D I S Q U I S I T I O
I R C A A N N U M , Q U O , E X P U G N A T O C A S T E L L O B O R G A N Ä S, S E C E S S IO I L L A D A L L C A R L O R U M
D U C E E N G E L B E R T O IN A R M A C I V I L I A E R U P E R I T .
Q U A M
V E N I A A M PL . F A C U L T . P H IL . U P S A L IÉ N S . P R Æ S I D E
31 a G.
E R I C O G U S T . G E U E R
R E G I A E A C A D E M I A E H . T . R E C T O R E , 1 I I S T O R I A R . P R O E . R E G . E T ORD.
R E G . O R D . D E S T E L L A P O L A R I E Q U I T E , A C A D Em i. E S V E C A N Æ O C T O D E C I M V I R O .
P . P .
AUCTOR
PETRUS ERICUS LUDOV. THY-SELIUS
Sudermanuo-iN ericius.
I N A U D I T O R I O G U S T A V . D I E V I I I DEC. M D C U f c X N X . I I. P . M . S .
U P S A L I Æ
E x c u d e b a n t P a l m b l a d & C.
7
H Ô G A D L A F R U
MARG. LOV. B E R G S T E N
född N O R T UN
\
D e n h u l d a s t e M o d e r m o d e r
tacksam t och vördnadsfullt lillegnadt
af
Pb h r Eç. Lv o v. Tu y s e l i u j v
K O N U N G E N S T R O M A N ,
B I S K O P E N Ü F V E R S T R E N G N A S S T I F T i*
L E D A M O T E N A F K O N G L . N O R D S T J E R N E O R D E N ,
H Ö G V Ö R D I G S T E D O C T O R ,
— PE IIR T H Y SE L IU S
S A M T
B I S K O P I N N A N , H ü G A D L A
»u CHR* MARG- THYSELIUS
född B E R G S T E N
D e h u l d a s t e Förål drar
helgad t
af
Sonlig v ö r d n a d , kärlek och tacksamhet#
D I S Q U I S I T I O
C IR C A A N N U M , Q U O , E X P U G N A T O CASTELLO
B O R G A N Â S , S E C E S S I O I L L A D A L E C A R L O R U M D U C E E N G E L R E R T O I N A R M A C I V I L I A
E R U P E R I T .
Q u a m U nio illa Calmariensis rempublicam condic d erat, cum m ole, tum situ inter tnaximas ac poten- lissimas Europae gentes lacile num erandam , illa sane*
si concordiae et fidei vinculis donsöciata regiis clari cujusdam herois auspiciis paruisset, primas aliquando in orbe Europaeo partes luisset actura.
M argareta vero* cujus sat quidem am plum atque excelsum erat ingenium , ut ex tribus populis re m - publicam conderet* ita ut, dum suis singuli legibus u t e r e n t u r , cuncti idem vellent nollentque atque eUm- dem commUnis felicitatis finem adsequi n itere n tu r, ipsa sane praecipuo in Daniam studio, ceteris procul dubio regnis antehabitam , in quae multa saevitiae suôe documenta ex sta n t, caussam discordiarum praebuit at
que tu m u ltu s , qui non ita m ullo post excitandus m o
lem hanc regni tergemini concussurus erat.
Ceterum inter Reges sic dictos Unionis ne unus quidem animo ac factis vere magnus exstitit, qui quanti foedus hocce regna inter septentrionalia ictum futurum esset m om enti cerneret dilucide ac generosa mente sentiret, quique sic p rim u m , cujus Margareta re a, errorem em en d and o, firmum jaceret fundamen
tu m , quoçl per sæcula omnium motuum vim susti
neret i). Fuit igitur in fatis, u tU n io illa Calmarien- sis solveretur — imo recens adhuc admodum inter
r u p ta est prudenti consilio strenuaque m anu herois, cujus, donec suam Historia facem rebus humanis prae
feret et Svecanum in honore erit no m en , summæ semper manebunt laudes: Er/gelbertum inquam E n - gelberti. Hujus nullis obfuscata maculis fulget sem- perque fulgebit in fastis Sveciæ imago, simplici pa
rite r et. glorioso insignita titulo: Er* Parentem Pati ice et L ibertatis Svecanœ vin d ice m ; neque injuria; Stu- riisnam que et im m o rta li Vaseæ Familiæ auctori G u
stavo i:mo viam liberandae Patriae praemunivit, quippe cum ipsius ductu vim et virtutem pristinam ruricola?
recuperaverint, sine quibus Sturiorum et Gustavi i:mi curæ atque labores infeliciter cessissent.
