CAPITULATIONIBUS CMS A REIS 3

D. D.

DE

CAPITULATIONIBUS CMS A REIS ₃

SPECIMEN ACÅDEMICUM;

. ■ .

-qgfr

CUJUS PARTEM PRIMAM ^?

VENIA AMPI. FAC. PH1L0S. UPS.

PUBLICO EXAMINI MODESTE SUBgflCIUNT

SAMUEL COLLIANDER,

PHILOSOPHI-E MAGISTER,

ET

SFENO ZfOSEPHUS LINDSTRÖM,

SMOLANDI.

IN AUD. GÜST. MAJ, D. XVII DEC. MDCCX.CH.

Η. A. M. S.

UPSALIÜ,

LITTERIS VIPU® PIRECT. JoH. EdMAN.

KONGL. MAJ: TS

TRO-TJEN ARE och SECRETERARE

VTI DESS

högJvle HERR

SVEW ΈΜΕ. MM Fl X Jir?

Tillägnas detta ringa arbete öf Defs

^4 ddmjukaße Tjenare

%jßr^ ^{SVEK JOSEPH LINDSTRÖM.}

DE

CAP1TULATION1BUS CA-SAREIS.

" ■ 1 i L, ,»

Prooemium.

In ^{ter tales leges vix ullas im perli} funt, ^Romano quas ad formani Germanici fundamen¬ reipublicas cognofcendam plus habeant momenti, quam Capitula-

tiones, ut dicuntur, Caefarese. Hai etenim publicas

res ordinant, hae fcedera, hse pacem, hx bella fuis

limitibus defignant, veftigalia circumfcribunt, jus mo-

netam endendi conftringunt, de comitiis leges ordi-

nant, juftitiam tribunalibus mandant, bann ^{um contra} delinquentes decernunt, dignitates & munera certis

modis conferunt auferüntque, verbo, hx ipfam con- ilkuunt _normam, fecundum _quam adminifrrari debet Imperium. Dignam adeo pro modulo virium jam

adumbratori materiam, & cum in ipfo quafi limine

adhuc conftituti fumus, haud forfan displiciturum ju«

dicamus, ii ordin ^em indieaverimus, quem in folven-

dis circa has moveri folitis quxftionibus obfervare apud animum ftatuimus. Data igitur primum vocis qualicunque notione, quo tempore in fmperio noftro

ortae funt, de quibus loquimur, Capitulationes paul-

lo accuratius indigitare conäbimur, ^{tum vero} conii-

derabimus perfonas, non minus illorum, qui easdem prxfcribunt, quam ejus, cui pratferibunturj poftea

A 2 ip-

4 De Capitulationibus Caf ar eis,

ipfas adgrediemur Capitulationes, non qua matcriale

taritum, fed ctjam qua formale; has vero fubfeque-

tur effe&us, deindc afiinia & ad poilremum contra¬

ria» Si vero ad ha;c omnia rite perficienda non ubi-

que vires iuppetierint, eam tarnen B. Leftoris nobis

expetere audemus gratiam ^, quam ftudium feriaque

Tironis vera inveniendi voluntas haud raro confequi

fölet.

§. I.

Vocabnlum Capitulationis unde, quid iéf Synonyma.

Ipfum fi fpe&es vocabulum Cnphulmtorns, apud

purae latinitatis fcriptores haud occurrit, fed medio &

corruptae linguac xvo iuos, ut multa alia, fortasds

debet natales. Ceterum derivari iolet a Capite & e-

jus diminutsvo Capnulo, quod Romanos ufurpasfe

conifcat non tantum ad indicandas le gum f.a> um fe-

flioves, fed etjam recendori aevo ad defignandum ip¬

fum Concilium, in quo Capita h. e. Proceres Regni

vel Collegii de falute reipublicx ftatuebant, legesque

necesfarias condebant; i) & ex-priori hac fignifica-

tionc verburn C'ipitulare, i. e. per cert-a capita dis-

ponere, videtur pullulasfe. Ex hoc autem verbo ^, quod apud Italos adhuc remanet Capitolare, i. e. pa-

άο _{convenire, in capita} diftinguere, & ejus fubftan-

tivo Qapitoliitiönei, quod cum Conventione analogam

ha-

i) Ex lege Aquiliae & Glosf. du Fresne haec obfer-

vavit Cl. Cand. Enhörning in Disfert. De Capitulationihus

fub prsfidio Celeb. Joh. Ihre.

