Dissertatio academica triplicem amphiboliam notionis legislationis practicæ in philosophia morum observandam adumbrans cujus partem secundam ... p. p. Christophorus Jacobus Boström ... et Ludovicus Josephus Lundholm holmiensis. In audit. Gustav. die XII d

DISSERTATiO ACADEMICA

TRIPHCEM AMPHIBOL1AM NOTIONIS LEGISLATIONIS

PRACTICA IN PIIELOSOPIIIA MORÜM OBSERVANDAM

ADUMBRANS

CUJUS PARTEM SECÜNDAM

VENIA AMPL. FACULT· PHILOS, UPS AL.

P. P.

CHHISTOPHORUS JACOBUS BOSTRÖM

PHILOS. _{MAGIST, NORRL.}

ET

LUDOVICUS JOSEPHUS LUNDHOLM Holmiensis.

IN _{AUDIT. GUSTAW. DIE XII DECEMB. MDCCCXXVIL}

Η. Ρ. M. S.

UPSALI J),

konungens

trot jenare bataillons predikanten

vid södermanlands regemente iiögårevördige och höglårde magister

Herr

JOH. GUSTAF

ULLSTRÖM

och

'

/

högådla

Fru

JOH. GUSTAVA

ULLSTRÖM

född MELLRING

För _{åtnjuten huld föräldra-vård} i

tacksamt och vöidnadsfullt _tlllegnadt

af

.

VI RO SPECTATISSIMO ATQÜE HOHOR ATISSIMO

NEGATIORI MAGNARIO

domino

LAURENTIO

MELLROTH

F autori et Patrono Summo

pia et grata jh e ηte

voluit debuit

9

poni oportet tum eorum caufa, _{qui nondutn ex idea vivere} de-creverunt, tum etiam eorum, _{qui hoc decretum jam factum}

exfequi laborant. Nam cum mens _{hominis finita momenta}

ideas fuas abernte infinita fimul clara i. e. _{prasientia habere} ne-qucaf, ad multa fane vim fuam _{percipiendi extendere non}

pos-fctj Π facultate careret notionum _{communium, quibus plura,}

omisfa infinita _{varietate, in unitate}

conceptus contueretur.

Jam autem _{hujusmodi notionum}

ope non tantum _prasientia

diflinctius _{cogitat, sed etiam}

prseterita respicit ac revocat, et futura ex _{lege communi}

prospicit, atque hoc modo

flu-xura et _{fugacem fenfum immediatae}

perceptionis ita retinet,

ut vita in _{tempore continua exfiftat.}

Quod fl _{ieputaverimus,}

praeterita et futura non esfe nihila _{, ut vulgo videntur, fed} cum

pradentibus ita connexa, ut nifl _{per ie invicem esfe}

nequeant,

facile erit _intellectu,

quanti ad vitam agendam momenti fint leges actionum communes. _{Qui enim} nondum _{honefle vivere}

flatuerunt, earum _{ope continuum}

pravx vitascum continuo

fan-c:as _{legis facilius}

fepiusque conferre _posfunt et_coguntur? com» qne präster immediatam conseientias _{cognitionem clara et dir}

fiincta iis _{obverfetur intellectus}

demonfiratio,vehementiue _lege adficitur _animus,

quam ii praefentis tantuin actionis _perverfiL tatem _{fentiret. Qui}

autem ad veram _{virtutem jam tendunt,}

iis non tantum utiles fuut ad examen _{vitas continuas}

jam act«

inftituendum, ut _adpareat,

quam _{prope ad ideam accesfuin} B

fit, fed etiam ad ejusmodi conillium vitae in _poilerum ineun-dum, quo exratione optime ad eam adpropinquari posfit,

At-que hinc etiam fit, ut fludiofius quserantur in disciplina

mo-rali, cujus pars vitas adcommodatior nihil eil, niii ex ratione

iuscepta enumeratio atque ordinatio hujusmodi Iegum fub

una fumma et _{univerfali, quasque eil eo perfectior, quo ita}

ordinando _{propius ad varietatem et plenitudinem ideas feu} le-gis realis perventum iit.

