HOMINIS DIFFERENT!!

Sw/

Occdßone verborum

Ovid.

Fab.2. v.84.&fequent.'

Prona-cumfpe&entanimaliaeetera terram&c.

De

DIFFERENT!!

HOMINIS

/V

a

Briitis Animantibus

Exercitium

Acade7mcumy

Quod,

Cenfentiente Amplij]'.ordinè\ PhikfJ

in Reg.

Acad. Upjal.

■l'RJESIDE

VIROAmplljfimo atque Celeberrimo ^y

D:no HEMMINGO

FORELIO,

Poè'CFrofeir.Reg.

StOrdin.

publiceexamindndurkpr&ponfa S:£ R:3ë Mltis

Alumnus ' *

JOHANNES

A. TWEET

•

în Audit.Guß. Maj.dießü.MajiAioijgSo

horisantemerjdiemfolitis*

yvSAU'ß, TypisWEKHpaANI^

Re^ercndißimo in Chrißo

XheologiiE Do&ori

ccccleo.s Scarenfis

Epifcopo E-

fidi

Gråviffimö, Regiiqs ibidem

mo,

Msßcenati

or€A

ftfaxime Rever.ttßPraclariß*. Domino^, M,MAGNO

Scarenftum Paftofi acPraîpofito Cathç-

draliHigniffimoPatrono

to.: : i

AdmodumRev.dßPr<ecUriß~. Domino^y

Mag. ERICO FRONDIIN,

Paftori in^ßäfjfoorientali digniftimo,&

adjimdarumEqcIefiarii Praepofito Gra- viiT. nutritio fuo*omni honoriscultu

perpctim colendo,

Pl, Revcr.atcjs ClarißimoDomino9

Mag. JOHANNI HOOF Jun.

Paftori in Öfbcrte Vigilantiflimo> A*

vnnculo pic colendo»

PMrt ne Domimo,

Çeleberrimo,inc]ut£eDi-

mineiitiflïmo,

Gymnafii Ephoro Adcuratiifi-

buiidâ mente sternum

Annis Meritisquc

4dmodtim Reverendoat% Prœclarlfl. D'.no,

Mag. JOHANNI HOOF, Sen.

Paft.

in$o#e(dj)$/

rumPraepofito meritiffimo ^, avunculo fuo/quavis ànimivencratione ju-

giter fuipiciendo.

Pl.Rever.acPrtclarißlmoDominoy

Mag. ANDRE.« TWEET,

Paftori in $afi(c optimè mcrito, Pa-

renti Optimo, Filiali pietate &Obfc- quio ad cincrcs ^usque

profequendo,

Reverendo _atfa Dottiflimo Domino^y

Dn. PETRO

HOOF,

VerbiDivinifideli miniftro in fjetltierd#

ja/Avunculo honoratiffimo.

Tenues halce ingenii primitias ob favorem

iingularem, plurima-

que & ingentia béné¬

ficia praeibta, in ^men¬

tis gratisfimaeteftimo-

nium, _pro inufitata illa gratia ac benevolentia

m

pofteram retirien-

da, praevio omnigens

felicitatis _{voto, eoque} ardentisfimo

Offerttå cùnfecrÂ

A.&EL

I N. i

Tbef. I

luemadmodum

lus Deus

â feipfo

exiftit5 ita quid- quid in mundo

efl: _rerum,&

dépend enté habet

fubfiftentiam,&durationis

natam mcnluram. Proinde ^ti¬

na cum Anftotele & Melifio

Samio,

ille

fa~

ciebat mundi initia

(licet

iiulh haue ab eo fententiam di-

A m©-

2

moveant: Vide Ladt de

Orig.

Er.lib.2.cap.io. &

ad il-

lum _iocum ) hic autem _,

teile

putabat eundem effe infinitum,

graviter lapiî funt & illi, qui- J

bus

perfvaium

nulla

quam

humani generis fuiffeex-

ordia, cujus fententiae

ac defenfores _erant, tefte Cen- >

forino de die natali cap.4.

Py-

thagoras Samius, Ocellus Lu-

canus,

Archytas Tarentinus

liique,

rationes Cen-

Quod

_omnino pojje

reper

inaves

nerata

fint

& ovumfine n/V^

avis

fine

_gigni

poßit.

ltdque & omnium

fiemfi

terrtö

3 'ig. terno

iflo mundofernher fucrunt,

il-

futurAque funt, ajunt principium

fte

fuijfe nullum

jeA orbem efje

>5«

dum

nafcentiumque

II), in quo

unius cujusquegeniti initium

M-

fimul &finis ejje videatur, Ve¬

in- rum enimvero ,

praeterquam

it-

quod homines primigenios di¬

res vinitus naturave fadtos agno-

:n- verint alii bene multi ex anti-

fi quis, licet in hac exiftimatione

m- aliter atque

aliter verfati

Imo

a-

qualemcunque etiam humani

:n-

gencris originem potius

gitarint,

^ut initia ejusdem

negarent

Etiam ponderato hoc

H- dicto ^: nihil à

feipfo exifiit

% falfitas

ejus aflertionis

% nefcit.

w ^■ -

W Tbefi

Tbeß IL

ADftruétâ

fie mundi

origine & re-

â certo

aliquo temporis initio, dignitatem hominis

brutis expendenti hominis _hv^cv

currit,quod alii dérivant,utiSca- lig. Poet. lib.

