JOHANN TIA,

±υν λόγω, ^KSH λόγω\

ßiSPUT ΑΤίΟΝ Ε Μ ETHICAM.

De

TIA,

indultu,

ÄmpliiTimi

Senatus

Philoiophici,

in

Jnclytä Upfalienfium Academia,

PRiESES

Mag. JOHANN

CASPAR

Craja Thuringus,

&

RESPONDENS

SVENO

£§<£3:©$9iÖ9Ji

Verml.

Ecclefise Aiinifterj Alum. Regiüs S'mcere judteantium arbitrio

Submtttunt·

$n Audit. Guß.

Majori ad diem

30.

Martti

1698,boris,ante

meridtem, folttis.

UFSsiLlJE, Excudit HENRICUS KtyferJun*

Reg.*4udmUTyjographui*

^ pyij cff

CftßiA

5^eyerendifßmö in Chi*

Dn. Mag. BENE-

Vermelandix Daliaeque^imo

dienfisSupenntafentieminetiffimd,

Paftori vigilanciffimo, Cönfiftorii Ec- larumque perdiceceiin Ephoro adcura«

moque Patrono, mente maxims ve·

Adfn.

Clarijfimoque Domino

Dn.

Mag. LUDOVICO

TOLSTADIO, EccleiiarumChri ilinsehamη eniis&Ol-

xneherenils Paftori meritiffirno, diftri&usqtfe Adjacentis Praspofito vigilantiflimo, Fautori

&Promotori exoptatirflrno ^, devota ^ma-

xrme feverentiä fémper afficiendo.

K-Aim. Rtv.

Clarißimoque Domino,

Dn.

Mag. ERLANDO

HOF ST EU

Regxi Gymnafii,quöd Carolftadii eft,Re&oii

attentiflimo&Vaudatiffimo,inParceciaJfjamet··- 6m Paftorimeritiffimojutolimpraecep^ori fide- liffimo.,ita&rfuncFautori&Promotoriprötis»

firnoomnis reverenticecuituperpetim colendo.'

Ethicam hdncDißertUtiunculam Domini, obinnu- tisßgnumobfequiique teflimonium,cumardentiv'i- lui,fpe zrfiduciafretus,fore,utqualemqualemhunc

Cujusegofavoristtortantetum obfervdntM ZT1in-,

yct quijrerfevcro

flo Ψatri

de

Domino,

DICTO CAMEEN

inclytae dioecefios Carolfta-

Ecelefiarum Caroiftad. & KilenC

cleiiaftici Prsefidi graviifimo,

Schola-

titBrnOjMecaenati Stimmo defideraritii-

Kerabunda geternum Sufpiciendo.

Generofo ISLohlijfimoque Viro

Dn.JOACHIMO KOCK,

a pueris hucufqiieFautori &T?rom. benignisfi-

mOjSummaveneratione demifTe profequeudo.

Adm. Rev.

CUrißimoque Domino

D.M.ERICO FRYKMAN

Paftoriin95>ftf^)årnö.Laudatiffimo,omnihono¬

risobfequio, jugiter devenerando.

Mmodum Reverendo Docltßimoque Domin»

Dn. LAUR.

BARTELIO,

Paroeciamm, 6c OttyfunfrPaftoriFi?

deliflimo,Faatorioptimofemper venerando.

Revereado Doötißmoque Domtno,

Dn. GUSTAVO CAMITZ

Vicario_meo,pariter 6c amico honoratiflimo.

tneraveftrainrnebetieficia, in fincer#grat<equemot¬

toprofperitatiserincolumitdtis>vobts dicatamvo~

cpnatum Λcademicum aqui bonique confulatis.

gen tidfnbmiffione recordaridefinam quamrefjiira-

Reyerendiffimi, Nobiliilimi,

ut &

CUvisfim.DoftisilmorüqueNom. Veftroruni Cultor devotiflimus

Syeno foijlréro«

riRO

Reverenlo

evregieque Ooffo

^,

Dn.

svenöni _gcctfircm /

Amico Singulari,

ίυπζάττίΐν

K(H %&ΐ(*ιν

!

CLJi facra diVini ^dogmatä Junt ^Ver tradita ^bi

^?

Js

fcelere & fceleris fujpicione

Vacet.

