SACR/E ARGUMENTIS

1. N. D.

IH

DISSERTATIONEM

theologicam,

DE

ARGUMENTIS

SACR/E

SCRIPTURiE

©EOriNETETIAN _atq, AEIOniZTIAN

VINDICANTIBUS,

SUFFRAG. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.

sub pr/esidiq

VIRI MAX, REVERENDI atque AMPLISSIMI

Mag. ENGELBERTI

HALLENII,

S. S. THEOL. PROFESS. REG, ET ORD.

H T

RECTORIS M

PUBLICO EXAMINI SUBMITTIT

NICOLAUS KJERNER

W. Gotbus,

IN auditorio carol. maj. die dec.ANNI mdccl.

^ //, A.

Af, S.

Typis

LAURENTII SALVM.

VIRO

PLURIMUM REVERENDO _atque

CLARISSIMO,

Dno andren

KJERNER,

Paflori in Hafte vigilantijßmo,

parenti indulgentissimo.

n

eneficia, Parens Indulgentisßme, qui-

bus me

afficere Dolmfki,

^{tot tanta-}

que

funty

^ut

iisdem pio animo

^co-

lendts non

fuffictam,

^ne

dum

_pereen-

fendisy quid die am?

remunerandis. Si

mihiy

lueem hane

primum adfpicienti

^y

fefe obtuliffet

^y

qui

*vita

& educationiSy bujusque uel infima forttSy

cu-

curam in

fe reciperet,

quanta,

ß

^tanta

^rei fin-

gar

confimSy fpopondiffem pramia ?

quanta

promißjjcm? Tu, Parens Indulgentisßme,

^me,

recens natum, non modo

fufcepifli,

verum

etjam

ita Dibi cordi

efje baud dedignatus

^es, ut,

five

^a-

nimum, ßve

corpus

conßdero,

^{curam eorum} ege¬

ns

talem, qualem jure dubito, filius, pari lo-

co

oriundus\

_unqnam

ßt

expertus,

Deum

ego immortalem _veneror,

quod,

c//w,

florentis

demum atatis, tanquam

fundamenta vita

humana

fehciter agenda, /£/i

natura

conftituit, gravijfimis petitus fui telis, valetudinem infrin- gentibus, w/Å/

taw

bonum concejjerit Patrem^qui

nulln pepercit

fumtibus, mibique animum,

quem

fere defpondifjem, addidit, proprium dolorem

ta>~

cito

peSore

premens„

A/leliora

^me

fperare jusfifti, [perata

quoque

fenßm

^inveni,

pofi

Deum, Tii/j

Parens

Indulgentisßme,

_accepta

refero. ßjmd

vero pro tanto

beneficiorum

^cu-

mulo

fo/vam?

eorum namque numerus, in

dies

crefcenSy fpem gratia referenda

omnino _pra- cidit,

Srit igitur mihi multo jucundiffimum in

are

are Euo , Parens

Indulgentisffime, in

perpe- vivrre , animo

officium implendi cupi-

do₅ etenim,

fi debitam jolutionem uel

ratione

conciperem,

^hoc nimis audax

impiamque.

Prafens dies anfam

mihi

offert exoptatiSfimam,

devot_am,

rnEe,

Parens

Indulgentifjime^fe-

ror,

obfervantiam _quodammodo figmficandi. Ac-

cipe,

Parens Indulgenti/Jime,

^manus

_fi-

lu

porrigit munufiu/um, _perexiguum

₅

7722/w uéro utinam

utderes, <videres jtmul

aureos

thefauros &

_{gemmas,quorum} cum}

optime Jciam,

parvo amore tenearis, tarnen

fcn[a>

quibus peBus abundat,

/ta 'verbis

exprimere. Enl

Materia

nobilifjima,

<p^77z

zVte,

^{^}

conjenju

Maxim. Rever.

lAirorum, elegi, quod novi Bibi fore acceptijfimumßlium in ejusmodi meditationi-

te

verfari.Etenim

^non

immemorfum conßhi,

07?te

Chrifiiana juventuti,

2?/

primis Sacra

Ehc o

logi

a

fiudiofs,

propter

doBrinam,

<p^

pol-

luit,

_{pietatem, <pd}

clarus juit,

^nunquam

apud v

nos

intermorituruSy beata

memoria

Epifcopus Ry-

deHus de

dit,

"inträ mur os Sacra Iiiados

fa-\

tis

^tis

turtoji, in hac extramurali Theologie parte vfecurijfime dormitent.

Caterum

cahdiffima nuncubabo

^vota,

<velit

Summus rerum Arbiter

Te,

Parens

Indulgentis- ßme, Adatremque Dulcis[tmamy tori Tui^ £5 be-

neficiorum in

^me

collatorumßociamy omnigena au-

gere

felicitate, ut fene&am jam wgravefcentem

jucundam agatis

per annos

bene multos, &

^non

nififero illucefcat illa dies, qua me alierutro V?-

flrum privatum doleamf

PARENTIS

INDULGENTISSIMI

Fllius ebedlentiffinius.

