DE VI ET INDOLE M YTIII OEDIPICI
EX DRAMATIS GRÆCORUM REPETITI.
D IS SE R T A T IO . C U JU S P A R T EM SECUNDAM V E N I A . A M P L I S S . F A C U L T . P I I I L O S . E P S A L . p. p. M A G . C A R Œ S i & J S F K . B E R G S T E D T E T P E T R I S E R I C H S U I I N G B E R G S t i p . J u n g l j l a d . S u t i c r m a n i i o - N e n c - i i . IN A U D IT O R IO GUSTA V . D IE VI M A JI M DCCGXL1II. H . P . H. s. U P S A L I Æ EX C U D E R A N T W A H L S T R Ö M ET LA STR O M .
H u l d a F ö r ä l d r a r
,ocîiÄ l s k a d e S y s k o n
cn tacksam o ck tillgifvel» Son o ch B roder.
præ cipere li c e a t* 8) , ipsa» agentes personas, rerum illa v e r tigin e ab rep to s , ita sem per agere faci t, ut in tam formidolosa humanæ naturae c o e c i ta te , diluceat tamen alma cunctarum
rerum m o d era t rix , mens et providentia d iv in a * 9). Tum in
hac quoque fabula mirum edidit exemplum ejus prudentiae, q u a , obstando et reta rd ando, aut contrarium aliquid et ab omnium ex spectatio ne alienum afferendo, in clariorem lucem i d , quod praedicare v u lt , perducere, ac suspensum audientis animum ad ultimum rerum ev entu m vehementer secum ra
pere solet. Sic ubi summa rei est et gravissima fo rm id o,
ibi laetum aut om nino dithyram bicum chori carmen inse
r i t , u t , quasi umbris picturæ adhibitis, id , quod illu
strare v u lt , vel m axim e conspicuum et luculentum reddat. Q u i d ? quod Tiresias e x t e r n o lumine orbatus, calefacta di vinitus m e n t e , cu n cta v i d e t , Oedipus contra cum ipsa ocu lorum acie coecus, hanc tandem e x o s u s , ad ætern am se ca
liginem devovet. Alia e s t laus, quod in tam atroci tamque
nefanda re mirum verecundiae, a c , pæne d ix e r i m , sanctitatis
colo re m conservant. S i c Jocasta, dira jam illa animo prae
c ip ie n s, de scena d is c e d it , ne violetur pudor ille muliebris;
et Aposiopesis, quam a d h ib e t , ( v . 1 2 6 4 ): TtCtTQOXTOVOV , T o v p r jT O o ç , a v if o o y a v b c C o vef t § f]T tt
S ic etiam ad ipsum rerum exitu m Antigona et Ismena mutae inducuntur, quia graviu s sit nefas illud, quam quod puris
virgin um mentibus concipi possit. Sed hæc est universae
musae Sophocleae vis et in d oles, ut miram quamdam pulchri tudinis speciem funestissimis quoque rebus inducere valeat.
88) A t q u e h o c n o n n i h i l d i s c r e p a t a v u l g a r i il la o p i n i o n e , c h o r u m i l l a m s n p e r i o r e m m e n t e m r e p r a e s e n t a r e , quae s u p e r i p s a a c ti o n e p o s i t a , q u a s i a l i q u i s s p e c t a t o r u n i v e r s a m ac ti o n e m v i d e a t a c p r o v id e a t . S c li -ffel D r a n i. A o r i. 1 . | . p. 1 0 0 . ” W i r m ü s s e n i h n ( d e n C h o r ) b e g r e i f e n a ls d e n p e r s o n i f i z i r t e n G e d a n k e n ü b e r d ie d u r g e s t e l l t e I l a n d - Jung, d ie v e r k ö r p t e r e u n d mi t in d i e D a r s t e l l u n g a u f g e n o m m e u e T h c i l - n ali m e de s D i c h t e r s ” , e t a li o l o c o p. 1 0 2 : ” D e r C h o r i s t m it e in e m W o r t e d e r idculisirtt* Z u s c h a u e r . ” Q u a m rein in fra f u s i u s p e r se q u e in u r .
D e altero d r a m a t e , q uod Oedipus Coloneus v o c a t u r , tam multa tam que diversa gravissimorum virorum exst ant ju
d ic ia, vix ut meum aliquod proferre audeam. Neque enim
d esu n t , qui summae senecutis vestigia in eo co nspicere vi d e a n t u r , et dicant, similiorem esse illum animi a ffectu m , quo lect ores c o m m o v e a n t u r , e i , qui e l e g i à , quam qui tr agoed ia e x c it e t u r ; distrahi scilicet studia nostra perturbatione illa e x senis timidi serm o n ib u s, e x Polynicis d o lo r e , e x filiarum denique querelis o r t a 30) . Quin etiam nonnulli juvenilis nec satis corroborati ingenii vestigia in eo inesse judicarunt31) . Contra quos juvat G. H erm anni, summi viri atque in universa anti quitate dijudicanda cla rissim i, judicium proferre: ”E g o quidem sic c e n s e o , si quis hanc fabulam non opinione aliqua praepe ditus accurate le g a t , e t argumenti naturam e t p ersonarum , q u æ in ea in trod u cu n tu r, æ ta te m atque conditionem consi d e r e t , nihil esse in v e n t u r u m , quod non æ que a juvenilis roboris ex superantia , quam a verbosa lenitate senectutis ab sit. A d eo mira est ubique s en ten tia ru m , d ic t io n i s , nu m e rorum vis et g r a v it a s, pro loci cujusquc natura perso narum - q u e moribus nunc ad su m mam alacritatem c o n c it a ta , nunc temperata ad exim ia m mollitiem” 3*).
S e d alia res videnda e s t , So p h o clem hac fabula non solum artificium aliquod m ente et cogit atio ne informare v o l u isse , sed eti am illud quasi extern u m quoddam petiisse, ut C olo n o s, patrium ipsius s o l u m , et dein ceps Ath en as celebra ret. Quod quidem ita f e c it, u t , quum om nem injuriæ et feritatis culpam in Thebanos c o n jiceret, ad Athenas T heseum - q u e , dilectum illum et ex im ie popularem Atheniensium h e - r o e m , summam justitiae atque humanitatis laudem deferret.
80) J a c o b s N a c h t r ä g e z u S u l z e r s T h e o r i e B . I V . p a g . 1 4 G , c u i j u d i c i o U occU h ixim , e l c g a n t i s s i m u m v i r u m , a d s e n t i s s e v i d e o . A . S c h le g e l ( ü b e r d . D r a m a t . K u n s t T . I . p . 1 5 0 } e t F . I I . J a c o b i ( W e r b e T . 1. p . 2G O s e q u . ) a d h o d i e r n a m fe r e s e n t i e n d i r a t i o n e m a b i e r u n t , e t ” s e n t i m e n t a l e ” i l l u d , q u o d d i c u n t , p r e m u n t m a g i s , q u a m q u o d v e r æ classica* a r t i s vi a c n a t u r æ c o n s e n t a n e u m a p t u m q u e v i d e a t u r , 31 ) T h i e r s c h iu m i t a j u d i c a s s e , i n v e n i o a p u d I F u n d e r u m a d h a n c f a b u l a m p a g . 2 7 . 3*) P r æ f a t i o a d O e d i p u m C o l o n e u m p a g . X I I , a p , F F u n d e r , I . e .
