«Do
f Ull BE ig TIA
; Cl VIL.1
©isQUi^sriirxo*
%Aufyicio Sacro SanBa Trinkattå '+*}. -
-Iri Regia Suecoi?iin)-ad
Salan^;Acåäemia
* ^ %S:#.b Pr as i d i o
~0arißa?%
ExsfHentiJ?. h)iri■
ANDREA? CiYLL.E Gothi,
PRjÖFESSÖR1$ P^BLICI, PR^CiPtO-
kis acEautoris fui jugitcrcolendi, Publicé tuelitur
ION AS PETKI T. WGOTHUS.
In Auditorb Majori ad dkm Decemk
-
"/>/«^Ä^^,cxcudcbatPETRUS WALDIUS*
1*34. "v ~ *r
. - - ■ .• i \
*VertllttHri acGencrofißimo Domino .
DN.MAGNO GABRIELL
Comiti in j^ccfoo/L. B. de JBcfjwlmett/
Dn. in j£a(cfa/l£pt>a & ^uttfoo/
Domino meo gratiofiflimo.
UT ST
Reverendis—admodum inChriBo Patribusackommity
M-Suenoni Suen.SM.Andrese $3TpqJ
Iiiclytjf Dicecefis
Scharen-^Rcgi« civitatis Gothobur-
sis Episcopo
i°nSC-di-^r
gensisvicinarumq; Eccifc-
gniHimo. iiarum Superintendent i
graviffimo.
Paricer ac venarandi utriusq; fynedrij
Assessoribus ip^ftatiflunis*.
tJ\A&cen*tibut as Promotoribus rnets atatem
fujprctendkt
exercitiumhoc Academicumin
debitafubjcdliomtAG
\ \ ebfervantU fymbolum
P, D. D,
Heljonfcaf*
PRUDENTIA CIVIL!
Antelogium.
PRudentiam,
reponivétäsdivinitüsrem quantivüpréiijfptté
mortaiiumccncefageneri; merito intet
qUtefådon*,
tan-tocarior
hahenda^quantb
eauflam in genere hurtfärtöfitmaliuumaltiilimam,Fincm dico univerfz civilt vittecomnfte»
nemintendit, ejufcetrovidanegotij\ quodadvitamfdiciter vi- iietrdam^h.e.fiUitcm Reip.promovendxtnactuendam conducaf.
Etenirn h.ecipfa Sapientii-viro ÅtSf* aclionum principiafå
ontecejjlonescaret?pr*videt->futura<
prkfentibua
matuteannelfit rebuc,vixuthomrnemedfokde imbj*Vemtrfhrxver4iokflcnt, vitaiverfesfallerequeaty Reprdhenfos eo ixprimis nominefuiffe, jkmohmAnaxagoramlThaletcm
fåßmilss
accepimui,qM viri cateroquinfzpientesy infuperhaUiM
bonis htimanls, circa qua prudentiaoccup*turyomncqlinijsdemccnfultatiorü momentüß- tümcßi miranda quidem, verum inutilia fåfuperftuaquare*bant)quaetiamnum hodienecfejentimagnoperé profuntyticc i- gnorantiobfunty quxßcontmeasynihiltacitam confcientiarnju- vabuntißprofer.ts moleßicrplerhfy videberc. Equidem nihil
nobishornin:videturdignitet,quamißtimmorariconßderationi%
quahomineminordinemredigit, eumqitainformat,utadpra-
firipiitmvirtutumaclegum ab ipfa rationededuflarumv/tant Compon^atijadeo beat^sevadat acfelix> fåadf/rnmumfuum
ihhacvitabonumperduoatur. D. Heinfio viroabsq.parle*
urmas
vivendi rtili9
fpfjOkf
ratiot quod öptimüHReip. formarid* modtmab Ariflotctclt fummoiüoprudentixmagißrcy ( Piatoni interimhic ßa conßa-
bitlaut,)plurimkommnode Rebuspublibis libris, quorumpars
langemaximano
bis
interqt,tradtac expolirt voluerit; quem,ßnullamReip,. partem
attigijß,
fed illud Adöe ßiwarcts ßbiperfua- ßßey nihilcpprxteranimalia di/Jecuijßy pulmonis modoßturn,modojecoris
ac cordisJedemexplorajß;ß
deprxdicamentüacprx-dicabilibusy deSyllogismo, actribusm argumenta terminisy de
materia,forma acprivatione-y demotu,quiete, tempore3 loco ac tnan'hdenaturalisdemapcorporisfpeciebusRantumdifjerui{ßytan-
quamumbraticumDoBorem dixeris Arißotelemyquonihilcon-
fümmatiusautmajusvelnaturadedie,velJudiciumperfccityer-
roremerrabiscumingeniotrruiali ineptnrrL*. Saneparumve«
roßmile videturinaula Philippi,principü dijßdenU's, dijjimula-
torüyhypocritXycircumventeris>fraudulentiacverßpeüis, corru-
ptorü atJpexaBorisy imöomniumpxne arcanorum Regni conß-
Itorum>quxhoctemporedpohticis inculcanturyDttcisac DoBoris ( veniamimpetroy quamjibiratamfumitBelgarumdecm)tan*
quamfungum
acßipitem,
tanquam inanern acdeßdemJpeBa-toremfedijßy
necaBivam> quaprxcxterisJudicio experientia frmataexceßuitymentemexeruiße,illummir4inrebua $$aBio-y nibusprudentiscinjiIifubjeBisßUrtidv;rum;quemtarnen (cse-teros taceoVeßigijsejusinßßentesJhodienonnuätmjuriofopror-
ßys titriL öc^plefuje macularefernereprxjumunt. Sednec
magnum tllis patrocinium deberi exiBimo , qui hominesde
fchola Gallisvocatipublicas adresgerendas ineptosA
publiciqp
- ßatuximperitosfudfe culpaproßituunty quibuspertinenterappli-cueris, feitam Eumolphiapud Petromurnßrbitrum cenfuram:
Ädokiccntcsin Scholis exifb'mo ßeri ftultifiimos propterea quod eorum qua: aguntur nequicquam aut videntaut audiunt.
