LAURENTII All

AynSr. Τύχη./

DI5SERTAT10 DE

DIL All ΟΝΕ

POENARUM DIVINARUM _,

QUAM i

CONSENS. AMPLISS. FACULT. · PHILOS.

IN REGiA ACADEMIA UPS.

SUB MODER AMIN Ε

riRl CELEBERRIM1 A

MAG. ' ^LAURENTII

DAHLMAN,

Moral. et Polit. PROFESS. Reg. et Ord.

FRO APOLLINAR! LAUREA OBTINENDA,

PUBLICA: DISQUfSITIOAT · MODESTE OFFERT»

alumnus gröjnvallianus,

THOMAS JEDEUR,

ARB0GL4-FESTMÅNNUS.

IN AUDIT. CÄROL. MAJ. DIE XIX OCTOB.

ΑΧΝΟ MDCCLXIIL

hl Λ Μ, S.

ü Ρ S A L I iE.

γν

■ S:am r:am m:teme

MAMMM FWEI VIROy

reverekdissimo

IN CHRISTO FÄTJU ax DOMINO,

Dno SAMI I I I TROILIO,

s. s. theol. doctori

longe celeberrimo _,

regni s¥iq-göthjcij

archl -episcopo

emin.entissimo,

it EQ1M. ACADEMM UPSALfENSlS-

pro -cancellario

magnificentissimq,.

ET VEN. SVNEmTI ECCLESIASTICI

PRAlSIDI

grävissimoj,

m/ecenati summg.

\

i- A' \ι _μο-f οί\ις fi) (Ieoi peiAGctyes 'htTttw ?<$&$■%

Hdi ccvcc£ μελιών ςη&ε&ι φοίβος sm!

Tf κ ty μνησαίμψ Σεο? χΜ,όεσίμωΤχτε Μ v^u, Τ μνήσοίϊμί τε Σ ευ κυόοε <χ,7ΐΗξεσ*ον.

Ύμ&ησαψ,ί syων, ως hv βόλησω οίξίςοε Εμ7.τεόον εσσ) ττάτμ/ς χλκχξ έλ?υ$ες'ιηε*

Η0ε _Kjtf ås Zcitjv εί&υΐ'ήαν πξχψι'ίόεσσρ

Κ ξ/ν gων εξ Ιερών μόσχο τ'ή ν σοφ'ι/ν.

ils hqots 'ίτέ Stj ^ev* όωμχσιν υ-φ* βεβηκως

Α Οόχνάτψ Ζεις Σευ σπα εχ so' ματes ,

hUiXiyjciS Zs/ysts ίττεεσσιν Βυμον άτζχντων, (Φ<ckiS (pZsyircicZou äyyeÅcv 8μχνο&εν)

ils ^τε όη ΕλλχΖ άττειρεσίφ φξεσίν άμφιττολευσαε

Παντοιηε χορυφψ όρεφαο ΐόμοσυνης.

Αλλα de τοΐ8Τ8 βχξυΒ'ει μα zrjScs ύττ ax$8Ss

Ουόε τι όυσλ&λίη _{Υΐξμοσε Τ8Τ0 £7fos.}

Κ-Cef yctg εμ ψ/JScv φιλεεσχεν φοιβοσ Κτϊολλων, Αωξοί τε μανάων τϊχΰξχ μχΑ ésiv εμοΰ

Τ xvexoe τα aiyocv πολύ φέξτεςον ε μμεν cL·, Η.7>£ξ εμεϊο ßirjs κςείασονχ ε μ/α λαβείν.

Τζνομ άκψ ΣεοΒεν TioA^gyyss εοιχε σεβεόΒχι

Σίσοκεν αχό μένος μόρσιμον ημχριόω

THOMAS JEDEUR*

Vi ro

Amptiffimo atque Cckberrhno

D:no Mag. LAURENTIO DAHLMAN.

PROFESS. ad Acad. Ups. Reg. et Ord.

PATRONO et PROMOTORI OPTIMO.

Mitis ^{Tibia mdulge} qvod Te celebrare ^{ven i am, Patrone,} Clio

Surnat incomta, teneros & aufit

Prodere ieilfus.

Tu mear certus fidei regendum,

Laudis heredem patriae, dedifti /<\

Filium, clarte no va eonditurum

Nomina flirpL Jam decus celfum domus efb alumno

Veilra, jam fallax iibi ipes putari v

Defiit, lautx numerofa creicunt

Pignora iortis.

Lucidos _ergo pietatis ignes, Q va fatis äigna ratione tefter?

Qvove fe Fetus cupiat probari

Munere candor;

Qvod Tuum eft, trado. Veteri favore Augcas danii meritum, recentis

Inilar accedat Tua nunc & ornet

Prona voluntas.