Itaque tirocinium Academicum posituro, et in Historia praesertim P atria nobilem, in qua tenellas vires periclitarer, m ateriam circumspicienti, vix ulla, rebus Eugelberli gestis, visa mihi est illustrior; dili
gentius vero inquirenti, numquid in hac re ru m Sve- cicarum particula obscuritatis vel dubitationis depre
henderetur, quod adcuraliori monumentorum examine
j) Cfr. Svenska Folk. Hist, under Konuugarne af Vasa-Xtten.
l Del. p. 7.
illustrari posse videretur, una parum cerla mihi visa est temporis dinumerandi ralio; omnes etenim ac sin
gulae res g est;« Engelbert i certæ sunt ac indubitatae, nullaque fidei Historica' varietate laborant ; neque vero est, quod multis refellamus iniquam Cei. Riihs sen
tentiam, qui Engelbertum fingit novis rebus studen
tem irreque cupidum hunc excitasse motura 2), quip
pe cum luculentissime constet, arm a non ante sumsisse, quam, sacro justitiæ praesidio iterum iterum que f r u stra im plorato, omnein aliam salutis spem vanam comperisset.
U n a igitur, quemadmodum indicavimus, res est motum Engelberli spectans, circa quam Auctorum sententiae discrepent, annus n e m p e, quo castello, cui nomen B u r g a n å s , solo çequato, a d a n n a itu m at que tum ultus ille Dalecarlorum duce Engelberto erupisse censendus s i t , quam dissensionem praesenti opella di
rimendam nobis proposuimus m itiori T u æ B. L. in
nocuum hocce conamen censurae modeste subjicientes.
A n n u m circa secessionis Dalecarlicæ in arm a ci
vilia eru m p e n tis, Annalium Sveciæ Scriptores in duas, ut n u p er dix im u s, sententias abiere. Eoccenius 5 ) , Dahliri 4 ) , L agerbring 5), T uneld 6) , , Granberg 7)
2 ) Riilis S v . R ik. H ist. 1 1 D el. p. 2 1 . 3) Joli. L oceiiii Ilist. Svecana p . 12 5.
4) S t . Rik. Ilist. i 1 D e l. p. G4y . 5) S . R. H ist. IV D e l. p. 7 8 .
û ) Riksll<if\ iism an. E n gellir. E ngelbreelitssons H istoria. 1 D e l.
j i . 1 0 5. ,
7 ) K alm are U nion en s Ilist. i D el. p . 1 i i
et Strinrihobn S) annum habent MCDXXXIII ; Pujffen- ilo r ff 9) vero et E ke lu n d 1 0) castrum Borga nås dio X X I V Junii A nni M C D X X X I V expugnatum fuisse scriptum reliquere.
Utraque sententia auctoritate cujusdam ex anti
quissimorum Historiae Patriae Scriptorum numero se- se tuetur 5 illa etenim Chronicon R h ytn iicu m Majus, haec vero E ricum Olai inprimis sequitur. Quorum no n est, quod alterutri suam denegemus auctoritatem, neque alterum quod alteri praeferamus, cum uterque rebus a se memoratis tempore fuerit aequalis, si qui
dem illa Chronici Rhytmici Majoris particula, de qua Jieic agitur, anno M C D L II, Ericus vero Olai anno p. N. C. M C D L X IV haut est recentior. Ratio igi
t u r cum desit, cur alterius prorsus spernendo aucto
rita te m , alterum sequam ur, rem aliter sane compo-.
nere non poterimus, quam examine instituto, anne hæc annos dinumerandi diversitas ab errore quodam pendeat alteri jure meritoque parti objiciendo, quam utique culpam itx Chronico Rhytmico Majori latere
dum existimamus, a rei ipsius expositione, qualis ibidem inveniatur, p rim u m videtur nobis esse ordien
dum.
8 ) Svenska Folk, historia und. Kounngarne af VasaXtteu. 1 Del.
p.
46
.9 ) Inledning till Sv. Ilist. p. 16 4.
1 0 ) Lärobok i Sv. Hist, i D el. p. 1 0 0. E r. Benzelius, B otin
atque Rühspenitus omittunt annum, quo tanta hæc rerum con
versio est facta.