16, itemque

de caufiL. L,1.1._cap.

28. ab

vel potius _op,

quod unafigni- ficat,

indoles human#

gentis, quam

Deus ^non finxit

horrxdam,

â fui fimiliuiri _{cominercioalié¬}

nant,

quin potius

& ami-

citi# cum aliis colend# quam maxime

ftudiolàm,

ejetate

gaudçntem,

quâ fit

ordo

Imperantium &

um,

leges, ahaque,undefocie-

tatum

?

tâtrum

dignitas seftimanda. Alii,

telle Mart, in LexicoiuoPhilo¬

loge Vide Voff. EtymoL homi-

nem ita diftum

volunt, quia

ex humo faftus eft, cui lenten- tix

adftipulatur

primi

Parentis^chkab _ntrw;

quod

rain fubrubram

propriè déno¬

tât, ut

hujus vocis notatio ho-

minem iux

fragilitatis,

fuumobfequii &

pietatis admoneat.

Theß III.

PRaeftantiam, _{pori humano} ^quae

ineft ^cor- _in

yultuhominis

praecipuè elucet,

Auftor in

ereftâ

çxhibuit:

Prom-cumfeåent animait^a cetera

terram ;

Os

hominïfi Mime

m

G

fuß, & ereäos ad fidera

vultus.

Ov.Met.l.Lfab.2.v.84»& feqty

Ut hoc

iplo admoneamur ^,non

cflc nobisterrena

fectanda,

lutpecora,

voluptas

omnis ex terra eft. Unde in al-

vum cun&a prona

&proftrata

fiint, uti

Nafone jam modo

inuimus.Hinc eleganter Claud.

deraptu

Prof üb.

&c*

Quiamentem

traxiffe polo, quid

fuit

altum

ErexiJJe caput,peeudum ß

errant

Avia ?

Majorem

faciei huma¬

nas rationem habuit ille rerum

Opifex, _quam

_ut bruto-

rum,

pilis deformem

glabram & levem eile voluit,

. .

7 partim

penret, partim

tacie humana denfis pilis

confcientiae

tx, qux

in vultu fxpius depre-

henduntur ,

ceflarent

fufïiifa modo pallore,

modo

rubore, diverfas

prodit. Quando

enim

contingit,

peculiari quodam diébo fadro-

ve affe&â>

langvis å corde

propellatur, hxc

rubefcit ^:

quando

color

folitus deftituit

vültum, fangvi-

ne,

relitäis

externis,

ad interiora fe

recipiente

pal-

lidus &

exfàngvis conlpickur.

Binas has

qualités in brutorum

vultu ^non puto

effe,

poffc

Unquam animadverti

îl-

lud,

lud, quia effedhis modo mc-

morati rubor &

pallor (

quidem aut talis, qui

hqy^otdœj quandam corporis ar-

fubitaneus ) fe-

quuntur

quandam animas ratio-

nalis commotionôm, quaeprae-

cefferit,

ita

Ceffe eft , ut

ceffet in corpori*

bus effedtus

ejusdeni;

hic

valet Canon illet SubUu

cmf fa tottitur ejfeBus

hoc

Ipiflîs pilis fronti obdu&is, conipedtus ejusmödi mutatio-

num

intercipitur* Hinc

paululum im-

mutatis verbis

Cicei\Offic.lib,

i. utar,

inpromtulocavit fron-

tem hominis h.e*in

confpectu,

feu

patulo loco,

in

effet

fpech

9

Ipecics honefta

^verum etiam

ut in detectu

teitimoniorum,

ipie vultùs effet hominis ^accu-

iatqr, unde eleganter Ovid.

Metam.

üb.

fab.

447«

Heu quam

difficile efi

crimen

prodere vultu

Et Horat.

Epift* ï. lib.

V. 60,

- - hic murus aèneusefto,

Nil

confcire fiht, nuUapaUèJceré culpâ.

