• No results found

JOHANNE ALBERT.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "JOHANNE ALBERT."

Copied!
14
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DE INTERNO RELIGIONIS PRINCIPIO COMMENTATIONES.

QUARUM PARTEM PRIMAM

VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.

PR^SIDE

MAG. JOHANNE ALBERT. BÜTSCH

S. S. THEOL, LICENTIATO, DIOECESEOS SCARENSIS EPISCOPO

PRO GRADU THEOLOGICO

P. P.

MAG. CAROLUS JONAS ALMQUIST

S. S. THEOL. LICENTiATUS, THEOL. ADJ. PRIMÄR,

*

\ \ * V ',

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XV NOV. MDCCCXXXVIX.

H. A. & P. M. S.

Ü P S A L I JE,

EXCUDEBANT REGIJE ACABEML® TYFOGRAPHI.

L U.4C

(2)
(3)

DE INTERNO RELIGIONIS PRINCIPIO COMMENTATIONES.

-Antequam in ditionem religionis, sacram illam atque sublimem, ingredimur, terminos omnino praestitui opor¬

tet% quibus viam nostram atque rei tractationem, titulo jam indicatas, circumscribendas esse ducimus. Quod qui-

dem eo consultius nobis videtur, quo latius patet vis

et potestas religionis, infinita, credo, et numquam

ariimis mortalium penitus perspecta, quo plures \iae

ad eandem spectant, et quo magis ambiguae sunt re¬

ligionis vox atque notio, diversa easdem contemplandi

ratione spectatae. Etenim, ne hic diversae istae etymolo- gicae t>), quibus jam permultum laborarunt interpretes, hu»

a) Cicero de natura Deorum II: 28 religionem derivat a

relegere. "Qni omnia, quae ad^cultnm Deorum pertinerent, diligenter retractarent et lamquam relegerent, sunt dicli reli- giosi, ex relegendo, ut elegantes ex eligendo, tamquam a di- ligendo diligentes, ex intelligendo intelligentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quse in religioso"

Conf, Cic. de invent. II. 22 et 53 ubi definitio religionis ita

sonät: "Religio est, quse superioris cujusdam natura}, quam

(4)

jus Yocis interpretanda? rationes in disquisitionem vocen*

tur, diverso tarnen modo ipsa notio religionis considcrari

divinam vocant, curam ceremoniamque adfert.'' Conf. et M.

Ter* Varro de lingua latina V. p. 68 Ed. Bip. ubi religio idem

valet ac "diligentia, studium singulare, oautio non temere agendi et credendi, sine qua religio esse non potest, cura deni-

que et ceremonia deorum,"

Secundum Ciceronianam religionis interpretendao rationern, religio, a relegere scilicet mente, esset repetita qua?dam medi-

tatio in res divinas inlenta, qua?, interna? mentis indolis ratione

habita, nostrae voci andakt; externi cullus et rituum respectu habito, verbo Svecano: SamvetsgrannJiet, eller noggrannhet i fråga om Gudomliga ting, proxime, credo, responderet. Conf.

Theol» Stud. und Kritiken von Ullman uud Um breit i B. 5 H.

p. 52746. Forma? Grammalicae ratione habita liic conferri

possunt: legio a legere, regio a regere.

Lactantius, Inst.div.IV". 28, religionem ducit areligare, minus

formam vocis, quam essentiam notionisrespiciens: "Hac condi-

tione gignimur, utgerierantinosDeo justa etdebila obsequiaprae-

beamus,huncsolumnoverinius, huncsrquamur. Hocvinculo pie-

tatis obstricli Deo et religatisurnus ; unde ipsa religio nomen ac-

cepit, non, ul Cicero interpretatus est, a relegendo. Diximus

nomen religionis a vinculo pietatis esse deductum, quod homi-

nem sibi Deus religaverit et pietate conslrinxerit, quia servire

nos ei, ut domino, et obsequi ut patri, necesse est. Melius

ergo Lucretius id nomen interprelatus est, quia ait: religionum

se nodos exsohereConf. Lucret. de nat. rer. 1. v. 981. Cui religionis interpretanda? rationi accedunt Hieronymus Comment..