A tq iie in ea quoque re obferl se idonea oiecasio euml cu m Æ sc h y lo com parandi, qui in fabula su a, Eumenides insctripfa, idem fere e g i t , quum sancta humanitatis jura et culpaj'. c o n d onati onem fugienti Oresti Athenis co ntingere, et per sequen tes furias, ab Athena hospitio receptas , salutare urbi praesi dium futuras fingeret. Sed in eo vel maxime differunt, q u o d apud Æ sc h y lu m urbis Athenarum vices ab ipsis diis im m or talibus geru n tu r et praesertim ab Athena, quam familiarem civita ti s g e n iu m facile d ix erim ; apud Sophoclem vero Theseo
et senibus illis Coloneis, difciov nqodTtttan;, mortalibus e r g o ,
h æ c ipsa tribuuntur. Diras vero Oedipi quasi in ipsum pe
c t u s receptas et reconciliatas fingens Sophocles, hoc ipso ma g n u m summae humanitatis et salutare indicavit lu m e n , q u o d , ni fallor, e x doctrinis potissimum Socraticis ejus æ tatis ho
minibus adfulsit. Ete nim verbis illis Oedipi:
rcc y* fy y a tuov
nenovfrSw* lexi u à X lo v Ç detyaxoTcc (v. 2G 2.)
in imputandis rebus consiliis humanis aliquanto majus tri
buitur m o m e n tu m , quam in priore Oed ip o, ubi i d , quod
re vera factum sit potiu s, quam quo quid consilio factum
s i t , respicitur.
Atq ue jam universam harum fabularum rationem una
co mpreh en sio ne com p lecti conabimur. De Æ schylo jam sae
pius dictum e s t , externa quaedam ac pæne aliena e s s e , unde action u m humanarum principia petit; ut etiam Deos im mor
tales per se omnia agente s et moderantes inducit. Ut en im
A pollo potius, quam ipse Orestes, cæ dem illam Clytemnestrao perpetrasse vid e t u r ; sic, in ipsa culpa expia nda, quasi judici bus co ra m d is cepta tu r, quo illa jure commissa s i t , i d e o q i e universa fabula ad comm une jus fasque potissimum respicit. Apud Sophocle m interiorem ct profundiorem quodam m odo
rerum omnium rationem conspicere possumus. Gravis igitur
e t lugubris discrepantia illa necessitatis divinæ et h u m a : ®
voluntatis. Om nium enim actionum principia ab ipsa c o g i
tationis et characteris vi et in dole, a libera denique volun tate petendae s u n t; atqui tamen fati est obscura quæd'am ac
tenebrosa d o m in a tio , quæ nihil cum liis c o m m u n e haiet, sed
est adeo contraria. A tq u e hæ c duple x ratio quasi o r d in e m
conti net et summam universæ poësis Sophocleae. Neque enim
hæc est fati vis et n atu ra, ut m eritam cu lpam iri homines
conjiciat, quod quidem totam ejus notion em tolle iet; nec magis est fortuitum quoddam ac tem ere mortalibus inminens; sed, ex ipsa oriens indole h u m a n a , culpae cujusdam cuasi in duit s p e c i e m , it a , ut infelix il le, quem laqueis suis irreti tum te n e a t , volen s omnia patravisse et propria culpi pollu
tus et contaminatus esse videatur. Ut au tem culp a est agnita
et interna q n æ d a m , quæ suspensa sem p er angit Oed pi prae c o r d ia , sic per ipsam m en tis et voluntatis i n t e g r i t a e m e x piatus et culpa absolutus abeat necess e e s t , q u u m mlente m se nihil, insciumque omnia fecisse a g n o v e r i t 33).
Consequens esse v id e t u r , ut disseram de Æ sc h j li Oedi-
podea. In tanta vero fragm ento rum inopia nihil satis certi
const itui posse credid erim 34) . Quod si in tam vetuita ta m -
que obscura re aliquid conjicere lic e t, vero simile vid etu r, primum illud drama Æ s c h y l i , quod L a ju s in s c r ib i tir , c o n tinuisse c æ d em Laji in it in ere, quod Delphos institujrat, ut filii sortem sciscitaret, ab Oedipo perpetratam ; secundo vero, iSphinx in scrip to , tr actatum fuisse adventum Oedipi id The bas et solutum propositum Sphin gis aenigma e t matrimonium
Jocastæ initum; tertium v e r o , quod Oedipus appellatum
fu it, nefas om ne d e tectu m et voluntarium Jocast æ m ort em
et effossos Oedipi oculos ex posu isse. Conjecit etiam D
roysc-33) A t q u e h æ c n o n s o l u m ari O e d i p i p e r s o n a m p e r t in e n t . E a d e m f e r e f u i t S o p h o c l i s r a t i o in e f f i n g e n d i s A j a c c , D e i a n i r a . C r c o n te ( i n fab. A n t i g o n a ) , t a n t u m q u o d i p s a d i s c r e p a n t i u m r e c o n c i l i a t i o 11011 t a m p l e n a t a u iq u e p e r f e c t a e s t , q u a m in O e d i p o C o l o n e o . Q u o d s i c o n s t a t , u l t i m a m h a n c f a b u l a m c o n f e c i s s e S o p h o c l e m , 111 ea ta m q u a m a l i q u a m e x p l i c a t i o n e m universa*, e j u s r a t i o n i s d r a m a t i c æ h a b em u s e t o p t i m a m eju s i n t e r p r e t a n d i j u d i c a n d i q u e n o r m a m . 3 4 ) F r u s t r a s t u d u i m u s , u t c o p i a n o b is fi e r e t l i b r o r u m , in q u i b u s e l a r i s s i m o s v i r o s I l e r m a n n u m e t f V c l c k e r u m h a s r es f u s i u s t i a c t a v i s s e a u d i v i m u s . F u i t i g i t u r n o b i s s o l u m m o d o p o t e s t a s c o n s u le n d i D r o y - s e n iu tn , q u i in l i b r o : D e s A i s c h y l o s ’ w orfce ü b e r s e t z t v o n J . G. D r o y - s e n , D e r i i n 1 8 5 2 , qusrdaiii d e h i s r e b u s d i s p u t a v i t ( 2 : t tr ï h e i l . p. 2 2 4 ) .