Pura

fides, puri ßt pura fcientiq

recliy

Nec

cocjvat admiffi peclorq

mara dolor.

o

Huc attenta

frequens auditor lu-

mina

ftéclit, Quceque putet legem

^,

Vita do->

centis habet.

Segnius

^aure

capit, cpüd inculcat ju/Ja facerdos,

Quam

quee

oculus Myßce de pro-

bitate lernt.

Em

Jlrgo,greps memori qui cur am pe-

clore

ferVat, Speclet,

ne

turbåt prona ruina

fiet

Jd probe perpendens Leetßmmi,

dulcis

AmicCy

Ante

doces, male quid confciä

corda

fibi,

JEt

quid ferVati queat <equa Jcien-

tia

recliy Quam pr<eflas facro munia Jacra

gre$- ingenii,

^qu<£

junt docu-

menta

laborisy

Et res

perfonaniy quam geriSy

illa decet;

fdcec funt coelorum Patri meler

temata curne_y

Is

referat ßudiis prcemia di¬

gna

Tuis!

Gratulabundus

deproperabat

M.JOH. Cafp. £afrauig.

Qua

funt

LECTORI BENEVOLO

Salvcre & ^rem feliciter gcrere !

T\7

On

dubito, fore, qui mirenturycur, jL aliquot abhtnc armis, alman?

hane Mufarum

offieinam reliquerimy

runque

interim Ecclefiafiicis Sacris

initi&tusegerim, nunc

demum httc vi- ctjfim

commc&nm ;

Verum definent

mirariyfiy quam

dulce glortofiimque

fit,

fagere,

^mecum

perpenderint,

Et qua vera cau

fa efiy expediam; fon

enim

cgeßas modo^ imejua & impor-

tuna confultrix, liberalibus ftiidiis

rnemel abßrahebat5 verum ctiam

vocatio

publica, legitime & Dei

nu.

mine obUta, cui refißere partim

di-

gnum

vide bat

ur,

\nterim poenitcn-

dum ducebam, vacationem a bonis

litens mihi impingi, minus

fubaffam

immaturamque rerum

cogniticnem

éd Sacram funttionem

allatur

o:

Neque

enim fraudt erit, confido, profit eri,

qua non mea

culpa, Jed

PC?.

mceffitati,

tempomque ptnurta

impu*

landa, ltaque antmttm

inducebam,

tum manfvetiortbus Aiufis, a quarum confortio me

abejje

quam agerrtme

ferebam,

in gratiam

redire,

non va¬

na iaudjs ^aut

glorioU aucupanda

er¬

go,

(ed

ut ^, qua

habeb

am

doBritta*

rum rudimenta _{, ea}

expolirem, &

quantum

pcjjet, affumpto muneritne

pararem. Cujus

ßadii

cum

ferat

con-

fvetudo,

^ut

fpecimen aliquod

extet±

hane Tibi de

Confcientia

ex

Elhicis

materiam

offer

o, in qua

di fiep

t

anda Traclariffimi

Dn. Mag.

Jp §( g ©- prafidto

uti

libuit

ⁱ

eoquod Kyimplifftmus Celeberrimusque Vir,

Vη.

Profeffor g 9ί ® ® 9%2Ö€>$ I

quo

Praßde

^pro

dir

e,

é*qualescun£ fa-

cultatulas

periclitari deftinaveram,

diutius,

eheu! valetudinis imbecillitatt premitUu J^uod

tamen

laudatiffi*

mt Viri ducht & authorttatemedita*

tus [um

fpecimen de ^yiujpiciis

Roma¬

norum_, id

libens

paratusque Tuo ar- bitrio

fißaW)

quam prmum

vale-

tudå

tudo

benignior

, quam

cceli

ηum

ed·

acceleret,

celebratijfimum vir

um re*

fpexerit. Vides itaque, de improvifo

quafi arduum mihi munus inj un cl um

effe,in quo

β

eventus

T

ua

forfan ex~

fpeftationi minus refponderit, tempo¬

ris injuriam in

confilio habebis,

repu¬

tans

fedulo, timiditatém hic in vitia

e/fe, & in arduis vel aufum fri fe a.

probis decorum exißimart„ C Ate rum β huic oneri imparem

me

deprehen-

des, veniam

dabis honefto impetui, &

vtcifim ad quavis humanitatis fiu-

dia promptum me

experieris. V λ le

& benevolo

favöre Tuo adts

Tui

Studiofiflimö

S.

