J EXPL1CANS

f3C

es _γy

D. D.

^

DISSERTATUO

ACADEMICA,

EXPL1CANS

ALLEGÖRICAM PAULI

ORATIONEM,

I cor. πι: 12-1 f.

Quam,

CONSENSÜ AMPI. ORD.

PHIL. VPSALJENS1S, MODERANTE

ÄUa. J Ο Η Α Ν Ν Ε

F L Ο D Ε R Ο,

Gpazc. Litt. PROFESS. Reg. et Ord.

FUBLICO EXAMINI SUBJIC1T

STIPHNDIARIUS SPAR RFELDIANUS

JOHANNES WIMMERSTEDT,

CALMARIENSIS.

In Aud. Gust. Maj. Die

XXII. Junii, A. MDCCLXXIX.

UPSALIjE,

Apud Joh.

Edman, Direét. & Reg. Acad. Typogr.

-

~"i " ^. -'··· :v-5 -:···- .' '3

" -" *■i;

." 4;Si' '^, ■> :

S-.it R:<t Μ-,tis

MACNJE FIEEI VIRO,

S. S. THEOLOGIAE DOCTCRI

REFERENDISSMO,

DIOECESEOS CALMARIENSIS

Ε Ρ I S C O Ρ O

EMINENTISSIMO,

VEN. CONSISTORII PRiESIDI

GRAVISSIMO,

CrMNASU SCEOLAEÜMQVE

Ε Ρ Η O R O

VIGILANTISSIMO,

DOMINO

CAROLO _GUS S C Η R 0 ^{D Ε}

MACENATI SUMMO

sacrum.

V I R O

Admodirm Reverendo arque Praeclariifimo

DOMINO

mag. laurentio

magno avimmellstedt,

Ad Regium

Calmarienie Gymnafium

S. S. Theologiae

LECTORI

Longe meiitifümo,

Arcis Regiae Calm. PASTORI atque

PR^TPOSITO

Vigilantiilimo,

Patrao omni honore

profeqnendo.

Jam

^occafio

tandem

^publice

ille teflandi, illuxit dies\

^quantum

quo l&ti[ßma mihi Tibi, Patrue Optimet o ff ^er tur

debeam. Quoties vero maxima

Tua, in

me

collata beneficta

vere paterna, meilte

recolo, recclo autem ffpijjime, toties

obßnpefcit animus

lingva bßfitans redditur. Notam ^ta¬

rnen omnium ingvatijjimi vix evitarcm,

mji hajce ftudiorum

primitas, ceu pignus

piß & devot

ae

mentis grataque

recor- dationis certißimum Tibi, Patrue Optime, facrasfacerem, Tibique animum,

debita gratiarum aciione ceßuantem indica-

rem. Mearum autem eft^, Jemperqucerit partium, pro peren-

ni Tua incolumitate Mitißimum invocare Numen, ut mul-

tos annosfelixfofpesque vigeas,

fioreas. Sic

vovet

femper-

que

vovebity dum fpiritus bos regit artus,

Patrui

Optimi

Servus Humillimus

Johannes Wimmerstedt.

§. I.

Jadis

clefias ChriilianEe

^a Paulo in principe

fundamentis,

Achaix urbe,

ipfoque

Corintbo,

cieinde Apo-

eo

ilo'.o in alias digreflo oras, evangelii propagandi caulfa, complures exflitere Dolores, qui in ifta Dei vi-

nea iuam collocdrunt operam, fed non uno omnes ani-

mo ncc (upceiTu pa i. Fuere enirn inter illos, qui iibi fuis-

que dotibus praefidences, Paulum in contemtionem addu-

cere, atque ex ejus in Corinthiorum animis deminuta ^ex- iilimatione, fui celebrirati nominis confultum ire volue- rint. Hos tangere paflim videtur Apoilolus in utraque ad Corinthios mifla Epiftola, ^{vocans eos} 7ίεφυσιωμέν8ε

i Cor. IV: _19. σννιςάναντοίε εαυτέε 2 Cor. Χ; ι2. καυ%α>»