Orbis Ol cafus, Deus, ceftuantis

Te mihi falvum tueatur inter, Simqve devotus Tibi gratus atqve

Cultor ad urnam

THOMAS JEDEUR

Till

Fru MAGDALENA WALLVIK,

Min Η ni defta Kår a Moder _,

Tf tt barn fy nes onådigt vis βίζα, att hfeer ty ga det Allmän-

"*—J

η a 0721 fm a Får åldrars värd och om or g for. deis haft ^{a ,}

ha Iß ^naturen βelf älagt dem en ful an forh i 22 de Iß. Tut ^att

fißgöra denna, tyckas dock fiere omojelighetcr ftundom lägga

hinder i vägen. Dylika fvdrigheter hafva pek i fann in g kun¬

nat min/ka 221222 kärefta Moders forgfäliighet for fina barn. Ty

Den Holfl a behagade, vid ⁷²²²¹² Jalige Faders tidiga död, lägga likafom hela omforgen flr mine Iiäre Syßon.och mig, fom tä icke ens var föddy pä min- Kärefta Moder allena. Jag vägar ej klandra det torna förråd, Jom därtill -lämnades ^y e—

medan famma Herre, fedan 12 adeligen behagat cpnaftere ut¬

vägar till mina förnödenheter ^y hvarvid jag dock alltid rönl

fnin Käre fl a Moders 0221a ät gärd och mer än bekymm'erfamma ßräfvande, att gåva dem for 222ig pä det bögfta fordelagtiga.

Sådant är längt mer, än att blott erkänna en plickt, hvari- frän en mindre huld moder ⁵ i fa fatt a oinftändighéter, fkulle tycka lig vara befriad, och är derfor e det y hvilket jag, vid

detta tillfälle, trodt 121ig ej ben'a fortiga. Min onfkan hafver

alltid häremot varit, att ej allenaft icke bebofva vara min Kärefta Moder till koftnad och bejbär, ^utan ock, att nägonhn

i värket kunna vifa min. innerliga ärkäiifa. Tröttnade ej.

min Kär c (l a Moder att lefva, tills det Binde af mig aftadkoni·.

nias y räknade jag for en lycka, att fäledes haj ^va vunnit ^en Uten del af det ^y jag hos Förfy ^nen for min Kärefta Moder mig

alltid utbe dit. fa g bar den åran, i b arußig vördnad, ^att framhärda.

Mia Huldeda Ku ra Moders lydigafte Son

THOMAS jEDEUR.

Suy QcS τϊαλκμχ.

Nonnulla, qv& omnem pcenå retardationem diffvacfevi

videntur :

aput audacits impunitatis fpem es*

ie, maximamque peccandi ille- cebram, moefta voce, qvefti funt probi omnis fere arvi; ntec fcele-

ratis erigit criftas, ha^c animum

eis additg pios, immo Te, Bo-

ne Deus! iniultandi. Neqve e- nim , ut loqvitur CICERO ^, m

Catil^ „mediocres jam funt hominum libidines & tole-

„randte, nec htimanar audaci«, fed nil cogitant nifi cae-

j,des, incendia aliaqve ejusmodi,,. Coelum "igitur petunt iiultitia miieri; Åt, qvidni audeant, tentent? fempiter-

nam fibi pollicentur licentiam, &,üt habet FORMEY dam Le Phil Chret: p. ij2. Ies hommes faifißent les moindres

prétextes, les raijons les plus foihles , pour fe fortifier

da?is leur endureiffement. Tont ce , qvi pent leur faire

väitre quelque efp'erance Ρimpunite, leur eß fur tout pre-

cmx?- Poena interim diiata ablata creditur, impios-

qv·

/

$ ) 7 c

CjVe addudf, η t credant, nulluni rneffe mimcfo Reclorem,

ic ineerto cafu morcaliä fluere» Ί amdin _{vero, ut} vitiis fuis commoveantur pr»fracb iilr, utlegirm pcenas perti- mefcant, non eil, qvodexfpeclemns. ^At, dum nec arri^

plius oder un t peccare mail, formidine _pcen», duni cor-

ruptela ^non imptinita modo fuerit, fed & r tacka qyafi auäoritate, _adprobata, vis uti q ve & Ferrum in foro v er-

fan tur; null» leges, null a jura, nec parietes falutem ko¬

rn inum cuftodire poflunt. Nonne igitur,. tam privat»,

qvam public» iakiti melius confuleretur,. ή continuis Di- vinis&: linmanis posnis, facinorofi iceleraque omak tol¬

ler ^en tur? Optandumne, cum-Cicerone; eilet: Fi repiwL

bona fru.i1 non lieeat, υ t mala careamus? Sed k»c ^norr

tan tum Pcenarum Dilationi repugnare, verum etjam ple··

r»qve Perfecliones Divin» cum ea vm confiFrere poile yidentur; Seil: Deus es, O Moderator fumme! Cur in

impietate 11011· eil beneplacitum,. cur tarnen eam vides

Sc taces ? curni, Jußns adeormox irafeeris ils, q vi a fcele-

ruiiT iocietate non jabfunt?: Quin etjam magis cong.ru·-

ens Mrfericordzce Dei kaberetur, Fi, mitiori _poena, ko- rninem,vel ob primas inordinatas afficcret ideas, ne hiiee'

impnne obruentibus, in. ultima ^pr»ceps ulterius ^r apere tur diierimina; narrt

Blanda fatrtim fegnes farit imhigentia' η af os.

