SACRA ORATiONE

Differtatio Graduali's,

TO _ΠΡΕΠΟΝ

ORATiONE SACRA

Exhibens,

~

-———rr—ι——a~~m nrn~ η ι μ 11 m nwn in

Quam

Confenfu AmpliJJ, Facultatis Vhilof. Upf.

Praefide

MAB PET RO EKERMAN,

Eloqu. PiofeiT, Reg. & Ord, Piiblico Examini Tradit Stipendiarias Stieglerianus , Stockhoimienfis,

Gustavus Hackman,

Reg. Acad. ^Scicnt. Holm. Adfcr.

In Auditorio Carolino 'Majori

Ad Di ein 16 Maj. ιη^ο.

UPSALIA·,

Apuq Johan Edman, Reg. Acad. Typogr,

R:#: S:je M:tis

REGNIque sviogothici

V1RO

SUMME FIDEI,

SÉNATORI,

Seren. Princ. Hered. FREDERICI ADÖLPHl

GUBERNATORI,

regii ordinis ensiferi splendidissimo

EQUITl,

illustrissimo atque excellentissimo

BARONI ac DOMINO,

μ Μ c Ε Ν A T I SUMM O,

Submijfa Devotaque Mente

Sacratum»

S:je R:JE M.tis

Μ AX IM/E FIDEI VIRO,

REGNI SVIOGOTHICI

ARCHI-EPJSCOPO,

ACADEMI/E UPS ALIEN SiS

PRO-CANCELLARIO,

Sum. Ven. CONSISTORII ECCLESIAST.

PRiESIDI,

S. S. Theol. Doctori,

REVERENDISSIMO EMINENTISSIMQque

PATRI ac DOMINO,

Μ A G Ν O BEROMO,

MM C Ε Ν AT 1 ΜΑΧΙΜΟ,

Samma Fktate

Dicatum.

DS

Heer Candid. GU ST. HACKMAN

£

Afhandlade Sitt Gradual^Amne ,

TO ΠΙΈΙΙΟΝ in ORATiONE SACRA.

fom i Herrans Hus vill ratt och värdigt talay

Att kroßa härda bröß, och hlodiga hugfvala ^y

Tag ^vara pä ditt tal, din åtbörd och ditt ljud !

Λ rummet heligt är, och Himla läran vigtig:

Betänk hvad du är _ρ ligt ig,

Att ordning ta i akt, ^zn för en ordnings GUD!

Jag Jag i helig ßrud en Theatralifk hjelte,

Hur han ßg fiolt och fräck pä Ziont murar flälte ;

Deß luftsfpräng! och deß Ikr i! min GUD, hur DU blir tjänt!

Jag fäg en verldflig tolk utaf en Hinwielfk Sanning.

Skall dr af ve l göra b lann in g Uti det dyra ord, fom Näden oß för länt?

Nej, döm af deßa Blad, hvad Helgedomen ägnar,

När mat ken orda bör , pä fjälfva Skapar'ns vägnar;

livar βall man träffa dä ett värdigt Lär of ätt?

Jo, här en Philofoph vet deßa re glor vi fa ^;

En Hackman bör du pr ifa,

Som fhkt ädaga ^lagt fä grundligt och fä nätt.

Jac. Isr. Köhler.

/. Ν. J.

§. ι.

ollicite illud in _omni Orations eil obfervan·

^ agantur atque proponantur, nexuque inter fe _apto, & rcrum circumilantium mornencis ac-

commodato, cohasreant. Quo illuftrior ^autem di-

cendi materies Oratori fefe offert, eo majori cu-

ra & indüilria ad id incumbit, ut decori fuum conilet pretium. Cum vero majus nullum atque

pradlancius argumentum, in _quo verfetur facun- dia, excogitari unquam poflit, quam quod pras- cepta contineat divina , qu^que ad perpetuam,