L,

SOTPJ-SvJOS ίψίτϊ!

$. ί.

} ~ L· 4· !0*Τ^3

. .i

; j J

Rxelare Baco

de verularnio lib?

ix. de

Aug. -Scifcnt,

Confctent'u legem vocat $cintilUm yuanddtn

& tanquam teliquias prißtm & ^prtmxvt fwitaüi. Velut η ignis'tantum abeft^

ut fördes 8c illuviem patiatur,ut po- tiüs omniurn rerum, quae igaem fé-

funr, inquinamenta 8c fcorias rollat;

ita Sc^·. a&iones hommum morales;

quaß iniqui äiiquid cornpleftuntur^

nonniii invira Sc reltiöante confcieri*

tise

lege

admictuntur. Haec^n,eft nbr>

-a A _ma

φi

χ

ma & regtila ageiidofum

fugiendo-1

rumque: Hic Qcculttis mentium di-

&ator, qui, qua*honetta-funt,iis pras- miurri , quas inhonetta, iis probra 8c fjupplicia decernk. Et faepe in flagi-

tia toiveretur prasceps humanitas, ni-

li internus arbiter habenas injicerety

&concupifceiitiae obicem pbneret,

δί

monftrata eminus deli&orum fcedita- te> eorom averiatüonem animis meu¬

teret. jtaque ii qua alia do&rina ^,

haec fane de confcientia conducit ut

integra & iliibatar confervetur. Quod

üt a noöis _{mente, ore.} calambiiat, cceli _patrem fuppliciter imploramus!

§. 2. Quae hie å plerisque irr

anteceffum fubtilius, quam verius, &

magis follicite, quam ex cognofceir-

tiuni ufu de nominedifputantur, prae- termittemus & chartas rationem, ha- bituri, ea faltem adducemus, quae ad

rem fa&ura videntur. Conftuntum ^a confaendo diet, δε complicatam ^, quaiij plurium Scientiam inferre, iole elarius

patet; Jdque ideo, quod na turas le¬

gem, fa<äqm³ fa&iqpe circumttantjas.

6&

Χ ³ Χ

ex aequo iatueatur,

habitoque fingti-

lorum refpeftu ^, decernat. Qua im

Sententia. Thomas nobifcum facit

part. i. qv. 79. art. 13. in conclu-

Conibus. Aliorum

'f^faoÄoy^un

com«

pienta, velutconfttentta diceretur, tanqua**

qua omntum Deum habeat confctum & an-

geios, hcminesque, merito hic profcribi-

mus, utpote ab ingenua

confcientiaé

iiidoie prorius abludentia.

S.3. Sientautempleraequea&ioiies,

quae ab intelle&ueliciuntur, duplicem

admittunt conilderatioiiem_, formalem

& objeßipam; Ita conftientu quoque eandem applicare diftiiidtionem, non eft incougruum. Eft videlicetio»/«*»-

entia objectiva ipia res Scientiae noftras objefta, quo fenfu confcientia feele<

ris, ^& cognitum fcclus penes ciaili·»

cos autores 11011 raro conincidunt,

£ed fubjeäive & formaliter accepta con- icieutia deuotat Judicium intelle&us pra&ici approbatorium auc improba-

torium, Quod intelleäus Judicium ad modum Syiiogifticae iliationis fe habere , jam pridem å Sagacioribue aniijj-

ii4)(

änimadverfürrf ert. Patur η. hic im tuitus legis naturalis, ejusdemque diitaminis: datur applicatio 'hujus le¬

gis ad facienda vel fafta; datur de- nique-ipia inde colle&io, quse decer·

nit, quid agendum, quid fügiendum,

quas ipfa proprie confcientia vocatnr.

JUicma)ory iitic minor, hic conclufiQ

Syllogismi

confcientiarii exhibetur.