μεν8ε iv πξοσωπω y&f 8

κ<χξ$ίού

² Cor. V: 12. Et quemad-

iiQodum i Cor. IV: 7. ipfos adloquitur Dodores illos,

inaniter fe jadantes, dicendo: ris yoig σε ^ακςΐνει* quis

fecernit _te, e ceterorum nerape Dodorum _grege, quafi excellentioribus, quam iiii, inftrudus efles dotibus, ri ds

eyjis, o 8K ελαβεε, h ds ygy ελοιβεε, τι κχυχασοα ώε μ-η Koc- ßoovj quid auiem tu habes, quod non acceperis? & fi

Deo omnia accepta referre debeas, quid gloriaris, quafi

illa non accepißes? ita viciffim in fequentibus verbis, rfy κεκοξεσμενοί he κ. r. λ. haut fine quadam farcasmi fpe-

cie Jevifatem Corinthiorum reprehendit, quod ipfius pau- latim oblivifci inciperent, majus faltim pretium ilatuerent faflefis illis Dodoribus, quam ipfi, cujus minifterio ignorantias ^atque errorum tenebris erepti in claram Evan-

A gelii

cSfe 'S o (

«38» / 2 V W

gelii lucera

tranflati eflent, Perinde enim eil,

^ac

Γι di·

ceret: jam, ut vobis quidem videtur, faturati eilis, ita

abundacis fpiritualibus dapibus, vobis ab aliis propinatis,

ut meum faftidiatis minifterium: jam locupletati eflis fpiritualibus opibus, ut nullius amplius indigi

fitis

rei,

qu« proficifci a me queat: me abfente atque fine ullo

meo auxilio effe&um eft, ut maxima nunc felicitate flo-

reatis. Ifto vero pr«cipue nomine dignitatem minilterii

Pauli elevafle videntur, quod ejus docendi methodus

vilis etTet & contemtibilis, nullo fuperbiens eruditionis

ac eloquenti« fplendore:. ^o Koyos aVrä, dicebant, hiv εζα-

&ινημενοϊ 2 Cor..Χ: ^ίο. Quo etiam Apoftolus digitura

intendi(Te videtur, ubi de human« fapientise inanitate dis- ferit, feque indicat ab ejus oftentatione abhorruifle, ut- pote qu« parum conveniret füblimitati do&rin« Evan- gelic«, fatis ad percellendos animos habentis

efficacita-

tis, nulliusque indig« aliunde arceffiti pr«fidii, conf. ^ι

Cor. II; i, 2, 4, 6, 13. I: 17, 15?, 20. 2 Cor: XI: 6.

§. ΙΓ.

Diverfa illa Evangelicam do&rinam proponendi me- tbodus atque inconfultum quorundam ftudium auditorum gratiam captandi human« fapienti« ac facundi« illecebris,

eo tandem proceiTit, ut diflenfiones orirentur atque Ec-

clefia Corinthiaca in fe&as quafi fcinderetur.. Non qui¬

dem ^ex Pauli Epiftoüs confici poiTe exiftimamus Corin«

thios diflenfifle in ipiis Chriftian« Religionis capitibus,

aut talia difperfa inter illos dogmata fuiife, qu« funda-

tnentum fidei convellerent, Ted accidiife illis videtur, quod in noftris ^quoque Ecclefiis ufu nonnunquam venire novimus, üt alii aliorum dotes maxime admirarentur, &

a fui quisque Do£toris ore lubentiffime pendere vellet:

ita quidem, ut, longius progreili, Do£lorum nomine in fewhrum nomina commutaverint. Έάηλού&η, inquit Apo-

ftoluf

Cl )

3

( il

ftolus t Cor. Γ; II, 12, μοι ττεςι υμών, — ort

εξώες

εν υμϊν

εισ(. Λέγω Jg T8ro} ert skuros ύμων λέγει' εγω μεν ειμί παύ¬

λα" iyoo <Jg Άπολλώ' eyco

dg

Kηφα' έγω

dg

Χξίςα. Ubi qui-

dsm

g^das·

non referri putamus ad

defignandas inimicas

concertationes, lites & jurgia religionis caufta mota, fed reipicere poeius

dillenfiones

de

Doåorum eminentia.