De Cafitulationibus Csejareif, 5

habet iignificationem, 2) in locem prodiit Qapitulatio.

Obftetricantibus iic Itaiis, Germani temporis tra&u

iuum Capituliren Sc Capitulation finxerunt. Quando

vero voces hx ab iliis primum fucrint receptae certi quid affirmari vix posfit. Illud ^tarnen dubio caret,

apud antiquos iüos Germanos, quibus peregrina prse domeiticis haud placuerunt, voces has ^non fuisfc in lifo, liquidem ulla ^earum in antiquis monumentis re-

periu'ntur vefogia, Ted ad tempora recentiora Sc forfan

CA OL! V ejusque fuccesforis ί ERD NANDI I es- fe referendas ₃ . Nec tarnen filentio heic prseter- eundum , leges jam t mpore CAROLI MAGNI in

conventibus Regni i ran cor um lutas Capitularium ^no¬

mine audiisié & Epiitolas quoque nonnullas Regias

ifthoc citulo fuisfe appellatas, quas tarnen utraque a

Capitulationibus valde diffe'runc. Data ilc vocis ori·

gine ad figniöcarionem iilius jam pervenimus. Ut a variis v quibus conftat, Capituiis nomen aeeepit*, fic etjam Cidfoeis non peeuiiare eft, ied multis aliis id

genus pa£Es capitula ve!, ut vulgo dicuntur, arcicu-

los varios in fe continentibus commune. Sic e. g.

habernus Capimiadonem fequeftrationis Ducatus Brun- fuiceniis , Capitulationem deditionis Ulrici ^Wirten- bergici Hasiiaeque Landgravii, Capitiiationem Ele&o-

ris Saxonis _4i Sc qrne funt reliquae. Scilicet poib

A 3 _quam

2) Vid, Dietion. Academiae Deila Crvfra.

3) Vid. Joh. Limn^ei Annot. ad Capit. Imper. Sc Reg.

Rom. Germ. Prolegom. Seft. I.

4) Has legendas praebet Hordlerus operum parte z,

6 De Cvpituiationibus Q,t far ^eis.

quam ad pa&a & conventiones extendi ccepit hoc vocabulum, a plerisque id fumi fölet pro ipfo a&u pacifcendi, feu pro traäatibus illis publicis, quibus

vel pro conditionibus dedendae arcis ineundis, vel pro induciis obtinendis, vel pro ip'a ^pace ftabilienda ho-

ites inter fe coniilia ineunt, vel pro ejusmodi deni-

que pa0:o, quo cives inter & Regem pro republiea gubernanda conventio quaedam ht 5). Nobis ^vero Capituiatio. nihil aliud eil, _{quam pactum} 6) feu con¬

ventio., _qua Imperatores vel Reges Romani, per Ele-

ffiorum fuffragta de/ignati, ante corönationis folennia

ab Electoribus, nomine toiius imperii, ^certas fibi pro- po fit as conditiones acceptant, acceptatas fibi fer-

vandas jurejurando 7) pollicentur ad publicum pro- movendam falutem. Nee vero hsec, de qua agitur, Capituiatio "area eodem ieroper deiignata fuit ^no¬

mine. In monumentis fcilicet paulio antiquioribus vo- cari fölet jam die Kaifirlicbe vel Franckf irttfche Obli¬

gation, jam der Kaiferlichen vel Franckfurtifeber Con- traä, jam die Kaiferlichen vel Franckf um /eben ge-

Jchwornen Facta, jam die Artikel, qua voce Ele&o-

res plerumque ufi funt. FERDINANDUS 1 in litte-

ris

5) Vid. Disf. cit. fub prasfid. Cel. J. Ihre.

6) Ut pa£tum dicatur, fuadent ipfarum Capitulatio-

num expresfa verba: Dafs wir uns demnach diefer nachfol¬

genden Artikel Geding-und Paktswsife vereiniget, verglichen,

angenommen und zugefaget haben.