Ac licet non iuilineam amr- mare hoc elfe

perpetuum ( fie¬

pe

namqüe experimur pudo-

rem oriri ex re,

etiam morali¬

ter non

turpi

vidélicet tali,

quae

exiftimationem noftram

lodere,

ejus irse autlu- fpicjoui oflerre pofïit, cujus gratiam expetimus) obilinatos

tarnen puto

eile

tam

nunvuitus,

qtiibus aliquis ad-

B hm

10

hue

luperfit jufti & honeftifen-

ius, quam

illorum

quaevis fcelera adeo ôbriguerit & obduruerit

ut

omnis honeftatis fenfiis fit dc- letus

quafi,

erebrâ vitiorum

adfivetudine

fbpitus, illud ha-

béat pro

recto

quod

eft,&:

Taceo

orisvenuftatem,

ad favorem aliorum concilian- dum

aptiiïîma eft:

jam illam facierum diverfita;

tem,quae tanta

eft

ali¬

quot

myriadibus hominumvix

duos aut tres

invenias?quosin-

ternolcere* nequeas,

Elegan¬

ter Nafo Metam.lib. 2.fab. i. v,

13.

de Nereidibus.

- -

fades

omnibus

m.

à ■

n

î* Nec

ctwerfa

quaïem de

eßc

^

Jororum,

:o

Atqs hanc vultuum orumq^ di-

at

fcrepantiam

conlulto im

c-

troduxiflfe videtur

qui

m te

maio aliquo multavit, diftin-

a- gvere

poffis ab

qui in te bé¬

ai

nefîcus fuit, &

qui

il- cum

inivit pa<5tum dificernere

X

ab illo,

nullum tibi

a-

eft padtorum commercium,

Xr

fine quibus

fbcietas iniri

a- nec

nifi iis impletis

conlerva- ripoteft* Verbofaltem dicam

ix

de rilu & fletu, qui in facie hu-

i- mana

feie prtehent conipicien-

a«

dos:

ille, ficut Conn¬

ys

ftit in

muficulorum vul-

tus, &

eft folis homimbuspro- prius$ ita idoneus eft ad ^eorura

fec

ani-

animosinviccm

jugendos

ri-

ius namque

rifum

Ncc

laçrimarum,

fiunt

Vaporibus, qui

oculis

punt,

ufus plane eft nullus-f quin potius exiftimandum eft,

naturam, ut nihil fruftra

fecitj indidifle

fignum, partim ùtad commi-

ferationcexcitarentur homines,

partim ut oftenlö pœnitentiae

jndicio

fcerent* Singulas humani

poris

mi¬

ra concinnitas fui

opificerri

Commendât, adjiciam laltem

Cx

Cumberlando

•§. 28-

de manuum

habilitate, ubi

dicit: Mams mtcm humant

' ' . ' cum

mm èr'dchio\

cönßdarau fabrica plane ßngularis efi, ejusque vires

multipliées ad agriculturäm, in- firendas arbores(& adificid^

nimenta,

navigiaque exfiruenda,ac

ad alta omnia

arttficia mechànïca,

nullius

penè effent ufus

mfi bo?m~

nes aln alns

fubfidia

vent,

Gf in

focietates

Tént.

<Tbef. IK

VErum

_expeditat ne fic _plurimae quidem

res

cjue

(

homincm

ab

ipfa nätivitatc circumfiftere, adultumque profequi notius

eft, quam

ut cumulatâ ^argu¬

mentorum ferie _opus

fit,

& memoria

Uberrimasac

creberrimas lacri-

mas

*4

mas

hominibus fxpc cxcutit) praeftantiae ejus

brutis

derogarc,

detrahere

videntur. Praeterafïectusenim,

quibus faepius concutimur, in-

firmitatum naturalium

ingens

numerus

hominem

ftipant. Cetera,

tionis lùnt

cxpertia animalia,

ubi hane

primum luccm ad- fpexerint,

longo pofl:

tempore,

ad vitam tuendam,

p rop

ulland

yim &

]uriam ipfa iibilufficere poflunt,

nec

aliorum

auxilio

habent

munita.rsfunt villis*

pilis, pennis, fquamis aliisque

jnftrufta : currunt

illico

menta quaerunt ;

agnofcunt

ma-

tj

matresj

fine aliorum

rum uberibus admoventur.