Nie^OLAUS KjERNER,

riplicem efle cognitionis humana? vi-

am , pro triplici cognofcendi princi- pio, Jenfunimirum,ratione8cfide,ex-

perienda cuilibet propria edocemur.

fgüji SettJuum noftrorum,

utpote anguftis-

fimis terminis feptorum, defe&um,

ea, qua ex notis multaalia ignota e-

ruere folemus, completfacultas: deficientibiis vero 8c

ratione Sc

fenßbüs,

ipfius Dei aiiorumque

tejlimomum

noftras meaetur ignorandae (0). Notitia nofira, ficer-

A ta

(a) Multa omnino funt, & extra 8c intra S. Scnpturam,

nobiscognofcendaj quas nzcfenßbus9 wtcrationi, ex fuis

cognofcendiprincipiis, innoteicunt. Ut hoc ipfum exem-

plis, ^ex S. Sacra defumtis, illuftremus: occurruntin il¬

la, tum rerum geftarum gerundarumque narrationes,va- ticiniadi£ta, tum quoque dogmata. Hxcvero alia,exprin¬

cipiis, quoque notis,aliaex fola revelatione,cogno- fci poflunt,utpote myßeria. Aftnec vaticinia^ntc myfleria,

vel perfcientiam,ex principiis naturaliterevidentibus,pro¬

prio ita diftam, vel perexperientiam,nobis innotefcunt,Ted foloipfius Dei teßimonio, adeoquefola, Quotieseniia

* & X o X &

ta erit, legTtimo hornm cogmfcendi pvmcipiorum 8zf^ä-

cnltatuminniti debet ufn. Certitudo,exfen(ib^tisde rivan¬

da exterms, juftarn dispofitionem fubjecti, objeffi, flantiee atque praerequirit; ratio ^certa & natura-

Jker evidenria poftulat principia, tanquam folida, legi¬

time inde deducendiratiocinii, flmdamenta: a tefiedc- fidératur, utvera dicere

pojßt,

<Sr vera dicercvelit(b).

Teflimotm, immediate nobis exhibiti, examen facilius iuccedit, & nihil plane in illo quaerimus, praeter mox dibarn & dexteritatem & finceritatem. Talis hmnedia¬

tus tedis eft, qui ipfe fuft expertus, &: dici lolet onda-

tusj in oppofitionead auritum qui ex aliorum relatio-

ne lua habet. Si vero ab hoc longo tempore locovere- moti fiimus, praeter ea, quae adduximus, in tali teße aurito, licet refpe&u noftri propiore live immediato, id

nobis agendum eft3 ut certo conftet hujus teftimoniiim

ab

aliorum de rebus teßtmonio, de earum veritaje convinci-

irmrj toties credere dicimur, ipfaque conviffio^fides audit.

H<ec autem tali aliorum inniti debet teflimonio^ quod ad

ftabiliendam nobis veritatem, fit fufficiens.

(b) 'Teßimonium alterius, tum demum ftabiHendae Veritäti

certac putaturfufficiens, fi ^certo conitet, illum, ^{non mo¬}

do, vel experientia, velfcientia3 accurate dicla, vel fuffici-

enti alius teßimonio, rem nofle$ Ted etjam, nec comrao-' dum ex ncgata fperare, nec periculum exdi&a veritate

metuere, fimulque ut probum & conftantem, motivisju- His, ad veritatem dicendam, induci. ^Tali teßifidemßu

ne ftolida pertinacia, nemo negabit. In fide, teßimonio bu-

mano fulta, eodem gradu difficulter obtinetur certitudo,

quo in humanis horüm requifitorum inquifitio eft diffici-

lis, Dici igitur fvevit illamoralis, & videndum,num ul¬

tra probabilitatem aflurgat.

® K °)( $ 3 ab oaäato originem ducere.

Quin

&

[mceritatem

di-

centis licebitad!:imare,ex qualitatibus, rei di£he, inter- nis, ejusque nonpugnantia cum aliis, prius vere co-

gnicis. Quo circa (ancle tenendum, ^omnem fenten- tiam, quas rem antea a me, facultate, fiveJenjuali, fi-

ve rationali, five

denique^^,

evidenter cognitamju- vat, explicat vel illuftrat, nondum licet mihi propria experientiaperfpe&am, maximamveri rationem & _pro- babilitatem habere. Experienti# ^vero, perfeiifus& ra*

tion^em legitime inftituta?, ne ipfe quidem Deus con- tradicere poteft. Teftimonwm igitur mtitw, hilce fa-

cukatibus acquiffe, convenire debet,faltimeidemnon

vere contradicere (c). Huc etiam pertinentexterna &

hiftorica, ^{tum a} _parte teftantis,tum a parte rei, per te-

ftimonium firmatae, ^{nec non} utriusque ad le invicem relatione atquecircumftantiis, ex verborum fignifica-

A 2 ti-

(c) Cognitio, qute fenfatione & experientia ni titur, intuitiva

dici fölet, fymbolica vero, quaifide.Illamvexohac efte sia- riorem, probatu non eft difncile. Clarius enimexperientia,

quam aliorum narratione, obje&a fiftuntur» Eft enim _expe¬

rientia, cognitio rei immediata, fenfationum eonfcientia ac-

quißta, f mutationum noßrarum, ta»* internarum, £#£»2 £*•

ternarum, apperceptio. Experiri itaque non po(Tumus abfen- tia, & ftatum noftrum non mutantia. Ubi (imul obfer-

vandum, quod licet hinc deducamus repreefentationem rei claram, non tarnen eapropter dißinbfam\ quarum hxec ut fundamentum conftituit/bVtftae'ftri&e dietas, ita illa^cer- titudinem cognitionis expermentalis commendat: _{quam quo-}

queconfirmat mutationum apperceptio, ^{cum re} ipfa conveni-

ens, nec confufione coexiftentium decepta: quorfum per¬

tinent requifita, ex parte organorum £c objetti mox iupra addu£ta.