Quibus Apollos, quem Lucas ΑΛ. XVIII: 24. dicit viruna

fuiile λόγιον, eruditionis & facundiae decore confpicuum,

maxime placuit, illi, crafto ab ίρίό nomine,, vocari vo- luerunt Apollonitae. Contra ea vero, qui magis adpro-

babant Pauli docendi methodum, cujus conciones nullis

ie commendubant verborum Jenociniis, Ted divina ^tarnen

virtute & efficacicate piens erant, ilii ie Paulinos voca- banf. Fuere etiam, qui Cepham ceteris pr^ferebant Do*

£loribus, ideo di£ti Cephita?. Ligbtfeotus (in horis Ebr.

ad ι Ep. ad Cor.) exiftimat originem hujus

fchismatis

inde eile

repetendam,

quod in

ßccleiiam Corinthiacam

tranilati fuerint quidam ex Judaismo, alii ex gentilisn o.

Qui, deiérto Genrilismo, in Chriitiana Sacra

tranfierant,

eorum quidam prae ceceris reveriti iunt

Paulum,

ut

pri-

iBUffl Apoftolum, cujus minifterio ad fidem

perdu&i fuis-

fent; quidam autem ei praetulerunt Apollo, ut

elegan-

tiorem magisque comtum Do&orem.

judasi

contra

Ce¬

pham, tanoquam

circumciiionis Apoftolum, elegerunt.

Sed utcunque haze exiftimata

fuerint,

certum tarnen

eft,

inconiulte ^ac temere egille Corinthios, & acriorem

Pauli

cenfurara promeruiffe.

Refellit

autem hunc

illorum

er-

rorem duplici argumento. Primo enim dicit:

μεμέξιςοιι

ο Χξΐςός\

quafi

dicat:

eft

ne aliqua

difFerentia inter do-

dxinam de Chrifto & dodrinam de Chrifto, ita ut alius

aliud Evangelium

propofuerit? Si

vero unam omnes

do-

drinam Evangelicam adnuntient, ^non

eft,

cur

alius ie

vocet Paulinum, alius Apollonium, alius denique

Cephi·

tam. Deillde dicit: _μη ποίΰλοε ε^χνξωΒη ΰπεξ υμων; η its το

Α 2 ονομοο

é&> ^ a f

ίνομα ^τίανλα εβονπτίσΒΊΐτε*, Π ve! Paulus, ve! alius quis- piam veftrorum Doftorum, crucifixus pro vobis efter,

aut il ad cujusquam eorum nomen profitendum bapti-

zati eiletis, föret ratio, cur ab illo norninaremini; quum

vero omnes ad Chriftum baptizad fitis, atque iiie folus

fit rvjs· σωτϊΐξίοα ύμων οοξχηγόί·, ab illo nomen frahatis ^opor-

ter, vocandi Chriftiani. Poftquam vero Apoftolus, inde adrepta occafione, difteruit nonnihil de in^nitate huma¬

ns fapientias & eloquentiar, qua Doftorum nonnulli emi-

nuere, iibique nominis celebritatem ^peperere, redit cap.

Iii. _eo, unde divercit, atque exprobrat Corinthiis infan-

tiam atque infirmitatem in Chriftianismo, eo fe proden- tem, quod alium Doktorera alii praeferebant, um ms po-

tius, quam alterius difcipuli falutari volebant, quum con¬

tra debuident perpersdere Eccleii# Dolores ncn efte nifi

miniftros Dei, qui ad conceptum atque inerementurn

fidei iilorum contuliftent, prout Dominus cuique eorum

adfignaviftec donorum raenfuram. Paulus pnma jecerat

ecclefite fundamenta, (εφυτευσε), Apollos ipfi fucoelTerat, conceptamque pridem in Corintbiorum animis fidem do-