Quidhomö? Nudus hane in

inlucemeditur, flens atque

fup- plex aliorunv auxilium implo¬

rât: non

loqui, noningredi,

non ullâ re, quae

ad vitam fu-

ftentandam

faciat, fibimet

adjumentoqueefle potefh

Hinc tarnen , quoniam pro¬

ies humana diutius eft im- beciilis, &

opis parentum in- diga, ideertè fit, utmolefta

illa cura parentum

profuxfo-

bolis cducatione, _eaque non

perfun&oria,

alte-

rumveiricnfem

continuata,ied

quam

maxime follicita, & plu-

res annos durans,

quin &ejus-

dem cura

falutis

nifi

i6

fpiritu fincm capiens, ^toemof

riam eximiorum beneficiorum

ex animis exolefcere ^aut deleri

non finat,

Multumquoquc eft

difcriminis inter _curam, qua

fuam prolem homines, &

luam bruta

educent.

donec proies

cas vires & incrementa _ceperit*

ut

fijbi de vidtu prolpicere pof fit; itaque

fölum

ram

ejus nullam pleraque ha- bent, led

quibus â le abigunt. At huma-

nx

prolis

ad corporis,

animae cultu-

ram pertmet, nec ut

fölum vi¬

vat, curatur, led ut benè vi¬

vat:

illudquebene vivere,

feétus ^autem quorum

in fiipe-

rioribus

mentionem fecimus,

ficutaptifllmi funtadimpellen-

clum animam,ut

confcntiat

bus, ad

eft difpo-

fïtum$

ita dati funt nobis ad

nature noftrse

confervatio-*

nem: Et fi

qui nobis, ^aut fecie-

tati noxii excitati

fuerint

dcm rationis frenum cocrcere

poteft,

illud axioma mo¬

rale :

Qmntumcmfs vehementes fint ajfe&uSj tarnen dekito rationis

ufiu homo üs fuperior ejje potefl,

ipfommque impetUm ßfiere, ne in

aäurn ultimum erumpant.

Th

efi K

Dictum

quidem

hominem eft in fupe-

ftum eile

conditum,

videat

C cdc-

ï8

him_;

atquc indc eriam fbrtafk

àvbçÙTd

â

da¬

tum, cx ävoj furfiim &

anwi¬

dere:

iuipiciendo

fie didhis

eft,

ab

ratione

fènlus,

rationis itanuncupatum, nobis perlva-

fiim

habemus.

VoflC Idol,

lib.3,

Et,

illud Ju-

venaiisSat.15.v.142.

& fequent.

hue âppiieem,

- - -

Separat

Ågrege

ide0

bile

foli

Sortitî

ingeniwn, divinorumque

Atque exercendis

capiendisque aâi-

busapti^y

Senfum â ccelefli demijjum

arce,

Cujusegent prona

&

Jpe*

âuntia*

Neque enim

tefte Cicerone

Officio-

OfRciorum lib.i. _cap.

16., ullâ relongius abfiimus â natura fe- rarum,quàm ratione & oratio

ne. Sunt

utique haecpraecipua

dona, _prae

aliis animanribus,

homini concefla. Data nam-

que

eil oratio, ut focietas pof

ht intcr hommes effe &confer- vari:

Eltquevel in primis

gumento,

hominem

fibi

loh effenatum:

alioqui nihil eå

opus

eflet,

feie,

etiamtacentem ac mutum, fa- tis

intelligat. Sed quia oculos

in

pe£tora inferere & aliorum cogitationes peripicere

polfumus, lermo intcrpretis

munere

fungitur, idque

mulatio

abfint)

aliorum

nimi ftat

( modo mendacium

2°

_ r

Xiimi fenfå quafi perlpiciamus.

Adeo oratio , &

quidem di-

ftindta foli homini eft tnbuta,

cum aliis animaiibus foni ^ac

notae

quxdam conrigerint

quae

indicant ubi motus aut

dolor eft, ^aut cum

jam gaudia giifcunt: lupus ululât, urfus

murmurât,

leo frémit,

mugit &c+ homo folus loqui-

tur,

fuique animi fenfa redte, diftincte, intelligenter proferre poteft,

fibi fcli,, ftd &

aliis ferviat. Praeterea luntra¬

tio & oratio in fuis fundtioni*

bus

expediundis i

conjundte

ut fermo fit animi charadter,

hommique datus,

Arift. Pdf

lib, i. cap. 2.

loquitur, ad de-

cllfandum

quod prodeft &

21

obeft,

minus juftum & in- juftum &c. Quodveroad rati-

onem attinet,

data eft illa ho-

mini

(

Racheiii verbis)

utfocietas illa

làncStè, honeftè

fecundum rationis reârè

infor-

matse

régulas coli pofleu Quia

igitur utrâque deftituta iunt

bruta

omnia, hinc

focietas

inter illa eft

propriè ulla, mul-

to minus

jus

honeftas (an-

s

ftkasquc

ulla.

Tbef. VI.

CEterum

ut homini, fic ratio Sc oratio reii-

quas

animantes forma naturae-

que

fimilitudo aliquando

gatim forte coeant, aut fe con- junga.nt-5 quia tarnen idfine ra-

tionc

%2

tione &

jure fit, propriè inter

illas focictas non eft. Pulchra fiint tamen

illa, quibus Juve-

nalis Sat. K. y.