Ut autem in _{hac parte ambigua eil notio Jegislationis, ita} alia lätet _{amphibolia in altera parte ejus, iive in notione}

latio-nis, quas nec una tantutn ratione intelligitur, Significatur hac voce conflitutio _{legis, qua;, ut ex antecedentibus patet,}

tri-buenda eil natura; vis _{agentis, ii quidem hasc principalis eil,} fin minus autem, _{principio, a quo} ipfa una cum lege fua

con-ilituitur. _{Nam, ut jam fignifieavimus, nulla vis umquam}

«

potest conilitui, quin una conilituatur lex ejus vel formarea¬

lis, quippe qua; a materiafua numquam verefejuncta eil. Omnes

autemvires_{proficiscuntur ab urta fumma et abfoluta, qua;,}

activi-tatem fuara _{explicans, eas} conilituif, _quaequetotam

tiniveriitatem

earum ita complectitur, _ut ad _eam relafas, nihil niii hujus unius

activitatis momenta esfe reperiantur. Nihil enim

multiplex,

nihil relativum esfe ornnino poteil, niii in abfoluto et per

ab-folutum, _quod unum natura eil;

illa;

autem omnes, cum

Iϊ

eA commune ömriis relativitati» ichetna. _{Itaque ubicumque}

plures vires\adparent:, ibi datur unitss earurn, _{ibique reperit}

peripicacior quisque, ilias non niil hiijos esfe momenta. In

homine v. _{gr, corpus}

animusque admodum inter fe diverfa funt, et tarnen hine _{neudquam excipiuntur*,}

nam _neque

fepa-rata, neque conjundia hominein conficiunt, fed homo exfiAit

quia ens unum conftituunt; _{quod quid ilgnificat, niii vim}

unam esfe in _{utroque, tametfi in altero aliter determinatam?} Sin minus enim, _{qua tandem ratione homo unum ens esie} poteA ? Jam _{itaque, cum hac lege commuui tota rerum na¬}

tura _{atque contineatur, nece,sfe}

eA, ut una uniras omnes uni. tate.s _{compledhtur, unaque vis}

omnes vires conAituat. EA

autem hicc vis, hsec unitas non _alia

afque ipfa Potentia divina

quam ratio religioia agnoscit, cum Deum rerum omnium

prin-cipium et finem veneratur, _{quamque poAuLt ratio theoretica,}

ut _{cognitioni iua; accedai veritss et}

principium, et _poAulat etiam ratio _{pradbica, ne legi vitas moraii defit}

una cum audlo-ritate fecuritas. Quod Π a Deo, _{tamquam a jfummo et} ab-ioluto _{principo, vires omnes conAituuntur, re}

vera idem _unus eA audlor et _{conAitutor legum omnium}

natura et intelligen-tiasj ad _{quem relatum itaque legislationis verbum}

proprio

maximeetabioluto fenfu _{intelügi debet. Ille folus enim eA fenfu} primario et univeriali Creator, _{isque eodem item fenfu Le¬} gislator. Atque adeo hasc prima eA hujus notionis /ignifica-tio, quam nos _{compendii caufa} nomine abfoluta _{adpellabimus.}

12

Verum hxc tarnen non sola est, sed datur er _{alia, relati¬}

va, derivanda ex mütua rerum ad se invicem ratrone, cujus

fjgnificanda; gratia propoiltiones aliquot ex philofophiä

the'o-reticx _{principiis repetendx videntur. Ncmpe fupra diximus,} vires relativas esfe numero infinitas, _{atque a vi abioluta}

con-flitui, in _{eaque, tamquam fumma et communi unitate fua}

con-tineri, _{Quibus jam addimus, eas etiam esfe variis modis}

conformatas, iibique invicem fubjedas, i. e. plures earum esie momenta _{fuperioris cujusdam, qux tamquam unitas et prinei·}

pium proximum eas contineat, et ad quam eodem modo ie

Iiabent illte, quo univerfitas earum ad uaitafem abiolutam. Ita v. _{gr. animalis et planta; cujusque vires omnes momenta} funt uiiius illius anima; et _{hujus vis organicx, hominisque} cu-iusque adu non niil fenfualis aut ada non nifl intelledualis vires omnes momenta funt unius animi _{hujus fenfualis aut in¬}