Dalecarlia Iiac tempestate tenebatur a Joanne quov dam E rici (Jösse E rikson), in superba cojus feritate reprehendenda omnes rerum nostrarum Scriptores con
sentiunt. Animosæ is atcjue forti imperitabat Natio
ni, quæ tamen crudelitatem illius diu est perpessa;
penitus enim insita fides et reverentia in Reges a se
ditione deterruit atque sævam juris violati vindictam diu repressit.
T an d e m vero magnanimi illi Dalecarli m ulta, quibus o b ru e b a n tu r, 1 sive avaritiae sive crudelitatis prodigia ultra ferre nequiverunt, sed miseriam suam coram Rege conquesti orant, u t præfeclura Joannes Erici re m overetur — quæ cum acerbis et minacibus verbis querelae sæpius et preces rejicerentur et qnae salutifera credebantur consilia acerbiorem tantum p r o vocarent T y ra n n i iracundiam, jugum tandem excu
tiendum esse decreverunt.
Sed viribus per se validis du x deerat, qui m u l- liludinem armatam cogeret, coactam regeret impe
rio, donec ducem circumspicientibus opportune sese obtulit Engelberlus.
P rius v e ro , quam vim vi repelleret, populares ille suos coh o rta b atu r, ut fidem Regis atque justitiam iterum im p lo ra re n t, et mandatis hisce supplicibus ad Regem perlatis, cuslodiæ sese et publicis ultro vincu
lis offert, in quibus, usque dum res esset ex plora ta, adservaretur,; si calumniarum compertus lo ret ne u l
timum supplicium deprecatus,
Hæc v i r i , caussæ suæ fidentis, audacia anim um Erici Regis percussit, quare litteris ad Senatum mis
sis Dalecarliam peterent rem que probe exploratam *i-
bi renuntiarent, imperavit. Jussa exsequuntur et querelas Êngelberti veras justasque se comperisse R e gi Senatores rescribunt; Rege vero has litteras et rem adeo ornnein négligente coeunt Dalecarli exacerbati, angustiarum nec m odum nec finem sperantes ullutn et Engelberto Duce electo infestis, auctumnali tem
p o re , signis petunt Ä ro sia m , quam Joannes Elici in sua potestate tenebat.
j
Cujus cum tumultus fama regnum subito totum pervolaret, Arosiam sese conferunt Senatores nonnul
l i , qui mollibus consultis et pollicitationibus animos ita multitudinis concitalæ placarunt, ut quiescerent in praesens, jure tam en jurando pernegantes, ultra sese impotenti Domino (Joanni Erici) fore obnoxios. Quum vero hic pari superbia tributa exigenda c u r a re t, ad arm a iterum Dalecarli co n c u rru n t, circa medium Q ua
dragesimae (d. X X I X M artii) arcem Arosiæ obsiden
tes, quæ quidem impetum illorum non sustinuisset, nisi Senatorum iterum illuc unus et alter festinassent ite r , impedituri quo minus vis ista longius progrede^
retur. H i sua illico auctoritate Joannem Erici prae
fectura pellunt, quam traditam sibi Johannes Comes de Eberstein Melchiori Giordson Legato suo Arosire praefecto committit. Hoc facto justis, ut videbatur, conditionibus domum redeunt Dalecarli,
Mox v ero , cum fama percrebuisset, Joannem quidem Erici m unere dejectum , ast vero crudeliorem m ulto provinciae praesidem in locum illius successu*
r u m , credulis hæc auribus excipiebatur, quare armi tertium rapiunt Dalecarli, constitui vim ac deliberatum habentes, omnes alienigenas in populurri acerbe do
minantes arcibus munitis et praefecturis exuere. Quod
signis tum infestis p r rmum petebatur castrum Borga-
n ä s , in insula Albis Dalici prope diversorium G rå dö situm atque a Johanne Vale, legato Joannis Evici, qualitercunque defensum, id certe expugnatum est, atque, si fides Chronico R hylm ico Majori est haben
da, die XXIV Iunii anni M C D X X X I I I incendio est deletum 1 1).
A t vero hæc anni expositio dubiis haud m inim i momenti obnoxia est, quippe quae certis etiam qui
busdam repugnet ipsius Chronici testimoniis, in qui
bus adcuratius pensitandis nostram prius oportet ojjc- ram collocari, quam scriptorum a Chron. Rhytm.