ßhibu*paria
funiy quxjcripfit J. Po- cperuHinPolymathx.it, JuvenesinScholis rixantur,com- miHimifTidiiputatiönibus
ludicrls, & inftar /pinarum pafib*aculeis invicemobverfis, quibus tam bclié inftruuntut,
utcuminforumvenerint>putentfe in alium orbem cffe
delatos. Elegansquoq,in hanerem extat Senecsehem in
prafat.hb.4.controverf. quemprjttcreo. Indignum profePld eß
nomineadpublicumbonumnato,tam tndigndfe labe deformart
pattt tit anitnumnonfubeäi genuinum Academiarum officiumt
quod Gallicl exprejjit Rulman. enJen. 2. pUtd&ijer. p. 227.
quemlocumnonnemohoc paAo latinitate donavit; Academ iX reddunt homincsdiipofitos,aptos& facilesad timorem
Deo exbibendum> obadiendum principi, ferviendum
ftatuj, in honoremSc qnictcm provinciaMnqua degunt»
inglo riam &augm entatipuemcivitatis inquanati. Nos
tenuitatisnoßrxaeimpyudentiaconfcijr etßtantumnebisnon ar- rogamua%ut materiatam ffhl:mi'paria promittamus\ nemo ta¬
rnen vitionobisverte tfquorumintereß tff SehoU &vitapar-
timdocerepartim dtfeere ißpaucaJsN^fdcntin'^octempore>
morecumprimismAcademqsrecepto conßgnaverimu<*>ut
fff
nosipfoSipuihabitainßitutirationetidrei brevibua hictantumpo-
ßtionibvtquadantenuscxpedtmuii alios ad Prudentia fludia
excolenda infligemua.
Eßautem Prudenti#Confideratio^w.W-*:!. Ge-
# ' . o
ner aus,feemdum quam commune* cuihbet Prudeattiaffeciei
nottones explicanturc Hacrurfm duplex: 1. Abfoluta» ea
continensquaPrudentiaCiviltgenrextimabs^ coBationecum a- liocompetunti ajusmodtfunt: Definitio , CaulFa> Subjc-
&um,Ohjc&um>A&us,Adjun&um.£fDivifio P. 2. Rc- fpe<ffiva enodanseaquaprudentia inrefedlu cum alio compe-
tunt. II. Specialis•>quaexplicantur caqua quamlibctpru~
dentiaffeciemjigillatimconcerwmt. Dehwfuoloco\ Deilla
inprafentia*Deopropitfo-y aäur\ydifquijhionu opcram Compen-
dqßaciemui.
Sitproindé4 a SECTIO
SEGTIO PRIOR De Abfbluta Prudentise
Confiderationo.
AKTI C* b
Do
Definitione Prudential
jf i. Gumomnisquaareclaraiione- fufcipiturde kiiqmf
wttrallatioy*Definition?debeat profifci(ciyut intelligatur quid fifdeque difintatuTymoncnteCic. lib.i. ofJl &iib.2. de firb
Rede fané&cxiegemethodifadt-uri fömus. RiaiVonti- fpiciohujus Di£quilitioms, PrüdentiatDeftnitionempo-
namus. Eft autem Dfinitio PrudentU, duplex: Pfomm**
Iii &Realis*
Puad. T Ta efssdeftmtförie*
fiiuntftotanda 2. T. Etymofcp*föuNoiatio itödfcsa<|; r,
GracayCpxddfömitur åSulrjeZOoy. cai
•&*åjneöte*. cujus eaprxcipuan^ eft omaiiieatiiin. i*-
Latinayquvc deföimturabja&u, autprmcipaitare ep-päsv
tCvdum p rude ntjadiciturkfrovidendaCic.1.dell. Provi- deresutcmvaktdelonginquo viföeaverc* Mrorat.prty
Marc.; Indepmdem di&usquaft porråvidensiIföi Kio„
Etym-c. 15,.Becm^nrorigjbp.804. Rationemimpofitio-^
nis.iiujusgertuinam prasterThomam Aquimtem ia2.2.q:
49.art.C ad i.
adrignasft€:liiJfei^Metu-r^R:^
Marz I>2r SynopCEth.c.25^qiilatxxmpefhane vittutemquéq^pftn<$»detyquidfugiendum>quid eligendumfit\0* quidfitaecommoid^
tumeitcumfiantqs loci* temporis $pettfonarumytumfr&cipuu*
ettam^meffeUmtfi
ittpr<n>idkndif:fufuris&
ÜIo» £ ILH&*-
p: . IL■
JSquktoc-xifä-yii&iz 'qifå
Pf&deck*aecipitur tripJicitcr: (i)^mi»e^i^/yquorhod6com4 petitiDwjquatenusiejuhßac(i ab omni praviä'Cönfölta-*
tione;JboceftDeoadfcribiturnonquidem fubrationcLj habkusyfcdpepnjodum adus fimplieis &«filmentis.(2.)
Natura/k$/,Mefaphorke&improprkquxexinÄiflu ri&tu^
rae/verampru<ferifiämtantimv imitafttfc Hsécnonéfl
wraprtidentiahfedumbraejufdérrk u&dé animglib^Brå*
tistribukuivin-quamumiiatitsäii mlfefttéea? riöhnuhf-
quamstimmtqusrpérprudenmmfaceretyirprudenifc Qpa dar«efcgaMcracprollxédUlerit ÄriJkL# hifLÄni^
jBäLc.f. & l.gjh\$Lc^:6.fåWtftat?h.X;éb'SöfcrtlÄÉimat.
IfaprudantiaitsifeuitiJr^^/cri^Pliff.L^
t.^o.apétk'ié,i:%i
C40;Scvpitibu*
Matt&&6;&&pkMtik
inc^b9 prnclctia^
ima>- giné advtvnm?crfpriniitLip£cent.i.2piå.0^(3.ypf
oufchbmmiprQpr'm&)fumitur dopKcitcr:primdpoienhdüveße
<|ubiiK>^> pueri prodfciifec* 4icjStakJ«jm4p^^
futura? p3sudcnti^cuj.iis
rüermolt AriÄi
Eth;c.-uft£i ICA* c. 2*fecurxdbAclu^iåc^vwe& dopöcitéi'Cr.)faprpprfc
inmahmptsrtemydömpro
cailidiUte^
vcyfutia accipitittv Q41o lénfu hoaamcs, dicutxtur prudentes ivi&iÅrift. $,£ti£NLc.ip Qijx
quidemfiäa
prudentiaccmr-fiftk-Mftrtcjtmuiddifå
dißmulam&*Qgk&
cüvéra prudétnlnihitcomMuberhabet5.feéee>
nobi^ibipedia^
habeii<&«{kquo magis; téoa cfefo-Bmk ifitiycHimgcjr*hodi& f«d*
fpesie vtftitirå venditteåsni. Nameojöfö«*#flt
prudetiaévtntUK
~t£e$e&mX6tifepté'm
ItK^eté^cöpréfeåt
tumKcfp.fubtftliprivAtr five
peribnarcultricisiquam
tan¬dempefludar/icuthoe ipfumdncctCie.siöfE tum
&*/p*
eommumiatü acft*tuvKeipulr.cui vehementer incömmoi datyfit etümmdumnemonon qufmodtpmdei^isiia^
frepat^iUfpi
pauIatwptolabatqr,
&-ju£um exrefadA f,
tiationutn appropinqueu. (i.)Proprib inbonampartenu, pro habitucum morali
virtuteconjun6lo>qui
quaratme¬dta pro attingendo honefio» Hscc acceptio hujus erit
loci. FuitA^/«/^/^;{equituiL.
