I. N. S. 51 7.
DISSERTATIO ACADEMICA,
De
r
CKATORI/E SACR/
HODIERNJE P»* AN rJQUA
QUAM,
EX SUFFRAGlO AMPL. FACULT. PHILOS.
IN REGIA A C A DEMIA UPSAUENS1»
PR AS IDE,
VIRO CELEEERRIMO,
MAG. P E T R O
EKERMAN,
Eloquent. PüIOF. K eg. & Orb.
ad publicum examen modeste defert,
ADOLPHUS BLOM,
LINKOPIA OSTRO-GOTHUS.
In Auditorio Carol. Majori Die XXXI. Octobf.
Anno MDCCLIII.
H. A. Af. S.
UPSALl m,
Excudit LAUR. M. HÖJER, Reg. Acad. Typ.
kongl mäj:ts
Högstbetrodde MAN
Och
SVEA RIKES RÅD,
RIDDARE och COMMENDEUR
Af KONGL.. MAJ:TS ORDEN,
HÖGVÄLBORNE friherre,
NÅDIGSTE HERRE,
Mångfaldige. Och. Store» Förtjan fler.
HafVa. Upphogt,
EDERS. EXCELLENCE.
Till.
Det. Högfta. Af. Åra.
Nåd. Och. Välgerningar.
Hafva. Gjort.
Allas. Sinnen.
Emot.
EDERS. EXCELLENCE.
Nitfulla»
Och.
,
Alla. Räkna. De. Dagar.
Lyckliga.
Dä. De. Fä. Njuta.
EDERS, EXCELLENCES.
Skygd. Och. Forfvar.
Mine. Föräldrar.
Omtala.
Med. Djup. Vördnad.
EDERS. EXCELLENCESo
Makalöfa. Näd.
Tillåt.
NADIGSTE. HERRE.
Den. Samma.
Vederfaras. Mig.
Att. Jag. Med.
EDERS. EXCELLENCESL
Lyfande. Namn.
Må; Pryda.
«Detta* Mitt. Omogna. Arbete«
Min. önfkan. Blir.
Att.
EDERS. EXCELLENCE.
Till. Fofterlandets. Sällhet.
Och, Höga. Anhörigas. Glädje.
Må.
Under. Njutande.
A£ S andig. Välgång, Långe. Lefva.
Får. Jag. Vara.
Innefluten.
Uti.
£DERS. EXCELLENCES, Nådiga. >ita rika.
Har. Jag. Nått.
Min. ör.Ikan.
Och.
Råknar. For. Störda» Åra*
Att.
Med. Djupeda, Vördnad.
Till. Dödsdunden.
Lefva.
EDERS EXCELLENCES
alleröimjukafte tjänare
ADOLPH BLOM.
i
MONSIEUR
JEAN VICTOR SIEFVERT,
ASS ESSE UR au College de Medicine>
Mon tres kontiere ONCLE\
MONSIEUR.
toujours Imlé du dtßr> de pouvoir Vous temoignw
ma recomwißanee, aux hontes que Vous nfaves muntre.
Comme je n*ai jamats t rott ve une occafion javorable. Je pre¬
ßte auj&urdbui de cellc que me fournit le fe ti t ouvrage /lca- demiqne que jyai Channe ur de Vous prefenter, receves le
comme une foihle marque de mon profond rejpecl > [i je ßiis
a ff ex heureux qitil ait Votre aprobation, jen aurai retire
tout le fruit ou mes fouhaits afpirent. Puiffe, 1'Etre Su•
preme Vous comhler de benediélionsy & Vous faire jouir des jours tranquiles. Jai Ijjonneur detre avec refpefiy
MONSIEUR
Votre tres humble ferviteur
ADOLPHE BLOM»
V I R O
Admodutn Re v er endo atque Clariffmo,
!Dn. Mag.EMUNT>0%$
Ecclclias, qux Deo in Wålnäs colligitur, På st. Vfgil.
AFFINI Honoratifiimo,
Admodutn Reverendo atque Clarifflmo VIRO
D. Mag,MAG NO L EN ER IN,
PASTORI in Theda laudatiffimo, AVUNCULI loco,
jeternum Venerand o.
Etfi voris totVeftra, Patroni & Fautores Exoptatitfimi, & benevoleRtiae in me exftent documenta, fa-
quot haec charta capere nequaquam poflit; ignofcite ta¬
rnen rogo quaefcqne mihi, non nifi incomtis verbis, ve¬
tt erabundx gratiffimsque mentis a&uro interpreten!.