Majori discrepantium concordia in te r se suffragia su
mus e n um eraturi.
A tq u e hic m irum sane et v ix quidem credendum cuiquam videatur, A uctorem Chronici, cujus ea fue
rit diligentia, u t res tumultus Engelbertiani praeci
puas, sive pugnando sive paciscendo gestas, ad tem
porum per ferias sollemnes seriem singulas ordinave
rit, ita in re haud levissima supinum dormitasse, ut cum a n n u m M C D X X X I I I , quo Borganäs expugna
tum , annum M C D X X X V , quo induciæ Halmstadien- ses feria S. Crucis (d: 3 Maij) initæ 1 2) et annum de
nique M C D X X X V 1 , quo Comitia Arbogiæ die F a biani (d. X X Jan.) celebrata i3 ), memoraverit, inte
grum , qui a prim o proxim us, annum tacitus p ræ -
j j) Chr. Rhytm. Maj. inter Script. ' Rer. Svecic. M. Ae. Tom . I.
.Sect. i l . pp. 6 6 , 6 7 , 1 2 ) I. c. p. 7 5. 13) 1. c. p. 7 7 .
terierit, quasi vel tum nihil omnino commemoran
dum habuerit silentio melius, vel ad certam anna
lium fidem minus attinuerit re ru m biennio gestarum
«uo quamlibet anno adsignari.
Neque vero fidem propius est, E ricum Regem a media usque aestate anni M C D X X X I I I ad exitura fere subsequentis anni otiosum in Dani,a sedisse expu
gnatarum tot arcium spectatorem , quod tamen exi
stimandum erit, si illo non hoc anno castrum Bor
ganäs deletum dixeris. Itaque in Chronico illo R h y t- micQ leviusculum aliquod textui sese vitium insinu
asse, mihi quidem vero longe similius esse videtur.
Q uæ tamen ne cui audacior justo conjectura videa
t u r , narrationem ecce Chronici ab expugnato castella Borganäs ad Regis usque E ri ci adventum presso Iere pede sequamur, u t vel nem ini dubium sit, res E n - gelberti, quae his tem porum terminis circumscribun
t u r , paucorum geri potuisse mensium spatio, vel ipsa Chronici Rhytmici auctoritate elucescat, p roditarum memorise rerum ita demum rationem sibi et ordi
nem constare, si uno eodemque anno M C D X X X I V et castrum illud B organäs expugnatum fuerit et R ex Holm iam advenerit turbas inde coeptas pacaturus*
Post expugnationem arcis Borganäs Copingiam sese mox confert Engelberlus dirutaraque sine m ora arcem d e l e t incendio i4). Vestmannos huc couvoca- tos socios sibi liberandae Patriae adjungit, ~
$4) ’’Han Vann diet Huus î samma stund, Ok brandit strax nider i grund.’’
Chr. Rhytiu. Majus I, c. p. 6 7 .
Iliuc Arosiam festinavit, qu o , dum Copingice ipse m o ra b a tu r, litteris minacibus nobiles conciverat, libertatis sibimet vindici et adsertori ad fut u ro s ; ob
vium hic quoque habuit M elch io re m , qui postridie jam castrum sibi commissum Engelberto tra d it, spe- ctatæ Nicolai Gustavi fidei mox commendandum.
B is peractis Upsaliam sine m ora petit 15 ), quam iu urbem omnes Uplandiarum incolas convenire ad
ventum suum exspectaturos jusserat. Hos numerosi instar exercitus congregatos, caussis prim um expedi
tionis suæ expositis, obsecratur, u t socios se liberan
da? Patrias profiteantur, quæ etiam obsecratio bene
volis auribus est excepta; tertia dein tributorum parte Agricolis remissa, quorum res familiares im m ensis, quæ peregrini provinciarum praesides exigebant, v e ctigalibus penitus erant exhausta?, omnes denique ac singulos ad servitutem patriae depellendam jubet a d - cingi, — si quis recusaverit, vitae et fortunarum Ot m nium discrimen minitatus.
E ric u m deinceps Puke, qui Korssholm tum tene
bat, de rebus a se gestis certiorem facit, atque huic strenuo sane et cordato v iro , ad libertatem patriæ recuperandam socio sibimet adjuncto, N orrlandiam omnem p rocurandam com m ittit, qui etiam ea virtute atque fortuna provinciam sibi demandatam adm inistra
vit, ut omnes inde neque minus ex Aalandia ty ra n nidis brevi expelleret Satellites.
l5) ” T h e haffde ther ey langer dvala Täduu loro the ok. til Upsala.”
d i r . Rhytm. &I#j> 1. c. p. 6 8 .