7) Abfente Eledo ufu obtinuit, ut per Legatos jus- jurandum hoc praeftitum fuerit, quod ^tarnen praefens ipfe

deinde repetar.

De Capitulathnibus Caj ar eis. ⁷

ris iuis anno 15 59 Capitulationem foam vocat eine

bochbetheuerte gejchworne Obligation: & Ulricus Wir- tenbergiae Dux im Ausßbreiben an alle Stände ^an.

1534 appellat die Capitul, fo Kaiferl, Maifi in ihrer Woblung <z,u der Rhmijchen Konigl. Krönung gnädigfi verwilliget bat 8) Nonnullis, ad exemplum legis Re- giae apud veteres Romanos, Capitulationem Casiaream Legem Germanorum Regiam appeliare placuit. Sed

ut nihil dicam de iis, qoi ejusmodi legem ^numqnam

exftitisfe asferunt, fatendum ta men erit, legem Re¬

giam Romanorum & Capitulationem Germanorum

toto ccelo inter fe differre. Illa Imperatoribus Ro¬

manis pocentiam fere defpo.ticam adjudicabat, quum

contra haec noftrorum Imperatorum potentiam inträ

certos limites circumfcribit. Nec magis apte ab aliis Leges dicuntur Palatino _\ hae enim nihil aliud viden-

tur fuisfe, quam ordinationes quasdam procesfus ju- diciarii, in causfis ad Palacium Regium fpeOiantibiis,

ab ipfo potius Rege, quam Comitibus Paladnis latas 9).

II.

Originem Capitulationum tradit.

Sed ducit nos jam inftituti ratio ad quaefHonem

il-

8) Videiis jon. Limn^um de Jur. Puhl. In per. Rom.

Germ. Lib. 1. Cap. 12. & Herm. ConrIngiom in Disfert.

de Capitulatione Ca ja rea Thef. 3.

9) De h is conferri posfunt A ti α or medutatioruro ad Capitulationem Josepki, dt Herm, Cokeingius Ϊ. c. Thef.

3 dt 4-

I De Capitulationibus Ca/are i}.

lam, quo tempore Capitulationes ha in Itnperio noflro

primum inceperint? JHbec vero cum nemo (it qui cer-

to doceat, mirum ^non eft, Publiciftas in diveria ad·

eo abiisfe fententiarum divortia, ut fuam fere quis-

que hac de re in medium protulerit opinionens Cir¬

ca has ita verfabitur _opera noftra,uc, fa&a potisfi-

marum recenfione, noftrum qualecunque de bis iub-

ne&uri erimus Judicium. Initium faciemus a fenten-

tia illa, quam Goldasto tribuit Limn^eus io), cui-

que & hic & Coccejus i i) videntur asientire, Ar-

bitrantur laudati hi viri originem Capitulationum inde

ab initio ipfius Imperii temporibusque adeo longe ^an-

te natum Christum esfe repetendam; id quod, do-

mefticis deficientibiis argumentis, ex hisce Tacxti 12)

verbis, Regibus ^Tion tnfimta aut Uber ^a potefias, col-

latis cum refponfo Ambiorxgis Germanorum Regis apud Julium C/esarem 13), fu(i, dicentis ejusmodi

es fe imperia, ut non minus habcret in fe juris mul-

titudo, _quam ipß in multitudmem, probatum eunt.

Ad ipfam quod attinet Capitulationum materiam, eo

minus nos habebunc contrarios, qui dicunt, Germa-

nos Regibus fuis illimitatam aliquando ^non concesils-

ie poteftatem, quod potius pneeunte hidoria credere

fas fit, eandem, non Taciti folum & Qesaris, ^ve¬

rum iis etjarn temporibus, ^quse primam Francorum

R ο¬

ία) In Annot. ad Capit. Imp. Pro). Secb 3.

11) Henr. Coccejus in Juris Publ.Prudentia3Cap.VIII§.8,

12) De moribus Germanorum Cap. VI.

13) De Bello Gallico Lib. V.