4 • X o x Ü

tibus & fcopo teftantis. Ubi fimul addendum: fi te-

flimomum, ab uno tefte rite comparato, fidem faeiat;

eo magis, fi plures fuerint, hane fibi depofcit. Atque

hxc Tunt obfervanda, ut teflimonhm alterius evadat fufficiens, atque, re&e intelle&um, alteri convincendo aptum,confl lic. b.Ubi quoque fimul monendum, plu¬

res hofce rem unam fciendi modos, fcienti# illius &

amplitudini & certitudini infervire, adeoque fingulos, quoties fjeri poflit, adhibendos,

§. IL

Illam, _quam

de Deo & falute noftra ratio fuppe-

ditat, mtitiam; quippe quas, primam licet mali origi-

nem ignoret, culpam tarnen & naturae humanas cor-

ruptionem, fi fana eft, agnofeit, quam non in Deum,

fed in hominem redundare, huncque adeo infinitaspce- nae, cum qua intsnponem^ per fiiarn finitudinem, ^non pofiit tolerare,

extenfive

perferendas, reum efie fta- tuit,& prasterea mediatorem plane nefeit; ceconomiie

ialutis noftracnon fufiieere, abunde demonftrant _quo¬

que cordatiores

theologi# naturalis

feriptores {d). Ho-

mini

(d) Generatim omnis doftrina de Deo vocatur Theologia,

qux, fiex prineipiis rationis naturalibus, haufta, dicitur naturalis, in oppofitionead revelatam,dogmata,rationisna- turalis fphasram tranfeendentia, complexam, viris ^aDeo

immediate aftis traditam _, atquenobis, mediante S. Sa¬

cra,communicatam. Licet baC) proprie magis & k<zt t-

&X1V<) dicatur Theclogia•, adeo tarnen non hoc ipfo detra-

étum aliquid volumus jufto illius pretio, ut potius eun- dem cum hac, licet ^{non aeque} dirette 6c immediate, ulti-

ä)o tarnenintenderefinem, fuaque propria reritate6ccer-

m x o x ® s miniigitur,

modo falvando, neceftaria ftfit intimior &

nberior revelatio, cujuspofßbilitas7 ex

revelationis

^na¬

turalis prsefentia, nec non

tucejßtas, ab Uhus miiltipli-

ci defectu, _{utraqne ex} perfe&ionibus Ttivims

yfapien-

tia,fanEfitate,

jufiitia, bonitat

e,

aliorumque hujusmo-

di attributprum, evolutis notionibus,

deriyari poteft

(e). Ex

probata infiifficientm notitue naturalis, facilius

A ₃ *n"

titudine efle coilfpicuam, largiamur. Rom, i: 18.

Eft

iU

la, _quae docet, & rationibus confirmat, ejfe Deum,

uni-

Verfi, adeoque hominis, chaforem^ bonum^juflumy [anttmi,

fapientem, &c.adeoque egifTe,in hac ^opera, ob certum fi-

nem\ hunc non potuiffe ultimum efTe alium,quamipfiusg/0-

riam7 proximum verohominumfelicitatem écfalutem:hane

non aliundc seque, nc ex conjunUione hominis cumDeo7tan-

quam Summo Éo?io7 a;ftimandum, caetera. Hafce tales ^ve¬

ritates ex theologia naturalt fupponimus jam magis,^quam

demonftramus,

(e) Pojfibilitatem revelationisnemo facile in dubium voca- bit, quialiqualem Dei⁷ utpote entisabfolute perfeftißmiy

ideam animo habet rite informatam, fimulque cogitaverit, produxifte illum creaturam rationalem, facultate, illum

resque creatas percipiendi, praditam,pariterque perpen- derit, illum, utfapientem, ob certum finem, illumque o- ptimum & digmmmum, hanefacultatemfuifle largitum,

qui non patentefle alius, ^quam ut Cognitionenui creatoris,

tanquam Summi Boni7 fimul addifceret modum fuae pro-

movendae felicitatis, cujus intenfiftimum, 6c,toto mundo

infatiabile, deßderium, ipfius natura, ab hujus au<ftorc,de-

prehenditur impreflum, id quodnec poteft effe

fruftrane-

um. NeceJJitatem vero revelationis,confirmat,apriori^con-

fideratio ejfentialisDei, tumfanttitatis, tum inde orientis

jufiitia, qusein eo potiflimum vim 6c efficaciam

fuam

^ex-

erit, ut, quidquid ^per illam fummae fuae

perfedtioni

re-

6 & X oX •

inferre licet,

necejßtatem

revelatioms. Unde fimul_per fe pugnet,per^»rvehementisfime deteftetur Sc in commit- tentibus puniat. Cumhis, fi, apoftertori^ eonferatur ^con- /£/V«/i#quotidianorum, contra Sandfcitatem Divinam ^com- mi{Torum,facinorum, 6c,quousque non in noftris pofitum

fit viribus, Divinasieges, eo, quo par erat, fludio,ob- fervare; fåne ^non poterimus naturaliter, nifi iratum, a- cerrimas poenasirrogaturum, nobis polliccri Numen,un¬

de etjam inquietudo Sc angörconfcientias originem duxe-

rit. Ågnoverunt quidem gentiles, Dmtn^vi bonitfttis in- finitae, efleplacabilem, vid. Rob. Scarrock. de Off.J.J.

