mente colendae,

Ularum praellat nuncimpallefcere Chartir**

Ergo dum primi floret tibi temporis aetas° ^,

Intendas animum ftudiis & rebus honeflir*, Optat uterq; parens, Optant tibi Sangvine jun&t

Dylcia fepofitis agitataqjgaudia curisr*.

PETRUS MA G NI

Bellander Nerictenßs*

ALIUD

Dlernt Cunflarum Philofophi* duplici pojje nosadpenetralia venire verum via X Vel rationegravi, Pel acuti ^munere fenfas ^

Qutfupcr excelfa corporis areeßedet♦

En ^vta talis _y qudpoßis pe netrare receffks

Qccultos rerum> Candtde Leflor, adeß.

Ité proeulnebula, vana caliginis umbra

Cedite; demonßrat Glan^tm ^arte viam Talem nobis♦ ofaEhm benc^perge Johannes

Hone tibipropoßtam continuare vkm>

Amicéfcribebat

ERICUS JOHANNIS

Qßrogothiu*