cendo hortandoque foverat atque ad incrementa perdu·

xerat {Ιττοτιζ?), ita tarnen, ut quidquid iilorum minifte-

rio effeftum fuilTet, Deo aufton eilet adicribendum (o

©goV ηυξο&νεν). Minifiri funt συνερχο)©εχ, ibciatam operam collocant in vinea Dei & fub Dei aufpicio, _atque eccle-

fia eft Θε8 χεοί)gyiov9 &ε$

οικοδομή

^ι Cor. III: ^9· ubi Apo- ftolus geroina utitur metaphora: prima defumta eft ab architeftura: in _qua pofteriori imagine Apoftolus pergit

in fequentibus rem, quam inchoaverat, uberius expiana-

re. Ego, inquit v. 10, jeci fundamentum, alius fuper

ifto a?difioat, videat autem quisque quomodo tedificet:

h rls ετιοΜοΰομέϊ ^{επ) rov} $εμέλιον rsrov χξυσον, οίςχνξον ^κ. τ. λ.

dequorurai verboruna fenfu fequitur, ut pauca diileramus,

§♦ IIL

J 5 \ w

§. ι».

Primo omnium obfervandum eft, per

&εμέλιον,

fwt~

åamentum, quod Paulus fe jeciiTe dicit, intelligi prinaa Religionis Chriftianas principia, quod ^nempe

Chriftus fit

ialucis au^or atque juftificationis gratia alia via

obtineri

non poflit, quam fide in illo coliocata. Super hoc

fun-

darnento dicit Apoftolus ftrui pofle vel χςυσον,

Λ/θ«?_Ti/ut8$, vel, ζνλα, χόgrov,καλοίμψ. Quum veto ex lerie

& contextu orationis confici nullo negotio quear, r«? hτοι- κο^ομ8ντχ£·γ non eile quaelibet Ecclefiae Corinthiacx mem- bra, fed eorum Dolores, non polTumus nos quidem il-

loFum accedere fententke, qui χξνσέ, άξγυξϋ &

λ'θων

re μΐων nomine defignari ajunt bonas quasvis

a£Uones

ex fide _emanantes, atque ξύλα,, χόξτον &

καλάμψ

notare

mala opera, quibus, qui ad Chriftianam Reiigionem pec- ducti _erant, Corinthiorum nonnulh feie polluebant. Quo

ctiam accedit, quod malae aftiones, vel, carnis opera dici

nequaquam poffint fuperftrui fide in mente hominis ^con-

cepta, fed illam exftingvatit potius & evertant;

quemad-

modum neque dicere licet illos, qui talia perpetrant, avSyjvcciy quod tarnen Paulus de illis v. 15,

adferir,

qui

fundamenco ab ipfo jacto fuperftruunt χόςτον &

ν.αλάμψ.

Id, _quod etiam illorum opponi poteft explicandi modo, qui, licet των εποικο$ομέντων nomine non alios intelligant

quam Dolores, nihilo tarnen minus, quam fundaraento fuperftruere dicuntur, mareriam refpicere ajunt ad eorum mores, qui, fi auri inftar pretiofi & probi fuerint, ten-

dunt ad eccleiiae a?dificationem ac Religionis incremen-

tum; fin, foeni inftar & ftraminis, leves fint atque ina-

nes, contrarium gignunt efFeftum. Certum vero eft, ut fundamenturo, quod Paulus jecerat, eft do&rina de Chri- fto, ita etiam quod Uli fuperftruitur ad doctrinam referri

debere. Et quum praeterea, & aurum atque argentum,

& foenum ac ftipula, eidem fuperftrui dicantur fundamen-

A ₃ to9

IS

)

δ

ί @

ίο, eft ratio, cur HAMMANDI aliorumque interpretum

non paucorum iroproberous explicationem, qui rås- btot- κο^ομζνταε· £υλσί, ·χβξτον & καλοίμψ, eile dicunt hasrecicos,

ventati Evangelicae adverfa dogmata difleminantes: ^quas

enim a vera doåtioa fidei recedunt, ea fundamento fidei fuperilrui non poifunt, Jabefa&ant illud potius & ever-

tunf. Supereil ergo, ut dicamus, χξνσον,

οίξγυςον

& λί$αε τιμ'ιας detignare folidam nec ullis ingruentiurn

tempeila-

tura minis convellendam do£lrinam Evangelicam, Ctari-

ili & Apoitolorum doctrinie confencientem, quse fola id

habet efficacitatis, ut in mentes penetret, fle<5lat, moveat, percellat, erigat & confoletur: At ζυλα, contra,