in Arnos, c. 9. atque Augustiuus Retractat. I. i5,4 ubi dicit:

(5)

potest, sive externum ejus respexeris atque Jnternum mo- raentum, sive primitivam ejus originem atque progredien¬

tem explicationem, sive objectum ejus, variumque id

fpsum percipiendi et pro singulis subjectWis rationibus

conformandi modum, sive diversa denique, licet inter se intime conjuncla, quibus vim suam exserit religio, theo-

retica atque practica elementa. Subinde sequuntur diver-

"Uni Deo religantes animas nostras, unde religio dicta credi-

tur." Conh Aug. de vera religione c. 4i. 55• Ab hac diver--

sam feligionis explicandee rationem idem Augustinus antea

iu libro, qui insciibilur, de Civilate Dei X; 4. proposuerat di-

Cendo: "Ipse (Deus) fons nostree beatitudinis, ipse omnis ap~

pelitionis finis. Hunc el/gentes vel potius religentes amise-

ramus enim negligentes hunc ergo religentes, unde et reli¬

gio dicta perhibelur, ad euin dileclione tendimus, ut perve- niendo quiescainus" cet. Hic religere idem valeret ac7°ursuseli-

gere, cippetere Deum relictum, neglectum. In ratione

derivandae religionis, a Lactantio proposita, examinanda, si for-

inam Grammaticara respicere velis, forsitan conferri potest:

Suspicio a suspicari atque etiam postulio a postulare apud M.

T. Varronem 1. c. IV. p. 4i.

Apud Gellium Noct. Altic. IV* 9. Massurii Sabini, Juris-

consulli cujusdam, Tiberio imperante, exstat religionis deri^

vandee ratio, quse tamen magis superstitioni, quam verae reli¬

gionis notioni convenire mihi videtur. Derivat nimirum reli- gionem a verbo relinquere, dicendo: "Religiosum i. e. quod

propter sanctilatem aliquam remolum ac seposilum a nobis est

a relinquenclo dictum est." Corif, Macrob. Saturnab 1. i. 5.

(6)

4

seg doctrinatn religionis considerandi atque tractandi ra~

liones, variaequae religiös® traditionis fortnae, alias ratip- nalisticis magis, alias supernaturalisticis coloribus distin- ctas, infinitos, credo, ecclesiam, in diversas partes discé»

dentem, consociandi conatus creantes, ubi tamen cujus-

Vis partis propugnatores, licet paciferam olivam praeten- dant, nihilominu3 pugnam srepe magis atque magis accen-

dant, sui plerumque amore potius, quam sincero verita-

tis studio ducti.

Quae quidem singula et universa, qnamvis ad am-

plam religionis ditionem perlineant, tarnen cum re prae- senti non ita cohaerent, ut non.partem tantum, temporis angustiis exclusi, explicandarn nobis sumamus. Itaque speeimen Academicum edituri, rei gravitate haud minus,

quam praesenti nostra conditione, non una tantum ratione imp ed imentis laborante, religiöse consideratis, bunc finem opellae nostrEé constituimus, ut propaedeuticas quasdam de religione atque primitiva ejus indole in animis elucente Inquisitiones exhibeamus, atque adeo statum ejus, ut ita dicam, IvdidO-srovf fontem atque principaiera ditionem subjectivam eidem propriam, critica ratione examinare

coneréur. Quum igitnr hb quseritur de religionis subje-

ctivae propria ditione afe primitivo fonte et origine, facile quidem intelligitur, neque in dirers'is traditionis formis,

(7)

5

quibus religio historica et quidem revelata "?toIvjxsqms

xal noXvTQ-o nog" se manifestam fecerit, neque in diver-

sis religionem, jam e fonte egressam, tum per scientiam

conlormandi atque explicandi, tum etiam maxime per nio«-

res et Yitam exprimendi niodis, disputationem nostram versari, licet omnino utriusque rei ratio quoedam habea-

tur necesse sit. Jämque his praemonitis ad propositum

nostrum progredimur, antea de principalibus animi farcul-

tatibus, ad quas relata fuerit religio subjectiva, nonnihil

dicturi.