4. Punct. II. Realis Defimtio, quae communi
fuftragante
Dd. tfflenflu taliseft: Prudentiaefl Habitusve- rdcumrationeAtfivusycircacaqua hominibonafuntautmala.6. JEth.N.c.5.CujusdcfinitionisprardicataSynonymica
feueflentialia, Syuonymumdico latiusfive Genus Sc
qualefeu.Dtfferentiam,
altiusquantispér perpendamnv*.
J. CircaGenus Qu. i. Utrumprudentia
fit Habitus?
Affirajativarn adftruimus ratione defhmpta å remotione
reliquarumjfecierum qua;in anima
lubjediivé
iniünt, h.m: Quicquid eft in animofubje&ive, a uts&Affettmtoit
potentia Naturaltsaut Habitus,exu Eth. c.Atqui pru¬
dentia eftinanimo fubjedtive;ergo: Propofitio miSior
cumfit trimembris; dico(i) Prudentiamnoneffe Affcflü:'
Obfiat,enim ratio gemina. Qtiarum altera petiturab indifferent!a Affeäut ad bonumtfmalurrt, quam prudentia
excludit;alteraådrverfißimooperandi modo,dumaffedtusfit
ijnccledlione,prudentiacum maturoconfiliofuos exe-
titadtusr*. Dico {2)Prudentiam noneßepotentemNatura*
lem,adeoqj nec ineffenobü d natura. Geminusrurfus Sc idvetat nodus: lmmutabilitas Natura Scidentitasßecifica ejusdem in omnibus. Dicoproindcfo) Prudentiam effe
Habitum: £vincitidipfumratiodefumptatumådefinitio-
neHabitusexfineconftrudta,tumåJfeciah habitusconditio
oncj. Eftigiturca Habitusnon quidem infuius, non»
connatus,quem vocat,
(cd-Äcqui/itw,
Scquidem roncor¬poris,fi alias dctu.r» Ted animi, noninftrumentalisi fed
pfincipalüiisq; non[peculativus iedActivus. Quia vero Habitus -poteotijs Maturalibus additur in ordine ada-
dus faciles reddendos, five pejores, undé vitiurtt; five pcrfediores, undévirtus: Quippe Hafotui efi aut virtu*
antvitium7. Phyii c. 3. text17. Pfudentiaautem neu»
tiquam vitijuaturamaut nomen aftumio;
6. Qu.2. Ütrumprudentiaßtvirtu*? Equidcm Se- baft. Foxiu* i. 3. Eth.c. 6. Habitus iilos V. ab Arift.6*
Eth.c. 2. recenfitos nomine virtutum venirepofle du-
bitat. Nosinta&is reliquisprudent/amtitulo virtutis ev
jusdautgeneralis,inquantuminventivaeftmedij in virtu-
tibusmoralibus,msrit6dign^iniur
cuArift. i.M.Mor.c.15.Tullio5. de Fin. Thom. 2.2.qu. 53.art.2. &q.47.art.7»
^/Äj.Eth.c.5. Dataproindéprudentije virtutis natnra*
7. Qu. 3. Utrumprudentiaßt vittu* inteäeliualisan moralis? Åilcrimus ut rumq;, efte nimirum prudentiam*
vrrtutemquodamodemixtum-. Neq: enim perficit intelle-
clumnudéfecundumfeficut facit fcientia» feÅfoordinead voluntatem,quam perficitac
dirigitjiiJaamwn-honefth;
undenccinlöhacugnlUolie,ledluoquoq; modo in ap-
petitu redo confiftio;- Qua;caufaquoq;eft,quodnoh lölåoblivioneJ fed potiftimum vitiofo afte&u töllatur«»
Ariß. 64 Eth.j.Thom.2.2. qu.47.art. 16. Synonymum aequaleieuconceptusfpecifkusexdieendispatebio.
ÅR TIC. IL
De
Caufa Prudentise.
/ g. Caufa P. eftduplex: Finalist.
Efßciens.
Puu<3>I. Caufa F'naIis prudétia;coneipi
poteft duphcitén
/. Inordineadcertam*ni*unfacultatem>in quantumadecr~
tum acpccnliaremagehdi modum eft reftrida. Quo cnodofinisprudehtiäf quspterfaturin
rfsqus^
üm&s conccrnüt vitamac moreshominu exratione Sc
tfntf
pf»ele£Hone
prodicns»
grajtiaejus boniquodia opert- tione includitur. Scotutverocpcrationcmcflc voiunta- tiscontcndit?pataai|elici conformitérrationi rcdbevquarfl.4.prologifentent.ubiconditioncs infuperSc re-
quifitarecenfet,quem vido.
9. IL Inardmctdcommumtatcm Re/p* quomodo v Finisprudtntix cfl
bonumpukl/cum
leu bonum communita-otreéténotatThom. 1. a. qu. 57- art«4. ad. 3. 5c 2. 2,
qu.47.art.2.indcnonmaléhaneprudenti»adtionem in
4+potiffimumconfifteredixit J. Caliislib.6.ipec, mor.
C.5. (t)utvirtutis^ircumltaatias prxfcribat.(2) Res fu- tur^s
proipiciat:
(3) Conriii«m fuggerau. (4) Totat»Rcip^ctiram
fuicipiau.