nias *s) Æ schylum in hac fabula finxisse, 'Oedipum, cfiioro com itan te in A llica m venientem a Theseo benigniter e x c e ptum a lq ue Atticis mysteriis initiatum fu isse36). Quod tai- men duobus de causis in dubium vocare audeo: primum, qjumd non sa lis cr edib ile e s t , Æ sc hylum duobus dramatis idcim e g is s e , ut Athenas celebraret; præsertim, quum illa deorum p o m p a , quam amat ille, v ix ab ipso mytho repeti possel ; t u m , q u o d , in tanta rei difficultate, habemus tamen drama
quoddam L . A n . Scnecæ, quod Æschyli tragoediam quo
dam m odo referre videtur. Primum enim omnium est par
fere numerus versuum in hac fabula e i, quem in omnibus d ra m a tis, e x o e p to A g a m e m n o n e , adhibere solet Æ sch ylu s, quod quidem levius forsitan videbitur37) ; tum horrenda in ipsa sc ena diis inferis peracta s a c r a 38) , et oblata Creonti Laji umbra, et ad ultimum rerum eventum Oedipus solum e x silio mutaturus ”m aciem et atram pestem et rabidum dolo rem ” sibi c o m i t e s in v o c a n s , ab Æschyli ingenio parum ab
horrere videntur. Q uam quam hoc loco externa tantummodo
ev entu um lineamenta quaedam adumbravimus; ceterum enim tam diversus abit a Graecorum arte Seneca, vix ut eorum colore m referre dicatur. H o c tantum videndum e s t , S e n e cam, quum a S o p h o cle om nino diversus neque Euripidem se cutus fuisse v i d e a t u r 39) , n e m in e m , quod sciam , nisi Æ schy lum in fabula sua ordinanda sequi potuisse.
35) I. c . p . 2 2 o .
36 ) H u c i g i t u r p e r t i n e r e ea a r b itr a tu r f r a g m e n t a , q u æ S c l i o l i a - s t e s in S o p h o c l i s O e c li p . C o i . n o b i s ser vav it, q u æ q u e non s a tis firmis a r g u m e n t i s e x b a c Æ s c h y l i f a b u l a d e pr om p ta esse j u d i c a n t u r : k c e j u n g c ä a i v c t a r o a T i a U a t Xa/unuduiV o b i v i t , e t f()üjç de Tovde [avoti/.ou tü o v Ç . 37) I n t a m s y m m e t r i c a d r a m a t u i n Æ s c h y le o r iim d e s c r ip t io n e ver s u u m q u o q u e n u m e ru s i n d i v e r s i s f a b u li s 11011 o m n i n o c o n t e m n e n d u s e s s e v i d e t u r . M o n u i t G r u p p i u s , A r i a d n e p. £ 5 2 , æ q u a l em f e r e in o m n i b u s f a b u l i s Æ s c h y l i n u m e r u m es se v e r s u u m , c ir c it e r 3I.LX-X, F a b u l a v e r o S c n e c æ c o n t i n e t v e r s u s M L X . 33 ) S e n e c æ O e d i p u s v. 2 9 0 seq u. 39 ) U n u m t a n t u m m o d o f r a g m e n t u m O e d ip i E u r i p i d e i s e r v a v it n o b i s S c h o l i a s t e s i n E u r i p . P h o e n i s s a s v. 6 1 : i v d t Oiô'inodt J tito v b i ^ à n o v r i Ç i r v t f l ü j o c e v k v t o v
H fiéïç dè I lo k v ß o v n a u P iQ iiactvnç n iô \o
yS l d -s o ju a v è ç T t x a l ^ e u i y fi l y a G T v y o ç *£l n a y tfitx Q V T o y w /u o y O l d l n o v y é r o ç .
Æ s c l n l u s .
In Æ sch y li d ra m a te, Septe m ad Thebas in s crift o , O e
dipi diras imprecationes consu m matas reperimus. P dynices
e n im , impetrato Adrasti a u x il io , cum s e x aliis fertcissimis
ducibus Thebas exp u gn atu m venerat. Hic incipit drama
n o stru m , cujus scena est vel in arce T hebana, vel in foro
plurimis deorum statuis exornato 40). E teocle s, Tiresie vati ciniis impulsus, adit populi c o n c iliu m , contra hostes instan tes ut omnia luta pararen t, imperans; q u o d 'a g e n t e m super
veniens nuntius horrenda inimicorum molimina refert. Tum
E teo cle s, velut numine quodam suspensus, Jovem »t Ter
r a m , Deosque praesides urbis et patris Diras invocat, o ra t- q u e , ne urbem Hellenicam penitus d e le a n t , sed o m iia tuta
et stabilia præ stent. Chorus virgin um T hebanarum , quem
ad id maxime Æ schylus induxisse vid etur, ut tenero planctu
muliebri gravem bellicosumque spiritum virilem ec m agis
redderet con sp ic u u m , timori luctuique indulgens omria d eo rum dearum que numina precibus a d i t , ut urbem in w lu m em
servent s o s p it e n t q u e 41). Rediens Eteocles molles v rginum
querelas acriter reprehendit; v e h e m e n s , a u d a x , parum d e o -40) P e r d i f i c i l c e s t a d i n v e n i e n d u m , q u o t e m p o r e h æ c f i b u l a s i t e d i t a . U n u i n e s t v e s t i g i u m , a p u d S c h o l i a s t , ad . A r i s t o p h . ft a n a s v. 1 0 5 5 : O i nêQGcu TTQOTtQot â tâ tâ ccy u iu o v tiü ïy , eircc o ï ‘E n r a i r î P e r s æ v e r o e d i t i s u n t O l y m p . L X X V I . 4 , ( S t a n l c j i A p p a r a t u s in Æ s c h y l u m T . I . p . 2 2 5 ) . A t q u i c o n s t a t , Æ s c h y l u m a S o p l n c l e d e v i c t u m i n S i c i l i a m a b i i s e O l . L X X V I I . 4 . E r g o co nc lu de r e l i c e t , a li q u o p r i o r e a n n o O l y m p i a d i s L X X V I I e d i t a m l u i s s e . 41) I I o c Æ s c h y l o p r o p r i u m e s s e , u t ad p a t r i a m p a t r i o s j u e d e o s u b i q u e r e r u m s u m m a m d e f e r a t , j a m s u p r a m o n u i m u s . Q i a in re H e r o d o t o s i m i l l i m u s e s t : Tcc&e yccQ o v x xc cT tQ y c c o tt/n td n , coU«
f a o i T ( x a l tjo œ tç . L . V I I I . c. 1 0 9 . A t q u e in t a m a p t a t a n q u e n e - c e s s s a r i a l i t t e r a r u m G r æ c a r u m c o n t i n u a t i o n e e t s e r i e , u t e x a l i o g e n e r e a l i u d n e x u m q u a s i e t c o l l i g a t u m e s s e v i d e a t u r , s i n g u l o n m s c r i p t o r u m c u j u s q u c g e n e r i s e s t c o g n a t i o q u s d a m e t s i m i l i t u d o . S i c , u t l l e r o d o t o Æ s c h y l u s , S o p h o c l e s T h u c y d i d i e t E u r i p i d e s X e n o p i o n t i r e s p o n d e r e q u o d a m m o d o v i d e n t u r ; q u o d q u i d e m l o n g i u s p r o s e q u e r e r , n i s i m e m i n i s s e m i l l u d , q u o d in p r o v e r b i u m v e r t i t , ” o m n e m i i w i l i t u - d i n e m e l a u d i c a r c . ”
rum confidens tu tela, quippe q u i, in omni c o n a tu , fatalii
necessitate e t patriis diris ageretur. Sio igitur chorum
alloquitur:
n v Q y o v a r i y n v tv y to U t n o X i/u o v ifoov. O iixovu nid" ta ra i nçàç &iiSy. à)X ov» 9-iovt
Totiç rîjç ù),oiarj; n c ik to i I x l s i n a v X o y o t 4 2 ).