159.& feqq.vult

impellere ^nominem, ut ne ab

officio

exorbitet,

parcit ^v

Cognatis maculis fimilis fera, quando

Leoni

Fortior

er'tpuit vit

Leo?

reunquam

Expiravit ^apermajoris

dentibus apri ?

Indica

tigris agit rabida

tigridt

pacem

Verpetuam

fevis

fe convenit ur/is.

Et prseterea

hicmini aliquis

currere

poterit dicendo lauda-

ri ctiam

aliquando in animali-

bus

fpecimina quaedam

tum: fidem in

canibus( vid*

Horat.lib.1.Od.1.v.27.

) quibus

23 fimiles valt efle fiiae

qüosque

civitatis cuftodes Plato in libris de

republicâ ^: Frugalitatem in apibus Virg. GeorgJib.

Itemque induftriam & futuro

rum

providentiam Virg.Georg*

lib. 4.V.

i^ö.&feqq.

Venttirœque hiemis

aflatela-

borem

Experiuntur,

&

quxfita

reponunU

Namque

al'i£ viftu invigilant

dera

paåo

Exercenturagris : pars

inträ fepta

domorum

Narcijji hcrimam, ér lentum de

ticeglumen^,

Primafavisponunt

fundamina&c.

Et

paulo infra

& feqq.

fidem atque

obfequium in du-

cem fuum:

.Prjeterea regem non

fie /Egyptos, ér

ingens

Lydia

24

Lydia, nec

populi Parthorum

Obfervant,

incolumi

omni'

hus unaeft:

^Amißb rupêre

*

* *

We operum eußos: illum

admirant

onines

Grcumfiant

fr

denfo .ftipantque jrequentes

Et

fiepe

i' hello

"Objeäant)

pulchramque

Laboris criam aflîduitatem &

prafcientiam in formicis Horat,

lib. I.Sat.!♦ v. 33.

& feqz.

Parvula (nam

exemplo efi )

Ore trahit

quodcunque

efi

addit _acervo,

, haudignaraac ïncauta

futur

JPietatcm crga parent-es

in Cico-

nia,

nia, caftitatem in

fiimt,

non certâ

aliqua ratione &

Confilio, fed

pulfu

aliud his exemplis

cvincitur , quam

ineffe beftiis

umbram

quandam & fimilitu-

dinemrationis humant: beftix

cur

faciaiit,

homo

autem

fcit,

quidque faci-

at, mente

feipfam & alias

contemplante,

Tfjej: rm

SI

addufta adftrtienda hominum â ^me argumenta

prse

brutis

forte îufficere

videbuntur,

möta; veritatis efrattun cric il- lùd Cic. in

fvipenonbiis alla-

tum. Ratioîlem

â

aliairr

D

plane

20

glane effe, dive^rfe utriusque îiibftantia: opération^ & fun-

dtiones lolidè^evincunt. Cor¬

poris

effentia

uti coniiftit 111 trinâ dimcnfio-

ne : ita cum anima, _qux

lub-

ftantia

immaterislis

cogitans

cil , m le & leorium

fpectatâ,

commercium nullum habet»

Diveria

igitur attributa (

rum corpus

& fpintus fiibjc-

<ffa

lïint ) cogitatio nimirum &

extenlio,

magis inter fe

pugnant quam

calidum & fri-

gidum,

in

elle polfunt fuccelfivè,

harum (extcnlïonem & cogitationem puta) idem fiibjedtum,

dem tempore,necper certa

in-

tervalla _capax

effe poffit,

2?

unt (ubftantiam

cogitantem ab

extenfà diftinctämoninino cflc,

llludque iubjedtum, in

periuntur dux

quales lunt modo

fine altera di-

ftinélè concipi

poteft, quaequê

le mutiio

excludunt,

quid-

dam

compofitum, quale eft ho

mo,

qui

anima &

fiubftantia-

rum unio ut eft arctilfima, ^ita

& hoc in illa diverlàs

cogita-

tioilesi &

illa in hoc diverfcs

motus viarctiftima: unionis ^ex¬

citât,qua:tam

diu durât,

elle poteft

Tbcf: FUI

T}Oftquam jarti laobis confiât,

iL qua:-

28

quxnam

fint

elfentiales hominis,

quod menti,

corpori cogitatio fit tri- buenda,qux fint mentis

ftrx facuitates _paucis

videbi-

mus, Dux hx _iunt, ad _qua-

tum alteram omnes noftri co-

gitandi modi relerri poffunt,

& veniunt nomine Intelleétus

&

voluntatis.

aliquo modo potentia paffiva, quia noftra cognitio Ixpius

dependçtà

fedabadtione objedrorü

norum & diverlo motu exci-

tato in cerebro , excepta

illa perceptione,

eft

intel-

leétum

ti innoteicunt omnes lux

cogi-

tationes, fine

alicujiis idex

cor-

29

corporeae/quipercipiendi

dus ut à corpore non

depen-

det$

eodem,

nifi cum fiii deftrudtione care- re

nequit, fl enim

fiiino-

titiam ^non

haberet,

quae

in ipfa contingunt, multo

minus res,quae extra

ipiàm funt cognolceret. Reliquat

fenfuum, imaginationis &

memoria

perceptiones dé¬

pendent

quodam

ipirituum animalium,

ciifpofitione

ris noftri.