N. C. 16y modum vero placationis Sc reconciliationis, quo certius intellexerunt non fuafidtione, fuoque arbitrio,led

eflentias Sc voluntati ipfius Dei, pertedtius cognitse &

perfpedtae, cönvenienter efle determinandum eo etjam

verius intelligere potuerunt, a folo Deo, per revelationem,

naturali cognitioni contradifiindlam, adeoquefupernatura- 1cm, efle pnefcribendum. Quod ^certo hinc concludere potuerunt & debuerunt, eft revelatioms Divin.x fuperna¬

turali.s Sc necejjitas Sc quserendae Sc inveniendte attualitas.

Confirmant hasc,quae de fictis gentilium expiationibus

Sc luftrationibus erudite commentatur Job. Lomererus in

- Epimenide■ Conf. Goth. Mufcei difli dc Th./vW. infuffui-

entia. Quam ^vero fundamento caret revelatio gener<z/dr,per

lumenfubfiantiale Scalloquium internum, ex mente P. Poire-

ti Sc Panaticorum tam

quoque confcientias tranquillandae

infufficiens adfcu iplo deprehenditurpcenitcntia naturalis Ed¬

vard. Herb, de Cherburg. In his omnibus fummam genti¬

lium ignorahtiam taxant facrae literse, tanquam'non aii-

ter, quam perverbi Diviniannunciationem, depellendam, Eph. 4: ig- C. 5: 8- Coli. _y. 10. i. TheC 4: unde et¬

jam hominibus, quatenus falvandis, necejffitatemprtz&icz-

■ tionis evangelii fubinde 6c pafliminculcantt Rom, 1: 16, C. _10; 14. 15. Matth» 28: ip.

• X o J( * ⁷

fe pateföit, ea, qiiae natura nota funt, prxcile non efie objeänm revelationis mtimioris. Erit igitur aliquid, fpbEeram rationis fuperans (/').

Qu

od fi ulterior, at- que fini obtinendo fufficiens, de Deo & reconciiiatio-

nis noftras modo, cognitio, naturaliter ig) non (it pojfibilis; fequitur obtineri illam dcbere per viam ^ex-

traordinariam _, & naturre vires exfuperantem,^quamfi,

boc rdpectu, dicere quis velit miraculum, ^non plane

refra- (f)Revelatio^ in oppofitionc adca, quae rationi funt nota &

pervia, alia eftimmediatajopdiz Prophetis & Apoflolisab i- pfo Deo facta eit, sl\y<\medlat^{a^} quae nobis per Prophetas,

mediante Script. Sacra contingit. Per revelationem inti- miorem, hane utramque, quae materialiter una eademque eft, Scnotitiae re rum Divinarum naturalis quse & generalis audit, opponitur, intelligimus. Continet quidem hrec

intmioy plurima ;ationi pervia e. g, hiftorica, Chronologi¬

en, caetera, qua*tarnen clarius proponit, &, quod palma-

riürii eft, confirmat, ut infra videbitur. Caeterum no-

tandum, non totam feripturam, fenfu ftridtiori exadte (li¬

tis dici revelatam, totam veroeile infptratam,Ea enim,quas

in S. Scriptlira habentur, naturaliter evidentia & ^ex prin- eipiis rationis demonltrabiliaj nituntur quoqnefcientia^non fide tantum,adeoque ^non aeque, inter objefta theologia,per

eminentiam ita didtae, & revelata, merentur referri.

(g) Fateamur licet, pulcherrimum efle rerum pturimarum,

in hoc uiiiverfo, nexum,prout illnd, in lata admodum fi- gnificatione, fumuntquidam philofophi recentiores; idta¬

rnen caute obfervandum, ne resulterius llatuamus con- nexas, quam quousque rerum connedtendarum natura permiferit. Regnum itaque natura &c gratia, utpote quee

toto coelodifferunt, fruftra ita combinare fludebis, uta veritatibus illius perfpedtis, ad veritates hu jus perfpicien- das, naturaliter poflibilis ftatuatur tranfitus.

8 ®

X°X ®

refragabir^iir. At,

docentetheologia naturalis

^praeter

Detini, nemo extraordinarios atqueadeo fublimes

effe-

&US producere poteft: erit igitur Deus

fpeciali

rado-

-ne auäor ftricfce Sc proprie ita åi&xrevelationis- At-

tarnen naturalem quoque rerum Divinartim notitiam^, animae hominis rationali indidit Deus creator: utraaue

igitur, 8c

naturalis

Sc

revelata, Deo originem debetit,

theologia. Ex idea vero

perfé&ionis Divinae, pleno fluit

alveo, Deum fibimetipfi ^non efte contrarium, 8c hino theologiam

revelatam

non tanturn fibi,

fed

etiamnatu- rali, conféntire debere (h).