χόςτον

&

καλάμψ eile inutüia & vana dogmata, ^non quidem com-

pofita ad fundamentum religionis Chriftlana?

deilruen-

dum, fed _{qua tarnen} nihil conferunt ad ecclefise

«difi-

cationem, humane fapientias & eloquenti« inania, qui-

bus nonnulli Dolores do3rinam Chriilianam involve- bant & exornabant, ut id _genas fcitamentis audientium

auribus blandirentor, fibique parerent eruditionis laudem:

qualcs Dolores fuilFe in

Ecclefia

Corinthiaca,

confici

ex Pauli Epiilolis poteil, atque nos in fuperioribus indica-

vimus, ^non iliis abfimiles iäcris oratoribus, qui non con¬

tent! nativa verbi divini forma & fimplicitate, etiam-

num Evangelicse doclrinie immiicent adfcititios colores, Philofophicas fubtiiitates & humanas

eloquentia; lenocinia.

§. IV.

Quäle vero quodque fit, quod Chriffcianasfundamen¬

to religionis iuperilruatur, folidum ne, auri inilar Sc argen- ti, an vanum & futile, id dicit Apoitolus v. 13. τψ ήμεξοαν ÄrjhfocreiV) v&j εν πυξ) οίποκαλυ7rrea$cct. Quo quidem in lo-

co LIGHTFOOTUS, HAMMONDUS aliique defignari

putant diem, quo Deus in Gnoiticos fua exerciturus eilet judicia, ^{aut a} Judseis fupplicia fumturus. Quse explican-

) 7 ν

di ratio nititur illorum hypothefi, quod qui

fundamento

fuperftruunt fcenum & ftipuiam

fuerint Gnoihci hasretici,

quos ubique,. in fcriptis Novi

Teftamenti, HAMMON-

DUS fibi videtur oblervare, vel, ex mente LIGHTFOO- TI, Judseorum illi, qui

Judaismum

jüngere

Chriftianis-

mo voluerunt. Sed _quuno ifta illorum

hypothefis, nulla

fe probabili tueri

poiTe

ratione

videatur, quod §.

^3.

often-

fum eft, fequitur, ut

ipfa illa expofitio

^τηε

ημέξαε δηλω-

σχσηε, nullo nitatur firmo tibicine. Quo etiam

accedit,

quod ^non facile nos

quidem comprehendere poflimus,

quomodo excidium

Judaeorum dici potuerit manifeftum

facere Do&oris cujusque opus;

quafi

exfcifia urbe &

Republica Judaeorum,

defiiftent Gnofticorum, fi quidera

tunc exftitiflent, alioruroque hasrefes, Chriftianae religio-

nis puritatem maculis

confpergentes. Communior

ergo

& prifci & recentioris xvi interpretum

fententia

eft, την

rjμέξοον eile diem extremi

judicii,

quas

paftim, baut fine

emphaft, praefixo articulo dicitur η ημεξα. Sic i Cor. I: 8.

εν τη ημεξα rS κνξίπ ^ημών Iησ5 Χξίςχ, 1

Cor. V:

5.

Ίνα

ro

πνεύμα σωΒη tv τη ημεξα τ& ν.νςΐϋ, 2 Tim. IV: 8- ον απο¬

δώσει _{μοι ο κυςιοε εν} εκείνη τη ημεξα &

Luc.