Objedtum faculta-

tis

percipiendi lunt idçac, feu

cogitationum mentis noftrae

modi

quidam, qui

fecus

atque

figura

& determi-

nata limitât ac

circumfcribit

fuper-

3°

fuperficiem. alicujus corporis

cogitationem mentis reftringunt. Et quemadmo-

dum modo dixi ideas effe co-

gitationum mentis noftrx

verkati confo-

mim

eft, dicere

à

quac earum

eft fubjedtum,

reas dare tantummodo menti occafiönem formandi fibi cer-'

tas ideas, _{qux pro}

modo, quo

repradentant nobis objecta iunt

clarx vel diftinétx ,

obfcuri

vel confufe. Ciarx finit illx t-

dex, _{qux menti}

attcndenti evi¬

dentes ac manifelbe lunt, eo-

dem nio

do,

dicimiir

ciare videre

objecta, quando

nobis

prxfcnna litis fortker

mint,

v

. ' ^{\ .}

31 gunt, ut fèntiantur, oculique

noftri bcne

diipofiti funt ad

videnda*

illx,

qua;

ita pracife

diverfas

iunt ab omnibus

aliis,

comprdiendant in le, niliquod

darum ht

illi, qui

eile attentione, conliderat«,

Contraria cft ratio idearum öbicurarum ^ac confufarum.

Huic mentis noitrx Facultati fi1

denegaremus naturalem redfi-

Ridineni, non modo

injurii ef-

femus in

Dcunr, qui lumen

mentis noftra voluit eile ali-

qualcm fui imaginem, &

îd abrutis diitingvcremur,

Vrerum etiam omnis

fapientia

perpetuo

exfujaret, & imputati-

vitatem

adrionum, ignorantia,

qux

p

qu£

Vinci atque

terat,eluderet, nullaque inter

honiines foret

moralitas,

emm ut turbidus fons11011 po- teft non limofàs undas emitte-

re;

itacorruptam

verti arguèrent

ratiocinia.

Tl.xß. IX.

DIgnitasatque

_brutit praeftantia _eftulget ho¬

haut oblcurè in altera mentis humane

facultate,

eft ad:i-

va, & voluntas

appellatur

per

quam mens

libere eligit

intellechis pereepit

poft diftinétam' ^& claram rei cognitionem ei luum dat

lenlum,

quid obfeuri ⁱⁿ

re

ammadvertit, affenfum

denegat vel tulpendit* Sicut

. .

« •.

33

mm îiiteJicctus pereipit tamve¬

rum quam

bonum,

ftra non

mdiget nifi

facuL

täte

quâledeterminetadverum

& bonum

ampledtendum

faL

fum & malum

rejiciendum

eodem _namque

modo

noftra fe habet circa ^verum&

bonum

eligendum

falfum &

malum

relpuendum, feiplam

ad el'eétionem aut

fugam derer-

minando, _qua:

determmatio

pli in

eft facilior, in

quantum verum

& falfum,ut

bonum & malum corpus non tangunt.

Libère

prader- timagimus, quando vel

rationemvidemus,vel

L do

do ad alterum contrarîorum nosdeterminamus. Hanead al-

terutrum contrariorum fe de- terminandi facultatem veteres

dixerunt indifferentiam , quac recentioribus notât illum fta-

tum animée _,

in

voluntas

reperitur, cum illa non fertur

ulla cognitione veri

boni,

ad partem unam

potius

ampleâxndarn, infi-

mumque

libertatis gradum in

hoc

confiftere, quod poflimus

nosrnet determinaread ^res eas,

ad quas

fumus prorfus indiffe¬

rentes. Voluntatis noftrse li- bertati nihil

officit, quod à Deo

fit

dependens

Concurlusenim

Divinus ita comitatur cauflas

fecundas,

illis permittatur

agerc

agere 111b mödo

^quem Deus

illIs affigtiavit, qua libertäre n

mens eilet

privata,

modo obligations

non eilet

verum etiam

omniüm malo-

rum moraiium

culpa in Deum

redundaret

truflraquenobis da¬

ta eilet facultas

percipiendi.

Tbcß X.