10. PunÖt. 11. Cauf*Efßctens prudenti» eft du¬
plex/. Prima qua? cfl Deuayk quo primum pritjcipium prudenti» arceflcndum* &ita exiftimandu efl veram
prudentiam^bejuf
lcge&voluntateunicédcpendero.
. QjuisquiscmnwertprudensefU totaillud vita fc&andnm Cenfet,quod legiuaturx 5c rc&arrationi congruit> idq;ideojquia Deusipfcillud pt*cipiat> approbet & certo remun«rctur: Contra illud fugicndiimflatuit, quic-
q.då.lege
natura:5crcßarationeabhorret>idq>
cd cau-få?quodDeus
Med
vetet*deteftetur£c acriter puniao.11. IL Secund*qua?rurfuigemina(1) Re/not^ut
Naturdlüinclinatioyqua
(^uispropendet
ad mediorum cc-lcrem ut
jfeié
percipiatqu»& quot mediaadfiips alicujusafFecutioncmrequir^ntur;*#»*di- judicationem!& difcretionem»quåjudicarepoteft>ba-
näacutiiiane.an fccus^tilla media, (2) Propwqua, &
^uicfemprodcaut,
in 1,Prmpt*
?r*8ic*>,tum Generali^ quiPhilqföptiia
CivilitM^untur,;
tumSpcchlia^ie.
(ibiquillst ftatui,
temporisioco. qup»ijrit, aceqmmptfc conti-confignat.i. InfyeBio exemplovum Sc hißoriavum
pudium%
quippé quas non Catholica modo Theorerriata nobis cxhibentjicd fingularia etiam exempla ob oculos po-
nunt. Digna profedofentfcntiaDemoflhenis fuit;fi-
yumpyudeniemjprtteritorum metäinijfe debere, prtfentia age~
m écfatwacavereh. e.prarteritaVpra'fentia& futurain-
terfecornparare, & ex uno aitcrum inferrö. Igitar quod ad prateritaattinet,cgrundemmemoriaopuset
ScAudio* utfeiasquid ante abalijs fä dum lita IndécI-:
vitisdilciplinafeuprudentia:rcondimenturn & qua!i a~
nkna acvita eflHifionri. Quöfpedat quoq; pevegnm*
tio, qua experientia paraturScrerum ufus,ita ut multa
ex ea difcaatur, quas nullå difcipiinå nulioq; Dodorc perdifci potuero- Quibus meritö accedit 3. Conti-
nuata exercitatio, quain vita rivili afliditanegotiorum In- primispublicorum tradatio inflituitur fecundumprre- xcpta&-exempla obfervata. atio
tameft ad pruderfriam acquirendam néceffaria, ut ju- venibus , quippéquoüsm artas uf» & experientia re¬
rum agendarum defiituitur, pradentia denegetur ab
Arift.6. Eth. c.9. Deminusprincipaii five potius con-
leryanteprudentiajcaufa,puta temperantia (<ru<p^w>if enimprudentise confervätricem dixeris) qua; adivam
de bonis malisq; hominum rebus notitiam tuetur ac
confervat,verbomonuifle fufficiao.
12. Atminimé in fenfu divilo capiendjse iunt
cenfitae eaufae; Sunt Dii boni! oppidd xnulti,qui literas pr^dicant inolies& eftietninatos,moleflos&ad res gc•
rendasineptos facere;proindétotum illudtempus,qüod iludijsimpenditur,peflimétöri: Suntcontranonpauci, quiomnepundumperirearbitrantur, quod fludijs non
impjenditur,
iiterasq; unicum hominis thefauriimcon-, ^ - « B ftitu-
Itfcutinft tftriq; avij å vefö.
ißiquoniam
literasnöiinorunt>& literisadfcribunt,quodliteratorum quorun- dam,quibusMufönon virgines fed meretrices audiunt,
Vitiumeft, hli quoniamnoti confiderant optimum in
rebusomnibusmodum. Etenim& Seneca hic audien- dus: Paucisad bonammentern,oput eß literis. &:Multitudoin- quinatnon alit. Studia itaq;
componcnda funt
ut üe-x celTariafeligantur, eaq; cum temperarriento tra&en-
tun.. Quoniamverö non eftjuventuti datum necefla-
ria å contrarias diftingvcre, illis, quibus ea erudienda
committitur, hsec cura incumbit. Neq;enim omnia
citra quamvis
individuorum|difEerentiam
paria habcn-da funt. Variantingenia, variat &hominum conditio.
Vapulavit jamolimeonomine Cratippu<s> vapuiant et- jamnumhodiéprsrceptores Chilperici Regis Francis.
Longevero re&iüs Jacobu■$ I. Magn® Britannise Rex*
inregio donq filio ( quidni etiam cuivisad altioraRe¬
ffumpbl.afpiranti? ) antc^omnia/Scy^commendatUterasy poß hat legespatriae
ftatimq; fubne^Htr
Proxtmumeßutte adleBiqnem HißoriarumauthentkarumChronologias
evol-vendaiadhorter,pr&fcrtimveroindomeßicisnoßris Hßortjs te
verfatijßmüeße cupio^neßsperegrinu*dornt:Nam ißitumodi exempla tepropiusattingunt. Qua; prxtereahäcré5>cernur»
eafubfiné hujus difeurfus tecu,Iector,comunicabütur.
ARTIG. II r.
De Subje&o Prudentise.
/. - Subje&um Prudential potert: conftitui du¬
plex:1. Opinatjvum fairem,& propterea removendum, cujusmodi eft (1.) Brutum> cui prudentia proprié di&a
haud competitjr cum ratio difcurßva, quae ad rationens
^Prudenti» quoad colktionempmewtorumcumfutu-
Iis neceflario fequirituf ac pfamfupponitur, ei pröffus denegetur. Prudentiamvero Imitativam & fitniiitu-
dinariam^«/dnonnunquam tribui,ultr6 largimurcum
Mich„ Zanardocommeat. a'd1.1. Methaph.qu. 3. (2) föir
malus*quilicet fit ad finem aliquem malum,vel peculia-
tc aliquodbonum conüliativnsj ad bonumtarnen
toti-
us vitse five finem ultimum non erit bené & pcrfe&é
confiliativus, quum confiüumad eftedtum fanumnon perducat. Agnovitidiipum Arift.