Χ: ΐ2. ανεκτό-

τεξον εςαι

Σοδόμοιε

εν τυι ημεξα εκείνη. Verum in

iftis

aliisque

eo fpeftantibus locis dicitur dies extremus

vel

^η τ8 κυςΐα ημέξα^ vel, η ημεξα εκείνη; Quis ergo

inde concluferit,

ubi-

cunquc in iacris literis vox ημεξα, pra?fixo articulo, oc-

currit, conftanter diem defignari extreroum? Contrarium

certe probant permulta alia loca, in

quibus

η ημεξα vei opponitur, fenfu proprio, τ\

ννκτ),

vel metaphorice ufurpatur de tempore Novi Teftamenti atque in claram

lucem prolati Evangelii, conf. Rom. XIII: 12. Innoftro

hoc loco videtur η ημεξα idem notare ac

χξόνοε,

quam

ipfi notionem paftim tnbui notifiimum

eft,

ut fenfus fit:

tempus, quod roanifeftat omnia,

manifeftabit

etiam quam firmum & ftabile fit cujusque opus, utrum inanes con- fe^

λ Q f c9&

ψΡ J o K

ieftatus fuerit fpeculationes atque adfciticium cukum, ^an

folidum Dei verbum narivo decore & robote iufpicien-

dum propofuerit. QuomodoProfani fcriptores de tempote omnia nianifeftante pailim loquuntur, ut SOPHOCLES:

YxCCvt εκκαλυπτων o χξόνος εις ro φως clyet.

i. ^e. tempus cunc}a manifeßansⁱⁿlucem träbit. Et aiio locc*

Χρόνος όίκαιον ocvåia όείκ.νυσι μόνος,

V \ t\ ■>3/ 3 C t /

Κακόν σε κοον εν ημεξοο γνοιης μια.

i. e. tempus folum oftendit, quis vir ßt bonus, malum vel

uno die facile deprebendes.

£. V.

Inftrumentum, quo tempus prodat operis cujusque firmitatem, eil ignis: ότι εν πυξ) αποκαλύπτεται, ioquit Apoftolus. Quod Pontificii de iuo Purgatorio fomniant,

id ^ne memoratu quidem dignum eil. Neque e re eil,

diu immorari illorum difcutiendee fententia?, qui defi- gnari heic ajunt ignem gehenna?, ^quum contextus illam

latis refellat. Apoftolus enim docer, non tantum ζυλα, χόξτον & καλά^μην, evanidam, quam inepti Doftores con- gererent, materiam, fed

pretioios

quoque

verbi thefau-

ros, χξοσόν, άξγοξον, λί&χς τιμίως, ignis examen

fubitura

efte. Quis vero unquam dixerit, genuinos Eccleii« Do-

clores, ft doclrince confenferint vita & mores, per ignem

infernalem tranfituros efte? immo vero ne dicere qui¬

dem pofTumus, falva veritate, improbos incolumes inde

evadere, quod tarnen Apoftolus dicit v. 15. αυτός

$ε

^σω-

Βησεται, 8τω Jg ως $ιά _πυξός, Quod enim CHRYSOSTO-

MUS ad iftam tuendam féntentism adfert, ineptum pro¬

fus eil & lingva? ufui adverfum: dicit autem σωΒηναι

heic efte adfervari in perpecutim cruciatum, quafi ienfus

foret: fi _{cujus opus} igne confumatur, ille

σωΒησεται, ad-

iervabitur in inferno, igne adterendus perpetuo. Neque

prsterea examinat & probat ignis

infernalis

cujusque

opus,

*S

)

⁹

( $

om*, fed improbos nrit & cruciat. Quod vero ignis

examini Pubjicietur, non eil Doåor ipfe, ied doårina,

quam Tuis propinavit auditoribus; iilara vero gehennac flammis explorari, »5c vel amhuftam evanefcere, vei in- colurhem lervari, comrriodo fatis PenPu dici non polle

videtur. Quod vero prseterea HAMMONDUS Sc

✓LI GΗ TFOOTUS hoc ioco diileruot de igne hoilili, qui tconplurn Sc urhem Juda^orum delevit, de eo §. 4.