I O
Rebus hisce, quæ ductu Erici Puke gestae, fusius aliquanto expositis, R ecarlorum in expugnanda arce Gripsholmiensi expeditionem atque turpem inde prae
fecti fugam breviter admodum perstringil Chr. R h y t- inicum atque hinc continuo:
”Engiibricht drog med sin H ä ä r
In for Stockliolm ok lagde sik th er 1 6).”
Sequuntur jam induciae illae Holmienses, Engelber- tum inter et Jabannem Kröpelin ad diem usque Mar
tini (d, x i N ovèm br ) p a c tæ , p er quas magna, uti v id e tu r, curarum mole liberatus regia, quæ ubique e r a n t, præsidia, prim um O erebroæ, Nycopiæ dein
ceps, tum arcis Ringstadaholm oppugnare E ngelber- lus adgreditur. M o x ad Senatorum Regni Sveciae, e D ania redeuntium, quod W adsteni habendum erat concilium, partibus suis baut ita favens, equo citato adeurrit ac invitos licet et tergiversantes, ultimam cogit vim minitando, litteris datis fidem Regi obse- quiumque renuntiare. Hinc mira celeritate re d u x a r
cium Ringstadaholm et Stäkeborg deditione potitu r:
Ostrogothos vero Sudercopiam convocatos partibus suis faventes fidosquë riactus, tripartito inde ex e rc itu , castrum Släkeholm obsidione cingit, arces R o m b la - b o rg , Trullaborg et Pigxborg expugnatas incendio de
l e t , Oerebroam conditionibus recipit in fidem castrum- que Axevalla Erico Puke atque Vestrogothis illuc con
vocatis tradit oppugnandum. Alias m ox regni p ro vincias sibi obeundas eligens, W e rm e la n d o s ad stre
nuam fidamque pro libertate militiam nuntiis missis c ohorta tur, qui etiam Duce P etro Ulphonis castella E edzbolm , Agnaholm et Dalaborg brevi expugnata
1 6 ) I. c. p. 6 g .
tempore delent, incendio atque sic oævis undique o p pressoribus ejectis læti et gratulabundi domum rediere.
Q u æ dum g eru n tu r, arces Oppenesteen et Ô re- steen deditione occupat Engelbertus alque Svecia sic tantum non omni liberata, brevem suscipit in H a l- landiam expeditionem, in qua Novo W a r b u r g o ty ) et Habnstadio in deditionem acceptis, arceque F a l c - kenborg ab ipso præfeclo incensa, id tandem ellecit, ut induciis Lagabolmiensibus Svecos inter et Sca
nia; incolas compositis, conterminas Danis provincias ab hostili tutas impetu præstaret 1 8).
Præclaris Engelberti facinoribus hunc in m odum expositis, ingéniés dein navium et copiarum p e r D a - niam adparatus et susceptum in Sveciam E rici Regis iter n a rra n tu r jg ) , ad cujus exspectatum Holrniæ ad
ventum , neque u ltra , narrationis filum ductu C h ro nici illius Rhylmici persequendum existimavimus.
Jam vero ad ea, quaesumus, animum nobis le
ctores adtendant, utrum vero sit similius, quinque ad m odum menses, an vero integrum insuper annum ab ipsis arm o ru m Engelberli initiis ad regii adventus diem intercessisse. Qua in re id primum animadver
tendum est, nullam ne verbo quidem indigitari re ru m
1 7 ) Engelberlum inter et Axelium Petri (Pederson), castelli Vård
borg præfectum , pax bis composita est conditionibus, ut p ræ - fectura Warburgeusis Eugelberto cederet, dimidia vero pais vectigalium , quæ hui« imposita erant præ fecluræ , A xelio Petri esset pensitanda.
18) Chr. Rhjrtm. Majus 1. c. pp, 6 7 — 7 2 . 19) I. c. p. 7 5.
gerendarum remoram alque adeo ipsam narrationis seriem cito tam pede decurrere, ut vel hinc colligere liceat, res ipsas pari fuisse celeritate peractas.