Prudentiam nimi-
rumvirum malumSc injuftumnonccmitari: Absurdum
^inquiens, utbonum ingensprudentia comHetur
injußum\
Ne<%enimvidit injußusnecdifcernerepoteßintcr
id quodjimpli«
citereß bonum, idquodßbiipßeßbonum*Jedineoerrat*cum
Prudentiapropriumßt*
poffeidrcBe
cognofccrtj.z.M.Mof.c.3.
14. IL föerum* Sc propterea
ponendum: Eftq>
duplex: 1. InformationüfeuPerfeBionis* uteftratioleuin-
teäeclm. Cumvero
intelleBuafit^geminus^-deAnim-
C.10. cont.49,
^^/^^;cuiusoperatio in nudaco-
gnitioneconfiftit{i.yPraBicUs*qui idquod apprambendit«
ordinat ad opus. Prudentiam fubje<ftum
dicicnus eile
in-telleElum(nonIpeculativum: led)praBicum*Refertur
ni-
hilominus
prudentia
ad appetitumfieu voluntatemfuo
modo, cumhabitus fitnonplanefimplex,fed
quodamo*
domixtus, utArt. 1. monitumf ProindérationeCognition
niseftin inteile&u*rationeaBionisreferturad voluntatem.
15, 2.^DenominationüyCpJiod eftiplum
fuppoßtum hu*
manum. Confideraturautemhocdupliciter: (x)
Ratio¬
neHabitus realiterinpxißentff*quomodo
prudentia fubje-
duraeftvirbonusleu
jußus: Impoßibile
autemeßprudentem
eßnonex/ßentem bonum* Arift.6. Eth. c.
ult. (2.) Ratione
aßjunBaMatts*
quomodo lubjeötum Prudentiam eft rurfus
duplex; h liarwsutpotejuvenis*inquoraro
pnujentia,
. B t
jfiye fecundumhablturo» flve fccimdum &dum repen-
tur. Ratio efhquia prudentia acquiiitaexaduumex-
crcitio, &:exmultarurnrerumfingulariurn cognitione pariad ter ac cxperimento caufatur,undé fitut tempore»
fuigenerationen*mdigeat.. Quocirca»<etas
obflatqup
minutjuveneidietprudentesmeyeanfur^licetaliatrerummathe*maticarum
evadanffitpenumeröfapknter*.
6.Eth,c. <?. Inte¬rimreperiuntur nonnupquam juvenes» quibus Ingeni¬
umprsecox&rerumprudentiavelox» quosrprudentum
nomine etiam invidiadignabitur«, Neqrenimprüdefi¬
tem facit atas (implicitér: Narn* ut verbis ütar Fabij
Iib» 2. Nonideß
exifiimandumcujm
quuqfitotatk>fedquan-tummßudqsjamepjecevit. Nonotate+fedingenio acquiritur fapkntia«.
P/ebäjudiciö
temputobfiatyquoJdpkntiamannis $tamtie barbo,metitur^.
iG, 2<
FvequentiMy utpote Senex .qui dodrinå<Sc
rxperientiåplerumq;prsecelierepotcfE juxta iiludjobi
C--22. p.12. Invefeributefl
fapienttapß-
lon^iorvi proprio,pru¬dentia. Cave tarnen p
ruderrSlubjeä
um e,u m dicasfe-■>ä?Wyquijuventmem, atnen
juvemlitatemfit
egrejjut, fi&oi praclare alicubi loquiturSenectu>ȀRTIC. IY,
]De_r
Objedto Prudentia;
§•» i7> QbiecliPrudentrxConfideratioefi:duplex.*
filuta &tbsQjmateriaet ;.at2cRefpediva.circaquanwerfinecumobiedisaliarumivirtutum.-Pund.tur Pradentia,I.. Abfolutamcfbqufeipe&atur*åresfiCumve
- ximeoputfify,utvetteconfultet.6 Zth. c.
i Objednm
prudentia:.cagaofcrfaeiié
• AooceOrexobjedo*■ '■■ XV
i$ Eff -
i&r Eft lgkur Prudentia?
GbjeBumduplex:
f. Ge«t ncralc*utpote ardgtpnMjrngf Tt^Kw*humanuni Sc AgihMe quodinciviiivitaoccucrit, fi¥e boßumfrve ffialum; iä-ud fub di&amiße profeeutionis; Hoc fub didtamine fugce.Eft autemipfum hoc agibile(noßneccftariaim féd)com- tingens* quod[k prudentia confideraturvtumuniverfali-
tcrj/^finguiariter, dum abuniverfalibusadfingularia
fitdefcenfuSv Quodipfum-liceffuaptenaturaißuträq;
partem caderepoftit, prudentiatamenneutiquåmfub- '
eft falfuni^
15^ 11 Speciale*ut eftres
agililhfngularü'.
Noߣ•*aimprudentiaföluitieftuniverfalium,fed oporteteani
ctiana fingdlaria, circa qua? orußes opefatioßes occtf^
pantnr, cognofcere. Inquam reminfigniseftlokrtisa-*
pud Arifh 6. Efh, N,C. 8. Ne%, umverfalium tantumpru~
dentlaef, fedopiaejfutßngiAa
etiamcognofcat:' EßenimaBi-l)a: afaBio circaparticuiananjerlkiu*«—HttcßTüinonnull*
ßientes quibtwdäm^fcieniihii* aßfuqßorCs ßnt\ (ß inreiiquis illir quifuntperitl Namßqutslevcs quidemcarnes cognoueritfä¬
dletccncoBu
cjß;&Jatubres>qu£
tarnenfesoesßntyignorefy
isprcn>feötofanitafcmnon
effictef* fedUte
magüefßciet*quiavjuw Can¬nesefe levetfåfal'tbreßfciverit"frudetiaDeroaBivae/Liiizibl.