noilrairt aperuimus fententiani, ut nihil nunc addeie e

re fit. Neque denique ist idoneara videmus rationero,

cur hierum adilipulemur éxplicationi, qui clarioretn Evangeln lucem πυξίς nomine fignari heic ajunt, quaii fepfus föret: erit aliquando tempus, quo in clanorem lucem proferetur do dri^na cceleilis, aeque tunc patefcet cujusque Do&oris opus, vera & folida do<5lrina dilcer-

netur ab hutnani ingenii coromends, ignis enim, id eil, Evangeiii lux, omnia manifeflabit. Verum enim vero, fl unquarn alias, Apoilohco cette aevo, plena & fincera

luce fulfit do£trina Evangelica, ut Paulus dicere non

potuiife videatur, verkatem, quae a fueo & fallaciis di-

fcemi tunc non potuiilet, aliquando manifeiliorena fu-

turam, orta pleniori luce. Supereil ergo ut τψ ΰοχιμο:*

aiotvy de qua Apoilolus heic loquitur, referamus ad ignem tentationum, adfiiclionum & calamitatym, hae ferme ratione continuata allegoris: quemadmodum dum in-

cendium corripit redificium, iignum Sc fripulai confu-

muntur igne, at ii qua fuerint in redibus aurea vafa,

non pereunc illa: ita etiam ingruence tentationum igne sdparet, qualis üc illa maceries, _quam quisque funda-

memo fuperilruxerit. Quodcunque, inilar auri, folidurn elt, vera illa Sc folida doftrina de Chiifio, manet in-

B _con-

IS )

^ίο

( IS

eonfumtay illa unice potefl erigere animos &

confola-

tione firmare: at extrinfecus arcefliti colores evanefcune cito, nihil in ipHs efl folidi, nihil inde peti

poteft fola-

tii, nihil praefidii adverfus volantia

tela; inania ifta omnia,

tamquam foenum & ftipul®,

confumta fugiunf.

§. VI.

Hinc confici nullo negotio pofeft, quo

fpe£lent

ver- ha, _quas fequunfur V. I4) 15. ει Τίνος ro sgyov μένε(> Ό επω-

jκονόμησε,

μισ&ον Λη~φετοοι.

Quaii

dicat: ut in

humanis

re¬

bus fieri adiolet, Γι quis Architevtus ex

folidis

ac pre- tiofis lapidibus exilruxit palatiutn, quod Pvegi fefe pro-

baverit, polliceri Tibi potefl: mercedem, regia dignam

liberalitace: ita, qui in Evangelica doärina propaganda prudenter fefe geifit, procul inani humana* fapientias ja&atione, purum Dei verbum propofuit, adeo ut Γι ipfi

vel alii in tentationis ignem conjici contigerit, adpa-

reat nihil, nifi folidum, quod illi corroborando & eri- gendo inferviat, fuiile traditum, is praemiurn conféqui-

tur a Deo rounificentiilimo, έπαινος yενησετΜ αυτω απο Τ8 Θεχ ι Cor. IV: _5· Contra ^{ea vero,} ει ηνος το ε'ξγον

κΰτοΐΥΜησετοα, ζημιω&ησεται, ίΐ cujus opus comburatur, is damno adficietur, vel, jaduram faciet, nempe operis fui laborisque, quem in illo exftruendo collocavit, quum

deprehenfurus Ht, quam externis iflis ornamentis paran- dis atque oilentandis impendit, operam vanam fuiile, nihiique vel ipii vel aliis concliare potuifie prsfidii,

quo, invadente illos tentationem igne, nitantur.

Άυτος

οε σωΒησεται, πτω Se ^ως λα πυξός. Qu® verba referuntur

a nonnullis ad antegreflum ^{v. 12.} iubitancivum, θεμέλιος,

boc ienfu: αυτός Se θεμέλιος, ipfum autem

fundamenmm

(er-

fP )

^Il

( Ü

fervabitur, fed velut per ignern. Verum inepta eft illa cxplicandi ratio. Prirno enim eil fubilantivum illud longius remotum, quam ut pronomen,

οίντίε,

eo

refpi-

cere queaf. Deinde non fuifle viderur, cur Paulus in- dicaret, flammis conflagrsnte asdificio, fundamentum in-

colume permanfurum fujfle, quum illud, ipfo docente Apoilolo, nullis expofitum fuerit periculis. Neque

de-

nique inter fe conferuntur fundamentum & quod ipfi fuperflruitur, aut Archkeåus ejusque opus: fed prirno

committuntur inter fe materias redificii, aurum & argen-

tum atque foenum & itipulas, illa roanent, haec combu-

runtur, deinde οι Ιτίοικοδομ^ντες^m3 qui aurum & argentum ftruit, μισθον ληψετΜ, qui vero fcenum & itipulas ccn-

gefllt, ζημιωθησεται, σώζεται

dg

ωs

δια

σίυξος.