$. III, _.

Quandoquidem revelatio immediata,

uni

vel alte-

ri fa£ta, idem prseftare poteft utilitatis,quod, quae plu-

ri-

(h) Ex ratione didba, indubitatocertus in hoc ipfo eflcba-

rätterrevelationis DivinQuemadmodum ve ro, ab una parte, nonprorfus, absque ulla exploratione, revelatibnes quaslibet pro Divinis habendas voluit ©eus, Deut. 18:21,

ab altera verocirca revelationes Di-vinas duplex confideran-

da venit certitudo, #»#, refpe&u confcientire eorum, qui-

bus illse fa6tie, altera ^nutem in ordiiie ad alios, qui de

hac convincendij ita utrique huic certitudini quodara-

modo hoc cnterium infervit. Nempe in revelationeDivi-

na, ut fit &E07rgsir-tice,9 oranis omnino inde exulare debet,

cum fanttitate, benitate, juftitia 5c veracitate, undecunque,

modo certe, ante cognita, ^veni 5c realispugna. Quod fi quid contineat, vel rationi, infe confideratas Severe, vel

jmtea faiäae revelationi, certotali, contrariura, quantum- eunque fplendida, vana tarnen illa erit, falfajSe illuforia.

conf. Gal. 1:8. Hinc etiam fidem falfis prophetis,ad ido-

lolatriam abduccntibus,nonjhabendam jufiit Deus Deut.

I3>

® X o X & ⁹

ribus vel fingnlis data;ideoque fefe

revelaturus

generi

bumano, non omnibus fiiam Dens immediate

infpira-

vic voiuntatem; verum certas, huic operi idoneas, ^e- legit per/onas,

quibus de

omni

deceptlone & illufione,

tum naturalt, tum diabolica,

reipe&u

&

ipforum &

a- liorum, ^ex certis circumftantiis lollicite cavit, quarum- que opera, fiia innoteicerent

ftatuta (i),

B JIoAu-

(;') Elfdiabolus fimia Dei, atque inangelum Iucisfctrans- formando, ^2. Cor. 11:^14.revélatiönes mentitur, circaquas,

a gcnuinis difcernendas, ccrte omni cautione opus elf.

Quemadmodum dantur ecftafcs Divina:, dequibus mox,

lic quoque naturales 6c diabolica. ldern defomniis haben-

dum.

Hsc videturratio,cur fapientixDivince vifum fuerit meli¬

us, privilegium immediatarevelationisconcedere pauciori-

bus, idque tempore ecclefias adhuc plantandte, ut exa¬

men ßnceritatis & llndtiflimi impulfus fupernaturalis pro- cederet circa illos facilius, lecundum ^certa

quam fi fingulis falvandis idem privilegii efiet lperandum,

quocafu quilibet, vel vaniflimis fuis illufionibus, prtetex-

tum Divince priginispraetenderet. conf. Deut. 13: i. Ho¬

rum criteriorum adduximus unum, lit. h, fi illud non fiifFe- cerit, addendum alterum, netnpe in talibusperfonis vita exempiariterfanfta & inculpata ßudium, cum-quibuspo- tius, quam cum impuris Sc vitiorum fordibus commacu- latis, Deo intercedere commercium, cuivis, ratione^mo¬

do utenti, facile perfvadebis. Qiiod fi fimul tales perfo-

nce praedixerint futura merecontingentia^ quibus eventus&

complementum exadte refponderit,vid. Ef. 41:21,26. c.

43: 9.c.44:7. 8. Conf. Exod. 3: 12. Deut. 18: 22.Ef. ^34:

16. Jer. 26: 9. £cc. imprimis, fi quoque dodtrinam & di-

vinam fuam inftructionem miraculis firmaverint, Exod,4:

1•

3. c. 7: 9f i.Reg.17; 24,2. Reg. f; 15*. Matth. 11;

io i ){o)( •

noXvT^cvrus Deus fefe revelavit Prophetis atque A- poftolis, Hebr. ^{i: i.} Num. 12:6.8. Hi revelationis/wö-

di flint vel externt vel internt, Externt dicuntur tales,

in qiiibusfenjimm. ^quoque externorum admiffusfuit ^u-

fus: ita Dens fack adfaciem Mofi locutus eft, Num.

12. Angelorum etiam opera ejusmodi exhibita legitur

revelatio Dan. 8: 16. Luc. 1: 19. Externarum tarnen revelatiomrm illuftriflima efl, quae fadba eft per filium,

Hebr. 1: 2. Internt vero funt, in qnibusfenjibus exter¬

nts nullus fuit locus, utpotc jafti- perfomnta, Job.4:12.

16. Ecßafes, ^2.Cor. 12: a- 4.&c. (kj. Nec defuere fan-

£tis Marc. 16:.20. conf. PC 71; 18. tum fane refpe&u omni-

um, quorum non fpontnnca malitia occtecati funtoculi,

fatis horum cxtrinlececautum crit fidei, horumque ideo teftimonio fidcm jure habendam, cuivisfacile perivadebis.