Hoc dicit Pbib Skut ad:valetudmenr confervandaro.
nonfuffieit fcirecarneskves efldTalubres; fed oportet idquoq;feire basvef illascarnesefte levcs: Ita etiamini
prudentiaad finguiaria fit ckléenfus>&applrcatio ratfr- oiiispVadicseadoposfiveadronemr hax enimeft &&&■
va>a£iiovercreftinfißgufaribus* Nemoenlm univer- falc r ationesadparticufasres adiones apphcarepoteft^
nid appliéandjipar
ticularraper(pe<ftahabeäf;-
tlndéli-qurt ciigoitionemparticafärrunvaäromim ad prüden^
tiamcui.iiif dieneceßatiam>6emagi$r cfuidém quam .®W' voiiimjieogiutionem^ B £ 2o;-Cßffl£
v
2o, Cumverö fpeciale hoc prudentise objedum adäquateipe&atur, dicitur medium^ quo honeftas, finis
scujusq;
virtutisin particulari,bencficiohabitus prüden-tlxdire&ricisobtinetur. Ftnüautempoteftquodamo-
do nomineobje&i venire, non quidem fecundum fe&c abfolute,quatenus finiseft: De lioc enimnulla eft con*
fultatio: Prineipium quippenoncadit fubqua^ftionem»
multo minusfubconfultationerfi. Finisautem quafinis
inrebwgerendis-Joabetfeper
modumprincipeut ex Arift. re«iftéinculcat Thom. j. 2.qu.57» art. 4.
fedfront
materia certäappkeatur. Ratioeft, quia confilium,quodeftpra>eipuuspmdentia?aftus,circafcnemverfatur ad materi-
amfingularem
contradunv,iL Fund. II, RejpeclivaConßderatioeft,qua prü¬
dentias objedum in collatione cum objedis virtutum
moralium Ipedatur. Ubi fit aflertio unica: Objettum
prudentia
abobjecto reliquarum (nonrealiter, fed) formaliter eßdißinHum, fra~efega«ter Thom. in2. 1,qu.47. art. 5 Probatur: Namrealiteridem Agibile poteft efleobjedum materialeprudentiaefimul &alterius vir*
tutis,non tarnenfub eadem formali ratione; ita idetn
Agibile z^prudentiamIpedat»quatenuseft objedum ratb onis, fubratiotieveripradici; adalias verovirtutes,qua¬
tenuseftobjedum appetitionis, fubratione boni appc- tibilis. V. g. 'Temperatur eibi$poturufur ad prudentiam
fimul&tctnperantiampertinetj
Ad quatenus ju-dicat de proportioneacquantitateeibi&potus pro cu-
jmq; temperamento aflumenda; Adhane quatenus in-
clinat voluntatemhominisad fumédum eibumpotum- quejuxta menfuramåprudentirationc definitam^.
AR-
ARTIG» V«
Dej
A&ibus Prudentise.
jf. 22, Munus fivc ABus PrudentU eft duplex? I
Generalisquiconßflitmdißoßtiohemediornrn-, quae ad fincm obtineiidum eonducjunt. In aåionc namq; pfüdenti
ln ptimis ^«finvcniuntur. i. Praflitutiofiuis,qua'pertinct
ad
Synthtreßm>{\ve
rationé
naturale pradticå,qua?itafeha¬
bet adprudétiä ficut inteiledt* prineipioru thcoricorufe habet ad Icientiä. Quiipie finis å Syntherefiprädlitatus*
Tria medijslargitur;Ordtnem,Menfaram&.(\it ita dicam) Amabilitatem. 2. Dißoßtio mediorum> qua?pettinet ad
Frudentiarn, quippecujuseftdilpcneredeijs qua? finis aP
/ecutioniconducunt. Tenduntenimin finemtanqua media vhtutesmorales ad q,juvåturperprudentiamquas ijsviamparatpattieulares mediorum & cir- cumftantiasipfU«mpdgiudi
iiKkIum~dirigendo
ac pra:- fcribendo.2$. IL
Specialis qu{ ef! duplex*
i.Inaddquatws
five potius Opinativus,quahsaftustécundum plerosq;fchö- lafticoseftimperium, quo pötentijs cxecutivis intimaridicunt executionem medij feu modi operandi accom-
modate ad rinem aiicujus virtutis^. Undé de lubje&o hu;us imperij.non fatisinter eosdem convenit. Alijt*
Xiim imperium hoc attum eßeinteücPlu* contendunt, per quem ratio
intimet^five
interna Ioeutioné denirncict, quidagendum fit. Ita Thom.i, 2. qu.17.art. i.&qu. 47*art. 6. Iura (equuntur Cajetanuaitxnot.adcit.loc. & ad qu.58-art. 4. Dominic. d Soto lib. 1.de & J.q. t, art. f.
Fonfica ad?. Mct. c.2. qu.7>Se&. 2. Alij veroimperium
'
Lqc yoiuutati treiiicribunt,
utpote Rmmmde Gandavainquodlxh,% qu.6. Scott»im. d. 6- q. x. Kollram hte .mentempeculiaridevojuntatedilput. aperuimusr*.
24. Vixenim datur tertiusimperij&£t9 ab intelle-
&us
judicioperfe$epra$ico&:
omnibus cireumflantijs abfolutocontradiftindlus; Etfi enim intelleclu* nonpr£-fcribitquicquam
remappra-h endendo> judicandotarnen idfbcit, non quidemfimplicitér,ficutin Theoriciscon-tingit, /edperfeBih& omnibuscircumilantijsitautJudiciumdefinxturmhocilludßtperfectéeft,ut oftendatpraBicum
hoc,iilotempore
ac loco;eå3non aliå ratione fierio- mnino oportére. IdAriß.
prudentia; tribuit peculiarivoce eyri7»T7t/v hoc eil ordinäre quid hie, nunc^tdiiter fieri conveniapr
2p II. Adäquatuta<flusconfideratnr1,Rattone m-
njentionü, undeI. iußxktaqua; eft habitus prabens faciÜ-
tatemredteconfultandiiive inveniendi bonumin rebus
ambjguräconülinm. Primamißenim prudehtia a'dlus
eil confultatio, cum prüdentia: quaii proprium iit in-
qui
reremediafiniconiequendo
TdofiCa^.2.6 Secundum aliosibonaconfultatio^Riconfilij re-
dtitudo defineyeroper.convenientia media oportuno tempore coniequendo. Rectumautemconßhum 4. dici
modispoteft: (1.) Quo quispiampropofitum, fiycbo¬
num üvemalum fit, adlequitun*. Talefuit Phariiko-
tumde tojlendo Chriilo. Undeconfedtarium: Kon o-
m.msquiredte confultat, bené confultat: Re&é enim confultatis qui alfequiturid, de quo confultat: Bené
veroaut qui ex confultatione bonum
aliquod
alfequitur, aflequicona]tur.(2.)Cum quis rem veré bonamcon-fequitur permediailiicita. Utfi quisliberos fuos fur-
tis 8crapinisalat. Hincieqüitur,confilium bonum ilo
jdleubimedia funtiilicita(.3).Quorembonam& iauda*
biler%
bifem,
trondKt^jtddeäi trnifccjafrtiäf öfedfjs,- fcdlntcisK
peftivis& minuscommodis,utfi
quis armisfuafcpctat»qni legibuspotcrat
jusfuum obtinere.