Tres esse principales animi facultates, quse sciendi agendi atque sentiendi partibus absolvunlur, ut jam ab o-

mnibus concessum praesumimus b). Est vero facultas ani¬

mi principalis receptiva quaedam spantantita t vel receptiva

simul ac spontanen rnentis operandi ratio, primitiva sua b) "Der Mensch, hat drei geistige Vermögen (Functionen)

welche sich als wesendilich von einander verschieden im Be.r

wusstsein ankündigen. Diese drei Vermögen sind die nothwen-

digen Beziehungen und Kiäfte eines und desselben geistigen

Subjects. Die ursprungliche Gesetzmässigkeit dieser drei

Vermögen lässt sich durchaus nicht in Zweifel ziehen, denn es gübt nur drei Arten von geistigen Zuständen welche sich im

Bewusstsein ankündigen: Vorstellungen, Gefühle und Bestre¬

bungen." Jfr Dr Cramers Vorlesungen über die Christi. Dogro.

Leipz. 18 9 n 6. Conf. Gerlachs Grundriss d. Fundam. Phi-

los. Halle 1816. p . 19 1^

(8)

6

operandi qualitate a ceteris potissimum distincta. Quae

facultates principales ila inter se, primitiva scilicet cujus-

que operandi ratione, qualitative distinctee, priinitivam et-

iam singularum mentis virium diversitatem constituunt^

snam quseque sibi propriam ditionem vindicantes c). Sin- gulas igitur vires, quae ex animo proficiscantur, ut se-

cundarias ab illis facultatibus principalibus esse derivan-

das sequitur. Verumtamen, licet hae tres facultates men- tisve virium fontes primitivi, propriam sibi, quamvis sua

quaeque ratione, ditionem vindicent, nihilominus inter has

ipsas viresque, quae ex singulis originem ducunt, intima

cognatio et conjunctio intercedit. Primitive nimirum suum

unaquaeque fontem habet aniini, vis, sua characteristica

qualitate insignita; a suo autem fönte jam egressa, aliis,

quibus quasi occurrit viribus, aliunde originem trahenti-"«

bus, sese consociat, atque cum illis poslhac quodamrnodo

coalescens progreditur, semetipsa per illas magis vel mi¬

nus absolvens d).

c) "Die Grundvermögen -— sind der ursprünglichen Qua¬

lität ihrer Thätigkeitsweise nach von einander verschieden, sie

bilden daher den ursprunglich V erschiedenartigen Gehalt des

Seelenlebens." H. Schmid Prof. d. Philos. in Heidelb. über

Schleiermachers Glaubensleine 8:0. Leipz. i855. p. 76.

d) "Ist die Seele Eins, so giebt es keinen ausschliesenden

Gegensatz ihrer Functionen, das momentane Uebergewicht der

(9)

7

Jam vero si ipsam singularum animi virium se ex-

plicatldi atque cum aliis viribus, quaecunque sint, conjun- gendi rationem respicere velimus, eam omnino duplicem

esse receptivitatem atque Spontaneitätem adpellatam, supra significavimus. Quse quidem receptiva atque spontanen ele-

menta necessariam simul toti menti ejusdemque viribus operandi formam conficiunt, atque, anhelilus instar, con-

ditionern, sine qua mens vivere suisve vicibus fungi ne- quit. Quod licet, ni fällor, in omnes et singulas animi

facultates earumque vires valeat, tarnen illi sunt et fue-

runttf), qui, quurn tw scire et t&3 agere utrumque, tum

einen ruft die Andere heivor, wodurchsie ergänztwird. Keine

wesentliche Aeusserung des Seelenh bens kann völlig nullwer¬

den. Ferner wird sich jeder vollständige Lebensmoment,

wenn auch in verschiedener Ordnung über alle verbreiten."