§· 4· Quamquam autem Scientu Confaentu vocabula ulcro citroque (sepe legainus in claiTicip autoribus plurpataj Ii tarnen voluerimus accu- rate loqui,8c more in Scholis recepto,

non fane nihil diicriminis utrobique

oifendemus; Ne enim urgeamus ,

quod Scientia {implicem pientis noti-

tiam _, confåentia ^a. compoiitam infe-

rat ; exgra controverfiam ert , quod fqnfcientia refleäatur ip ipfam intel·

le&us notitiam , cum é contrario Scientia utrplurimum ^{} non} niii in objeftum. cognitum feratur. Jnfuper, qonicientia colligit ex alio aliud &

ratiocinatur, quod fecus in Scientia , tit tali _, deprehendimus, ■ quse ut- ut

-p i: ^. eX

)(V Χ

isX caufis cum effedudompofitis häu>

fta afferatur _, ipfa ramen non eft och- le&io, fed colledionis frudus Sc con-

fequens.

§. Jam v. däri onmino talem

confctenitam in rebus humanis, ^nen ibic

inficias qui fecum habitare, Sc occui-

tas animi tumultuationes in ccn.dio habere didicerit: _Qur enim fuppiicio-

rum terror mukoties pectera noftra

excarnificat ? Cur in adverhs vel ipfam Cceli ruinam, Scmundi inpBas>

ceps euntis iapfumnihil quicquäformi-

damus ? cur impavida mente& firma

fiducia in meliorem fpem afiurgere

audemus ? Nifi _, quia iecreto pectoris

arbitrio vel excufamur , vel pofthabi«

t®legis recordatione adpeenas iubeun-

das depolcimur ?. Quod adeo conftafc

quoque ex manfeflis notis^, quas ocu- cultus ille morfus plerumque gi?nit Sc

in facie proftituit ^, niii innocentiaeno·

bismet conicii confufione omni faperi-

ores nos demonftremus,

§.6.Quamobrem confctentunt tllam,de

qua fermo nobis eft , omiifis in prär¬

iens

Χ 6 )(

fens aliorum defcriptionibus ^, qua ü?

eri poterit reftitudine definiemus hoc modo; tqnfcieniu efl diäamen mtelleäus praßtet , quo , exfutta apylicaitone legif

innatd ad attioves noftras , yel malas, vel

honas eas e(fe tonvtbcimur. Definitur alias , fgd minus plene, minus plane,

per judicium intelleäus, mahim aut bonum aliquid esfe di&itantis*

§v 7, Perinde enim, utin forocivi- li ^j cognita caufa ^, auditisque utrin·

que altercantium argumentis, judex

de tribuuaii pronunciat ^, fecundum

- legum tenorem, &inlontem abiolvit,

fontem damnatj. jtalimiliterDeusvo- luit , ut iiomo fibi ipfi Siftatur ^, δζ

coram tribunali pectoris fui de facien-

dis omittendisque iententiamexpeftet.

Quippe per naturam, omnium artium rudern, infunt menti praeter fcientia-

rum initia , quaedam honeftatis δί bo·?

liae legis principia ^{, quae} qui fequitur

tion efy, cur gra ve confcientiae ful-

men pertimeicat j qui fpernit, & ad

ea compoiitum arbitrium transgredi-

par 3 fuo judicio ^, niii ad frugsm re?

)( 7 Χ

déät _, iilfelix erit , δ£ fupplicio debn

tus.

§. 8. Atque inde haud obfcure col- ti?,i dåtur ^j Cur mfmiiemtis _difdrimefi

inter faulteflunipraclieum &fpecuUtivum : Hft qtridem imdle&us in fe _uiius, &C diVifionis1 impatiens ; attamen cum

a&ionés ejus ex fifie 8c étftrmentur 8c' nomen ibrtianrur _, -fit , ut ipie qtio- que intélle&us talis ceilfeacur , qvales·

öjus'ä&iönesesfe comperimus. Jani1

antem cdnftat_^ntoh omniaeodem fine

Cögnöfcére iittelleitum·: Ν011nulla e-·

nim taifä fünt, ut iis cognitis, acqui- efcat rfiens _, rtec ulterius tendat , cuai¬

de fe a'gibilia rion (int. Alia vici'ffim

fuiit, quae ideo Cxploramus , ut in ftum dedüc-antur , & a nobis fiaiit?