Vid. Budd. th. Dogm. 1. c. §. v. 8cvi.

(k) De variis revelationismoclis videatur Hollaziusproleg.^tii.

p. 68. Alii aliter divifionem horum modorum inftitu-

unt. Job, Fr, Buddeus diflinguit inter immediatos 8c medi*

atos: filos fubdiviuit in fimpVtces 8c /ymboiicos. Priores obti-

nuifle dicit,quoties absque interventu iignorum, ad cor¬

pus relationem habentium, aliquid fuit revclatum. Po- fieriores vero, quoties perfymbolacorporea ad mentcm de-

iata fuit revclatio, unde diétafymbolica, Huc pertinent imagines per fenfus eXternos, Gen, 3: 10. Num. 7: 89.

Matth. 3: j6. 17. vel perpbanta/iam, tum vigilnntibus,

Ef. 6*. i. 2. Ez. v, 3. feq. accedcntibus fubinde eefiaß- bus, Dan. 10: 8. p, Aélor. 10: 9. 10. u. 2. Cor. iz: 2.3.

4. tum dormientibus,Job. 4:12.16, oblatae.Ad mediatosve¬

ro modosrefert,quoties Deus mini ilerio aliorum fuit uftis^

ad voluntatem ftiam manifeflandam. vid. Dan.9: 21.Luc.

1; i9,26, Ex his autem omni bus confirmant-ur, qua? de

m x o)( i ⁱⁱ

£tis Dei viris rationcs,.*qiiibus moti, has ipfas reve- lationes jiidicarunt Diviuas, ccrtoque tåles hahuenmr.

Ecenim revelatio iliis fa£ta, fupematural'es operationen conjunäas habuit: propofnit nempe ea, qute,(ive re-

rum majeßatem, (ive earundem convementiam, ve! (al¬

tem mnrepugnantiam, cum aliis revelationibiis & (ana raticne, (ive deniqtie ipfum revelatmiis modttm, refpe- xeris; Deo ,non tanturn digna foere, ^verum ecjam qua?anullo, praeter ipfum, proficifci potuerunt. Ita

externas facile ex Ctrcumftantiis examinare potue- runt, e. g.Exod. 3: 2.3. hiternarum ^vero

prae(entia,tarri

exevolutionc quadam idearum, contra confveturaco- gitandi modum exorta,quam ex ipfius objeäi revela-

ti qualitate, conftitit (/).

B 2 §. IV.

pojjibilitaterevelationum Divinarum mox fupra monuimus.

Qiiis dubitabit,Deum, ut mentem puriffimam, ^omnibus hifce modis, cum mente hominis intime _agcre pofle, fe-

que & fuam voluntatem ilii manifeltare? Theol. Dog.

1. i. c. 2. §. IV.

(/) Diximus mox lit. /. de criteviisfidem teflimonioSso7rdv-

fcüv9 refpe&u aliorum, conciiiantibus. Quemadmodum

vero non (ine fumma injuria quis ^negaret, i 1 los Divinx

fux & fupernaturalis infpiratioms fuilTe confcios; nec cnim gratia fupernaturalis in bruta öe (tipites folet homines transformarej ita non tantum ex illis modo enumeratis,

Ted etjam aliunde, Sc ex aliis pluribus circumitantiis,ulte-

riorem ipfos hac de re habuifie certitudinem, illamque pla¬

ne immotam Sc indubitatam, dubio caret. Eodem gradu,

quo in illis hanc certitudinem tollis, quoqueObligationen!

bisipfis prxceptis Divinis obtemperandi,eademque cum aliis communicandi, videbis fublatam. Sic fimul ^corruet

omiie fandamentum illius _qua legationibus^fuis

12 • X o )( @

.

5. IV.

Revelatio haccce immediata flri&e wfpiratio dici-

tur, & tam fingulari mentis virorum fan£torum exci- tatione, elevatione & gubernatione, quam ipfa reriim

(?;;) proponendarum determinatione,

abfolvitnr.

Matth.

10: 19. 2C. Omnes igitnr res, in facra icriptura propc-

fitae, objechun funt mfpiratioms. Eodem itacjne gradu,

quo Divinitus a£ti ab aliquo agnofcuntur fan6Ei Dei viri; in pari quoqne grado hornm tefiimonium pro i- pliusmet Dei tefiimonio, & per

confequens

pro indu-

bi-

fuere defuncfci, Conf. Gen. 28:16. _{17. 1.} Reg. 22:12. 2g.

Num, _{24: 15.} Jer. 20: 7. 9. A£t. 16: 9. 10. Quod vero ad modum fpecialiorem, quo hoc fadtum, licet fingula-

ria exph'care non valeamusj licebit tarnen tutohuc refer-

re intimam quandam mentis conviftionem, lucis Divinae /7-

labentis fplendorem, Deique, aut loquentis aut infpirantis, lingulariter fimul perceptarn, majefiatem^^quae fimul faepe

infipcciali vocatione Divina,qualis erat Mofis, obvenie-

bat manifefibfiima. Atque ha:c nobis fufficient.