Tum sedata paullisper ira in chorum, deos, spolia opima p ollicitan d o, propitios urbi ipsique reddere conatur. Iterum adveniens nuntius septem duces eorumque Titania signa longo ordine demonstrat, ubi hac figura, quæ climax appellatur, tam e g r e g ie usus est Æ s c h y l u s , ut crescenle semper ceterorum fo rm id ine, ad septimam portam ipsum Polynicem instantem f i n g e r e t 43) . C ontra quos omnes Eteocles fortissimos viros e l i g i t , co ntra fratrem v ero ipsum se iturum testatur; choro autem m o n e n ti, ne insanum atque inexpiabile crim en com m it t a t , respondet, sequi', se invictam fati furiarumque v im , quasi du ces quosdam et auctores futurorum eventuum:
' E l i & a t v y à g V ltfin o v x a n i y / u a r w “A y a v <T àkrj& tlç I v v n v U o v t j a v r a a u à m v ‘O ififii nciTQtyiüv XQrjuccTuiv daTt/QiOi. (v . G 9 I ) .
Abit j a m , et Chorus frustra eum a proelio illo avertere c o n a tu s , præ saga mente ultimam Labdacidarum occidionem
4» ) y . 1 0 0 . S c e u t i s u m u s e d i t i o n e m d a r . f J ’e U a v e r i in h a c r e , u t in a l i i 6 . S c b i i t z i u s d i m i d i u m Ter su m m e d i u m c lio ro t r ib u en d u m p u t a v i t , e t s c r i p s i t : o v x o v v t«c T tOTCct 71 qoÇ n e q u e i n t e l l e x i t , t r e s i n t e g r o s T er su s E t e o c l i d a n d o s e s s e , u t s it h i c l o c u s praece d e n t i b u s e t s e q u e n t i b u s c o n f o r m i s . Prae ter ea n u llu m , q u o d sciam , a p u d Æ s c h y l u m d i v i s i v e r s u s s e n a r ii e x e m p lu m e s t , q u o d in inulto p o s t e r i o r e m æ t a t e m c a d e r e v i d e t u r , qu um ne S o p h o c l e s q u i d e m in A n t i g o n a b a n c d i v i s i o n e m a d m i s i t . F a t e o r e qu id em d i c t i o n i s fo rin an i ft l l ’ o v v a l i q u i d o f f e n si o n i s b a b e r e , q u o d m i r o r , d o c t i s s i m o s viro® p a r u m r e s p e x i s s e . Q u a m t a m e n r e m qu um tr im e t r i d i v i s i o ni-~ b i l j u v e t , v e r s u u m j u s t a m d e s c r i p t i o n e m a n t e o m n i a , pr aese rtim t a m c o r r u p t o t e x t u , r e s p i c i e n d a m e s s e j u d ic a v e r im . *3) A t l i e n æ u s a d b u n c l o c u m s p e c t a r e v i d e t u r , q u u m n arrat*
A q iÇ joxlqS" y o v v g y c l v , o n T tltç r r jç 6 ^ A îa y v lo u ôçxyÇTrjÇ ov to jç tjÿ TtxviTrjç, iü ots i x t où dçxêïç& ca to v ç im c c i m S-rjßag (fccvfQK n o trja a t t i W à y p t t r a d l 0QXrj<7t(0Ç { e d . B a s i l , p . i l . ) . D e o r c b e s t i c a art<e G r æ c o r u m c u m d r a m a t i s c o n n e x a qu um lo n g i u s a n ostr o instituto) a b s i t d i s q u i s i t i o , a d e a s T V n c h s m u th Hcl,Ic niscbe Alte rtbumsb undcC T . I I . A b t b . 2 . p . 4 3 9 . XIalic 1 8 5 2 , et s cr ip t o res Ad bunc l o c u m AÜ*
præcipit. Mox nuntiatur, proelium perfectum esse i r t c m - que deorum praesidio s o s p ita t a m , fratrum vero alterun alte
rius dextra occidisse. Chorus dubiu s, sitne exstirpata Oedi
pi gens deflenda m a g i s , an laetandum de s e r v a t a urio, s o rores tam en m ortuorum respiciens g r a v e m planct um ncipit, quem continuant ipsae venie ntes A n tig o n a et Ismene; it a, ut haec Eteoclem m a g i s , illa Poly nicem g e m e r e v id eafu\ Jam A ntigona quaerit de sepeliendo P o ly n i c e , quum pronuitiatur Creontis e dic tum , ne quis hunc, pntriæ inimicissimum, sepe
lire audeat. A ntigona au tem se id ipsam facturam osten
d it , atque insistente contra et praecone et Ismena, choriB, pars
c u m A ntigona ad mortuum exsequiis pro sequen dum pars
cu m Is m en a , Creonti populoque ob te m p e r a n te s, abeuit. A tq u e primum ad formam hujus fabulæ anim un paul-
lisper advertamus. Nimirum illa quid em admirabilis. Neque
enim in alia cujusvis tragici p o ë tæ fabula tanta est præ -
serlim in chori c a rm inib us, om nium partium c o n g ’uentia
e t aequabilitas: i t a , ut paribus om n in o partibus tota c o n ti n eatu r, neque in tanta simplicitate actionis q u id q u a n , aut
d e e s s e , aut facile abesse posse videatur. Pauca eiempla
sufficiet afferre. In interlocutione chori cu m Eteode hic
ternis semper versibus ch orum alloquitur, quibus ille n s p o n - d e t , primum s e n is , tum quate rnis, deinceps ternis ve-sibus;
i t a , ut binae responsiones st ropham et antistropham effici
a n t , dum, cresc ente a ltercation e, sin g u lis, ut s o l e t , versi
bus Eteoclis singulis chorus respondet. Porro aut;m in
descriptione singulorum ducu m post Eteoclis responsa ehorus tribus strophis cum paribus antistrophis deorum prasidium implorat ; idem fit in secunda chori cu m Eteocle intir locu-
ti one, ubi ternis iterum E teoclis versibus chorus luabus
strophis et paribus antistrophis r e s p o n d e t , dum in sn gu los
abit to ta oratio. Eo vero c a r m i n e , quod genus A iis lo te -
les xô[j[iovç v o c a t , nihil sane mirabilius. Hic primun bre
vibus st ro phis, dein singulis exclam ationib u s, quae tamen sibi invicem omnino resp on d en t, tota oratio confect» e s t , ut alternis versibus sibi ita respondeant sorores:
A n t . 7T((to&ùç ïn(U<U'Ç. I n i n . 2 b d4 ifa w tç xccmxraratir«
A . J o ç l cf L JoqI d ïb n v p ç ,
A . JY ftX fô n o i'o ç . T. M èX ëM tcrfïfjç.