'
Optarem vehementer, ut Vobis non difpliccat, hunc perexiguum Jaborem Veftris infcribi Nominibus, quse mihi fem per in deliciis fuerunt. Confervet Vos, Pa¬
troni Optimi, Supremum Numen, in annos bene mul-
toSj^uo Ecclefe gaudium, propinqui omnesque Veftri
deeus atque folatium habeant longe maximum. Per-
manlurus, quoad vixero, cum omnigenae profperitatis
voto fincero,
Admodutn Reverend. atque ClariJJltnorim
NOMINUM VESTRORUM
bumiUimus cultor
ADOLPHUS BLOM.
KONGL. MAJ:TS
TRO- TJÄNARE och KRIGS-COMMISSARIE,
Hög-A dle
Herr ERIC BLOM,
Min Hogtärade Kärade Fabek*
O! Hvad mer än tyff uti min fälla ftund, fjäi, jag långe hafver hy/I, på hvilken jag får tala:
Mig tyck's ett fjufligt bud har väckt utur en dvala,
k Och ur en mörcker gäng mig lyckan likfom lyft^
Då jag för allmän dag får barn/lig vördnad vifa
Mot Ehr, mm Värde FAR, ocb Eder huldhet prifa,
Hvem /Rulle undra på, om ord och mening fattas,
Dä i få öm länt vårf jag ftvaga fiädren rör;
Jag häpnar, dä jäg vet, J för mm välfärd mattas j
Men dock med lika nit min lycka underftöYj
Det lilla jag förmår,, år med er> barn/lig tunga Ehrt vårda Iq/V Min FAR,, vid Pindi rötter Ijnnga.
Nu Himmel! med Din nåd bekrön Min FADERS hja/Ta^
Att Han til åldrens högd må dra fin filfver hår:
Du aldrig tårar mer utur Hans ögon pråfh;
Men gjör att Han förnögd må lefva många är!
Lätt, Åiimagc, Honom (låds fom mandekrådet grön/ka3,
Sä har jag mera godt, ån jag kan nånfin önfksr.
Min Högtärade Kära/le FADERS
ödmjuk lydigfle fon
ADOLPH BLOM,
PraeftificilTi ne Domine Ä UGT O K.
& RESPONDENS.
J"\ic mihi, cur veteres aufit Tua pagina Myftas, Querere fi liceat, poftpofuifle novis?
Sic Tua quantumvis fententia jufta, timcndam
fnvidiae fpeciem forfan habere qneat, Scilicet antiquis multum doftrina Magiftris
Debet, & hos fequimur* nec fine laude, duces.
Eloquii veneres petit hinc 8c pondera rerurn
Quilibet, hinc unus pofcit 8c alter opem.
Fingimus interea nobis quam fcepe triumphos, Carpitur 8c tumido multus ab ore fenex!
Prifca velut fördent: fibi poftera vindicat setas Ulud 8c ingenii, quod fuic ante, decus.
'Difficile efl: adeo laudum decernere palman*
Et meritis pretium conftituitfe fuum,
Id tamen heic pulcre conaris, Amice, laborem
Perfcis 8c folita dexteritate Tuum.
Fac modo, quoscelebras, veneranda columina, magno«
Artibus in facris fic imitere Yiros.
SAMUEL
Uemadmodum fcientise, & do&ri-
nae ingenus; , intime cum felicita-
te civitatis funt conjun&ee ; ita
habuerunt Fui cultores & eeftima
tores, qui, omni ftudlo omnique
animi contentione
,has ipfas ex-
poliverunt» Si autem refpiciamus
cHverfa., quoe cepere, incrernenta,
non eandem, qua; nunc cft, iliarurn fuifie femper Faciern
conftabit ; etenim perbellc habet Cicero ; Nihil efl fi¬
lmt l inve n tum cf pevftchim; quare exeogitatoe fuerunt
non temporis pun&o hee artes, neque fimul & femel arn- plificatse-, Ted labore longo & permagno , Loprimis quod
rnulti, a jufto illis pretio ftatuendo aberrantes, in devia
quaevis prolaberentur. Nec mitior Oratorice Civili pari-
ter, ac Sacrse, fortuna obtigit , qua; jamdiu.iiefcio quo
veluti fatorum turbine eft jaäata. Sic , etil magni in-
terdum illa sellimata fult , a viris de Ecclefia prydare
meritis, in eaque ornanda fedulo elaborantibus; tarnen
adflida & conternta mox jaeuit, Faltern in prima Eeclefiae
infantia. Verum poftea fenfim paulatimque in faftigii m evehi eeepit. Nempe, ubi ammadverfum eft, hominum
A anknos.