De Capltuhtionihus Cef ar tis. 9

Regum familiam proxime antecesferunt, valde fuisfe

circumfcriptam. Cui quidem rei vel hoc esfe potefl

argumento, quod popuiorum omnium, Seculo IV Sc

V Germania in egresforum, nullus Regem abfolutem

ferre potuerit. Si autem formam coniideras Sc cir-

cumftantias, quae hodiernas comitantur, xvo easdem

dcberi longc recentiori negaturum opinor neminem.-

Altera opihio eft Arumjei 14). Qui > inquit, angi¬

nem Capitulationis dar t vo!uerity ad illa devenire de¬

bet tempora, quihus illa, qua Regi licebant, immi-

nuta fueetint. Sunt, pcrgin, qui ad GARGLUM MA-

GNUM referqnt'Jedtrror eorutidem ex for mula juris-

jurandi redfiYguitur, qua nihil Legi Regia detrahi-

tur. Quin imo cum in CAROLO Imperium incepe-

rit, l:f ut hereditär ^tum ab ipfo in poßeros trans ία tum fit, tur i firmle nen efi ^, cum vel poßeros ^y de re fua

fibi hg es peni pasjos fuisfe. ^{- ·} Vcrifimilius igitur vi¬

det ur _, fzim extinda Carolins fiirpc in LUDOVICO,

ARNOLPH1 filio ^, eleciio Juccesfioni fuhftitui etzpit , imtium Capnuhtioni tempore CONRADI I datum fuisfe. llaäenus Arum/eus. Foceftati licet Impera-

εοπκ nullo ^non _tempore certi fuerint conftituti fines,

fatendum tarnen erit eandem, regnantc in primis CA¬

ROLO MAGNO, tantam fuisfe, ut ad fidem vix

videatur pronum, eum ejuscemodi umquam aeeeptas-

fe legem, idque eo minus qued plurimas, quas fub

B fuam

14) Juris Publ. difeurf. 4. Tom. IV. Huic fenteotiae

etjam fubferibit Carpzovius de Lege Regia Germanorum

Cap. I. Se£lr. 8.

ίο De Céphulåtknibns Ca far eis.

fqarn haböit poteihtem,- regiones German iie ju ^e ad- qvifiverat belli. Quidquid igkur de Capiculationibus

in Spcculo Saxonico 15) videre fibi videnmr non nuHi , vix _praeter juramen-cum qoalecunque erir Re¬

gim m. Qüx vero de eietfcion.e inde afferc Autior no-

fler > quod fcHicet hare mor tu o LUDGViCO in im·

perio fuccesfioni hereditarsae iubdkni cmperit, non fa-

ciles adeo ipfi concedere ρ os fu mus. F tHsfe, fat-emur,

vires e/uditionis laude confpicuos 16), qui liberam etjam tempore Carolovingorum eleclioncm ^a r gum en ^-

eis baud fpernendis propugnartfnq acta men ii liifloriae

iliorum temporum evoiveluur, paulloque accuratius peniitentur ^, hereditarium ^, durante hac familia, poti-

us dixeris Imperium, quam ele£livum 17). Exitin-

cla vero poil obitum LUDOVICI IV in Germania

ilirpe Carolina ^, in Imperatorern electus eil primum

Otto Saxonicus , deinde ^, cum ille gravi huic ore- ri humeros fuos fubtrahcret, CONEADUS I, ^non id-

eo quod Imperium fuerit ele&ivum , (cd quod ^cum

an-

15) Ipfa verba Lib. 5. Artic. r^. ita fonanr: Als ^man

den König webiet, fo föll Er dem Räch hulde tbun, und je'av-ren, dafs Er die warbeit fogen rvil!, und olles unrecht

brechen, und dnfs Er defs Reichs Gerechtigkeit bef'birmen wolle,

als b'fi Er Könne oder mSg.

16 Hos inrer in primis nominandus eil Henr. Coccejus

1. c. Cap. Vli. §. 13 & feq.

17) Cfr. Diicours hiflorique de Tele&ion de l'Empereur

<& des Etecleurs, par M:r de Wicquefokt, & Jo. G Kulpis

in Comrnentationibus Academicis in Severinum de Mon-

zameano, Par. II. Cap. IV. §, I.