A . "/tu* cfdxptf«. I . v/roj /ô o ç . 4 4 ) .
Qunmqüam h;rc longius persequi vetant circum scripti o p e l
lae nostræ limites; redeamus igitur nd universam falhulæ
vim ac rationem.
Atq ue primum omnium videndum est, quid in univer
s o rerum even tu fato tribuatur. Oedipus igitur filiis «diras
im precatus, ut mutua cæ dc culpam impietatis l u e r e n t 45) ,
Nemesi obnoxio s reddiderat. Ad hanc vero priorem cul
pam addiderant ip s i, E teocles, quod contra le g e m constitu
tam fratrem re g n o privaverat, Polynices, quod contra di
vina humanaqua jura ad patriam deosque patrios expu
gnandos adgressus erat; jam igitur tempus erat, ut impium illud e l diis infesfmm genus funditus aboliretnr. Qïiod etiam sentit Eteocles i p s e , cujus liæc est praecipua animi magni t u d o , u t , irrurente jam sua fatali pernicie, pro se ipso non
t i m e a t , urbi v e r o , ut bene vertant omnia, deos patrisque
Diras implorat. In hac fabula igitur Æschylus popularem
illam opinionem secutus fuisse videt ur, quæ om nem rerum exitu m nemesi cuid am tribuere s o l e t 46) ; nec fortasse aliud
4 4 ) y. 9 4 0 . F a t e o r , m e , in e x p o n e n d o ho c l o c ô O r i e n t a l i s fero i n d o l i s , m a g n o p e r e liæ r e r c i n t e r e x o r n a t i o n e m , q u a m f e c i t I V e l l a n e r e t e a m , q u a m , s u a d e n t e I f c r m a n n o , aus us e s t f a c e r e S c h ü t z i u s , qu i q u i d e m l o n g i u s a b u s it a t a l e c t i o n e d i s c e d e n s , v e r s u u m , q u o s in co n t e x t u a d t u l i m u s , b i n o s in u n u m i n t e r d u a s p e r so n a s d i v i s u m c o n t u l i t . Q u u m v e r o haec d i s s e r t a t i o iu u n iv e r s a o r a ti o n i s vi e t i n d o l e m a g i s , q u a m in r a t i o n e m e t r i c a e r u e n d a , ve rs a tu r, in v u l g a r i l e c t i o n e a c q u ie s c e n d u m p u t a v i m u s , q u a m q u a m e g r e g i e p la c e n t S c h i i t z i i i l l a , p r æ - s e r t i i n , q u u m i n u t r a q u e l e c t i o n e s a lv u s s i t ill e o r a t i o n i s p a r a l l e l i s - m u s e t h a r m o n i a , q u a r u m r er u m e x e m p lu m ede re v o l u i m u s . 45 ) O e d i p u s C o l o n , v. 1 5 8 4 . S e p t e m ad T h o b . v. 7 7 0 . 46) Q u o d q u i d e m v a le t no n s o l u m in a n t i q u i t a t i s m e m o r i a f ubi fa b u la i L a b d a c i d a r u m e t A t r i d a r u m huj us g e n e ri s c l a r i s s i m a s u n t d o c u m e n t a ; s e d r e c e u t i o r i b u s q u o q u e t e m p o r ib u s non p r o r s u s « b e s t a b o p i n i o n e p o p u l a r i v in d e x q u o d d a m f a t u m , q u o d n p r i m a q u a d a m c u l p a p e r m u l t a h o m i n u m g e n e r a , p e r c ri mi na p e r q u e c a la m iit a tc s c o n s p i c u a m a l i q u a m d o m u m p e r s e q u it u r . JYomiuem e x e m p l i Ioco> c a r m e n i l l u d , q u o d P f ic b c lu n tjc n - L ie d in s c r i b i t u r , ifein q n a s d a n i r ic cr n- t i o r u m t r a g o e d i a s , ut 31 t i l l n e r i : ” D i e S c h u l d ” , F V e r n e r i: ” D e r î 2 4 : t e
ost draniii aptius ad illud fatalismi crim en rejiciendum, quod
nonnulli univorsæ antiquitati innectere student. Quid? quod
etiam imminentem mortalibus cladem dii averte re v a le n t , nec constituta rijg f lo r a e lege tenentur obstricti 4?). A lq ue in hac re aliquanto diversam ab ea, qu;e est in ceteris fa bulis, rationem sequitur Æ s e l iy l u s , praesertim ab ea longius abit, quae Prometheus vinctus inscrib itu r, ubi recentem il lam deorum g en tem contra antiqua numina et ipsam ixolqav
quasi rebellantem atque infestam fingit. Hic autem plenus
et absolutus est si ngulo rum numinum cu m fato consensus c o n c e n t u s q u e ; nisi q u o d , ut jam modo in dicavim us, ad ho diernam fero sentiendi rationem a b ie n s , mala imminentia leniendi et avertendi aliquam facultatem diis immortalibus t l i
buit. Hanc autem universam deos considerandi rationem
clarius explicat quodam m odo is lo c u s , ubi iis, pietatis et justitia; p ro tecto rib u s, Titanas omnis insolentiae atque effre natae licentiae plenos e x p o n i t 48) . L egu m igitur et om n is co ngregationis civilis ad deos defertur patrocinium 49) , id eo
-47) v. 2 0 8 : "Eoxi, i ï t o ï ç cT f V io y v g y .« $ vm Q T f()a '
I lo lX â x i cT I v v.iCAoioiv Tov åfÅ rjyavov K a y. '/a liT tà ç d v a g vntnO-'
K qrju vafj.bvcii' y t q t X à y oç& oî.