Quod vero si quis fieri potuisse addubitaverit, ut arcium plus viginti expugnationes et tot celebrata Copingiæ, Aroéiæ, Upsaliæ, W a d s te n i, Sudercopiæ, alibi, concilia mensium perpaucorum spatio perage
r e n t u r , næ is, sive flagrantem ubique tyrannidis in
vidiam , fulmineam Engelberti vim et divisas multi
fariam copias, impares obsidioni tolerandae arcium adparatus et lignea p leru m q u e , igni quæ subjecto fa
cile domarentur, moenia, sive b re v e, ex nostra baut consvetudine æstimandum, comitiorum et conciliorum tum temporis spatium paullo adcuratius perpenderit, illum omnem dubitationis scrupulum animo suo facile quidem eximi patiatur. Ad quae cum accesserit, A r o - sia Upsaliam iter festinasse Engelbert u m , Upsalia vero Holmiam, ubi, habito cum Jab. Kröpelin col
loquio, inducias ad diem usque S. M artini servandas pepigit, quis quaeso existimet fervidioris ingenii vi
r u m , qualis certe fuit Engelbertus, inducias annuis longiores hosti induisisse, vel si res tamen ita tule
r i t , Auctorem C hronici, annum prorsus reticendo, diem tantum modo fuisse adp o situ ru m ? Jam si, quod quidem admodum est probabile, inducias istas ineun
di hoc Jahanni K rö p e lin consilium constiterit, u t rem omnem per fidos sibi nuntios edoctus ad pacandum tum ultum R ex ipse Holmiam m ature posset conten
dere, e n , remeantes e Dania non ita multo post i- psum illud Chronicon m em orat regni Sveciæ Senato
res alque in his Episcoporum trigam , quibus conci
lium in urbe W a d ste n en si habituris, omissa tantisper arce llingsladaholm, infensus supervenit jingjdbeclus,
En Regem denique ipsum ante statum S. Martini diem et exitum induciarum Holmiæ cum exercitu prae
sentem , quod disertis quidem verbis Chronicon illud testatur 2 0).
H uic vero Erici Regis ad principem Svecîæ u r bem adventui alium quam M C D X X X t V p. NT. C. an
num adsignare baud fas est, si qu id em , quatriduo postquam induciarum praeterierat tempus, Regem i n ter et qui cum Engelberlo libertatem propugnabant Svecos ita convenit, u t ad diem Nativitatis Mariae (d.
Vili Sept.) armis ab stinere tur, quo die quaterni e sin
gulis, quæ unio illa Calmariensis consociaverat r e gnis, litem hanc omnem Senatores dijudicarent 2 1);
selectis autem hisce judicibus quominus res tanti mo
menti p erm itteretur, Halmstadiense obstitit concilium, quod quo anno quoque die induciis brevibus quidem
2 0 ) ” Konungen foor til Stockholm njed sin TIiiiir, Engilbricht kom ok sidan therj
T het Konungen engin skada g io rd e, K om til som i förra hörde,
A t Engilbricht tog m ed Ilanis en L a g , In til Sanete Martens D ag,
A t all Stockholm skulle ey ske sk a d e, T y stod thet sva med nade.”
1. c. p. 7 5 .
2 1 ) Chr. Rhytm, Majus 1. c. p. 7 4. Ipsum Diploma in allega
tis Hadorph. pag. 8 6 hanc transactionem factam fuisse docet Anno D om ini M C D X X X quarto, secunda feria proxima post festum Beati Martini Episcopi et confessoris, fi. e. die i5 No
vembris),
istis afque infidis bellum hocce composuerit, Chroni
co n etiam bis utique verbis testatur:
Th en Daktingan var sva fö rram at, O m Helge Korss dag ok anam m at, Epter Gudz Byrd Ejortoubundrjade Aar T re ttijo , uj^pa tbet F em ple thet var 2 2).”
A rg um e ntorum , quæ fusius jam allata, brevem forte desideraveris conclusionem.
Age igitur:
Si concilium illud Hnlmsfadiense anno MCD- X X X V est celebratum, quo simul a n n o , at serius aliquanto componendis Senatorum XII arbitrio Regem inter et Svecos inimicitiis dies erat induciis alteris Holrniensibus praestitutus :
Si qui brumali anni superioris tempore Daniatn repetiit 25) Ericus R e x ciica Kal. Novembres tum H olmiam accessit:
Si porro de induciis Holrniensibus, quarum Re
ge adventante non dum dies exierat, Engelbertum in
ter et Jahannem Kröpelin non ita multo post tumul
tus hujusce initia convenit, tum certe in aprico est, occepisse hunc eundem tumultum expugnato castello Borganäs anno M C D X X X I V , neque vero superiori, ut habet Chron. i illud R h y tm M ajus, eventum esse
hunc adsignandum.