telledualis, Quid? quod hominis adu rationalis vires ömnes

momenta funt unius rationis _{ejus, ita ut vere dicatur,} om-nia in eo fieri ex ratione; re vera enim hxc fumma unitas,

adualis fada, omnia in eo _{agit, adeo ut ipfe non nifi}

exsi-flens relativa ratio fit. _{Atque hxc non intelligenda}

funt de animi tan t_{um, fed etiam de corporis viribus, quae}

et _{ipfae funt originis ejusdem. Neque enim materia} anorga-nica _{eil, quas fe in organismum, nec organismus, qui fe in} animam, nec anima, _qux fe _{in animum, nec intuitio, qux} fe in intellee^um, nec denique intelledus, _qui fe _{in rationem}

*3

explicat; ied horum unumquodque fuperius eft, quod

fe in inferiora omnia conformat. Divina _{cujusque idea}

el], quse fefe exfiftentiac ingenerat i. e. fenfim flbi et ceteris

manifeftatur, non autem exiiftens inferius, quod fe in fuperius

per potentias evehit aut explicaf. Pofterior hic ordo γeveaiv

ftve exfiftentiam, non ipium gignens et manifefians feu esfen-tiam _{refpicit, quodque de illa rede dicitur, noa item valet} in hane _{pofteriorem. Intelligi certe non poteft, quoraodo}

aliquid naturå iuå inferius fuperius aliquid ex fe explicet; at

poteft utique intelligi, quomodo hoc pofterius momenta fua fenfim _{manifeftet, quomodo, lolå exfiftentiå fpedatå, prius} materia _{fit, quam Organismus, prius organismus, quam am¬}

ma et ixe porro, donec _{omnia momenta ideas fuje in tempo¬}

re oflenderit. Qua? _quamquam hic demonftrare _non posfumus,

cum res a _ρrimis Jer_e principiis philosophise repetenda esfet,

ramen hoc certe nobis cor.cesfurn iri _{crediderimus,} vim

unamquamque, honunemque prrefertim, non esfe multiplex

aliquid interna: unitatis expers, fed esie unitatem in varietate feu in varietatem confotmatam. Discidium _aliquod

abfolu-tum certe in eo invenire non licet, _nam niil _una eft

esfen-tia _{ejus, non unum Ens eft, fed duo vel plura, quod fenfu}

cujusque fui refellitur. Corpus et animus & in animo

fen-fus et inteileclus et ratio non _adgregata funt, fed relative di-verfa momenta feu vires unius vis esfentialis, quas utique non

Μ

futnma five _{fuprema, ita ut, ii Jbaec ratio iit, omnia in} ea fint rationis, fin minus autem, aut intelle&us aut

intuitio-nis aut animte aut cet. _{Proponat modo quisque finfgi fiu}

confcienti» iui _{qutefiionem, num Ratio fua pars fir ipiius, an}

ipfe; nx ilie non carebit

refponfo,

quod ea, qusc diximus,

confirmaturum efi,

Quibus itaque prtemisfis, quamquam magis fumtis, quam

demonftratis, alteram _{fignificationem lationis legum anteiligere}

yion erit _{utique difficile. Diximus videlicet, vires relativas}

esfe variis modis fibi invicem _{iubjedas, feu plures esie} mo¬

ments _{fuperioris cujusdam, quas unitas eaium}

principiurnque

proximum fit, et ad quam ita fe habeant illae, ut omnes

om-nino ad unitatem abfolutam. _{Jam itaque, ii harum virium} inferior _{quasdam fit confcia fui atque fuperioris,}

quemadmo· dum efi intelkdus confcius _{rationis, ratioque confcia Dei,}

fentiet _{profeclo fe esfe momentum fuperioris,}

nec _quidquam praterea, ideoque fe nihil esfe per fe et absque ea, fed esfe,

quodcumque fit, in ea et peream, ita ut fi _{per fe folam per.}

fifiere _{velit, nihil nifi iniano modo fe}

ipfam perdere conetur.