*8) D i c o d e s c r i p t i o n e m i l l a m i n s i g n i u m , q u æ s i n g u l i d u c e s h o s t i le s g e r e b a n t , T i t a n u i n p l e r u m q u e i m a g i n e s , v. 5 5 7 — 0 5 1 . *9) A c c u r a t i u s s i n g u l o r u m d e o r u m v i m ac n a t u r a m , q u a l i s e s t a p u d d i v e r s o s p o e t a s , p e r s c r i b e r e , res e s t m a x i m æ d i f f i c u l t a t i s , nec s c i o , an i n a u d i t u m a l :q u o d p é r i c l i t e r , a d u m b r a t , m d i v e r s æ e o r u m r a t i o n i s a p u d Æ s c h y l u m , S o p h o c l e m , E u r i p i d e m , i m a g i n e m e x p r i m e r e c o n a t u r u s . S i c v i d e o r in Æ s c h y l o c o n s p i c e r e d e o s q u a s i c e r t a r u m r e g i o n u m i n c o l a s , TtXbbov T tX tiu i ts y à ç n v f ty o y v k u x iç , n o X io v /o i;
u t i l l e e t i a m c e t e r u m p l u r i m u m s i b i i n d u l g e t in a c c u r a t i o r i b u s l o c o r u m d e s c r i p t i o n i b u s ( v i d e a s A g a m e m n . v. 2 7 2 . P r o i n c t h . 7 0 2 . P e r s . 2 9 4 ) . E t e n i m huc re a d a n t i q u a m d e o r u m f a m i l i a m p r o p i o r i n c l i n a r e v i d e tur, q u od e t i n n u i t A r i s t o p h a n e s , q u u m t u m in H a n i s si c pre ca u le n» in d u c i t : , rj ^nixlfacct Trjy lu t] y (fQ tvrt, E l y a i u s Ttoy cuijy a & o y /uvarrjQicoy (.v. 8 8 G ) .
S o p h o c l e s c o n t r a in h o c m a x i m e e l a b o r a v i t , u t d e o s q u a s i m e d i o s q u o s d a m i n t e r a b s o l u t u m i l l u d e t g e n e r a l e , q u o d v o c a t u r , e t i n d i v i du a m q u a m d a m ae s i n g u l a r e m n a t u r a m , ad s u m m a m s a n c t i t a t e m e t p u l c h r i t u d i n e m i n s t i t u e r e t ; q u a q u id e m re ad i d e a l e il lu d e l a s s i c i t a t i s , ut cu m p h i l o s o p h i s l o q u a r , p r o x i m u s i n t e r t r a g i c o s a c c e s s i s s e v i d e tur. E u r i p i d e s v e r o , ut in a l i i s a b o p i n i o n e p o p u l a r i l o n g i u s d i s c e
-que 'tyrannis vi Nemesis ad perniciem rnierilibnsq poiléssl (amen urbs ipsa c( c iv ila s , deorum tu l e l ä , ex tandis fatt i tempestatibus incolumis alii re.
Ilæ c vero ad id pertinent, quod jam supra obiter
a t t ig im u s , in ipsa herorum pernicie ceteris inesse aliquam
s p e m , ut sua ipsorum heta evenirent. S ï quid em chorus
non spectantis tantummodo partes a g it , sed est quasi totius
dramatis corpus et fundam entum, in illa potissimum vitæ
om nis aequabilitate, quant ipse s e r v a t , tamquam asylo q u o
dam omne immoderatae actionis discrimen effugere licet.
Quamquam enim præ slilu lum i l lu d , t o pdoff i/iof, nem o evi
tare p o te s t, nullibi tamen invenies tantam fortunae mali
ti a m , ut temere omnino cl c o e c o impetu insontes in perni
cie m dejiciat, aut ad scelus e-t nefastum compella t. Qute
autem huic opinioni contraria wideri possunt, ut quum Oe dipus inscius invii usque ad (etetrrima quæque jialranda per d u c it u r , ea tamen ita explicairi op ortet , partim ut ex in vidia quadam priore peccato gientis contracta seq u i, partim : b oraculis b en ig n e m o n ita , pervicia atque inscitia humana*
parum recte interpretata aut omnino neg lecta esse videan
t u r 50). Hoc autem Chorus monendo identidem et hortando
a g e n te s , ut m o dum in rebus agendis non e x c e d a n t , ubi
haud raro ad divinae cujusdam providentiae notionem sese
ev ehit, ta ntum quod haec non in individuo ac sibi conscio et extra rerum naturam st anie summo mundi gub ernato re po nenda est, duplicem specie, re vera unam rationem tenet. Quum
enim ha>c est universae antiquitatis natu ra, ut communis
illa omnium c o n g r e g a tio singula quærjiio, quie ox ca
pro
d e n s , a(l |>tiil(is(i|ilioruin d o c t r i n a s a l d l , v u lg a r i s r n l i e n d i r e t i n n i . lio c ta n t u m c o n c e d i t , u t s i n g u l a d e o r u m no m in a no n p r o r s u s n l i j i e i a t , re vera a ut em u n i v e r s a m n u m i n i s c uj u sd a m n e qu e e am s a t i s c l a r a m i d e am persequatur^ q u o d e t ia m c a r p s i t A r i s t o p h a n e s ( tt a n . v. q u u m e u m ’n o v o s q u o s d a m e t a ' i o s d e o s ” im p lo r a n te m fsr-git :
(rifrqQ, titoi' ßoGxqjja, y.(d yliôcütjç ,
$vi'êG iç T t, y.ai {.luXTrjotç ocriQ ui'iîjQ io i,
ôqÔloçu ( k t y / u v , 101' u v u n no u a i
äöj D e O r a c u l i s O r æ c o r u m qu um ni 1»il novi a (Tu* i r e p o s s u m , l i c e a t le c to r es d e l e g a r e ad e a , qua* de iis disputata* s u n t in Cwnmncirtt.
féctn s u n t , ad »e q u o q u e revocet quodam m odo et recipiat;
ita ch o r u s, qui populi parle s a g it , quamquam personarum
actio n es, ut superius aliquod et antiquius sua ipsius quiete,
intuetur et prople rea res agendas singulis relinquit , res
ta m en existimandas et ad divinam normam revocandas sibi
reservans, ip s e , super omnia temeritatis discrimina e v e
ctu s ac sublimis, in su m mis et gravissimis perturbationi
bus const antia ac tranquillitate animi gaudet 51.). Hac ra
tione ch oru s, tamquam vis ipsa vitalis tragoediae an liq u æ ,
a diversis vatibus div erso modo luit tractatus. A lq u e in
hac nostra fabula potissimum videtur ad eam normam, quam
indicavimus, conform atus. Apud Sophocle m ea fere immuta
tione exornatus e s t , ut ipsam actionem non cohibens ille qui dem aut com p e lla n s, tamen sit interdum in ip s o, quo agen
tes personae, detentus errore et caligine. Apud Euripidem
min us est ad ipsam actionem pertin en s, neque aliam ob
causam magis apud eum universa tragoediae ratio est effusa
quæ dam et la x a , u t , resolutis quasi v in culis , quæ eam
con tin u e r a n t, labem jam totius artis arguat.