) 2 (
animos, hujus ope , felicius traélari pofle; fuere, qui
rede operam adhibuerint fingularem, ut cceleflis doétri-
nx prascepta ornatiflime proponerentur. Rem ip am fi
con(id~*ramus, patebit > cum reliquis facris fcientiis, &
civilibus, Oratoriam f. Hodiernam^prae Antiqua, maximas fec'fle progresfiones; ita quidem , ut id dignitatis atque fplendoris obtinuerit , quod quidem exoptari unquam
po/Te videatur. Iilud itaque, in fe fatis amplum, argu¬
mentum
,mea qualicunque ingenii tenuitate, quod per- tra&andum fumfi, Tuam H. L. etiam atque etiam expe-
to benigniorem cenfuram.
§. ii.
Celebrforcs Ecclefiae Dolores , poft tempora
Chrifbi, & nonnulli, qui ante Chriftum vixerunt',
commemorantur, Oratoriam Sac. magni facientes,
atque excolentes.
Si ad proeteritorum temporum memoriam ani-
mum revocemus, Ecclefise Dolores maxime celebres in
medium produ&uri, luce clarius erit, minfico animi ar-
dore inftrudos fuilTe illos ac dicendi vi atque virtute.
Ordinis ratio facile a nobis exigit, de primis illis Dodo-
ribus
,Patriarchis, aliquid diflerere; fed, perantiquas il-
Iius Öratorise notitia tenebris cum involuta fit fpisfifli- mis, praeter id, quod facrae paainte continent, nihil re- liqui habemus, nec habere poiTumus. Nec erit negan- dum faeros tum conventus fuifTe, in quibus, a Patriar¬
chis
,conciones de femine mulieris, de lapfu Adami, de pie vivendo , preces item & vi&imte fint perato. Cum
enim divinse Revelationes, rudibus illis fecuüs
,in Ide-
ras relatse nondum efTent, fanfti Patriarchat , Adam, Seth, Enos &c. qui Gen. v. commemorantur, familias fuas, velut Ecclefias domeflicas, pro concione fine du-
bio informaruntj aliter enim, per illa tempora, verburn
DE1 ad pofteros propaga*i non potuit (a). Sic re- fert Jofephus in Antiqv. Jud. Noachum corruptos pra.
vosque
) 3 C
vosque hominum mores redarguifle, eosque ad melio-
rem vitam adhortatum fuifle. Lot b ccncionatorem in Sodom egit. Abraham , Ifaac &c. de quibus S. Scriptu-
ra eft adeunda. Non jam Prophetas , adflatu quodam
divino , & fupernaturali, concionantes Ioquar, non Sal*
vatoris noftri mellifluam commemorabo facundiam i qua ad intimos animorum receflus illapfus eft, & tam uti-
ies tamque ad permovendos ac delecftandos auditores,
dicendi modos exqui(itos adhibuit, ut, quo vellet, eps admirabiliter impelSeret. "Quem enim prceterit fuifle
Chrifti conciones vividas, validas, DEO plenas , & kiu
auditores velut fulmina penetrafie (b).u Immo notabile
eft artificium a Chrifto pro concione frequentatun». Do¬
cent fcilicet Rhetores, in fermonibus ad plebeculam
habendis , plurimum prodeflTe, fj argumenta concionum,
in quaeftionibus maxime popularibus, a rebus, vulgo ob*
viis, petantur. Ergo concionibus fuis parabolas, idque
genus alia, ad vulgarem fenfum adcommodata, adeoque
ad convincendos auditores peridonea, inferuit ( c). Non
hoc autem tempore in ufu primum fusfle facros inftituere
fermones cuilih t conftare arbitror, nec, quemadmodum fupra incuicavi* omnem cetatum feriem mihi excutien-
dam delegi. Etenim evidens eft concionandi mor em non
in N. T' primum ccepifie, fed ab origine mundi, Fa- triarchis, Sacerdotibus &, quos nominavi, Prophet js, Scribis, Phari/£is &c. folennem fuifle; & ipfos aliquan*
do Reges,in habendis concionibus operam collocafle {d >.