Quomodo etiam B oratat ι iuram» _{pcenarum q va η} dam ccnciliabimus indulgentiam: unde Cie. in· Caf ^,, ii

„nos in kom i nes, q vi nos, conjuges &c; trucidare Sc s,rempubl delere voluerint, veliemeniifTimi fuerimus ,

„mifericordes kabebimur, fi vero rerniiliores, femma

„erudelitatis farna nobis fubeunda eil,·,.· Ovium c η im iunt maFlatores, qvi lupis ^parcunt, Sc veterem ferendo·

injuriam, nev» exeitan'tur. Gloria _pntterea Nu minis: ^di-

la tio iila detraiiere cenietur; Ti qvidem augetur bonorum

gloria,N fraftis impiorum furorjjbus. Imperfeåionem de-

ni qve

3K ) 8 ( 3K

ni q ve mundo inferri crederemus, opifict imputandam ^,

fi impunita man^renc deliaa, nec Sapiens difforme adeo

admittere poteil regimen.

Aft, de Dei poteilate & gubernatione, timide iane pauca dicere, xqvum eil hominL Deliria mortalium dolemus; babent tarnen htec, ^ut adveria fere qvaevis, qvid wtiütatis, qvod, arcano qvodam conb'io, acerbd-

rum cenibm compenfat, & poeharum etjam dilationem

haud raroexigit; de qva venerabunda mente, tam ad re- veiationis 3 qvam ratiouis du dum ^, pro virili, jam dis- qvirendi animusefl, idqve ad Bonorum cenfuram; no- vi vero qvidqvam vix poili ^emur, eruditisautem dignuiu

nihil.

Null ^ω _, (IriStius loqvendo, datnr Ρ ^anarum Dilatio:

Π I_/iditat rigor jufiitia Divinx & fancHtas infinita, E-

um non poile ^non delida odiile eaqve punire ^, ne con- temtus difcrimen incurrat ί ummaamSiot itas Dti. Prom-

tam poenaruni exiecutionem reqvirere criminum qvoqve tndoles videtur, qvippeqviea iummo ^mox divellunt 13o-

no, atqve i is, qvi licet fub fpe alios faUendi, Fegum

perrumpunt repagula, metum faitem poena: injiciunt.

Vcxat improbos fua qvemqve Erynnis moriusqve con- fcientiar : En, v. c. Tiberii ad Senatum litteras:Qvid fcribam vobis P. C. aut qvomodo fcribam, aut qvid

oninino non fcribam hoc tempore, dii me deceqve pejus

per dant, qvam per Ire qvotidie fentio, fi fcio. Q vi bus TACJTFS , Anal. Lab, PA. c. 6. haecaddit: Adeo faci-

„nora atqve flagitia fua ipfi qvoqve in fupplicium ver-

„terantj fl enim recludantur Tyrannorum mentes, pos-

„funt adfpici laniatus & icdus, ut corpora verberibus, ita

„fssvitia, übidine, malis confultis ^, anirnus dilaceraturj

jjQvip-

» ) 9 ( »

,,Qvippe Tiberium non fortuna, non folitudines _prote-

„gebant, q vin tormenta pedoris fuasquc ipfe fateretur

„poenas,,. Referunt hane puniendi neceditatem Natura humana, leges ejus & aberrationis conieqventiae ceflare nefciae, _qvae turpibus aåiönibus innurnera adjunxerunt incommoda: ^ita fecum fert intemperantia morbos, pro-

digalitas egedatem, temeritas infortunia, injuria inimi-

cos & vim aliorum, aliaqve id genus. Poenam qvoqve dilatam nos depe credimus, ubi ^tamen graviffima aded,.

e. g. qvando Deus pradrafte impium magis detedanda

adhuc committere crimina permittat, Rom. ^i: 2^. Nec flocci adeo faciendi funt fortunte, qvos vocamus, cafus, qyin poenarum Divin. loco non nunqvam habeantur. Re¬

ger is vero, plurima horum ixpiifime abedé & imnune ^,

per longos temporum tra&us ^, grailari fceleratiilimos Qvidni itaqve citius in malevoiorum cadra abiguntur,

vel poenis, qvx CPDW T3 Rabbinis vocantur, ut mor- te praematura, infanabili morbo &c, deteguntur? vel»

qva naturalem animi corporisqve conditutionem, vel

qva datum ^externum, qvare mox non puniuntur? H-o-

rum jana dudemus caudas cognofcere. Chridiano qvi-

dem forte fufiiceret, hane Divinam _poenas differendi oe- conomiam ab injuria vindicare, & tantum dicere : qvod

eonvenientius dt, indulgere, qvam mox punire; at, cum idem fete fonet, ac: Deus ita vult, _q via vulq fpecialius,

qvantum per imbecillitatem nodram licet, progrediamur,

hane qvoqve ipfam qvserentes cojivenientiam^ cujus gene¬

ris aliqvalem etjam invenire nobis videmur, dum CeL iORMEY, /. ^c. _{ρ, /} fecuti, addruimus

I:mo.