Nunc vero ad filum mythi nostri revertamur. In ipso
ig i t u r fine prioris fabulæ erat dissentio quæ dam inter a g en te s perso nas, quam in aliqua deperdita nunc fabula ipsum
Æ sch ylu m solvisse vero simile est. Nobis autem una su
perest Sophoclis A n t ig o n a , ubi hanc rem tractatam inveni
a m u s 5*). Scena hujus dramatis est ante ædes regias The
barum. A n tig o n a e vocatam e x ædibus sororem lsmenam
5 1 ) D e c h o r o n o n s a t i s p e r s p i c u u s e s t A r i s t o t e l e s , a t q u e a d e o »ilii i p s e c o n t r a r i u s . H a b e t e n i m ( P o e t . C . 1 8 in f in e ) : x a l tov /oqov ô't t v a vn oX ccßtlv i w v vnoxQ iTw y, x a i jugqiov tlv c it tov oXov, x a i GVVUyuiviÇfo&CM e tc . C u i l o c o c o n t r a d i c i t i d , q u o d h a b e t in P r o b i . X V 1 I Ï . 4 8 . <|>. 9 2 2 e d . R e k l ie r ): *<m yïcQ o / o q o ç x rjd tv rijç à n q a x r o ç ’ k v v o u iv y cto f-ioyov n a o t / t r a i o îç n a q t o r i y . 52) lù uri p id e m q u o q u e A n t i g o n æ n o m i n e t r a g o e d i a m c o n f e c i s s e , c o n s t a t e x a r g u m e n t o A n l i g o n æ S o p h o c l c æ , q u o d A r i s t o p h a n i G r a m m a t i c o t r i b u i t u r : K i l r c a d i tj (A v& o n ciia x a l n a q ' E v q m id ij i v lA y n y o y y ’ nXrjy iy .ti (fio q a & tlo a tio s l i i i o v i did o ra u jrq o ç y å ju o v X oiyio- y ia y y.ai rixTH Toy M a i u o v a . S o p h o c l i s A n t i g o n a v i d e t u r e d i t a f u i s s e O l . L X X X V . 1. A l i t e r j u d i c a s s e ce) , iio c c h ln u in , q u i e a m in O l . L X X X I V ï i a u t 5 d e l e g a t i t , in v e n i o a p u d ( J n n t p i u m , A r i a d n e p. 2 0 2 .
d o c e t , n o v u m illud malum ad vetera accessisse, quod (Crte-
on lis edic to sepultura mortuo Polynici esset interdictaj i-
psam vero opus se suscepturam ostendit. Ismena vero te
nerioris atq u e infirmioris nalurœ femina monet c o n tr a , yvt'cii/ ° Tt
ï r / v f i t v , o k 7 iQ 0 i ( li 'd o a ç o ù f i u / o v u i v a ( v . G l ) ,
et s p e r a t , fore sibi con d on atu m ab in feris, quod jussis re
gis obtem peret. Chorus senum Thebanorum urbem deorum
praesidio sospitatain l æ ta t u r , et vicloram magnifico celebrat
carmine. Mox ipse Creon a d e s t , jussa de Polynice mani
festaturus. Quum dubitat C h o ru s, esse quemquam adeo
a m e n t e m , ut contra C reontis edictum tam grave officium
s uscip ia t, venit cust os m ortuo impositus, d oc e n s, infandum
illud facinus jam patratum e ss e , ncc nosse se ejus au c to
rem. Chorum d u b it a n te m , an deorum numine factum sit, g r a
viter reprehendit Creon„ docens, nullam diis esse curam e o
r u m , q u i, patriae p a triisq u e diis inimici, contra jus fasque
fecerint; custodi vero g r a v it e r minatu r, nisi auctorem sce
leris deprehen dere possit. Chorus audaciam humanam
c ontem pla tus, qua nihil umquam immanius inveneris, Cre
ontis consilia pro bare videtur. Mox autem rediens custos
A n tig o n a m a d d u c i t , quam justa mortuo exsequiarum solven
tem d ep rehenderat; illa fidenti animo om nia, sicut s u n t ,
fatetur:
o ù y c (o i i f i o i Z s v ç rji/ o y.tjovÇccÇ rccds ( v . 4 4 8 ) .
Sic sibi c o n s c i a , om n ia se secundum deorum voluntatem
e g i s s e , mort em obire non recusat, et Ismena post ulante, ut
sibi quoque pars delicti ac poenae pariter daretu r, negat
omnino, se illam facti participem habuisse aut habituram,
hortaturque
- - où utv Çjjç, ij iS’ lut] ifiiiyl; nedut Ttlïv>)Xtv digit Toïf 9uvo>veut ùi/ëXii» (?. Gi57).
Post chori c a r m e n , in q u o universa Labdacidarum mala
c o n te m p la n s, de Antigona q u o q u e , quum praeclare agere
sibi ipsa vid e r e t u r , in perniciem ruente queritur, Haemon,
Creontis filius, intrat, patrem primum leniter, tum acrius
ira semper et superbia occoecatu s, non solum cetdcie non v u l t , sed minatur u lt r o , se co ram filio sponsam ejms Anti
gonam interfecturam. H æ m one digresso docet Cneo«, vi
vam sese Antigonam sepullurum q u o d a m m o d o , n e effusi
sanguinis culpam contraheret. Chorus amoris insaniam præ-
d i c a t , quum intrat denuo A n tigon a ” ultimam viam ingredi ens” ; nunc v e r o , perpetrato f a c i n o r e , ad mulie brem peni
tus indolem c o n v e r s a , cu m choro querit ur, expertem se
amoris et gaudii conjugalis , pietatis culp am indecora morte
luere. Chorus contra m onet:
(T t-S tlV u i l ' fV G tß ftC t TIÇ, ZQ ftTO Ç c T , OTU) y.QCiTOÇ /ilt/.f-t 3 71 ClQu ß (CTOy OVlflCUrj 7 l é l ê t •
<rï c T ccvTÔyviüToç lo fo a ’ ooyc'e. ( v . M G O ) .
Et ipse Creon omnia sc rite fccissc et culpa vacuum esse
putat. Mox vero Tiresias appropinquans d o c e t , C re m l em
contra deorum inferum sanctissima jura e g i s s e , quum Po
lynicem insepultum relinquere jussissef, et Antigonam ne
fando sepulcro claussisset. Ille vero primum f e r o x , etiam
mer cede co nductum esse va tem arguit ; m o x v ero graviter
perturbatus p r o p e r a t, u t , quæ c o m m is e r a t, ex p ia ret. Sed
serum illud ac præpostere adgrcditur. Advenie ns enim ad
eu m l o c u m , ubi A ntigonam cla udere j u s s e r a t , hanr jam-
suspendio vitam reliquisse c o g n o s c i t , Hæmonem vero mor
tuam amplexum atque adeo gladio patri m i n a n te m , volun
tariam sibi m ortem consciscentem videt. Redeunti in scenam
et mortuum filium amplexu tenenti nuntiatur u lt r o , mulie
rem quoque E u ryd icen , quæ paullo ante in ipsa scena
de Creontis duritia in A n tig on am H æ m onem que acerbissi
m e conquesta e r a t , ei gravissim a quæ que imprecantem, vo
luntaria morte interemptam esse. Tum v e r o , omni malo
rum genere c ir c u m v e n t u s , orat:
t i y a i / u ’ II 71 T i t y i a r h y t r i u ’ f x n q t f t i y , Toy o v x a v i a n îù .l.o v tj jxtjiftt'a ( v . 1 2 0 9 ) .