Circa di-verla cum div-erfimode verie^

tur ifiteUeCtus, diveifa iquoque nomi·*

na ipife- nancileitur» Activus eftimvo-

catur _, cum circa agibilia; contempla*·

tivus ip Cum circacontemplabiiia ^oe*

cupaturr |n illa ^{, rton} hac intfelie^

&hs aeceptione vocabulum

ufurpatur

3 -1 ainibio e tu snavbinoi bin_ρ .eyra

oh * * Pr0ut

yc8 χ

ptout

confcientiae fubjedum copftitui*

tur,

9- Quod ut clarius patefcat,fub- jungimus ,

hoc intclledus pradici di-

damine nos edoceri ^, fada legis con-

nat2 applicatione

ad adiones noitras

utrum malde an boriae illae iint. Ar- chuedus ad amuiBmopera fua exigit;

Echicus ad legem , non

poiitivam il-

lam quidem ^,

fed nativam. Jam du-

dum enim ex

plofum

eft å cordatio-

ribus illorum

xpevJog

^, qui

perhi-

bebant, inftar nudae tabulae mentem Upitram·fefe ^per naturam

habere:· fi-

qiiidem non

prim#

tantum

notitiae

cqgnitionis

human« nobiscum nafcun-

tur j fed & , quae

agenda

3

animabus

£of;ris per naturam

mfcripta itridim

&

geperatim deprehenduntur.

ό

Quae

agendorum

fugiendorumque principia

intrlledus intuetuf, horumque

intåi·

tu _, quid congruat ,

quid minus

^,

dijudicat. Quod

congruit

^,

bonum

;

quoddisfentit, malu eoipiopronuntjaft

§. io, Poftquam

fic univerle vidi-

mus; quid

confcientia fit

^,

ordinis

ra-

•"ov· tio

)(

9

tio pofcit, ut , quomodo dividatur, nunc

éxpediamus. Ubi ramen neutiquam

tuemur _, nosexhibiturospropriiliimam

diviGonem _, quae eft univocorum in imivocata fua_{,ceu notum ex}

logicis

^j

fed analogicam, qute talis eft, ^ut inte-

qvaliter ab inferioribus participetur^,

exhibuiiTeContenti erimus. Cumex¬

tra dubium ilr, propriiffime confcieit-

tiam vocari eam _, qua; ,cert& nomine venit_j minus proprie trroneatn; impro- priiflime Sc tantum noii abufiva tet>

mini acceptione dubum. De Gngulis jam definitöi

φ, ii, Éft itaque confcieiitu refta%

qiiae ex notitiis iniitisveras conelufio-

lies deducitjdiäitatque agéndum, quod

honeftaticonforme;omitrendum,quod turpé. Iiitelle&us nofter, cum provi¬

de Sc circumfpe&e voluntati agenda

oftenfurus eft, ev

fξΐό^ω

velutconftitu-

tus eft, hseiitabundus, quorfum defle- ftatj ob erroris metum ; Facile enint eft ubi triplex moliftratur via, in de-

Via Sc falebras delabi, nifi itinerfe dux peritus Sc (incerus det-ur* Ui*-

»:· - B de

X jo)(

de conficiturjam, duplicem

enafci

coii-

fcientiae acceptionem,aiteratn , quac

tefta vocatur, cum vere judicat ani-

mus Screctumtramitem fignatj alte¬

ram, quam enoneam

appellant,

eo

quod

in errorem nes pronos agat.

§. 12. Sed nec retta Conjcientuper

omnia perinde fefe habet ^j innitittft

enim argufttentorum

fundamentis,

qua2 prout in fe

flint vel immota Sc in

concuffa, vel millus perfpefta Sc pro- babilia faiterri, ita necefle eft, conici-

entiamqüoque

duplicé inde oriri:Certatn

nimirum Sc probabilem, Ubiillam de·

finiendamducimus, quod

fit

Judicium intelleftus, firmis verisque principiis fuffultum, Sc ea, quaerevera funt ho*

nefta, imperitans: Ut cum

parenti-

bus cultum Sc obfequium decernit, eo

quodab iis ut vivamus, Sc utbene

vi-

vamus , aceeperimus. Ρrobabiiis eft^,

quaeargumentis, vel non iatis cogni-

tis, vel topicisfalteminnixa, detetmi·

nat quidem, quid agendumaut

fugien-

dum, non penitustarnen indubie, ob argumentorum incertitudinem.

§. 13«

)( ^ι1 )(

§, 13.