(4.) Cumbonum pfopofitumbonis& jhoneftis medijs tempore comtno*do confequimun.. iiocproprié bonum Sc re
dum
confilium dicitut-..
27. z. Kathnejudictj de inveotis
feréndi: Undé
IL Zwjydvieuperjfmentia, qoae eft habitus redé
judican-
di de confultatis, idq>exconlideratione
communium
principiortim pradicorum, putalegum&ßtpAmearum»quosfineslegislätor fpe&abat,III. Tiufyqua;eft
habituf
xe<fté
judicandiexpTincipijsquibusdam
altioribus |UX-tamentelegislatoris,föpéetiamcotraftri&um
VcfbofÄ
legalrum tenorern.* bve; eft judicium deagendis f&*
ctindum rationem, snquibos legcs communes
deficit
tint,pertinctq;adea,qua; nonfuntlegealiquå
determi»
träta. &tarnenin praxinveniuxrg^jua-Wbnyniaiorditür cuitas occurric?.
ARTic. vi»
.
^
Adjun£Hs Prudentise.
jf. 28-
AdjunBaprudentix fhnt
duplicia: I. Ceitert
Iiaqü<efunt 3. I. Memoyiapr&toyitqrMm2.
Intelligentia
prx-fentiüm. 3.
Providentia futurorum.
II. Speaatia.<qux ic-cundumScholaüicos iuntin duplici difFerentia: Aliae- nimreipiciuntpru
dentiam
% Ghtaienm eflhabim
cogno-JcTtivm: \whabituautemcognofcente
ipe&anda
lunt 3. (1)•Cognitio^un
cfe orituri.
MemoriaprxterHorumyquaprüde«
variorum etfperimentörumirecordatur. 2.
Intelligentia
pYxfehtitM,qua; primum abquodprincipium prsaicunv
are&re&ftiaVat. \P)"CogmPionU acquijitio>
undé-3. DocÜitm
C * qua
qua
prüdem
plurimarum ferum notitiam & aliofüm fententiascapit. 4. Solertia, quaprudens id quod con- vcnitrede & celeriterexcogitat, (3.) Cognitionisufa,un-de5. Ratio,quå virprudens bené ratiocinatur, ad matu-
ramvariarum rerum inter fe collationem faciendum?
earumq;cohserentiam perfpiciendumj»
19, 2. QuatenuseftHabitus applicans cognitionem
*doperationen?. Idutfacere prudentia queat tribus in»
diget: Quorum efti. Providentia,quaprudentia futura contingentia ad finem accommodate ordinat. 2. Ctr- cumjpetlio,quavir prudensomnesnegotiorum circum-
ftantias acute perluftrat 3. Cautio, qua prudens impe-
dimentaquseacciderepoflunt,removetac dedinat» &
malafidam boni Ipeciem induentia» diligenter vitac».
ItaferéScholaßici attu* prudentiac enumcrant, quos ipfi
partesintegrantesvocant>puta,inquantumfunt,aut Na-
turalesperfeflxönes intelledus»aut faltem
quoddatn
iaadibusprudentia; indiilurn-»
30. Ali; adus prüdentiäPfötjrfker confideratae
5. Statuunt. 1. Dehberareunde confihum, 2. Cito medium invenire, undéSolertia. 3. Rede de inventis judicare,un¬
deperßicacitas.4. Judicium
abfblvere,undefententia.pm-
dentiåjudiciariäconcernes.5.Circüftantiasadionisprx- ieriberew& moderari;undénomenprudentia ducltufc*,
ARTIC, VII.
Do
Divißone Prudentise.
/. 31. Reftat Divißo,quaprudentia[peciesCcupar¬
tesfubjedivae enuclcantuc^ Statuiautempotefipru-
dentia'mipvimisduplex:
I Propri*feu ceconomica, quaquif$bt> fuisq;
rebus & conunodisprivatisi adco$ ftmih'ae
fax
fiiacdcbonls &utilibus fe&é confulitae proipicio. jj»
CommunkyfeupoUtkx*quaquis alijs, quibuscum conver-
fatur, adeoq;ipiiRéjp. circumfpe&é provideo. Hazc rurfuseilduplex: i. NomothetkaleuhgisUioria
quailege$
rité condit& dextféexratior.e &rerünatura explicacv
UndéAriiloteii diciturArchitsclonica: Sicutenim Archi- te&i eflmdes mente defignare, ac pr^fcribere quid<5e
quomodoinearumextru&ione
fieridebeat; Fabrorumautem fedulo exequi quae praTcribit: Ita isqui Remp.
ordinat, tam publicaquam privata jura condit, adquo-
rum normampolitica deincepseamgubernao.
32. 2. Adrnmiflratoria,qua: Rempub. fecunduin leges latas adminiftrat,
adeoq;
citcumRantias tempo¬ris,loci & perlönarnm
diföndté
coftfidefät^undéSchsee«bAriltpoliiicaindigitatur,tumquia adminiftratio ma*
ximé iniénfus incurrit, /»#/quia facultas, cujusope&
beneficio ha?c perficitur, pölitica inprimisappeilatnr„
Ha:cruriusduplex (»)
j^^tTrrtaT^S^judicia
obio. (2) DeliberativafeufcnatcrU,quaedeliberat& fententiam in fenatu dieio. Latius has pruderitiae foecies perfequt»confiderationis eftfpecialisr%
SECTIO POSTERIOR
De RefpeéHva prudentise
Confiderationo.
Å R T I C. UNICU5.
y» 33.
Fuit Abfoluta;
fequltur ReßeAtva FrudenfU Confideratio, quxinftitui
po teil: dupliciten I, In ordme gctäationccum vtrtutibmmovtilibu*. Ubi qnmritur Utrum frudentia'
$
vir(turn.ßnt
interfeneeeßarid
conjunBxdt*utab
Cl
tetikra
effi
nequeat?Öe
quoqmdettilÖd.