Ante Servatorern noftrum Sancftiflimum, nefcio an reli- quis excellentior exftiterit Mofes 5 idcirco Dionyf Lon- ginus, Molen legens, miratur in eo non quidem inane
"locutionum choragium, fed notionum mentis prsepoten- Cttem,& exaggeratam fapientiam (e). Ad Prophetas ve-
ro quodadtinet, utpete qui fingulari fermonis fvavitate
■»
pollebant, ie<fte omnino Rapinus ; C'efl ainji que le
A 2 peupfc
säü? ) 4 (
peupk de 3ervt(alem alhit entendre le Tropbete Fze- tbiel, parce qiCil eftoit éloquevt (fj. Sed int er facros
hofce Scripcores , qui proxime ad tempora Chrifti vixe-
runt, atque non minori cum laude , ac (inguiari difcri«
mine gefferunt fua munia , fant Apoßoti; quarr obrem
cum politae fuerint adeo-, & ad permovendum apts: cor- eiones, quas ad popukim habuerunt hi D; clor es , non poterant non emohimenti adferre plurin um. Inprirrbs
vero Pauli
tFe tri, Jacobi T & ßfohnnnis &c. quse fue-
rit riicendi facultas, adtentius condderanti pafebit : ii-
le fantum in arte concronandi valuit, ut a Lyftrenfibas
pro Mercurio, Eloquentiae DEO, habitus fit, cum edoétus
efiet Rhetoricam Ecclehaiticam in tertio ccelo , ubi 'Spu¬
ret d§QVjTC6 audiverat , unde etiarn a S. Patribus Asc^roo^
vocari folet (g ). uEt profebto quid Paulo fublimius ?' ii 4tdocet, nihil illuftrius, fi difputat, nihil ejus ealore pu-
<4"gnacius, ü confolatur, nihil blandras, fl minatur, nihil
«'imperiofius (bx Petrus primus fuit, qui Evangelium gentihus propofuit , in cujus rei metnoriam inflitutum
eil feit um Cathedra? Petri, ut eximii infcr Apoüolos
concionatoris. Jfac&bus, & FfohnnneS ) a Salvatore
,ob fonoram & tonantem in concionando vocem
,ßcot^
vs(>yes vocantur imrno Johannes propter febümes
res
,quas traélat , Åqttila fuit dibtus. Sed qurd
multis profequar verbis horum merifa ? QuotuS
enim quisque eil ? qui non eos excelluifie fatea-
tur liquidem inflinbtu eceleiti loquebantur ? Poll ilj-
Jos Vero digni funt, qui nomlnenturj Patres ,yaliquot
poilea Ecuiis florentes. Singularis horum fuit Eloquen-
tia
,fi vel Bafdium, vel Gregor i um Nazi anzemmi, vel
Cbryfoßomum, vel Cyprianum & ceteros intuesmur , ut-
pote cum a puero animum ad Eloquentiam a ijeciffent,
poilea eceleflibus auéli rivis , quafi magni torrentes, in
mirificam Ecclelke ubertatem fecunditaterr«que exundas-
feriE,
<SÄ# > 5 ( öl»
fen t (/). Prfmurn nobis ocenrrunt Patres, qiros vocanf,
Apoftolici, Clemens Roma uns, Ignatius, atque Folyear-
pus. In ris, qua? ad doCtrinäm moralein fpe&anr, Apo-
itoiica plane & majeflace & fimplicitate proponi, ipfa
eorurrr quem vis cond'oeet le&io. Veritatis parit er ae fanftitatfe radonem optimi i (I i viri frabent, credenda ubi-
que cum agencl'is conjungunf, de vitaque non minus foilb
citi furst, quam fide (k). Circa finem feeuii fecund* flöruit
Clemens ACxnndrimis
y& hujus quoque retaris eft, Qv.
Sept. Florens Terrullianus. fnter eos, qui tertio feculo
inclaruere , S. Cyprianus fuit , Fpifcopus Carthagin. qui inprimis ob infignenv £loquentia-mT qua. praeditus-fuifc,
commendatur. La/Iftantius, Chriftianorum [ill's Cicero,
de eo fnribit: "Erat ingenio facili, copiofo, fvavi > &,
quae ferrnonis efi: maxima virtus, aperto, ut difeernere6'
nequeas, utrum ornatior in 'oquendo, an facii'ior in ex.-cc pücando, an. pofentior in perfvadendo quisquam fiierit."
Gregorius ctiam Ne&ccefarienfis , Epücopus , celebris?
non tantum exftitit j.fed & miraculis dotflrinam fuam cor«
firma-vit, unde Thaumaturgus diei fölet. Seculo IV. vixe-
re Duäores-certe praeclari , Athanufius Gregorius Na-
zianzenus
,S. Raftlnis, Ambroßus, Hieronymus, La-
Bant ms, Hilarius. Seculum V. infigne-fuit maxiinis illis Ecclefi® Do&oribus S. Cbrylofloma & S. Augttflino,
&c. qui excelientes adeo fuerunt Oratores , ut* fublimi,, florido-, & ornato dicendi genere, faera traftantes,, to- ti^quantif fuam operam Ecclefi® commodis impertierint.