& pofl fatä etiam duratüram, docant felicitacem;

dubium fane nemini, rem juflo examine perpenden·

ti, effe potent, quinüracoris Sacri, in profpeclum popuii verba produ&uri, officium fit, decentem

adhibere ordinem _{, nec unquam} ea in medium proferre, quae vel Res proponendas ^, vel Audi·

tores , vel Ipfum denique dicentem ^, dedecorant.

a) Hoc vero illud eil πρέπον in Oratione Sacra, dum, ut fuo _quaique Ioco iiioque ordine

Α CÜI,

# ) 2 C #

CLiij brevi DifTertatione , expiicando, mea jam di-

cabitur qualiscunque opera.

a) 1Corirth.XlV.40. Πάντα ενσχημάνας κατά τά^ιν

yivsdjoov*

§. 2,

Qnemadmodom Orationes Sacrae res expo-

nere debent e Divina & fupernacurali rcvehtio-

ne _, tanquam unico in Theologieis cogncfcendi

principio ^, arceflendas ; ita ex eodem fonte exein·

pla decorae di&ionis Sacer Oiator hauriat, in

iingulis maneris fui partibus, fedulo imitanda. b)

Sacri enim Scriptores, praeter cetera eloquentia;

praeiidia, quijjus exfplendefcunc, decenti etiatn

Orationis genere funt confpicui, nec ulli fandi

magiftro inter profanos, percelebri hac laude, ce·

dere, merito cenfentur. *) Scriptores autem lo*

quor Oratorio in argumento maxime defudan-

tes. Quamvis enim ceteri quoque librorum Sa-

cratiorum au&ores, qui vel hiftonas contexere, vel _praecepta fidei Sc morum ftilo fimpliciore tra¬

de-

*) ArchiEp. LAURENT, PETRI Fårfiråk til Pfalt. Hvtir finner

tu fiorre ord ^om fr ägd,ån uti de LöfΡfilmer och Trickfågelfe Ρ filmer;

Iv.ir finner tu djup finnigere , k lagligare, jämmerligare ord om hedrof.

velfe ån uti KIngo Ρ filmer na. Dår brukas dertil fådana ord, at icke

någon målare kunde dem fåledes afmåla \ iclte CICERO, eller någon

antiatt med fin vältalighet befitrifva, Butcb, Bibel ζ 7;/, ρ, fyq.

dere fategerunt, ab omni fermonis vitio fint ali-

eni; peroranti tarnen, in Cathedra Ecclefiaftica,

facrorum antiftiti facem praeferre non poterunt.

Neque tarnen ea nobis mens eit > ut omnem ,

qui ex aliis fumitur fcriptis, nitorem improbe-

mus, cum hoc in negotio ^, non minus, quam in aliis, valeat canon ab Apoftolo gentium nobis

commendacus; Πάντα δοκιμάζετε"ίο καλόν κατέχετε·

Ι. Theflal. 21*

/?) ArchiEpifc. ERIC, BENZELII Fatr. Epit, Rhetoricae Eccles.

p, 43. 62. & 63,

§■ 3-

Maxime in Oratione Sacra rerum dicenda-

rum habenda eft ratio; his enim nondum rite re8:eque penfitatis, nec lucidus ordo, nec decens

partium jun&ura, nec apta denique afFe£fcuurn

commovendorum , aut fedandorum, incitamenta

fervari aut inveniri _poterunt. Etenim, quemad- modum, ex effato PLATONIS, fatis diferti Ju-

mus in iis, quce intelligimus ^, ita facile quoque obfervabitur, quid deceat in quacunque re, fi

rei ipfius,qua£ proponitur, fatis gnarus fuerit 0-

rator. Singula jgicur do&rinae capita, five ad

fidem , five ad vitam, fpe£fcaverint, accurate te*

A 2 neat,

Φ ^j 4 ( Φ

neat, ficque tum Deum ejusque beneficia & in- ilituta, tum homineni _atque ejus neceibtates, com- moda & officia, fciat, _quantum quidem ad fco·

pum fufficiac, & per communem fortis noftrse im-

becilliratem fieri poffit. Mirum autem eile ne-

quit, quod in muitis hallucinentur, ofFendant,&

furnma imis, non raro, mifceant illi, quibus ^pau-

carum rerum, caqtie confufa, fuerit cognitio.