Proinde facile judicatu β-

rit, quomodo difurnatur

proUbilts

a ceru

sonfctentia: argumentis

nimirum,

quae

in

certa vel iunt principia

nobircum

na-

ta, quae ob

infallibilitatern & eviden-

tiam a nemine , nifi extrem® &af-

feftatae quidem

impietatis homine ir>

dubium vocari aut negari poflunt;

Vel autoritas divina , quae

ob

fum-

marn & eminentem.

αξιοτης-ίαν de-

monilrationemgignit

fublimem,incon-

cuiTamtk

ctfjtijébTrju}^ Ut

cum

Deum

honorandum judicamus, quia praeter rationem & mentis diftamen, quae

eo uos ducunt, Sacram Scripturam,id imperantem ^, divinå

fidé aecepimus,

jn probahih vero

confckntut

argumento¬

rum vicem fuflinet autoritär vel pa- trum, vel Doftorum, vel ex confve-

tudine ^nata lex , feu longo ufu in- yeterati mores. Itaprobabiliconfcien·

tia iubditus adducitur ad obfequium legi recens pofitae

praeftandum,

pro- pter autoritärem &

prudentiae opinio-

nem , quam de

legislatore habet. Γη

qua doftrina

fuperiiitiofe iqépti flint

%

12

)(

Jefuitae ^, quod;ex ingentibus 'volumi-

nibus de Probabilismo confarcinatis _, patet.

f. 14, Deinde ejfeftu quoque diffe*

runt _, qui in ^certa confcientia eft im- mütabilis animi noftri conviftio _, eaque tanta, ut , quicquid in contra-

' dum aiferatur _{, non tarnen}

queat in drverfa pertrahi affenfus. Jn probabtlt

vero eii perfvafio fairem firmiormentis, qtise ideo non' abit in diverfum , quia

non eft, quod adverfae fententiae fi- dem adftruac * Qua autem fafta, ^non tergiveriarur ^, conceptain opinionen»

dimittere , & contrarias , fi yideatur pius probabilitatis habere,

fuftfagari.

§.Ij C<iuteU opus eft ^{circa utram·}

qüe ^, ne Scilicct commitamus, quod

confcientia tiirpe eile diftitat ^, niiicrit

men incurrere , '& _pcenae nosmetipfos

exponere veiirnus. Peccat eiiim haud dübie _, qu,i refto mentis arbitrio poft- habito _, agjr ogiittitve ,quod a&um qmiiTumve^{Tri non} fine probro fciebat:

five iam certo re&oque intelie&us dl· -

parpine id conftiterit , five probabiH

faltem

).( I? Χ

faltem , & cum hos ii tantia conjunt-

$o. Utrobique ^enim manet reus per·

yeriae voluntatis , & ad verfus legem graifaturae , qui,cumanimus ferat, ho.c

non illudfequendum ^, in contrarium

tarnen it _, & deftinato voluntatis pro-

poiito in _peccata ruit, _neque3 nijfi in·

vitus , bene a&urus eft.

§. 16. Neque adftipulabimur hic

unquam fcholae Pontilicia? , cujushaec

funt _{μαία : Non}

necefje

e(-

fe ^j tuttoremfententiam fequiformidtne pec- cati , β fententia_prior tantum autoritate do*

äi cujmdam vitt probabilts reddi queat : No» errare, qui ntiffa fententia probabtltöii

auf tuttori ₃ probabilcm faltem fequatur: lue*

re_obfalva confcientta^altermféntenttarn fequt^>

nudam auftom digmtatem probaltlem ,

tametfi ^reclamet _{propria mens} probabilior &

tutior _, firmisquerationibus tnuntta & con.-

vifta_j idque ^non in moralibus tantum _, fed

in_Phil.rebus'quoque ad faluttmpertinenttbus. jtt:

Mor·. 1. n. C* 3. Axiom, i;

Quidquid enim obtendant infulfi bla·?

tfrones

, plustarnen natura?

legi

dan- jlumj quam humanae autoritati, quia ill*

)( 14 )C

illa immutabilis efb ^, haec

fufpe&a fae-

pc & faliax :

Magis

opera

danda

^,

ut

iccura praeftetur

anima å deli&is, δ£

tranquillitati

mentis proipiciatur, quam

ut quoquo

modo excufémus admiila,

& velum errori obtendamus.

Majo¬

rem autem a lapfu

immunitatem pol·

licetur , quod tutius ^,

probabilius

³

&

rationi congruentius.