Hinc Rapirius : C oft ainfi que (stint Auguftin entenåoit faini Ambroi Je, avnnt que H e tre comerty: parce qu'il
par loit agre ablerne nt (/). Circa finem (exti, & inifium feptimi Ißäorits Hifpalenßs vixit (//).. Non diffiteniury
prseter hos , multos alios pub'icis docendi muneri-bus pratFulfTe laudabiliter ; interim noftro fufiicit fini, tan- tummodo confirrnaffe antiqua iila tempora , fuis quidem
non
) 6 C
non caruifTe Do&oribus; etfi, quod jam videbimus, in
iis perrnultum fuit, quod defirieraretur
►- (a) D/ff.FrQ$Qetttljjf Prce/ideDod.floaehimo Hildebrand,
de V et er um Cond un. Helmeftadit habt t a A. 1693. Cap. IF.
jf. V. (bt c) ibidem jf. 7E. (.7) ibidem §. VI. (e) Caus- jinus de Eloqv. S. & Humana p. 2. (/) liapini Refle¬
xions jur V Eloquence p 6g. §. F/. ) Dijf. eaåem £1$«
{ma? §. /T. ib) Iqc. rzV^r. pag. pjy (1) de Conr. Vet.
(k) c fr. fl oan. Fr. iiuddei Tb. D & P. P Ffayoge Hfl. Jh.
hb. poft. C. 4. de 7beol. Mor. p. 620 C? 622. (/) Rapi-
nits pag. 72 §. XI. C //) c/r. D, 7 orqneri Difputatio:
Patres Ectl. Lat init. fl ama celebres.
§ i U.
Vida graviora commifla funt, a multis Veternm
Eccl. Do&orum, inprimis, qua rnethodum juftam
ac débicam, & Rhetor. locutiones.
Longum föret illos omnes atlferre 1 qui mi¬
nus feite ac prudenter , in lutulenta illa rerum di-
vinarum humanarumque barbarie , facris defunge-
rentur muneribus. id tantum agam , quemadmo-
dum in pnecedenti §. illuftriores Patres notos feci, ut
vitia graviora N quae irrepferint inter concionatores hu- jus aetatiS/fignificentLir. Mirum non eft, fi iniquior fue-
rit flatus Eloquentioe facrse , curn exaélius fludium non adhiberetur (» concionibus conferibendis riteque propo-
nendis, nec (cientise & qucecunque , ad fedulam animl
morumque fpe<ftant culturam, in id eveél® fuerint fa/Ii- gii, ac poflea. Ad prsfens itaque negotium illuftran-
dum jure haec adferuntur : <4Ex Grsecis patribus pauci
"lingvae Ebrseae, ex Latinis quidarn nec Graec^ fatis, mul-
t£to minus Ebrseas habueruntnotitiam, criticse quoque ar-
"tis plerique rudes fuere,hinc & eximio in Script. Sacra
"interpretanda, ejusque fenfu Iitterali inveftigando, defti-
tuebar.tor pnefidio (a)X Ita enim faftitatum eft, ut,
rnethodum redarn intermittentes, auditoribus vix ac ne
v IX
) 7 (
vix quidem potuerint prodefle. Rapinus itaque adpoH-
te : lons les Peres des premiers fiecles, jusqnes ä (aJM Bernard, ont écrit de tette maniere feche & dure : ß
Von en excepte un fort petit nombre , qui ne syeß pas laiffé gnter a re me: hänt gout, par quelque t eint nr e
de V antiquité q ull avoit confervée, comme Minut ins Felix, Sahnen, Amöbe > to/zf ßerome , ausquels on peut aiot.iter quelques des Ouvraqes de S. Ambroife , f/
rfc & Anguß in (b). Cur Antiqua Oratoria f. adeo fuerit
labefcclata , & prorfus veluti defpicatui habita, cauflam
abquam tribuerfe pofiumusGrascis & Romanis,nondum il-
lam excoIentibus,teilirnonio nixiAlb.Fabricii,qui docetCV)f apud Ethnicos, veteres Gr&cos & Romanos, a/iosque,"
nullas fuiffe ejusmodi facras conciones five publicos cce-*c
tus, in quibus populus de religione inftitueretur; (ed"
maxirnam partein cultus Deorum conflitiHe facrificiis ce-"
rernoniisque , & dierum feflorum folennitate , quse ta-"
men ludis potius & luxu, quam dWinarum rerum con-"
templatione, & pietatis exerciiatione obibatur." Si exa-
minemus itaque conciones ipfas hujus temporis, illas
valde corruptas ac depravatas fuifTe , deprehendimus.