Rationes pro aliqva Ρ an Dilatione, ex Jure punien¬

di _, Fine focietatum prudentia humana:

Ν ^{„ .}

J. l ullam rxte adminidrari focietatem, fine jure puniendi,

B _in

& ) >0 ( &

-in propatulo eil·, fntim ut fam comparati funt homines;

neeeifarias etjam efle _{poenas, ex} joititia ultrici^ antea in-

dicavimus.' Nemo vero fimul ignorat, necejjitatem hane

non ita coraparatarn eile, ut i em per & qvantum fieri pos-

fit, puniendum fit ^, fed illam dilationis, remiffionis &

intentionis eilé patientem, ratione cauQk criminis, fub-

jedi, objecti, loci, temporis, modi, gradus aliorum-

qve in poenarum fine ^externo, obfervandorum, & qvi-

bus negleclis, jus hocce fumma fepe-eilet injuria, & mi¬

nus fapienter exerceretur. Res etjam non nunqvam Ieges ipfas variant; nnde Solon, uti narrat HOFFMANNUS,

in lihr o Åkta flats konfl p. 147, ciyibus legum iuarum

obfervantiam, non ultra centum annos, injunxit. Hiec igitur omnia poenas mitigari jubent, qvousqve non vile-

fcant,&, fe c. und um HOCΗ S Ί? F/l' T ERU Μ, de jf-ure Pen%

Sedi. IX. §. 2. „venia obtineri debet, cum poena. non

„majorem adfert utilitatem, qvam illa; unde tarnen non

„conficiatur.· facienda mala, ^ut inde eveniant bona; fer-

,;mo namqve eft de venia in relatione poena?, q vre, pa- -„tratis deliåis, fubiidiarium qvoddam eil bonum,,. Sunt

autem pence vel Umverfales, ut: diiuvium· fames, mors, alia _·, qvas Deum differre novimus, qvoad focietatem ^,

vel maxime fceleilam, in fuam ipfius ereftionem ^, vel

aliorum poenam, vult integram. Dum igitur res erat cum

toto mundo, aqvis perdendo, CXX annos poenitentiae

eidem dedit. Vel funt illa? Particnlares, ut everfio pen-

tapoIe&>s, Cananseorum, Pliaraonis &c. qva? eadem de

caufla ceilant: Nam, ut ClC. in Cat. adfirmat, „fummo

„Imperanti perficiendum eft, omnibus in repubiica tur-

„batis rebus, ^ne qvis bonus intereat, cum, paucorum poena, omnes eile poflint falvi,,, ceterorum igitur aut

differtur, aut deletur. In eundem etjam ceniiim ^, de conjuratorum cohorte, diilérit HOFFMAN. /. ^c. Uprcrs

man kunna anfes för bölder, hvilka fdfom de ^ej böra band¬

teras

»>"(»■

teras vdrdslofl, de ej frdt a. kring fig, fa kora de ej el■

ler tryckas for havdt, att ej hetta Jldv fig till; alt for ßor flrdnghet förbittrar en retad myckenhet, lika fom for flor lindrighet gör den högmodig. Cui etjam am.pl. KRY-

GER in libello dankar via lediga (lunder, tit. ^cm flrajfrdtt.

f). 101. album addit calculum: jufl dar miffgdrningsmdn

lida den haftigafte och ftringafte medfart, trotfas ofta mafl

den lagfliftande magten, med tilltagande brott. Nec pru.

dentiores Regum unqvam omnem iimul exhaurire itu ^—

dent pcrnicioiam reipubl. ientinam, fed aut decimant ^*

aut centeflmant, non nollos puniunt, ut ceteri deterre-

antur. Verum, qvod ad Poencmi ßngularem : fi. hic exfl- lio, ille morbis, iile morte mul&aretur ^, _q vi iliam pro- nieritus fit, nil detrimenti, qvin utilitatis plurimnm rem-

publ. femper inde relaturam, exiftimari poflet. Sed qva;-

ib, numne fa?pius in ^uno homine falus reipubl pericli-

tatur, & ex unius, vita omnium pendet? ^e. g. fub provi-

do & elementtÄegtf, floret imperium, fubditi vigent; ifto fublato, cadit illud, hi marceicunt. Jntiftes iocietatis,

■Vinculum ejus eft; qvodimoto, hoc refcinditur. Dux

-

fortis & prudens exercitui animum addit rebusqve geren- dis fuccefllim; hoc fl ^carere cogitur, de utroqve adtum

efl. Patronus & herus ciientum fervorumqve turbac u- nicum efl: refugiumj ipfe fl removeatur, cuilibet obno-

xii funt vi & injuria;, reiqve familiari a;gre coniulitur,

Parente & tutorc orbati infantuli, fulcro fuo, immo vi¬

ta; fubfidiis iacpe privantur rniferi. Qvot hi ^omnes de

cetero laborare poflint vitiis ^, qvse muneri cujuslibet vix

-

oflicmnt, receniere longum föret; propter qva; tarnen ,

fl poenis tolierentur, bonis longe maximis etjam ^careret focktas. Unum adducam Joabum: homo fnit, cui im-

mane qvid, fub peRore, latuit, (ed, qvia Pra;fe£tus ii¬

mul & Dux pr^flantiilim(us, Davides ipfl pepercit: 2, Sam. _{2$. i.} Reg. 2: 5. 6. Ita. praeitantes ciyes in ter-

-

-

B 2 dum

dum, & licet ^non optimi iint Chriftiani, publica utili-

tati allervantiir; ut nihil nunc dicam de differentia inter

perionas obfervanda,in poenis faltim humanis infiigendis.