§. 17. Venimus iam ad erroneaw cott*

fcientiam ,

ii

tarnen

confcientia eft

^,

necfalfapotius

perfvafio nuncupanda«

Qiiidquid tarnen

fit

^,

loquemur cum

vulgo ^,

fentient.es interim

cum

erudi-

tis, necjudicii delifto

confcientiae

ap«·

pellationem

denegabimus. Definitio

ejus ello :·Confcientta erranea

eß

^,

Cum

intelleclus dit^er )uduatatque res

eß. jd

quod fit ob

ignorationem legis infitse,

aut ejus applicationis ^, in eo

caiu i»

quoerror

committitur* Cavendum ta¬

rnen , nc

ignoratio haec fit

pravae,

ut

vocant _, diipofitionis ^, &

compofito

fulcepta ^} liec ex

fupina negligentia

contraftä : ^ea enim ^, quia

manifestum

legis contemptum

infert & peccand»

yoluntatem , a culpa non

pradlat im¬

munes

X I? )(

munes.

Jnvincibilis itaque ignorantia

requiritur ^,

Γι

error

debeat venialis cf-

fe , quse

nefcientia

vocatur

feholae do-

äoribus.

%, f8. Nulla vero datur confcientiae äppellatick., in qua tam proclivi ^pras- cipitique & multiplici lapfu impinga·

musj quam iu erronea i Quippe ubi ^,

& fi fecundum St ii contra eam a-

gas j a culpa hon eris fecurus» Quie-

him contraagit, _quarrt agendüm effe perivafum habet ^, eo ipfo legis negle-

öum prodit ^, & ftudium in fcelera

tendendi: Etiariifi itaque contingat ^,

ut reite agat qui reclamante erronea confcientia _operatur, re&itudo tarnen

non eft a volente , fed invito ^,& ca-

fui, non homini debetur· Contra a»

qui fecundum ^eam agit, ^nec ipfe in

iingulis

cafibus å peceato abfolvi po- teit.

i 15>. Quod ut evidentiias redda¬

mus integrum fit monere,

altero

o- culo aderrorem confcientu^, altero autem

*d rem

, in qua committitur error »

refpiciendum effe. Et hoc refpe&u obfervato , faciie erit , de cafibus hu- jusmo-

K 16 )(

jusmodi pronuntiare : prout enim er*3

ror vel fintibttis eit , vel invinctbilis,^aut

res licitaillicitave ? ita & diverfimode de a&ione inde fluente , judicandum

erit* Hinc pronuntidmus ^, _utrumque

peccarein re illictta ^, ii error fitvinciti-

Iis 3 & qui contra , 8c qui fecundum

conicientiam agit. De illo patet,qui

fecusagit ^, atquere&um putat ^, quia

nihili facit legem , a Deo mentibus infcriptam ; de hoc quoque in apricö

eft , quia errorem , cum poffit debe-

atque non fublatum it ^, fedplus ignä-

vae ignorantiae indulget, quamexplö-

randseveritatis ftudio«

§. ζo. Secus ftatuendum erit, fi er¬

ror fit invinctbilis: tum enim licet res perfe ill'cita

fit

^>

in

qua crratur ,

citra

culpamtarnen , aut certe non

finefpe

paratae veniae & excufatioiiis^, agetur fecundum errantem conicientiam :

Confcientia enim erronea ex inculpAbih &in·

vmcibtli ignorantia non folum obligat ^, ne quis faciat contrarium ^, fed et um

fmpiui·

ter obligat ad pofuivam fui obfervationem»

Quia tnalum , quodex hujtnmodi ignorantÜ contmijfttm cß ^, non cenfetur voluntamm » cum

Χ *7

dim ignorantia invincibtlis onmm fAtiomttt

voluntam circa nialum tolldt, Verba fum:

EfcobarTheol, Mor. L. i/,c, tv.§,32.