Rt<5le Hallbaverus, ex Eufebio, (üb. VII c. 30.) no- tninat Paulum Samofatenum Epifcop, / als ein hochß
eiteler Redner t der auf /einem 7 brone nicht
wie ein Diener Chrißi, fondern wie ein Furß ge-
feßen, und mit theatralifehen bewegimgen der Hände und Füße mit fchwulfligen prächtigen Worten und Erfindun-
gen feinen Zuhörern zu gefallen gefacht. h<s wird hin-
zu gefetzt : "Rhetorem fe magis, quam Eeclefiae Dodto«
rem laudari cupiebat." Gravisfime itaque l?pfi funt>
quotquot Eloquentiarra tantum oftentare voluerunt. Hu¬
jus rei veritatss convincimur a Buddeo, hunc in moduni
diflerente: "Eloquentia , qua nonnulli prae reliquis flore- bant, turgidsr nimis, Sc (ubmde ad adfe&us ftiagis c m-"
"citandos,
t&fD ) % C
*:c?tandos, aut omnino aures folum demulceniläs > quam
"intellecAum inAruendum fimplicique veritatis cogaitione
"imbuendum comparata (c). A t, ut propius vitia An- tiq. Eccl. Do&orum paucis delineemus , verba ejusdem
Hallhaveri hoec funt: Sie erklärten die Schrift vielfäl¬
tig allegorifch ; und (lichten nicht nur den eigentlichen
Wort
-Verfland , Jondern auch einen verborgenen oder wyflifchen (d). Qua methodum ipfam, cujus tarnen prcecipua ratio eA babenda, fi modo Auditores, quae pro- ponuntur, rite percipiant, inque fuos convertant ufus,
Antiqui Orat. f. peccarunt omnino, cum, infoÜta & mon- Arofa dicendi ratione utentes, perturbate, hneordine
& diAributione aliqua,{Hcra tradhverint. Johan Dallceus
fLib. I. C. V, p, J4P-) multum lucis huic rei adnit:
^Quod in aüis fcriptoribus obfervare licet , ut
"quilibet fuas habeat phrafes, fuos idiotifmos, interdum
<tvocesquasdam fibi proprias; idem etiam de Patribus cen«
fendum " Et porro : Turgida quorumdam Éloqv. ,me-
thodique negledtus , cbAiterunt, quo minus ubique «^/-
ßeiccv deprehendere liceat (e\ Audiamus denique teAi-
monium Iaudati Hallbaveri (/): Daher findet mein in ihren Predigten nicht allemal ein Exordium , Einteilungen
&e. fondern fie giengen oft die Worte nach einander durch, wo fie was erkläreten s oder fie redeten bald ron dicI'er t bald von einer andern Materie, nachdem fie et-
was zu erinnern, bey den zuhbrern nät big befanden»
Sed, praeter horum Dodlorum vitiofam ccncionandi
indolem, ceite monachorum infeitiae, quee fandliratis pree fe fpeciem ferebat, multum erit tribuendum. Quin Pon-
tificii, in boc non fatis deplorando Orat. N. Aatu, etiam
non minimum eflecerint, varias ineptias in Ecclebasin- ferentes, a quibus non potuit non Orat. f. neg!igi,& pro- pter quas etiam fortasfis a Audiis hifee feverioribus ar-
ceflebsntur Orat. facri;iiullus eA dubitandi locus (g).
Scquen-
) v ( <&&>
Scquerrribus feculis uti do&rina oceleftis novis additio- nibus , & pra vis interpretationibus inquinari ceepit?
ita etiam in ipfas conciones abufus varii funt inveéti.
Solebant enim Pontificii Legendas Patrum , tanquam
veras hiftorias, pro concione referreq imrno fepe ta~
les pcos & iabellas narrarunt, quas vix alibi, nedurn
in fandlo illo loco, inculcare deceret. Praefertim hoc fa«
dum eft in feriis Natalitm, & Pal c hall bus, unde na-
tus efl: famofus ille rifus pa[cba!is, quem concionantes fahulis rnanifefte confi&is, nec raro obfcenis, in feft©
Pafchatis excutere praegeftiebant. Secqlo autem XI.,
tanta fuit negligentia concionatorum in conciomn-"
do, ut Satanas, & omne inferorum fatellitiurn., diteras*f
de tartaro emilerint ad univerfum Ecclefiafticum cee-"
tum, in quibus gratias dero egerunt,quod non modo'c voluptatibus indulgerent; verum etiam , prsedicationis"
incuria
,tantuin ftbi fubje&arum animarum numerumtC ad inferos deicendere facerent, quantum fuperiora fe-"
cula nunquam viderint, teflatur Malmesburienfis L. III."
C. IX. Paucis fic hifce, quibus Dodtores illi umbratici laborabant
,vitiis allatis & dete&is
,ratione metho-
di-4 Rhetoricas etiam locutiones eos nimium frequen-
taffe patet, cum, levibus atque inanibus Tonis verbo-
rum contenti
,flofculos oratorios, ad faftidium usque,
fuerint confecrati. Ita enim (£0gelin0f f/>) : In Angularis"
bus locis fcripturee explicandis, & defenfitandis, non-tc nunquam Patres, inprimis IV & V. fecuü, flofculos 0-"
rat. ex Rhetorum officinis anxie conquifitos, immifcue-"
re fuis concionibus non folum, fed fonnulis hyperbo-"
licis ad adtentionem excitandam ufi funt, quse fi v.ctra."