\Apud COCCEJUM, ad Grot. L. 11: 20, etiam videre licet, qvx dici pofient de liberandi cauiTis internis, cum poena jufta qvidem eil, Ted, ialvis prudentke regulis,

ad fadtum comparata, dura, vel.externis, v. c. numero

liberorum, fpe magna in pofterum, meritis majorum

&c. ad qvod ultimum Deum etjam ^, l Reg. 11. 12. re-

fpexiiTe legimus. Plurimi qvidem adferri poiiurt, qvi,

non modo nullatenus de republ. meriti iunt, Ted etiam penitus eam disperdere allahorarunf, qvorum tarnen poe¬

na fuit diiataj Ita Ctrfar, in admirat-ionem _usqve, Ttala

tenuit fceptra, ut inexplebilem expleret Romam, fce'e- ribus, fangvine, fervitute: S VETON, haud aliter ^ac Chri-

iliernus rioiler Il:dus. Sed,qvod reipondeam, in promtu eil, & cui tolies aflfonant pandeclte facrte: Daho iUis Re~

gern, in fnrore meo, qvae poena haud ^raro, ad meliorem irugem, focietates ipfas redire cogit. Ulterius ^, pruden-

tia reguke jabent omnia prius tentare, qvam ad extre¬

ma provolemus; Ita mordta & adhortationes pt ius adhi-

bet Pater , qvam filium virgis caedat, vel htereditatis ju¬

re privet: omnia Dominus facit, ut fervum rebellem coér- ceät, non abigaf, ii iälvam cupiat focietatem heri.'em :

qvarvis, immedicabid licet vulneri prius admovet Me- dicus, _qvam enfe recidendam curet partem iinceram:

Arbori omnia hortulanus^ anteqvam, ob aridum unictim

ramum, totam exilirpet. Ita Princeps qvoqve icmper fa-

ciat, qvod ad feveritatem eil lenius, ad communem ve- ro falutemutilius, &, ut emendetur delinqvensaliiqve iar-

ti te&iqve.imm-o cautiores hujusreddanturpericulis,qvie-

rat.

^

Et piofedlo magis iane celebratur prüder tia Impe- rantis, facinoraii impediat, cauilasqve removeat, qvam

fi, poenis atrocioribus, fceleribus obnoxios pledlat^ Idem

' cen-/

« ) 53 ( SK

cenfuiiTe videtur FORMEY, l c. p. ijd* dum qvarriti

XJn Prince, un Magiflrat auroient-ils gr ande raifon de fai¬

re fonds fur Pobciflance de fes Jujets, fi ils den avoient (P

Mitre preuve, qve leur attention å hit er des ^roues Ed des gibets, auroient fa/t drejfer au com de chaqve ruld

Qva? jam mitigationem & condonationem poenrc poflula-

re probavimus, ejusdem co magis Dilationem flagitare,

neminem fugere poteft ; & qva: de humanis proprie va¬

len t, per analogiam etiam Deo tribui ^ facra oracula, ut oiiendimus, lsepius indicant.

II:do.

Ex Natura hominis volüntatisqve Libertate:

Ut taceam, robuftiorem corporis hominum qvorrni-<

dam ccmplcxum interdum pari, uthi, pra? aliis infirmio-

ribus, impuris voluptatibus diutius indulgere qveant, prins palior in ore qvam iedeat, & macies ac langvor

totum corpus pervadat, adhuc pcenas non dare videan-

tur, natura: debitas, ieniim licet ingruant; propius ^con-

ditionem animce noilrae con templemur, qvam attente, ut fölet FORMEY, dumconiiderat, Phil. Payen. c. iß. T.

III. rarior.es ita iubducit: La durée des hemmes devant etre

eternelie, il defl pas furprenant, qve tens ces hats ^, qvi prhedent Ed qvi eminent le dernier d'egr'e du vice Ed du malheitr, ne faccumutentpas dans un espace auffi^ ccur t,

qve celui de la vie. Ad metam igitur lummae infelici-

tatisi prono & npn interrupto curiu, dum propere η t ta- les, qvid mitum, f ^j oerarum Ratts dur ^a bi lig prulum

interim difieratt r ? Vari am porto inti ^eamur animi in- dolem, Sc invéniemus, pufiDanimem alium efe5 Sr cb

minima angi, alium ivullq crioire, cuq a rulla pallefce-

re ₃ fed

Natura

& ) '4 ί »

Ναttm e fcopu&s, nutritum laSie ferino,

Et die ^am filicis peEius habere ^■■ Ovid Trift. L. III.