Refte itaque G. J. VOSSIUS ^: Nullum mihi,

ait, videtur certius ejJ'e infeit i ce argumentum ^, quam quod res conturbenlur: nullum majus ar- tis induftfitfque indicium ^> quam ordo. lnftit. Örat»

L. _{3. c. i.}

§· 4·

Tnmetfi autem ad decentem Orationis for-

mam diftin£h _eorum, qux dicenda funt, intelli¬

gentia fic neceffaria ^, & in (ingula Oratoris mu- nia influat; inde tarnen non fequitur, poiita ^co- gnitione rerum, ftatim & per Ce cun&a, ^decen-

ter fuurn fervare locum. Magna enim ad pal-

mam deportandani exercitatio, magna requiritur prudentia. Neque enim illi funt ierendi, qui,

(ine ulla praemeditatione, ad facra pro fuggeftu

tractanda proliliunt,iu2peritiie tribuenccs nimium;

nec

• } 5 { #

nec unquam squis rerum seftimatoribus proba-

bitur iilud inftitutom, quo nonnulli, quicquid

in buccam venerit, temere atque inconfuito effd- tiunt, ubi contra deeori non minus, _{quarn pcr-}

fpicuitatis Ieges peccatur föpius. Quid ^enim ad

res ferias, atque adco Sacras, advigilantem minus decebit, quam negligentia? Non tarnen multo-

rum, in Omionibus Sacris memoria? mandan- dis, operam commendamus, qui, vel invita Mi¬

nerva _, proprium mifere torquent ingenium, vel

in fcriniis aliorum compilandis coti oc'cupantur.

Hi enim femper ignari ^, memoria? tenacio-

ris ope nituntur, qua, ut fsepe fit, labante, de-

fe&um judicii iatis produnt, 5- 5;

In rebus autem , decertti modo fub afpeftum ponendis, hoc primum eft, quod fedulo cura·

bit Orator Sacer, uc ds fumma atque infinita 0- ptimi Creatoris Majefhte & fidei Chriftiana? my- fteriis vcrba fa&urus, debitam juftamque non foveat folum _, (ed etiam prse fe ferat reverenti- am^adeoque a verbis vulgaribus &adegoriis ine- ptis plane abftineat. Optima heic diÖtio cenfen-

A ₃ da,

$ ) 6 ( #

da, quam ipfa fuppeditant Sacra Oracula, rice

re&eque translata, & proxime ad hanc ^voces

accedunt, quae in libris, communi Chriftiano-

rum confenfu receptis, frequcntantur. Sed nec

novam prudenter adhibere phrasin, aut iimili-

todinem, cuiquam erit interdi&um, dummodo

eam , qua de diximus, venerationem Numinis

nequaquam laeferit Oratio. Culpandi omnino iunt,

qui de rebus adeo fublimibus, vili Sc impuro

i'ermonis generc, diftcrere haud vcrccundantur.

§. 6.

Cetera quoquc Sermonis Sacri argumenta

iiiam , ubi traduntur, decentiam ^, omnino iibi expofcunt. Aliter enim de bonis Sc commodis,

quae, a Deo, vel humano generi, vel piis Sc

virtuti deditis, conferuntur, perorandum eil, a- liter officia nobis injun&a explicanda^tque obc-

dientia, legibus divinis debita , urgenda. Alio

fermonis habitu triftia, alio lasta proferantur. A-

liam iibi fvadam fcrmo nuptialis expofeit ^, aliis

in lu£tu levando rationibus commovendi eft in- iiftendum. Praefertim vero vultus geftusque di·

cen tis

# ) 7 ( $

sentis ad indolem argumcnti ita eil attemperan- dus,ut ex oculis quaii motus eluceat, qui men-

tem intus occupavir. Hinc Eloquentia corporis, quemadmodum dici fölet, minime eft negligen-

da, qiiiE in decenti ^, quam diximus, vuitus &

corporis geihi ^, fcniibus internis accommodato,

coniiiHt _; fed ira tarnen commendabitur ^{, ut}

geflicuiatio , hiitrionibus propria, rebusque fan-

£tis & ieriis incongruens, ab omni Sacra 0·

ratione prorfus exulare jubeatur. c)

t) JOH. FECHTIUS de Praecipuis Oratoris Ecclefiaftiri virtutibtis.