Schö-l&fticorumeftoppofita fententia duplex: Prima Thomst
infommai.2.qu.éj. art.i.6cin lib. 3.fent. dift.36. qu.r.
aflerentis,pfudenthmelfe eHentiaiiterconnexanacum virtutibtfs fil. 6ceconverIo,virtutes cum prudentia..»
SécundaeftJ. Dum Scotiinlib. 3. lent: dift. 36. ftatuen- tisprudentiam nonelfeconnexam cum virtutibus rru
fcénétamenciitneavirtutcsmorales. Qua:contröver- iiäficut
elegans
éfljkamajus difquiTitionisfpatium re-quirit,quam
utbrevibus,qu6inftLtuti
noftricoilimatra- tio>decidiqueat. Quid interimnobis hic videaturdnpu- blicödilcuriuäperienmf*.34* II. Inordin:adoppoßtumcontrariumcorrumpenfs quöd cft duplex: t Communey utpotc obltyio » qua prts- dentia corrumpitor,quatenuseain cognitione:1. Pro*
friuw>jUtjgftjvitjpfapajjio&u mord/n*tus aße&u*, quocor- rumpitur prudeiititi5quatenüseadipofttivcin appetita
re&oconnftit. Quq-ipfo prudentia*deIIrucl1oåcor-
ruptioncaIiprumhabituum.intelle<ftuaTiurn,q
Iblå for¬meoblivionetolluntur,diftert. undePhil.inéEth. c, 5.
ait oblivtonem
ejp
artisnonprudentix. Dequopiura (iex~petas,Xliomam adi in2.2.qu. 47.att. 16.
I_1
Mcinprafentta å: pruüentia
generatimåtHa funtOy quaß ßafatui tujtüvü cenforisminusarrißrlnt, veniam tarnen■merebimws utpotcquivcr&modeßicupimusprudentia laudtli¬
tarc. Invadefeautemhacfacfx,fåex vreterumprudentumv*
raculis erutdflolide fuggiUapehodiejiudos
Bmpiricos
dokndum efis qui~d«T/»utinSchöltslocjuuntnr->hocpfl->upimpoliticumfan-tumhkventy methodoverocarent,yualesfuere Miltkdcs, Cy-
nrori, t"behrdftocles, qki etßfapientldrerum
agendarumplu*
fimktnexcelluerihtyadeventarimirum ££idquodßerety rejpici-
Tarnenguh
ernatasabtjsKejpub.accivitatis, fårespra*** siarns
etarat
vtqaadawmturalir ußt
fypotius>quanrrationeacmentik operageßafyprater PIatonem mTneagotßMettone\duohuaar-*-gumentisevinctt Ariiloteles, qu'tduoc ruratribwtprt.dintia.
politicxi Do&rinamSc uilim. JLegatquivbletcap~ult.Ith.
10.Eth. N.. Atneutiquam 'hienos-infuifus movebify qu'tißhoc
Bionis cogitamusy non»poiTe aliquem vulgo placere,nill pl'acenta flatautviiium Thafiumv Eqnidcm conjtmgenda fmtprdceptaCum'ußu,cknecxxCusfitiraric*nee arsßneüfupru"
dentemabfolvat'., Atqne ut
fupyaquoq,
art. 2, inculcavimtw, dUigentißimep rareeptaprüdentia?primoomninmimbibenda juntyqua majorem:Späbgifmipropojkionem-y
quam vocantyfup~-peditabunk. Pracepfü ied'ionem Hiffonarum
adjungat
(ß- peregrinationesj Hetenimminoremindifeurfufuppedtabuntv adeoep monßrabuntqua rafioricmonitq'polhica cumfruitu in hacvelillaRepubiufurpata?
aufcum-damnpReip: negkBafue~vint.. Exhocdaplicißüdioidnqudmpyßmißtsynecejftrio tan*
demeeucondußo ißfruilushQ.rumßudu^uffßcqueiUr tmmktßt.
biirejuvabiturptrudentiaßudwfu^X^dfr
onevete r um (ut Ne~-ofericoreuivü-obviörßleamhEftolbfdmtm; Pätriciumy Bbdmum%
ArmfaumyAlihußumretc) cumGraxorum Platonüy Ariftote--
iisyPlutarchit3<XenophontübtumLatinoruro, mpr'tmis Cice-
ronü..Stitnmoperewjuper-ntcpßaria
^cognitiö flatus
acjuris, publiciiinquoquideminfelicituternnofram deploramu*, exte^rorumautemfelicitatemmiramnr
tßpm'e
ipßs invidemus,quitit imperqßdttos (ßexinde
dependentium membrorumcogmtio-
wemhaurianfyBartoloiß'BaldbreliBtti^receflusiinperij, ca-
pitulatibnesuniperatoriasrTaureaitrbulIaiir,»deciiiones
cameralium.evolvunt:
Extantfcrfta
Pct.deXtxdlb,
Paur-meifleri,. Hordlederir Arumxi,, Frefierk Knlcßenxj>
Keihkingij;Biixtorfij; Bertrami, (ßßuemprimo hommaf- j£w>Goidaflx. Satte'AxidotoXeSrubi
conßituitpol/ttcapru•
dientiseprxcepta tradeye,primum
hifiorUm lierumpub,
coilegig'D test
ex vetaßißlmis
fcriptoribus
hißoricis, eaifa repetii numer*/5^. Inter qua* 4»fefß Ithacenßum didiciexSuida,in voce
ffxu7xXi7. Totumillud
opwsßfuperejfet
omni* utiftnobisclari-oraforant-,fedtemporisidIniquität nobis invidit. Hiflorlå ilTt
fub\ecitppuspohtu
um8.libris comprabenfum-,'quod ipfirm parteJuialiquAimminut/imhabemus. Sed$adiunganturfcripto-
resKerumpub utTurcica Soranzius, Anghc* Cäbdenusf/
Smithius, PolonU Cromcrus, Außriac* Culpinianus ^
Gerb, de Rhqo, fönet* Contarenus Cianottys, &qrd
nobile*practefedhißoricosdifcurfusfcripfere, Machiavelius?
Lipfius- Ammiratus &: Gfuterus, ut Itatos
inprimispß Gallosinnin abßmitiplaneßripti s
genereobcupatosprateream> F. Aiher-
gaiem> Barcjajum, TrajanoBoc- '?
caiini, Sanibvino, Sp.*roniura»
GiroIamoBardi,Steph.
Pafquier, Giovan-
.•
jbaptiRPjgnu»
Barhrarc» — alios J