Et paullo infra invitum se (ilium interfecisse o b te sta tu r; c o n
tra quod chorus m o n e t , sapientiam et pietatem erga ileos
- - - fAtyûXoh d i hôyot,
u i y à l u ç n h rjy à ç n o y v m o c tv /to v à r t o n ç t u 'n ç
y rn (( to r/Qoi'bïy idiâu Ç ctr (v . 1 5 2 1 ) .
Si duos O o lip o s oppositos quosdam a t quo inter so
ionge diversos jure quodam dixisse v id eor, hanc fabulam
quasi m e d i a m , atque ita q u id e m , ut optime omnium e x p r i
mere vid e a t u r , quid Sophoclis ingenio maxime fuerit pro
prium c on sen tan eu m q u e, conte ndere voluerim. Cum' O ed i
po enim priore fati notionem praecipue com m u n em habet:
ut igitur illic Oedipus, quum sibi optime providere cr ede ret, fatali illa caligine deprehensus, sibi quidem pessime c o n suleret; ita in hac fabula C r e o n , quum deorum jura sanct is
sime colere sibi vid eretur, invitus insciusque ea maxime
transgreditur. In utroque dramate hoc maxime tragicum
e s t , ut, quod quisque ignarus patraverat, id tamen ipsius
culpa factum agnoscat dolcatque. Ad posteriorem vero Oe
dipum hac re propius ac;cedit, quod sancta illa et tenera p iet a te, in quam A n t ig o n a m , H æ m o n e m , tsmenam instituit p o e t a , leniores svavioresque sensus in animis legentium exci
t e t 53) . De universa dramatis descriptione eadem fere va
l e n t , quæ de priore Oedipo monuimus obiter. De chori
5 3 ) l l æ c n o n n i h i l d i s c r e p a n t a h e a t e m p o r is r a t i o n e , s e c u n d u m q u a m A n t i g o n a o m n i u m S o p h o c l i s f a b u l a r u m , q u æ a d n o s tr a t e m p o r a p e r v e n e r u n t , a n t i q u i s s i m a esse v i d e a t u r . Q u a m o h reni h a u d a vero a l i e n u m e s t , S o p h o c l e m eain p o s t e r i u s r e t r a c t a s s e a t q u e a l i q u a n t u m i m m u t a s s e , q u o d e t i a m c o n s e n t a n e u m e s t o p i n i o n i , q u æ f e r t u r , in hac i p s a fa b u la p r æ î e g e n d a v a te m n o s t r u m o c c u p a t u m natura; d e b i t u m r e d d i d i s s e . C f r . i i r u p p e ' s A r i a d n e p. 2 6 i s eq u. I n t e r o m n ia v e ro h u j u s rei d o c u m e n t a n ih il g r a v iu s n e c liwjoris m o m e n t i , q u a m q u o d c l a r i s s i m u s f l e r m a n n u s ex A t h e h æ o L i b . X . d e p r o m p s i t , ( O p u s o . T . I . p. 1 5 7 ) , q u u m C o i l i æ c u j u s d a i n g r a m m a t ic a ' , q u æ v o c a t u r , f a b u la; m e n t i o n e m f a c i t . A h eo i g i t u r p o e t a s e li s a m in fine t r i m e t r i s y l l a b a m d i d i c i s s e c o n f i r m a t , a d d i t q u e (I c. p. 1 ^ 5 ) : ” K a m i g i t u r e l i s i o n e m , A l h c n æ o a u c t o i e , a b j u d i c a r e d e b e m u s ab o m n i b u s t r a g i c o r u m f a b u l i s , q u æ a n t e S o p h o c l i s O e d i p u m e d it æ s u n t . ” A t q u i in A n t i g o n a un um e s t h u j u s e l i s i o n i s e x e m p l u m , ( v . 1 0 1 2 ) : tu c o i (fQ o yfa a ç tu k ty io • ro p a v S a v t i v ù* rjâbGTov -q u o d ta m en s u m m u s i l l e vir non v i d i t . Q u i d d e n i q u e p r o b a b i l i u s e a o p i n i o n e , S o p h o c l e m non han c s o l u m l i b e r t a t e m , s e d ot ia m a l i q u a m i m m u t a t i o n e m in c e l e r i s re b us t r a c t a n d i s , s e c u n d u m O e d i p i pr ior is e x e m p l a r , p o s t e r i o r e qu a da m r e t r a c t a t io n e a d h i b u i s s e ?
tantum ratione hoc loco paullo plura addere libet. Oiunl igitur ille apud Æ sohylum nunc ipsius actionis princeps aut
particeps e s t 54) , n unc super eam ejuasi e l e v a t u s , no i pse
,aliquid nurit, sed s u a d e t , dissu adet, hortatur deorum qoe 111-
plorat a u x i l i u m 65) ; apud Sop hoclem quidem nihil a d ipsam
rerum ex it um ciïic iens, in eo tamen deprehensus q u id ; m -
modo d e tin etu r, neque omnin o libere et quasi e x animo
ipsius p o ë t æ , ut nonnulli p u tan t, loqui potest. S i c repre
hendit semper’ Antigonae factum et Creontem la u d a t , d o ie c
a Tiresia d o c e t u r , (pianto in errore complicatus sit ille,
quum suæ superbiae o b tem p eret, non vero sempiternis deo
rum legibus. Sic etiam Creonli ad sentitur, nem in em ausu
rum contra ejus jussa facere, nisi si quis pretio ad lu itu s
fuisset. Quod si hoc modo aliquantum abit dignitatis a
choro S o p h o c le o , quum is non amplius univ ersum rerum
ordinem ne xum que animo com prehendere potest; illud i-
psum spectanti vel legenti a c c e d it , ut is acriore mentis
acie c u n c t a , ut s in t, perspicere valeat. A tq ue hoc ipsum
e x tem porum ratione, quibus scripsit Sophocles, facile profectum
esse videtur. Nam quum omnium rerum ea fere prneipia
sin t, ut a grandio re cu nctarum com p lexion e ad ungula
quæ que efformanda procedant; ita Ath enie nsiu m quoque
resp ublica, primum quasi unica et universa omnium mens et spiritus, decursu temporis atq ue inclarescente singilorum sui juris conscientia, in singulas quasi m en tes et voluntates
dilapsa est. N eq ue igitur om nino a vero vid etur mihi
aberrare D ro y sc n iu s56), quum chorum Æ sch y leu m compa
rat cum populo A thenie nsi, qualis uno fere anim o atque
lina voluntate fuit temporibus belli P e r s ic i, chorum vero
Sophocle um cum Pericleæ ætalis hominibus, qui in constanti
illa totius vitae aequabilitate m agnos viros a g e n t e s e t pere
untes intuebantur, sine ulla gra vio re perturbatione, nis quod
transeunti cu ra et favore, nunc h u n c, nunc illum
pro-54) I» S u p p l i c i b u s ct E u m c n id ib u s .
55) Tn s if ja m e m n n n c , C h o c p h o r i s , S e p t . a d T h e b . 56) 1. c. T . I I . p . 1 0 6 .