. (m) Elaec, quam PaulusvocatScottvow 2.Tim.3:16. ScPe¬

trus (potdi/ 7rvsv{Act,TC$ 2. Epifit. c. ii 2i. involvitimme-

diatam eAAa/urf/ii/ Öc lumints fupernaturalis ^quab irradia-

tioncm, ^cum fingulari motu, initinctu, afBatu conjundbim,

atquenon tantum ad eonceptus. mentis, fed etjam ad ipfit verba, quibus ilIi convenientifiime exprimendi, fe exten- deinem, vid. Matth. !0:19.20. conh Marc. 13: 11. Luc.

12: 11. 12. c. 2 t: 14. if. 1.Cor. ^{2; i}.} Hoc verbum non

tantum eft veritatis,Eph. 1: 13.Ted etjam veritasipfa, loh.

17: 17. & kolvdvy Gal.6:16. Job. 20: 31. atquein& per fe omnino fidem merctur, modo hoc ipfum quoquc aliis

fuerit j'uftis argumentis perivafum. De Iiis autem, tanvtfx- ferniS)quam wternis^jamnobia^'gitur.. ^.

® )C -o X & *3 bitato & infallibili illud »dem erfthabendum omnibtis,

q iii mentis liint compotes, atqi e

pnejudicii-s & virils,

quoad rutionew naturalem, nen fa

fe

ina

ti,

mim

Dens

Jft verax, non dubitaverint:

id quod, evidentibus

ra*

uonis principiis, & idca- Divii ^as perfektion s

evolptå,

extra om nem controverfias akfrn coljocat theologia na¬

turalis. Immo in illispariter, quae raturaiiter nota,

&

ab alik präster Denm,

di£la

Sc gefta ex eo

'em prin-

cipio peihibent; veritarem hiftoricam, eamque

plane

infaiiibilem, efficient. Nemo enipo fanns Deo, enti perfe&ifllmo, ^compctereJcientiam, tum

fiwplicis in~

teiligent'ue, tum vifiönts, h. ^e. omnium ^rerinn,

inlnm-

mo poffibiii gradu, difHn&iffimam,

adeoque, ad

rn

i flå (i-

mul illitis veracitate, nec illius dexter'itatem, qua por*

fit, ^nec finceritatem, ^qua

velit, conf.

§

I.

^quoque

in

hoc cafu vera dicere, in dubium vccabit.

$. V.

Offenfum ivimus §. III Propheras tV Apoffolos, revelatiomim, fobi faQ-arum, confåos ^pro

indubitato Di-

vinis easdeni habuiile, atque non petuibe nori

Deo

au- ctori tribuere,

Qu od fifimul

off enl^um

fiierit, fingula,

quae fupra

memoravimus,aliaque,ejusdem iridolis,m'te-

riaDrohnerevelatiunis,in hos cxacfe quadrare; vi

§. IV

erit obtentum, hos omnino fide efle

dignilfimps*

eo

quod foc, teflimonhim, ab illis defumtum,

hnmeäiate

quidem a Deo> mtdiate vero ab illis, ^tanqnam

cauflis

minus principalibus^ originem

ducat. Si ipforum

co- gmfcendi refpiciarnus principia\ aHa

hmvediäte

a

fenfi-

bus habuerc, quos, fub datis

cautionibus, ipfos féfel-

lifle, fine fumma in Deum injuria,

fupponi nequit,

eo

B ₃ quod

14 • X 0 X 8

quod fic

fimiil

hoc modo voluifJe homines deeipi*

endos, omnino eflet fupponendum. Alia a teftibus ocu-

lattsfiås dignis,pereeperunt; ab ipla denique revela-

tione hauferealia, conf. lit. (k) Hase ^autem fingula pro certiscognofcendiprineipiis funt agnofeenda. §. I. lit.b.

Hinc,eosvera nobis dicere potuijfe, omnino eritconclu-

dendum (;n). Smceritatem in his omnibus co usque il-

lis tribuimus, donec contrarinm probetur, id quod plurimi fruftra tuerc conati. Deinde fingendi omriem fulpicionem ab illrs amovet, iplisque fidem conciliat

vitae furnma integrkas; ob _quam odio habiti, quas

perfpeÖia (ibi habuere, impercerriti (criplerunt, atque flrenue defenderunt, inque praxi fuac viere exprimere

ftuduerunt. Accedit abfentia _omnis lucri «Sc cornmodi, cujus loco omnis generis calamitates capiti dicentium

imminuere. Nec denique, rebus ica comparatis, ambi-

poni (V) Certe Matthäus6e Johannes Apofloli de Chrifto fal-

vatoremulta literisprodiderunt,quaemaximarn partem in-

fimet oculis ufurparunt, auribusque pereeperunt vid. ^i.