Quid

vero fit σωζεσθαι δια σινξοε, conficitur ex aliis lccis, ubi

fimi-

Iis occurrit loquendi forma, ^ι Petr. III: 20, dicumur

Noachus atque ejus neceflarii

διασωθέντες δι ύδατος,

qui-

bus quidera verbis defignatur & tranßtus eorum per aquas & liberatio ex aquis, ut ienfus iit, in tutum traos- ierunt _per aquas & fervati funt. Sic etiam heic: σωθή*

σεται ως δια, _πυςος, iervabitur inilar ejus, qui, domo in-

cendio correpta, incolumis quidem, fed haut fine ma¬

gno pereundi periculo, per medias flammas evadit. Et eile qmdem videtur proverbialis loquendi forma, de

illis uiurpaca, qui #gre ingenti eripiuntur periculo. Sic

dicit Arnos c. IV: 11. naia?D San und vnn fa^ii eilis flcut tit'o ereptus ex incendio; & Zacharias c. III: 2. nj κΛη

»KD Sro _{hk, numnc} hic eil ritio ereptus ex incendio. Quo

fenfu etiam Livius L. XXII. c. 35. dicit Aimilium

Paulluro & damnatione Colleges fua prope amhuflum eva-

fijje; & cap. 40, dicit Paullus ille, fe populäre incendium

B 2 prior*

®

)

Ϊ2

(

priore conjulatu fetniußum ejfugijje. Ac CICERO

den'que

(de Conio*at.) dick, optimum eile non .nafei, proxi-

ruum ρπ/ταο quoque tempore mori ^atque fugere

quafi

ex incendio fortuna. Hunc ergo eile oixerimus verbo·

rum Pauli fenfuro: qui] human® fapiemi® & eloquen-

ύχ inania dodrin® Evangelic® immiieet,

fenciet,

ingru-

ente tenfatiooum igne, nihil le

inde arceflere poile

pr®- fidii, nihil, quod ammurn

tranquillet

veraque

permuL

cent confoiatione, aufbgient ifta omnia, ut

foenurn &

ftipul® igne

abfumta

3 atque

iic damnum quidetn ille

patietur, at, agnita tarnen

floliditate fua,

atque

ad fanana mentem perdudus, fervabitur,

ut qui ex incendio eyadk.

DOMINO AUCTORI.

T^ro

^To μοίλα ενοίξγεε

δείγμα

^<<gy y\>ωξΐσμα-

?.ΐαιδεύσεωε é

τηε τυχχσηε

εκδίδοντος

Σ&, ΰ

δειν

^με clμαι rov παξαττεπταο- yjra _{ευκαίξον καίξον} αφεϊναι, Τ8

δημοσία ενδείξα<&αι

erι

τίξόε

Σε λίαν φιλικωε

διακείμενος τυγχάνω.

Ουκ

δίν

ειπείν

δυναίμψ,

ms χαίξειν ^μοι

συμβαίνει h.r)

ra σνντονωε

επείγε&αι Σε επ)

^ro

τηε 7ΐξοε 7ϊαξνασσιον κοξυφην φεξ&σηε

οδα

^{σίεξαε, Τΰ}

κόμιζε··

δ)αι τά τη$ σσι^δηε τε ν^\ αξετηε ακολα^α ά&λα. ^Αωη Σοι

το θείον_{y ro} λοιπον τηε

οδχ τάυτηε

μετα. όα^ωνηε

διατΐεξάναι,

ycy πάσης

ευδαιμονίας άνάπλεω

rov

βίον διάγειν.

MATTH. FLODERUS.