gtjTov acceptae retineantur, facile> in errores in-'6
currere poteris e. g. in Euchariftia dixerunt , corpus"
Chrifti videri, maaibus palpari, frangi> guftari,, com-"
B muni-
53® ) 10 ( 53®:
*cmun?cantes inChrifti carne dentes configere; & labia
"fangvine Chrifti rubricare: fic magnifice item de bonis
♦'operibus loquebantur, quodiis rnereamur vitam ceternam,
caetera ut ficco pede prseterearn. Etenim cum, data occa-
fione,modice adhibentur ejusmodi locutiones Rhetori-
cae, fuo utique non defraudabuntur ufu ; at, quia in
iis locis examinandis , qui maximi ponderis ac necefli-
tatis fuerunt, eas adducerent, virio hoc eis omnino erit vertendum. Cum granö, ut dicitur, falis, accipiendae
funt irtae loquendi formulse, ne in ftultam quandam lo*
quacitatern definant j & hoc etiam de illis conten*
do, quod, rei dignitatem amplificaturi, ^ro^oos creber-
rime locuti fuerint. Myfteria divina denique occulta-
runt auditoribus, in Conc. f. nullam eorum adferentes explicationem & rationem, hac plerumque addita for¬
mula: T8T0 'laccaiv c i /jLe/uvtjfxévoi i.e. hoc inirlati norunt. Nos
ordo jam ducit ad pofteriora tempora, quibus clariftima
ut religionis ipfius j fic etiam Oratoriae f. facies oceurrtt.
(a) Rapini Reflexions fur V Eloqv p. 72. §. XL (b)
Budde us lib. po fl. C. JI.IV.de 7 b. in §. V. p. 624. {c) Alb.
Fabricii Bibliographie! Antiq. de Concionibus Chriflianorum
§.XXXI. (dj Buddei Ifagoge de Ib. Par. lib. JL cap.I.§.
IV. p, 749- {e) Ilallbav. Klugheit zu predigen Cap }.§. V.
(f) Budd. §. lV.de Th. Pntr. (g) Hallbaverus in klug•
hett zu predigen Net. 2.{f N 10. (h) SflcjelMflf de Conq.
Vet. §. XXXVII. (i) Cfr. eadem.
IV.
A get de infigni illo progrefiu Orat. facra, pro-
,
xime port haec tempora, & quomodo, a multis Natio-
nibus, felicker vitiis variis fit purgata.
Port-
> u (
Poftquam in praecedenti §. viria graviora Dodlo-
rum Ecclef. recenfuimus, paucis nunc eft difpiciendum,
annon nofiro, h. e. literatisfimo, feculo , fluni fcienti®
quadibet tantam adeptae funt dignitatem ac hcnorem,
etiam Orat. f. pluris fiat , & ob fingularem , qua digna
cenfetur , culturam magis magisque accreverit , quam
primis illis temporibus. Perfacile huic fubfcribimus fan- tentice, ratione habita illuftrium virorum in hac itidem parte officii facri: interim tarnen fateamur neceffe omni«
no eft,quemadmodum olim inter optimos concionatores, permuiti exllitere indoéti , quique minus apti ad
facra procuranda effe judicabantur, noftro etiam cevo,
non omnes, pari modo , fpartam hane tueri. Se-
culo XVI , dum , bono omine, fufeeptum erat op- tatisfimum opus Reformationis, a Megalandro Luthe-
ro, ut contigit Ecclelice noftrse melior atque aufptcatior
ftatus , in negotiis religionis $ ita & facra Eloqv. aliam
omnino faciem tum induebac, cum manus huic excolen- dae admoverent viri fapientiflimi. Scilicet, cum ipfe Lutherus ceteris praeiret , voceque divina & heroi#
ca rem fere defperatam adgreflus e/Tet, methodus ex-
a&ior , concinnitas verborum, reliqua, obfervari ftu- diofius occeperunt, & decentes ejuscemodi ex Civili O-
ratoria formulce , abjeélis nugis & tricis verborum ca*
ptiofiffimis, adhiberi, quibus & pondus & ornamentum
veritatibus revelatis acceflit. Hujus enim nifi fingulari
vi & efficacia e/Tet luffultus , quam arti & naturae adfcri^
bimus, tot religionis hoftes, vix ac ne vix quidem, con- tundere atque debellare potuiflet. Ad ejus tandem nu- tum atque exemplum, primum in Germania, rnulti Orat.
facri fe cornpofuerunt, in juftam conciones fuas redi- gentes methodi formam j fic Philippus M lamhthon, in- primis B. Lutheri ftudiofiffimus, licet poftea a via de-
B 2 flexerit,
) 12 (
flexent
,ab Hiüoricis tarnen piuriirnum commenrfatur >
ob f. EloqvenJiarn rquemadmonum, moderati ftili ergo, ad
Confeßionem Ängu/tanam confcribendam eleéhis oft.