Ambitiofum tontumejia prorfusprangeret, Γι mox , ab

unicum delirium, omnibus obprobrio eilet, cum tarnen, benevolentia devin&us, brevi emendatus reddi poterit

& focietati utilis. Hos, in poenis irrogandis, pari ter tra-

£tandos eile, qvis unqvam fomniabit? alium ad amen- tiam qvaii peperi-t natura, voluptas exereuit, fortuna iervavit, at malefica: In aliis yero, natura, qvid eü-

cere poifit, experta eiTe videtur, Deumqve & homines

omnia in eos congeftaffe ornamenta: eandem ne hi pro-

meruerunt indulgentiam ^, i\ aberraverint ? vix putave- rim : fervus enim _, qvi novit volunta.tem Domini, ei-

dem vero non obtemperat, eo magis verberabitur,- 6c

cui conceilaiunt multa, plura ab eodem exigentur. Non

nunqyam etiam ^a fcelere liberantur, qvi erroris terien-

"fur culpa. Maxima enim pars hominum re&i deeipitur fpecie, cum tanta offufus fit intellecfris caligine, tanta

perveriitate corrcpta voluntas, ut bono propoiito, iicpe

peccemus, &

Dum vitant ftulti vitia, in contraria currant. Hor. s. l.i.

ϊη cenium _qvoqve venire poile videntur Limitationes na¬

tura: noftrie, qvales iunt: poile negligere examen merf-

torum cäuilic: adpetere, non rite cognita cauiTa: obli-

vifei interdieli, vel hoc ^non fortius adfici, _{qvam, ut}

contrariis aboleatur oblecbamentis 6c impedimentis ^;

Kam, Ovid. Trist. L. ^v.

Efe homwi facile eft, ubi qvod vetat remotnm eff.

Huc qvoqve accedit imperium ^, qvo gaudent adfeEtas Vehementiores, cuiqve tetati &c fexui fere proprii, & qvi- bus, mentis qvadam effrenatione coeci, isepe ferimur ^;

Sic Juvenem,

Durus _amor, magmm cui verfat in offihus ignem,

Non aliter} qvam qvi, adverfo flumine, krnbm,

Rc-

& ) 15 C ZÅ

Remi vis fubigit, β brachia forte remißt,

in ■ pr.aceps, from rapit älvens -omni. VIRG. Georg,

Has etjam imbecillitfites Deum réfpicere, confentit omnis Scriptur« S. aucioritas, v. g, Le v it. q. Luc. 23: $q. Heh\

q\ ij.&c. unde poentEf interdum poiitivie, naturales 111 primis, féniim &-tardius hominibus infliguntur, qvum mulci alias, perverfa tantum educatione depravati, cito

nimis & prtepropere luerent ob vina, qv?e poitmodum

emendare poflet maturior a^tas. Interim

Χξ'/j 7icu(f sf scvroi καλοί $ι$ο6<ηϊεμε v sfya. PHOCYLL·

Porro poenarum Dilationen! fvadet Libertas, qva vo- luntas noftra gaudet, ad acliones ultro feie cteterminan- di, _qvam, ii homini, continuis auferres poenis, vix a bruds & machinis difcederet; Hxc enim a&ionibus no- ftris pretium addit & veram progignit virtutem. Exi-

guce certo cedunt difcipulo obedientia; laudes, ii, ad-

penia virga ^, qvietus maninrit; Magiilro utiqve magis

ie probat, partibus fuis fungens ^, omnes licet pateant élabendi via:. Qvamobrem, cum celeb. FORMEY, Pb.

Chret. p. 136. interrögare convenit: Un corps de Trotu

fes puffe-t; l ponr vaillant, lorsqve, pour le faire mar eher

a Γ Emiemi, il a falln tiv er fur lui, lut prefenter les bor¬

reurs de la mort, pour barr ur e a fa fuite ? Solo itaqve

Jibertatis ufu, virtas & vitium, improbus probusqveo- ptime difcernuntur, adeo ut, per hane] fepe,

Cui peccare licet, peccet minus; ipfa poteflas

Semina neqvitice langvidiora facit. OVID. Épifl·

Ex hb, _qvx jam adduximus, concludere.fas erit, Deum,

horum intuitu, _pro iancdiflimo iuo confilio, vel aktio¬

nen homini imputare poenasqve intendere, vel has etiam iufpendere &aifferrej cujus cauilas, pedem promovem- tes, uiterius indagere iludebimus, & qvidern

III; tio

£ ) ιβ ( &

Illttio

Dx~attrilutis Divinis, ^ univerfi hujm Conßitutione

Ufol ^& viciflitudines ^{, coeli} fiderumqve rcrum,Deum motus non eile tantum, teftantur, Ted &

in minimis elucent perfecliones Ejus ^, ita ^{cert o,} dum promeritas differt ^poenas, Bonitas Ejus immenfa & Mifih

ricordia dilucide comparet, qva: fane, in miieris nobis indulgendo, ftqvas alia, colenda maxime &decan.tanda

eil. Et qvidni iummis perfe&ionibus Numinis an- numerabitur dementia, dum in homine excellens qvid

habetur? Nulla enim re, ii verbis utar TULLIIpro Lig.