§· 7-

Cum vero res etum Sacrse, maxirram ha-

beant varietatem, in his apte inter ie conjungen·

dis, haud mediocris cura dicentern occupet, ne-

ceife eil. Neque enim ^{ea, qux} fibi repugnant,

in eundem loeum lunt congerenda, niii uhi ^ma-

nifefla inilicuitur comparatio. Neque uno fer-

mone nimis rnulta funt comple&enda ^, ne ani-

mus, pluribus fimul coniiderandis nequaquam

fufficicns, in fingulis hebefcat, iisque difcernen·

dis juilo minorem adhibeac attentionem. Maxi¬

me illud, in Sacris exhorcationibus, feopo di-

centis

# ) 8 ( #

centis adverfatur, fi importune & praepoftere fa-

um obit negotium Orator: ^ucpote, ii quis Leds-

finns de amore Dei ⁱⁿ genus humanum excla-

marionibus, pachecicam de variis calamitatum ge- neribus, quere)* nt extemplo iubjicit, vel poifc graviflirnas poenarum comntinationes ^, fiatim, &

velat eodem fpiiitu, gratiam Dei & ad condo-

nandum proclivitatem exroliit. Vera omnino funt, quae hoc modo ccpulantur, led quia nori fno quodque loco & tempore expromitur, (ed

in chaos aliquod confufius cun&a commifcen-

tur, vim & decorum amittunt.

5- 8.

Nec minus ad id , qui Sacri Oratoris mu·

nere fungitur, animurn intendat, ut quae con- ditioni audientium fint convenientiflima in medi¬

um proferat. Cum enim non tantum varia fint

hominum ingenia, fed in diverfis quoque enfi-

bus variantes admodum cupiditates, in fingulis

confe&andis, & pro re nata fte&endis, cximia profe&o induilria opus eft. Sacrarum quidem

Orationum fcopus femper idem erit, ut Audito

res erudiant _atque ad bona facienda, mala ve-

re fubterfugienda, impeliant;rifu ^{vero, an} comrni-

fe-

Ψφ ) 9 ( ^

feratione, dignas ^, qui concioni plebejte iiibtili-

tates operofe occinit Theoiogicas vel Bibliorum

idcncidsm corrigendo veriiones, peritiam oiiencat Philolugicam; nec iongius abefTe ^a dementia

crederetar, qui lsetis, in convivio, hofpitibus Ac¬

tum commendaret; lugentibus vero iufum&ca-

chinnos. Interim ^cum in magna honiinum fre- quenria piura dnc ingenia atque temperamenta,

talis quoque in fermone publico, qui iongior plerunique ert: , argumeruorum copia Sc ^va-

rietas eft adhibenda ; ot jam hunc, jam a- lium fua, capiat permoveatque fvada ^, nec ul-

lum facile patimir commotionis & fru&us plane

cxpertem. Eleganter itaque M.r Γ Abbé Miüot

in Difcours Academiques ρ. ηζ. Queis jours de Ungueur & étinfirmité pour le plus beau zf le plus néceffaire des talens, lorsquc les Orateurs Sa-

cris venoient débiter ^avec emphafe leur erudi·

tion grecquc zf latine, if que ΐadmiration aveugle

de Cignorance étoit Punique fruit de leurs tra.