Twestens Vorlesungen über die Dogmatik 2 aufl. 1 Theil. s. 16.

ConF. Schleiermachers Reden über die Religion an die Gebil¬

deten ihren Verächtern 4 aufl. Stultgard 1854. s. 44 ff. De

Wette über die Religion Vorlesungen. Berlin 1837. s. 102 fl'.

e) Inier alios eminet Ccl. Schleiermacherus, qui suam de

hac re senlentiam ila aperit: "Das Leben ist aufzufassen als

ein Wechsel von Insichbleibeu und Aussichheraustreten des Suh- jects. Beide Formen des ßewusslseins (d. Ii. des unmittelbaren

und mittelbaren) constituiren das Insichbleiben, wogegen das eigentliche Thun das Aussichheraustreten ist; insofern also

stehen Wissen und Gefühl Zusammen dem Thun gegenüber.

Aber wenn auch das Wissen als Erkennthaben ein Insich-

(10)

8

[~rtceptivitatif tum spontamitatit formam vindicarent, non

nisi rcceptivam vim tertiae principali animi facultati, tu sentire, tribuerent. Contendünt enim, to sentire tantxim

bleiben des Subjects ist, wird es doch als Erkennen nuir

durch ein Ausseiheraustreten desselben wirklich und ist so¬

fern ein Thun. Das Fühlen hingegen ist nicht nur in seiner

Dauer als Bewegtwordensein ein Insichbleiben, sondern es wird auch als Bewegtwerden nicht von dem Subject bewirkt,

sondern kommt nur in dem Subject zu Stande und ist also,

indem es ganz und gar derEmpfängligkeil angehört, auch gänz¬

lich ein Insichbleiben, und insofern steht es allein jenen bei¬

den, dem Wissen und dem Thun gegenüber." Schleiermacher,

Christi. Glaub. 2:te Ausgabe. Berlin i85o—i. 1 Theil. s. 10.

Jam vero, si per figüratam illam verborum expressionem:

Insichbleiben und ji,'ussich7ieraustreten des Subjects, nihil aliud significatum voluit Schleiermacherus. quamduplicem illam men- lis directionem, qua3 in Receptivitate atque Spontaneitcte cer- nitur; etiam elementa illa formae, ut terminos distinctivos inier

tres hasce principales animi facultates, t o seire, ro agere alque

to sentire constituit, qua? tarnen ut omnibus commnnia, licet quantitative diversa, «ingulis vindicare studuimus. Verum enim

vero, si sie peculiares siugularum facullatum provinciee minus

a cujusvis qualitate operandi, sed a formali ratione operandi

i. e. a diversa elementorum formalium ratione, vel ut lue a

majori aut miuori, vel deficiente prorsus Spoutaneitate, di-

tioni tk agere tantum absolute attributae, terminarentur; ve-

reor equidem, ne omtiia simul confundaritur, atqüe fines sin- gularum facultatura prorsus corruant. Conf. H. Schmid über

das VerhäUniss der beiden Elemente des Geistes in Metaphysik Cap. 8. s. 201 ff.