„ad Deos propius acccdimus, qvam dando hominibus

„falutem. Nrc eo benigniilimum hoc Dei attributum Iabefaclatur, qvod homines induigentia Ejus, proh do¬

lor! abufi, fe perditum faspe eant; hoc enim, per abfo-

iutam potentiam, impedire, cumfapientia Ejus pugna- ret, qvousqve naturam & Libertatem humanam deftru-

£lam non velit. jfuflitice fimul Ejus poenarum non ^con·

trariatur dilatio: Eft _namqve nullus Deo nocendi adfe-

£tus, Ted fides & juftitia, hsec vero nihil a!4ud, qvam bo-

bitas fapienter adminiftrata, Sapientia igitur illa, qvae media, fini optimo iniervientia, femper invenit, delido.-

rum poenas differre utiqve poteft, juftitiam eo minus Ifedendo, qvod, ob poenarum, ex Sanclitate & Poten-

da Dei, certitudinem, illi tandem fatisfietj hac vero; an

illa horula, parum referre videtur, in primis, Γι Di vi¬

na m refpiciamus Mternitatem Qvam parvi, qvasfo! faciet

Ille exiguum temporis fpatium, qvo profpero gaudent

malefici rerum fucceffu, per paucos, fit etjam omnes bre- viftimas vitas circulos, Ille inqvam, Cui mille anni uni-

cus funt dies, dum, _{per tot ieculorum} hauftus, poenas luent fcelecati, nunqvam ceftantes. Ens etjam iummura Mutationis omni* _exper$ eile conitat j Si vero deiiftum

qvo-

St ) «r ( SS

qvodvis ^mox ptiniref, contrarium facile nobls perfvä^

de ^{rem us} , &, qvemadmodum ailerit FORMEY, /. c. p.

i$4, Qvel metifpourroit on en effét en imaginer, qv une efpi~

ce de flux & de refiux d' ide es en Dieu, qvi regiant fes dé-

terminations fur la conduite des homrnes , les Jvivroit dans

la bizarrerie de leurs égaremens. Ρ oenas interdum dirfere,

Del qvoqve Preefcientia, convenit: Dieu, verba iterum

ejus flint 3 11 etant jamats expofé å la fiirprife; ^nam latebras

omnes noftras animiqve receilus adperuit, anteqvam

heic recluii fuerint: mundum & om-nia, _qva exiftunt,aut

exiitere poffünt, perfeåiiiima amplexus eit intelligentia,

turbationis igitur vitandas caufla, poenis, hoc vel ilkid

mox impedire, Ipfi non opus eil, cum pr χ vi ils ordinem ordinisqve leges ab aeterno fanxerit. Qvid autern vetat, qvorninus bas inter leges poenarum Dilationem etjam nu-

meremus ? Rogas vero: Peccata mundum deformaniia, cur

Dens in hoc admifit ordine ? Refpondet Rü LFINGERUS,

„de attr. Div. fl. ^pqi. imperfecliones Deus non decer-

5,nitvut fiant; Qvia tarnen, non obftantibus illis, banc de-

„cernit feriem rerum, ideoqve decernit imperfectionum

„illarum, bonis admixtarum, permiilionem, moderatio ^-

nem, correctionem & punicionem. ^„ Pergis a«tem,jni-

hilominus mala qva'dam, crebrius puniendo, tolli pos-

ient: concedoj fed hoc, ii femper fieret, majora&l-on-

ge plöra, fme dubio, exfurgérent mala: mutanda iarpe

eiTent qvadrata rotundis: in cunis fane,ex rigore ifto, o-

mnis finiretur vita Γ conclamandum eilet, ubi aeclamare occeperimus: diluvio qvotidie opus eilet, & vix Noa-

chum invenires, verbo: totus fractus laberetur orbis, δζ

omne De i , hunc mundum coniervandi propofitum c-

verteretur. Continine prrcterea poente non aliud eilcnt,

qvam Miracuta; dum autem Deus, per vaga hominum

coniiiia, firmum aliqvod, &ex malo bonum eruit. Γι per miracula illud fieret & irreiiftibiii duwtu * baud fcio, an

C ,fu~

»X ) IS c &

fapientior eilet ^oeconomia, Illa ? q va, fervatis ordinariis legibus, cuncla moderatur. Magis fåne langvens & im~

perfeetior eil characlcr talis opihciiqvod viribus fe-

mel inftruftuAi, férnper deficit & continua eget artiix-

cis correctione. Hoc tarnen admiilo, non ut minora Sapientiar & Potential documenta,' qvar interdum facta

funt miracula _, fuipicimus & veneramur., Sed progre- dimur järn ad illa, q var deniqve pro Poenarum, Dilatio-

ne, paucis- adducantur

[IVito.