Committet _quippe

tunc idem fere, ac fi _{corpus yeliet} vivere

finé _{anima, intelledus intelligere fine}

ratione, _{ratioque esfe} fine Deo, _{quod utique mera infania eil, Nam etil in iis} defcribendis nos _{loqui cogimur de infetiori,}

tamquam de

*5

la non niil hac accedente in rebus ipfis perfeda adeiT. Quam

autem vim conflituentem ilve principium fui agnoscit, _eam item necesfario _{agnoscit legislatricem; hoc enim utrumque,}

ut fupra oftendimus, _unum idemque eft. At _{patet tarnen,}

fl

vis iila conflituens non _primaria et abfoluta eft, led

fecun-daria _{quaedam et}

_relativa,

_vocem

_{legislationis}

_,

_ad

_eam

relä-tam, non idem plane fignificare, ac cum

ad

Deum,

primuni

et univerlalem Legislatoren!, refertur. lila enim ita demum eft _{leges ferens,}

_il

_nihil,

_{praeter eain et}

vires

ipil fubjedas,

refpicitur; hic autem

fenfu

vero,

univerfali

et

abfoluto

Legisla¬

tor eil, _{quippe cum omnes} omnino vires

pariter

_atque

leges

re vera et _princeps conilituat. Atque

adeo

_non tantum pro· pria et abfoluta,

fed

etiam

relativa

et

impropria

ilgnificatione

vox legislationis

intelligitur.

Quas

itaque

eft altera

amphibo-lia in natione, _{quam quasrimus, occurens.}

Quod il propius quasritur

fenfus

legislationis

relativae,

qua-tenus ad abfoiutam refertur, illa quidem re vera non

niil

hujus pronunciatio

five promulgatio

dicenda eil,

quemadmo·

dum nec ulla vis relativa ultra dignitatem enunciatricis atque

exfecutricis _{legis abfoluras in viribus}

_{ilbi fubjedis}

_adscendit.

Etenim il vis abfoluta omnia eo, quo fupra diximus,

modo

compleditur atque conftituit, et

il

vis

relativa

confcia eil ejus

fuique, hiec illam legislatricem

univerfalem

et

abfoiutam

ιβ

fit _{nihil, aut non nifi exsecutrix legis natura; fuas, ab illa}

con-ilitutas. Senfu _{impropriodicatur legemilatuere viribus} feu

mo-mentis, quorum iit unitas principiumque proximum; re ve-ra autem non nifi _{legem iis, ii fui confciae fint, pronunciat} feu _{fignificat, eamque in iis exfequitur. Senfu abfoluto nihil}

confiituit, fed _ipfa cum ceteris viribus relativis confiituta eil«

Neque hane fuam naturam non profitetur _{ratio humana, de} qua intelligenda iunt ifia omnia, qua; hucusque de genere

pofuimus. Sentit ea _quidem, fe vi, non fua fed divina,

con-fiitui, fentit, fe veram _{legem non ferre, fed legere feu}

in-telligere et viribus fuis infexioribus edicere; fentit _{denique, le,} nifi eam in iis _{exfequatur, esie nihilum, inimo vero}

perver-fum et detefiabile _{aliquid in rerum natura« Atque hic fenfus}

tanto _{major, clariorque eil, quanto clarius fentit Deum}

mo-dumque, quo cum eo conjunfta eil. Neque umquam fupe-riorein _{dignitatem homo iibi arrogat, nifi forte callida et} fallax reflexio vocetn _{religiofie rationis fuppresierit; nec}

um¬ quam fuperior ei poteft contingere, nifi ipfam divinam infa·

nus velit. Habet ille hoc _{proprium prae ceteris}

naturis, quas

novimus, _{quod poteß locuin fuum in} rerum natura

cogno-scere, eumque libere occupare vel negligere. Licet ei jura et

dignitatem liberi civis in regno divino obtinere, legem divi¬

nam fuam facere, _{ex eaque sola vivere,}

adeoque eum inire

vitae _{ordinem, in quo uno vera libertas et felicitas}