(11)

9.

esse statum passivum, sensusque facultatem ab aliis viri¬

bus excitari quidem, ipsam autem nullam reagendi vim in

illas exercere posse. Quae tarnen haud quidem justa no- bis videtur aestimatio. Si enim conceditur, sensum pro-

pria gaudere ditione atque primitivem esse et principalem quandam animi facultatem, vel ex ipsa ejusmodi faculta-

tis notione, a nobis supra definitse, sequitur, vires sensus

non tantum passive se habere, ita ut ab aliis viribus ex- citentur, verum etiam ipsas activitate quadam gaudere, et quidem spontaneitate, licet liaec haud ita, ut aliae mentis

in agendo rationes, in conspectum veniat. Eniinvero,

quamquam facile concedimus, singulas animi facultates,

formse hujus operandi ratione habita, quantitative esse di-

versas, ideoque alias aliis nunc majorem nunc minorem

spontaneitatis aut veceptivitatii vim exserere; tarnen in qua-

vis facultate, in quavis mentis operatione utrumque for-

mae elementum, vel clarius vel obscurius perspiciendura,,

messe contendimus, idque singulatim etiam in sensus fa¬

cultatem, de qua quaerilur, valere jam breviter monstrare

conabimur.

Dicimus nimirum ro sentire talem esse animi faculta¬

tem, cujus indoles primitiva atque character principalis

in perceptione delectationis aut doloris, seu in universum

in inclinatione ad aliquam rem, aut ab eadem aversions

B.

(12)

io

potissimum cernitur/), vel sub cujus ditionem cadit assti- matio cujusdam rei seu objecti illius, in sese agentis,1 cujus nimirüm subjectivuni pretium a sensu immediatog)

definitur. Si jam quaeritur, quaenam liuic facultati com-

petat receplivitar, ea quidem respicit excitationem, quam

sensus in se admittit ex objecto seu vi quadani agente emananfem; si, quaenam eidem facultati tribuatur Spontanei¬

tät, ea in immediata illa objecti, in sensum agentis, sesti-

matione cernitur, qua s.ensus relationem subjecti ad obje-

ctum per se statim ita immediate definit, ut aut cum ju-' cunditate, amore studioque hoc amplectatur, aut eidem objecto cum dolore, aversione tcediove renitaturh). Ne~

f) "Die richtige Beslimmung des Gefühles als besonderes

Grundvermögen hängt davon ab, dass wir sein Wesen alsZu¬

stand der Lust und Unlust, des Wohlgefallens und Missgetal-

lens an den Dingen, als Bestimmung des Werdies der Dinge,

als Thcdigheit des Intresse für oder wider etwas auffassen."

Schmid über Schleiern). Glaub. Lehre 1. c. p 56.

g) "Unmittelbar ist nur, was noch nicht durch den Begriff

gegangen ist, sondern rein im Gefühle gewachsen," Schleier¬

machers Reden über die Religion 1. c. p. 65.

h) Quum bic de primitiva Sensus facultale in Universum

disputalur, observandae sunt duac ejusdem principales directio-

nes vel provincisß,, quarum una, rebus finitis subjecia, inferio¬

rem et cjuidem secundariam sensus ditionem terminal; altera-,

quam subhmio;em esse nientis lacullalem dueimus, religionis

in änimo immarfp fonlern el organon, superiorem et quidem

(13)

I

1 1 >.

que vero negari potest, in hac duplici sensus directione,

qua vis cujusdam sese excitantis relationem ad subjectum,

nulla interveniente ratiocinatione, ponderat sensus, non

solura receptivitcitem ejus, seu objecti ad se excitandum ad-

missionem, sed eiiara ejusdem spontaneitatem, seu imme-

diatara illara objecti astimatioriem? se spectandas prsebere.

His praemissis, quse ante proprium nostrse opellae ar»

gümentum monenda duximus, ad religionera ejusque in

animo hiimano fontem propius indagandum progredimiir,

aliorum, quse in hac regione nos praecesscrunt, vestigia,

bbi ad veritatem tendunt, circumspecte sequentes, ubi suis

J)otiUS praeconeeptis baud raro opinionibus morem gerunt,

iquam verarn rei rationem perquirunt, religiöse evitaturi.