Exr Religione cf Exeinplis Sacris r

/^emratim obiervemus, ^non minus convenireDeo ju-

^ iliifimo,, fceleratorum poenas,qvam piorum prarm ia qvantumtivis gratuita, diiferre; &, uti hos fepe, ob crimina forfan anteacbe vi _tar, poena q vadarn, natural! i al t im,, adfli- gere,ita impios etjärn, forte ob fuperiora eorum merita &

egregie facta, bonis qvibusdam ^, dum heic degunt, ma¬

ttare potefh Veniet tarnen dies & tempus. ineiuftabile,,

qvo in magiilrumTimm redibunt fcelera. Qviqve inte-

rea judicem fugiunt, ad infignem reiervati videntur

poenani; tarc&stem ^en im v indiet ar compenfat poenargra- vitas Matth., ^ur 22.. Rom. 2.* j. Ipiorum etjam differ-

ri novimus delinqventium poenas, at in poßeros redun-

dare, ut Adam i, Chami & plurimorum Judar Ifraélisqve Regum ^j Qyalia enmina clyn vocat PLÜTARCHUS, de

iera Numinis. vindicta; & HÖCHST. L c. feiL Pill ^y probabiliter aflerit, ^„ tales poenas,, non ultra abnepotes

„extendi,, feu ad q var tam generationen!, feil, ad qvo- ,,rum cpnlpectum pervenire poteil humana artas, qvo-

,,ve ipectaculo, gra vins farpeqvam in fe ^, puniuntur

„peccantes, illis in primis, fuo exemplo, fedudtis.,, Si-

snui tota cs-voqve docef facra pagina, Deum eile Long»

animem, & Servatorem _pro peccatoribus intercedere,

fl forte relipifeant. Minimum q vide ^m delirium ^, ge-

& ) 19 ( &

herm a dignum eile, exdem adfirmant facrar pande£te*

led hoc non impedit, gvominus Dens, in retardandis

& infligendis poenis ^, olv&q&ir&xo&Zs refpiciat crimina ^, prourgravjora vei levrora fuerint. DiPcinctio illa, q-vam toties admittit facer codex, inter infirmitatis & procevetica peccata, hoc ab ande pro bag. & ^f qvod ignorantia de poe¬

nis minuat, canftat ex Num, rj: 2j. 30. /. Tim. I: ^13, Zi-

zaniam tandem crefcere dnltmeflor, ne, cum hac, tol-

latur trittcum Matth. _{13: 29*} Γι en im , pcena qvadam univerlali, peile, farne, hello, inundattone &c. perde-

rentur impii, yix i ^η de fervari poiTent pii, mfr; mverib

natura; ordine & per miracula ^y de qvibus ^nuper vidi-

mus, ad ^mom. III, Pro bis interim & hare, ad virtuiem exercendam, condiicere poiTumj condantia mint clari aliisqve exemplo.

Sed he i c gradum fiflimus\ probe gnari, non curioie-

nimis qvserendiHii eile de operibus Dei, Unicum tan-

tum, coronidis ioeb, addimus ^, Pofita feil, cre'orn. pu*

nitione,. ii a'qvale emergeret mal um, ac ad m i da Dila-

tione , neutram eligeret voiuntas perfecliilima multo1

minus hane, ii trräjus ex ea oriretur malum, dum vero eandem pra; altera elegit, tuto inferimus: Dilationen!

peen. meliorem efje, coirtinua punitione, cum omnibus fuis circumßantiis, antecedentibus & confeqventihus ^, atqve ob

has, convenientius indulgere, ^qvam mox punke- Ha;

autem circumitantix plerumqve nos latent,, ex nonnul·

Iis vero,qvx novimus, ad ceteraargumentari,licete.g.·

admali permfdionis prxilantiam, prre a b ib luta ejus ex- cluiione, ex iinico illo max im o bon o, Redemtionis feil.

Opere. „Floreanf ergo honore, divitiis Icelefri, & in ie

„meliores dominen tur; negligamnr pii, rnorbis, inedia,

„confumantur; foia virtus boni nohien meretur: hine

„rmferi iili, 1 ^a; aeftitufi, qvam alieft illa commodita-

„tem, ne dumfomniant, fed intcr divitias ipfas inopiam,,

) 20 C

völuptates inter, dolorem patiuntur; Non genuina,

„ied cortice vera bona illis contingunt; bona obtinent,

,&sievadunt deteriores, mala vero boni, fiuntqve me-

„liores. LE GRAND Inß. de fum* Ν um. p\6β. Nil in*,

terim deiinqvendum, fpe celandi poenäsqve prorius vi-

tandi; qvis cnim icit, qvid vefper ierus vehat? caveat

fcortåtor, nc vulnus alat venis, potatorqve memor de

triti iilius:

τίολλά μεταξύ ττελει κύλικος v&j κείλεος ακξΧ.

Optima vero deniqve vitiorum medierna erit vera Pie-

tas, follicita prudensqve liberorum Educatio ? qvodve

maximam legibus conciliat aucloritatern, ubi ad eas-

derb nitro ie componant Superiorcs. Sed hominis eil

diiponere viam, Domini vero dirigere greilus, Cuju§

con&lia tandem mirabiüa fu-iife venerabimur &

gloriofe efFecta^ ideoqve o Deus*

ISmderffows Nomenqye Thum Lmdesqve mcmchwt. Firgi