Dlfferentia animanubus confiftitlècun- hominis à brutis

dum Cicer. etiam in

oratione

quemadmodum

enim in homme elf

Cognition

principium: ita etiam nullus,

qtiantsecunque ftoliditatis ho-

mo,

eft, qui

cogitationes

fuas certisverbis

alligare poflît,

quum

ex adverfo, abfcntia hu~

jus facultatis in brutis,

a aut

figna neceiïitatesfuas in- dicandi,arguat eadem cogita-

tionisnon elle

capacia. Non

hic nego

figna naturalia inter

bruta

obfervarijhaecenimbru-

torum, xquc ac

hominum fœ¬

tus>recensediti?

fine aliquo

giftro

de moralibus

laltem

fignis mihi fermo eft,

quae' ut ex

inftituto huma®

pendent

fignificant

ita

percipi

in- telligi pofïunt. Et ficut rivus agnofcit aliquam originem

ita

fermo arguit conceptum men¬

tis,quœ

idem ferè officium

ftatinvocum

fignificantiumefi

formatione, quod pledtrum

eft, quemadmo-

dum

^

37

dum

pleëtrum immédiate chor*

dam movet 5

ita

pérfe ipfam&

médiate mufculis ^motum im-

primere,

fpirituum

ânimalium

augere,iedeundem

tantum determinare verfus u- num mufculum

potius

norum ab anima immediatè

-penderet, nulli

Tbef XL

IN veniunt, fermone duo

confideranda ejusdem fi- gnificatio: illius varia funt

gana, quatenus

vel eft ipiritus iimplex, feu aër nullo modo

aftectus,

qualem

emitterefolemus. Haec'aëris_per

pub

molles

cxfpiratio licet

loquendum necefta-

ria fit5 eam tarnen non

fiiffi-

cere manifeftum eft in mutis.

Quatenus

fonus eft: arti-

culatus, necefteeft:aërem ê

pul-

monibus

exprefliim, &per

afperam ad palatum de- latum, lingvâ, labiis

denti-

bus fie fleéti&

concinnari,

Opificio Dei

cap.

X. Lingvo, intus inclufa

vocem motibus

fuis in 'verba ai- fcermt\ ßf efl

animi

nee tamen

fela potefl

fe elo"

(pendt

implere, ntji

men

fuumpalato tlliferit, nißadju-

ta <vel

offçnfione dentium, *vel

preßio-

39

preßione labiorum

Dentés

plus conferunt ad loquendum»

NamGf

infantes

incipi- untfari,

dente

habuertnt$

Gffines, amißs denûbus,itabal-

butmnt,

infantiam renjolutt

denuo

ejfe *videatur. Claims ho-

rum inftrumentorum officium tradit VoffiusTheol.Gentil»üb»

III» cap.

XLIV. ubi dicit alias li-

teras

ejfe

<2^ Jpiritum

edunt motdradice

Itngva

alias palatt

medta lingva

ra repercutiunt

ad palatum

alias Iragva

extima lingva ^exti-

mum

feriens palatnm gignit tirmi-

tumt alias

denttum, in-quibus

er0

Imgvœad dentes

colhdit,

^

fibilusfiat

aliaslabiorum,

vre Cf labtis

comprimitur der

res}

4°

res, m.

Q?

pronunaandis fer-

vtunt.

M

NEceflïtas

fermonis quod fmftra data hinc in-

fuiflet homini â ^lui conditore

natura

focialis, fiiis,quae cidern promovendae

maxime

lerviunt,

(poliata eifet, utinfu- perionbus innuimus

brevi nä-

que

hoc praeiidio deftituto ho¬

mini neceffitatum multitudo

pariter

frequentia

rcnt fata. Brutorum (pmij

feu

vox

inarticulata,ea fenfiiiucun-

adficiqualiscun-

que

teftimonii loco eft

juftis,

praecipuè in ci-

vitatibus condendisratio

haberi

\ . . folet,

f

folct, promovendis

verum

etiam

injuftis

noxiis ^areen-

discônducat.

Utiliffimumhoc,

& inter hommes

maxime

mune

fignum, ratione fuae ori- ginis ab ipfa hominis natura

noneft

arceifendum, quafi

trahat

äut cidern ab utero aétu

inhae-

reat,

Quod huic fententiae

cauflâ

pluri-

mx & fetis

fréquentes mutatio-

nes,

quibus in fingulos ferè di-'

es

lingvas (ubjedtas effe expert-

entia nos docet,

quod etiam

Philotas teilatur

apud Curt, lib„

VL cap.