§. 2i. Jn licitis rebus, & perfe me- di« conditionis non peccat , qui fe¬

cundum invincibiliter errantem confcien- tiam agit ^; péccat , qui contra: Quod

facile eft confeäU , quia., qui contra

tendit, in peccatum , quod admittere

fe credit, confentit jqui äutem fequi-

turerroneummeritisdi&ameninreperfa

ά&αφόξρ

^,

is

&

å delinquendi li*

bidine eft alienus, & in utram partem feie flexerit , modo pravitatem non affeäet , in fcelus prolabi nequit. J-

ta , fi quis perfvafus ^, non licere ve¬

neris die velci earnibus , nihilo fecius vefcatur _, peceati ^reus eft ; infons, i*

abftinuerit,

22, Dubia 3 quam fatis conftat ^,

praeter nomen , confcientiae nihil ha¬

bere _, eft , cum intelle&ua noftet

ob rationes utrinque inventas 3aut neu-»

trubi fatis perfpeftas ^, citra aflfenfum fubfiftit. Uti proinde in confeiencU proprie difta , inclinatur mens , ut

C alteri

3C 18 X

itlteri aflentiatur parti ^,

determinetque*

alterutrum aut verum aut falfum effe;

ira contra hiq fufpenditur ilia judicii determinatio } & haaret dubia, in u- tram defle&at parteni. Proinde fapi-

enter morum Doftores _monent,utdu¬

bia confcientia nihil agatur , quiane- ceffe eft

, hoc pa&o opcrantem , aut

legem contemnere ^, quam utriim vio*

laturusfit , ignoratj aut psccatumle-

vius putare ^, quam quod caveatur.

S. 23. Jndulgentiores vhic viciflin>

funt f^hoUftici, _quam fas _aiqyumqve hermittat, dum tri confcientia dubia ^con- nitutum non péccare arbitrantur ^> quj

minus malum , puta culpae ^, eiigat.

Cum docendum potiqs ^, qucd abfti-

nendum ab omni adtione , confcientia

Vacillante ^: prudentis enim eft,omnes

cafus poflibiles expendere ^} '& timere quoqufc ab iis ^{3 quse} in incerto poiita fant,Etmanetomnino

malum}etiaqnod

minus cenfetur t fiquidem ne ipfum quidem datur, eo modo ^, quo

eoncipitur å Pontificiis ^, fcilicet,quod fuaJMturå adeo leve , ut improprie

-·· - ; - '·»?-' ·' - taiitum

)( »9 Χ

tåntum fit _peccatum?

&

per

fe

ve«

niam mereatur.

. §, _24. Reftat, ut de Scrmlofa pau- eis fubjungamus , quae

eft,

cumirr- plinatur qvidem anjmus ad

aiTenfurn

alterutri parti praebendumi tergiverfa-

tur tarnen 5 ob fcrupulum aliqvem in

diverfumasfenfum iollicitantem , quo minus plene huc aut illucvergat. Cu*

jusvariae poiTunt ciTe caufae ^, aiTen¬

furn fufpendpntes, ut fufpipio ^, pu-

fillanirnitas, hominurn aliorum ob- je&iones ^, tentationes daemoniacae ^, melancfyolia &c, De quibus piura

commentari fuperfedemus , quod &

ipfa Scrupulo non pareapt , &,

fi

ex-

plicatius iitiantur ^, vix gignantpfum, qvi e difputatis hadenusab

intelligen¬

te non queat

deduci»

Cui

pulchrutn

putabitur , easfas vertari fubtilitates ^>

fcholaiUeos vitiiitigatore· adeat ^, qui

£umumbrielarvisque pugnantesadriäii-

seam usqve deprehendet.

Confu-

Jatur Efcobar Thelog. Mpral: l. n,

fed. i«, & plures

ibidem

citati.

(, 2j,

Atque ita

^, qux

afiimus

^tu«

Jit3

Χ

²⁰

χ

iit j da conCcientu disferrere,"abföivi- i

mus _,fatis brevker , ii materiae lam·

plitudinem refpicias : fed nec inftitu» ;

tum noftrum patiebatur ^, omnem hane f latitudinem _exhaurire

, cum ßccharta,

& otii penuria limites _poneret. Si quis tarnen oifenditur brevitate 3 con- r

fulat Dodores; ii prolixitatem averfa- i tur _, noftra aequi bonique faciat. Jm- \

poffibileeft ^, in hacrerum imbecilli- ' täte _j itacondire cibos, ^ut ad ^omniutn palatum fint t nec humanae fagacitatis

eft _{j omne}ingeniorum faftidium vin-

cere. Perfeftionem hic affe&are licet, confequi ^non licet. Jtaque noftruffl facimus lllud illius _; Gum ad furm

mum pervenerimus gradum, eft

verbum defe&ivum, cujus