Sic nulii dubitarous, quin ab hoc tempore arceflen-
di fint optimi & proeftantiores Homilet«*; redaéh feilicet
Hiethodo in juftum ordinem, lingvisque fc. Hebron &
Gr de c a r magis magisque excultisp quarum fme notiria,,
nemo facile optato erit progreffurus in hoc fludio.
Ad rem perpnlchre ioquitur Buddeus : recentiöri
"demum oetatc feorfum ,. & ita quidem tradi ccepit pru- 'klentia Chrift. 8c Paftoralis, ut ex cerfis principiis, quo?
^faeere quseve vitare debemus, deducerentur, cun>
*<&aque. apte & concinne inter fe colligarentur (a). PoÜ>
quam vero hi nuper reftauratse Eccleiiae duces ac pra>
£eétl, Oatoricequs facrae cultores peregregii, detide-
parentur, in locum paulatim fuceefTerun«: alii Theologi exi- niii, qui non minus de vita ad verbi divini regulam
eomponenda, quam de do&rinoc puritafe, aut reiUtuerv-
da aut confirmanda, fuerunt folliciti, quem in cenfum ro
ferri folent: Hieronymus' Welkrus, Job. Mathefius, Frid.
Myconius, Nie. Ransmannus , Uvbanus iilkqius (&)*
Cuilibet vero ex hiftoria Pteformationis in noflro regno
perfpieuum erit, quantum pugnarunt pro Vera jarn fufee-
pta Religione Evangelico-Lutherana , bini iiii fratres
Laurentius & OLrcm Petri, tantum eos et;am fmffe ad-
tentos ad res propofitas, hoceft, methodo optima, 8c
perfvafiflimis verbis, ut dicenda auditorum- ingererentur
animis. Hanc iilorum induftriam
,& feveritatem in docendo eo certius pofFumus defenfrrare , quo conftat magis, difeipulos quond im fuiflfe magni iiJius Lutheri.
Sed hujüs temporis rationem non facile permlfifie novi^-
jhusj facram haiocce feientiam,, ita a vitiis Rommen-
fiui%
fiurn immunem red lere, ur pcftea a* vanis Natiönibus
non excuka & refHtuta- fit majori utilitati , & fpteiadori.
Hifce fic bieviter prsemiflis, ejam prapius nos ateemgt-
mus ad.jftatum hodiernum defmiendum Orat. facrse. SI diverfos Europa; populos infpiciarnus, fuam dicantes o- peram Homiletiasfiiverfus utique a quibüslibet modus, ac merhodus reperieur.. Convenit cusrkprflefenti- negotio, generatiin foltsem , ut ternpus lucsemur, florentifåimarum
Natiormm merita, ad Hodiernre Orat. no/träe Pradbntiam
eonfirmaodam
,perfracta-re. biter Gallos, Germanos,
6c Anglos * non eadern qutdem e/t concionarrdi ratio;
in eo tarnen »mice c.onfpirant, q nod apre, quod nervo-
fe, quod eleganter, dicaot Qu i en im icripta Homile-
tica e vol vi c Angltcan.a , qux Retormaris Doeloribus de- bemns, fateatur, neoe/Te eft, magno ingenii acumine, ea efTe confevfta, acprcefidio munira optitni ordinis, fententia-
rum & verboruni fplendidiffimorunr. Qu se, ab Epifcop,
Galliae promulgantur, m/tructiones Padorales, pierum-
que ad controverfias ill /rum dome/tieas fpeétant ,r &
rnulta haud rar o ob fe r va tu digna corrfinent, te/te Bud don.
In ter prx/tantiores Homiietas, quorum ex Ang! i a faeri
fermones ad nos pervenerunf, prcecipue nominantur rLillot[on
,Goodwirt, Hall, Prxßon , Wat{on\ Boify Koijer, Ädamus, Broimrig, du Buse (b). Gaiiicce N-a--
rionis Oratores facros asque , ac Germanica , etfi digni fua laude ftmt, pnetereo; Morum vero plurimi, Eloq-v.
civilis requifitis utoptime inftruébiyita Orat/acratri egregie
ornant, Sed, praeter has gentes ciarislimas, danfur alite, fingulare fttidium impendentes huic excoiendte feientiae;
& permultum effecerunt ad con/lituendam optimam fr¬
eiem Orat« noftrae. Cum vero ita fit, quilibet Hodier-
nx Orat. f.. decus pree Antiqua norr poteft non aditrue-
fe (c)r
(ß)Cfr~
) 14 (
-a