X. dicens natrium fer*

Wionem commettio.aliarmn

genti*

um

exolevitjc. Quid ? Quod

« jam

longa ijiora äpüd ^extern

F

gen-

42

genites, apud

omnis patrii

iërmonis ufus

cefTat,

mnem

ejus notitiam adimat,

làltem altam

plurimarum

cum

oblivionem inducat, &

fiepè bilingves patrie fii^e red- datperegrinantes. Hue & il-

lud

accedit, quod

to fit

antiquiflimarum & lon-

gifiîmc olun difFufàrum lin-

gvàrum nqlla ferè exftare hodie veftigia. Praeterea

lucem

revelatam conftituti

fcriptores

çthnici Diodoru$ Siculus,Lu-

cretius

&Horatius, ignorantes

labern

lapfiim primorum

parentum

contraftam, & pri-

mam

humani generis originem,

finxerunt

homines

Hentes mutum Qf

turpepccus: â

quâ

; . .. _ "j/

qûà lànè fcntentia abhorruii-

fent,

fi fermonem feu lingvam' pccuiiarem hörni;« èffe ^congc-

mtam,

&

idfvetüdmc ad-

dîfci, recta'ipfis ratio

;é£-

perientiâ fiif®iïîÂ."

X OÇ> xrrrr

TüeJ. X.Et

EX _quaeftio fupra

diétis oritixr: _vis fignificati- illa;

va vocum fit

naturalis,

ralis?

iententiam fo-

vit Platoiii

CratylOjdum dixit, ßngulis rébus inèjje rectum norni-

riis rutioner?r'. Vi

hujus feilten-

tiae abfurdum foret dicere

plu-

res dari

lingvas in mundo : di-

verfitas enim

vocabulorum

iisdem rebus

impofitorum

di-

verfie

lingvœ hominibus exiula-

ret,

fi hxc

hoc, &

fiud

hud nomen admitteret, Huc çtiam

refcrrc pofîîs divcrfitatem ^v Etymologicä

tan-

ta non

effet, fi nominis & rei

eadem effet neceffitas* Quid

convenientise

habet

rem cum voce

latina,

fi-

nificans ^ro _&/$oç,

quafi im %'gv?

Quid _vyjiïl^

vil 5c iiim cum

voce ,

infans, commercii ha¬

bet? Etejusmodi plura, Cum

*

haecitaque fententiaapplaufum

invenire _nequeat;

utvocabula (

certum

quid fignificarent, ac-

oportuit impofitionem*

quae certam

remcertovocabu-

lo notaret, Öc indeterminatam

ac illimitatam vocem reftrin- geret.

Et quoniam hommes

in

ftatunaturaffeum facultates

fiiasexnullius,

hominis

pendentes habent,quod«

libet

vocabulum, cuilibet

gnificandae adhibere ^poterunt,

neceflumera,t, ^ut

paéto inito, adftringercntfefehomines, ad,

eam vocabulorum

ufurpatio-

nem, quae

aliis animi fenfa in-

finuaret. Si hoc

pactum vio-

latum

fuerit, in ftatu naturali ultione,in civilipœnâpunitun

Facultatem

loquendi,ftu poti-

us fermonem

obligationis

paccm

effe

aliquo conftringi,

inficiari _po^

terit, partim quia haec facultas

fub

jacet imperio mentis noftrœ, partim quia ulum vel abufum ejus varia vel commoda,ve! in¬

commoda comitantur. Theß-

a.6

pef. xiv. ;

VEritatis &

mendacii, affedtiones, quai

definitiones claufulas loco ex

IlluftriiT. Pufendorfii

lib*

cap.

x.Ç.VIIL adducam. Veritas, inqmt, in hoc conßßit, §ê ßgftd

Gf

cumprimis 'verba

animi

ßri fenfa commodè

afentent al¬

ten,'cm

eadem intelligendi jus,

qmcjueut

ipfi dperiamùs nobis ob¬

ligatio perfe&a

imperfecta

cumbit-, idqueeofine, utvel ïdèm

ex intelleclo animi

nofirifenfu

aliquod adipifcatûr, tiel

ne,

ubi drverfum fuerit fignifica-

tum,

damnoprater meritum mul-

Setur. Aiendacmmtumdicitcorn-

mitti,

ubifigna

Djerba dhani praferunt animi noßrifententiam,

quant

47

erat,

ta¬

rnenbanc

ipjam is, ad quemßgna

illa

diriguntur, intelligendi & ju-

dicandi

jus haberet, Gf nobis ob¬

ligatio incumberetfaciendi, ^ut itte noflram fententiam intelligeret. Ex

hifce patet,

quid fintiendum lit

de

triplici illa mendacii diftin-

dione

injocofum, officiofum

&

perniciofum. Haec fuere, quibus,

ratione inftituti,

rudi

licetingeniipenicillo,deli¬

neare inftitui,

quomodo

ras animantes vincimus &vul-

tu adccelosconverfo,& manu,

&ratione?

& lingva. Tuum eft,

B.L.

sequi bonique confulere*

idque

facias ^te enixè

rogo.