vaux! ^- JSious attendons de la Cbaire de verité, non un étalage de bei efprit qui nous étonne} ou des portreiis recherchés qui nous a*

mufent; non des Ugons feches ni de penibles

ß Ana-

# } 10 ( ifl

Analyßs ^, qui nous fatiguent & ^nous glacent;

mctis une morale preß ante & animée, qui nous

echauffe ^{en nous} éclairant, dechire le voile

dont les pafßons couvrent lern noirceur,

zzö&r force d déiefter le vice d l'immoler ä U

vertu. Sic enim decentiiilme multis proderic.,,

malus Oraeor itidsm _{ρ er} piacebit,

§. 9-

Praecipua vero Sacri Oratoris erit cura,m>

ad diverfum audiencis popali ftatuai internum

vel emendandum vel confirmandam3 iua feniper

tendac orarione. Ex Audkomm autem Corona noa-

nalli anxiam habenc pavidarnqae conicientiam,

quae Oeo confidere ejusque asterna nid gratia &

beneficencia ^non auiu; »Iii _{vero, qaorum} major

fere , proh dolor ! cd numerus, duriores func

minusque tra£fcabiles, qui, iine rnuka ne dicam

ulla animi aegritudine, peccata commictere &

commiiTa faspius kerare fcelera poiTunc. Utri.

que haic malo medicinarn opponere bonum

decet Ecclefias dolorem. Nunquam igkur in

afflidlis iolatio erigendis ^, & fumma Opcimi Nu-

minis beaevolencia,pro eo,ac debec, excollenda,

ica

Φ ) « ( #

it a verfabitur divinas volimtatis interpres ,ut, neg»

Ie£ta peccatorom reprehenfione &pcenarum, quas

Deus impiis minicatiir juftiffimus, explicatione, gli

fcenti fceleratorum hominum audaciae & licentiat qu^evis audendi ^, periudulgens favere videatur.

Neque, ex edverfo, contumaees redargaendo ita

vindicantem Dei juftitiam depingere decet, ut,

fepoiitis plane gratiae divinse laudibus, defperatio»

ni locus pnebeatur ullus. Hinc HIERONYMUS:

Htfreticus in vanum garrit, qui v ero pro v er Η

fruge laboraty verbum caflo ore ruminat ^> & vi"

amx veritatis recio difcretionis pede nofcit incedere.

§. ^I O;

Semet denique ita attendet Orator, rebus

Sacris expJicarrdis occupatus, nihil ut verbis aut

geftibus exprimat, quod ipfuni dedeceat. Sic

verba quidern Dei magna voce, & Cum ma πΑ$η·

σικ y non tamen incondite, fundic, can infinita

femper polleanc majeflate; Ted fuas meditationes

& fvaiiones modeite admod im proponit ^, cum fe non dominum Eccleliae, Ted rniniftrum , rc6te quidem, & i'ua fponte, profkeatur. Hinc iolli-

ß _2, ci-

<Ü> ) *2 (

citius quoque cavec, ne ilodio fcrventiori, ^pro Religionis ian&itate atque falate hominum tutan- da , cupido quaedara ^cum vanse gloriolas, ^tum imperitandi, tum ditefcendi ardor, i'enfim finc fenfu, fefe immifceat. Maximum enim, mihi crcde , Orarioni Sacrx paritur dedecus, ii quis, fpecie, nefcio qua, pietatis, vindi£be libidinem ^a- liosque afie&us pravos texerit. *) Permul-

ta omnino decentiam inculcatura Orationis addi

pofient, ad fingularia defcenderc per anguitiam temporis (i forct permiiTum. Nohis vero haec

levidenfia, per fumma eundo capita ^,

adduxifle fuffieiat*

Mens DEO hudes _cane, redde gråtes Mens DEO: nuüis benefaSia faclis Excidant, Er qua tribuit benigne

Munera dextra. Buchan.

*) JOAN* FECHTII Aphonfim de Pevfvaforiis Humanae Sapi-

entiai verbis»

φ _v".

Λ". A

',ν; .ν·„* Λ. ,VS£