Ut tres sunt, quas jam supra explicare studuimus,*

principales animi faoultates, scire, t5 agere, et t3 sm-

tire ditiones continentes, ita tres praecipuae, inter se di-

versae, fontem religionis ueducendi rationes. Neque vero

illi defüerunt, qui, bas sententias inter se quodammodo

conciliaturi, communem religionis subjectivae fontem ita

primariam sensus regionera occupat. Ambae vero bae sensus regiones, characleristica sua operandi qualitate quodammodo

conveniunt, atque, licet objeclum utriusque toto coelo differat,

fameu a se non ita sejungendae sunt, quasi nullum inter se.

commercium haberent. Coqf. De Welte üb. Kelig. 1. c. p. 70.

(14)

indagasse sibi visi sint, ut to stire, to agere et to seniire

tamquam tres venas, unura simul religionis fontern for-

mantes, considerarinti). Licet yero religio in vivente suo

progressu atque sui explicatione totuin quid et indivisum

«it, quod^ oaines mentis vires complexum, in sciendi at¬

que agendi ditiones intime penetret, imo in singula vitae (jnternae atque extern» momenta efficacem vim exserat;

tarnen, quum hic de proprio atque primitivo ejusdem

fonte quaeritur, talis eclectica et quidem irenica religio¬

nen! explicandi ratio ad rem nostram illustrandam pa-

rum omnino confert k). Ejusmodi etiarn religionis con- teniplandae rationi recte, ni fällor, opponit Cel. Scbleierma-

cherus, quod nullam Psychicam pietatis proprietatem con-

i) Conf. Baumgarten Crus. Grundriss d. Evangel Kirchl.

Dogm. Jena i83o. Breischneider Dogm. 5:te Auflage über die

Grundans, der Theol. System. Schleiermach.. Marhein. und

Hase. Tzschirners Vorlesungen über die Chr. Glaub. Lehre

herausgeg. von Hase, Leipzig 1829 cet.

Je) "Indessen spricht sich in dieser Ansicht der sehr beach¬

tende Gedanke aus, dass die Religion, obgleich sie ihrem Ursprünge und Wesen ausschlieslich dem Gefühle ange¬

hört, doch in ihrer Entwickelung nothwendig auch auf das

Wissen so wohl als auf das Thun einwirken, in diese Gebiete übergehen, und in ihre Vollendung das ganze geistige Leben

des Menschen ergreifen und bestimmen müsse." Jfr. Schmid

über Schleiermachers Glaub. Lehre 1. c. s. 86. Conf. IWesten

1. c. s. 20 ff. Schleiermachers Reden. I. c. p. 44 ff. Hase Gno-

sis. Leipzig 1827. x Th. s. §. 5i.

References

Related documents

mus quod fuum eftj detinet ergo rem alterius contra fuum ipfius de juftitia Judicium , ideoque contra

in Antonium in vedtus, Cicero, ä) his quidem utitur 'Verbis : cujus totus Confulatus eft ex omni monumen- ,?torum memoria revulfos. Neque aliter Lampridius in '^Heiiogäbalo de Antonio

nem incurrit Beut. Propter Chriftum au- tem tollitur ^ qui effc finis legis ad juftitiam cuivis credenti Rom. Neque tarnen hinc fequitur 3 quod fub finem audlor Anonymus

tus filius Seleucus Ceraunus , quem ; excepit frater Antiochus Magnus.. Poft eum ad filium

Nästa informationsblad kommer i december 2017 Till dess hittar du information på www.trafikverket.se/e4gnarp Där du även kan anmäla dig för nyhetsbrevet till din e-post. Ha en

alla böjar godkända, där finns det mycket att hämta, klanen från Degerfors hjälpte honom förträffligt och i slutändan blev det ett SILVER endast 10 kg efter guldet, Leif drog

Inter hos mufculos Sc nervös adept copiofus re- peritur, qui mufculorum Sc nervorum vacua fpatia implet, adeoqueoculi corpus reddit asquale ab o- mni parte Sc molle, ne dum

tar. Subftantiam habet magis quam cerebrum du-. ram