De Cr;p k ^u la t ίο τή b u s Ca/a r ξ is.

antecesfore proiapla defecisfct. regna erix, Ad ejus

vero quod atci.net Sifccesibres, non equidem nega¬

mos partes popoli in Imperatore iibi coniTkuendo majores fuisie quam antea, quatenus tarnen h i flor ja

iimul te (la tur _, vel vincolum propinqukatis ve! uiti

mani defuntti Imperatoris volumarern mttjturq valu-

isfe ig), non posiunuis nen com Gel Conringio 19)

med-arn inrer u-tramque hane fententiam tencre v ί¬

διο. Opinatur aiitem iile, rationem fcccedendi his temporibus ex heredkari-a 8z eleclkia fuisie mixtäm, idque minimum ad I-lENRiCÜM IV. Illo autem re- gnante prcdiic in cominis Forehcirnenfibus anno 10^7 Stati%Lnn concliifum, _quo, teile Brunoxe de beilo Saxonico, fancjebatur, ut Regia potßftas nulii per he¬

reditärem _, (i c {it antea fint (pufueiudo ,' cedcret; /ed films Rigef et/un/i ^valde dignas per eUßhtipH /ron-

t an e am, non ρψ jaccesfi'omx line v vi Rex proveniret 20 :

& iic Imperium factum eil pure Eleflivum, non au¬

tem tempore CONRAD! I, ut male bpinatifr Aru*

m/eus, Cumque »deo i pilas de origine Capitiilatio-

num opinio iirmioribus non nitatur argumentis, üb

eadem mcrito c it recedendum. Aliam li|c de re fo-

vet fententiam Hordlorus 2 k). Hic en im ex Bruno-

ne Saxone concludere fe ρ os fe arbkratur, iilas fub

torbuiento HENRICi IV imperio natas primum, de-

B 2 in-

Ittj Vid. I /OililUUill DE V fCQUi FORT, 1. ^C. Ch. 3,

19) In Disfert. de Seprcmvins §. 13.

20) Vid. Vitriar. tlluitr. Tom, I. _pag. 796.

21) Apud Goldastum in Bolitic. Imperial, part. 12.

difeurs. 2.

12 De Capitulationibus Cef far eis.

inde tra&u temporis magis magisque auflas, incre-

feente prsefertim fub CAROLO IV dignitate EleÖro-

ria, quoad in eam, quae hodie in ufu funt, amplitu-

dinem exereverint. Sed hiec in conjefturis confiftunt.

Prieeunte enini hifloria nihil aliud concedere posfu-

mus, quam quod jurarnenti, cujus fupra mentioneni

fecerimus, capica ^tempore vel CONRAD! I vel HEN-

RICI IV fuisfe aufla, inde ^tarnen näii vitatem Capitu-

lationum haud deduxeris, ίϊ citra confufionem juris- jurandi Regii & Capitulationis proprio loqui vo- lucris 22). Haec igitur confiderantes, alii fondamen-

tum Capitulationis unice quaerunt ex Aurea Bulla,

tibi Ctp. II. φ. 8· legitur, quod />, qut in Regem fu-

erit Romanorum eleäus, per a&a flat im ekäiene, pri¬

ns quam in aiiquibus ^{c aus} β s alns, ßve negotus, vir-

tute Sa er i Imperii admhnßret ^, univerf» i? ßgulis frineipibus EleÖloribus, Eccleßafticis iß Secnlarihus}

qut propmquiora S. Imperii mtmbra esfe nofeuntur,

omni-

22) Afferri hac occafione merentur quae habet Lehe-

mannös in Chronico Spirenii Lib. 4 Cap. 10. Bey Aufrieb-

tung des Teutleben freyen Reichs, inquit, iß die Verordnung eingeführt, und in beßindiger ßeten Übung, von einer zeit zur andern behalten, dafs ein jeder erwbhlier König der 7eutfehen,

zu anfang feiner Regierung, leiblich ge ckwoven, einem jeden

Stand feine gebührende Ehre, Recht Freiheit handzuhaben,

Ν α φ welchen Exempel in folgenden Zeiten die Capitulationes,

und F ertrag der Kaifer mit den Churfüvften des Reichs, auf- gerichi feinde darunter auch diefer ΡιιηΕί, dafs fie die Recht,

Freiheiten und Würden der Für Ren, und Stande, handhaben,

und nicht mindern, noch auf beben wallen.