Joh. i: x. 2. Luc. ^i: n, Quin 6c feriptores facri ex do-

£trina, inter Judaeoscommuniter reeepta, ex relatione 6e

traditione fibi plurima corum, quie feripferunt, habuere cognita & perfpeéta; quoiTum referri quoque poteft va- riorum icripturae diftorum explicatio 6t interpretatio, in ecclefiajudaica, tumquoque temporis, reeepta Sc verita-

ti eongrua, quin 6c, quse,jufta 6c legitima ratiocinatione,

ex certis prineipiis deduxerunt. In his vero, tanquam

anteanotis, licet non nova reielatione, tarnen infpirafione conf. lit./. feriptoribus facris fuit opus, ut ipfi extrao-

mne erroris periculum, omnemque formidinem lapfus es- fentconftituti, prout nec aliter totafacta feriptura futu-

raelfet $-£C2in>£v$-o$. 2.Tim. _y 16. Conf lit, m.

® )( 0 X $ ¹⁵

tioni locus fuit, ubi ^eorum vita plurimis contumeliis plena atquefordida habebatur. vid. lit. i.

Quod

facra fcriptura ab ejusmodi prolata fit teftibus,convxnientia ejus cum aliis veritatibus, per aIja eognofcendi prin- cipia cognitis, teftatur, cujusquidem convenientiasve-

ritatem oppugn arunt multi,nemo expugnavit. vid. lit.

h. Tantam quoque veri ipeciem ^rerum, in facris

li¬

teris contentarum, fibi vindicat nexus atque ordo, ^nec

non, de contingentibus, vattciriwrum complementum,

& miracuhrumconfirmantium multitudo, ^ut de omni

oranino a&urn efiet veritate hiftorica, fi haec in dubium

vocarentur (o\ Hac ipla, quse attulimus,

ejus

efie

mo-

(p) ,Argumenta ii^ve, ut loqui amänt, motiva credihilitatis,

(inde lic diefca, quod Epicurei 6c impii ^, Oivinam 1. fcri-

ptune originem negantes, atque ideo eifidem derogantes illis, verißmilitudim faltem fund andas aptis, ad illius le-

étionem & meditationcm fintpermovendi; adduximus po-

tiora, eaquc talia, ut reliqua, in eandem meinem afferri

folita, in illis, Ii non formaliter, faltem virtualiter conti-

neantur. Sic quandp mentionem injicimus imperterrita mentis, qua amanuenfes facri, fub fumma vitas integrita-

te, fine fpe glorias, lucri vel commodi, doétrinas fcri-

ptas defenderunt & propagaruntj iimul inlinuamus^mar¬

tyrum conßantiam, eamque plus quam naturalem, qua fub perfecutionibus 6e doloribus immaniffimis, fuo tandem fanguine fimetadogmata oblignarunt: pariterque indigita"

mus admirabilem prorfus, per univerfuro mundum, pro-

pagationem hujus dodtrinae, quas, inltar palmas, inexpu"

gnabilis permaniit, manifelto indicio, non fuifle mere hu"

manam, imprimis cum illa, quafi iulmine, perculfi, my- riades hominum in aflenfum repente fuerepertracti. A6E

2: 42, c. 4: 4. conf. Rom. 4: 18. Eadem ratione,quan«

• ^■J( ^o X •

moment! arbitramur,ut quivis, a prséjudiciis über, non

poffit non, hifce penfkatis,

Divinum

lacraefcripturce arigmem, liimmo gradu

probabilem, concedere. Atta-

men his omnibus argumentis quoniam ultra

probabi-

litatem adiirgere non valemils, immo fi

vel charaQie-

res Divinitatis, ex iplo finn faene fcriptura defumtos,

e. g. Det loqiientis Alajefiatem,Exod. ac: 1.2» 3.

ßilijirb

fimpUcitate, gravitatem &

dignitet

^{em, 1}

Cor

2: 4 wy- fleriorum fublimitatem, &c. bomin i convertendo,

& ad

facras fcripturse le&ionem

adducendo,

narra verimus;

non tarnen lic ultra fidem & coiiviäionem, teflimonio

humane fuperftruendarn ^, conf. lit. ^a &

b perduee-

re valebimus (/>); ideoqueai.it non plane certum

ad-

huc

do, juxta vaticiniorumeventum & miracula, convenientiam,

ncxumtk ordifaem dochinarumfaeras fcriptura; comrnemo-

ramus > digitum intendimus ad mutuam, öc prorfus adnii-

raiione dignam, carum relationem ,£c exadhfHmam har

moniam, ob quam tota, ut unus über, Ebr, 10: 7. unius loquentis, Luc. 1; 79.jure meritoque confideratur, Qtiod

fi quis fupponeret, ^tot diverfifTimorum locorum 6e tem¬

porum hotnines in unum confpjraflemendaeium j is pro- fedto, omni fide hiftorica prolcripta, eodem jure ^, circa

om nes rerum Romanarum fcriptores, luipicaretur idem,

eoque tandem devolveretur dementia;, ut ullam unquam in orbe exflitifle Romarn dubitaret. Sic pnriter per re-

quifitam revelationis^, cum al i is veritntibus aiiunde cogni-

tis, nomepugnantiam, pricceptorum ejus fummam fanEli-

tatem defendimus, 6t licincspteris. Vid. Hollaz.exam. th,

Prol. iii. 29 6c 30.

(p) Slint, qui hxc motIva credibilitatis interna vocare fö¬

len_t, ntquc fidem quoque dtvinam gignentia ^, ut Job. Ad.

Qßamkr Göll: Theo!. Sylt, p. 106. conf, IJollaz. ait re i-