Cujus ut sententia? eo apertius veritas elucescat, en concordia inter se Historicorum magni nomiuis
2 2 ) 1. c. p. 7 5 .
2 3) Chr. Rhytin. Majus 1. c. p. 7 4 .
et, quibus fides jure habeatur, m onumentorum vene- randæ antiquitatis testimonia.
V ia r iu m F ra tru m M inorum StocLholmensium:
Ad mensem J u n iu m : ” VIII. Kal. (d. a4) Anno D o m i
ni M C D X X X 1 III 24) exierunt Vallenses cum suo Principe Engilberto 25).”
V ia r iu m W azstenense : ’'Eodem anno (i454) ce
pit congregacio ru sticorum , qui vocantur Dalakarla, impugnare praefectos R egis, & p rim o invaserunt prae
fectum Arosiensem Jo. Erichsson, 8Cc*”
''D u x eorum seu princeps fuit quidam nomine Aengelbriçht, qui trib u s annis regnavit, &c. 2 6).”
Chronologia V etu sta ab anno 1 2 9 8 a d arm. 1 4 7 0 :
” i434. E x ie r u n t Vallenses cum suo principe Eugii- berto qui sub Erico rege regnum occupatum ab offi
cialibus Datiae de manu D acorum recuperavit et S ve- cis redditis castris et terri to ris reassignavit. &c. 2 7).’’
Caroli A n d re œ Chronologia R eru m Srecicarw n :
" C I q C D X X X I V . Regnavit Engilbricl.it tribus a n nis 2 8).”
E r ic u s O lai: — ” Praefatum igitur Engelberlutn in principem elegerunt, et sic in rnaghä multitudine,
2 4) Dies ipse indicat, de Borganas expugnatione lieic agi.
2 5) S. R. S . M. Æ . T . I. Sect. 1. pag. 8 0 . 2 6 ) S. R. S. M. Æ . T . 1. Sect. 1. pag. i 5 i . 27) S. R. S. M‘ Æ . T . 1. Sect. 1. j>. 96.
2 8 ) S. R. S. M. Æ . T . 1. Sect. 1. p. 2 3 1.
i ß
in mod tim exercitus, usque ad Arosiam processerunt anno Dili. M C D X X X III. in a u t u m n o . --- Postquam vero omnia hoc modo pacata fuissent, et illi ad propria rediissent, præfatus Jösse Erikson, mis
sis satellitibus suis, reditus et obventiones consuetas exigi faciebat. Unde commoti Vallenses, circa medium Quadragesimæ egressi, castrum Arosiæ obsederunt, &c.
— Postquam autem compertum esset in veritate, quod R e x dissim u la re t,...egressi Vallenses . . . . in prim o congressu combusserunt castrum Borganes, in*
de festinantes ad Köpungh 2 9 ) . 0
A nnotata Chronologien A r vid i Troile: ”A n n o Do
mini MCDXXXIUI söndaghen næst aiplher Baptiste Iobannis tha böriade Aengilbryth ath ôrlôghæ i Swe- rike i modh Konung E rick Swerigis Danmarkis Nör- gis Konung oc H æ rtugb i Pommœrn.
"Item samme aarilh tha wan Aengilbrilh XXIIH sloth i Sweiike 5o).”
Thomas Kctnzotv in seinen N achrichten über K.
iErich: ”Desselben Jars ('i454) seint auch die Schwe
den von König Erichen abgefallen und haben einen von A d e l, Engelbert geheissen, zu irem Regenten aufgewerfen, der hat des Königs amtleule aus Schwe
den vertrieben und das ganze Königreich eingenom
m e n , u. s. w .” 3 i) .
29) S. R. S. M. Æ . T. 11. Sect. 1. p. 127.
5 o ) S. R. S. M. Æ . T. i . Sect. 1. p.
236
.3i Geschichte Schweden« von D . Fried. Rüh*. II T h. p> 62.
Halle 18o3.
Olaus P e tri: — ”Togo sâ Engelbrecht for en Ilöf- vitzman och drogo nid till W e s t e r å h s ...Anno Domini i455 om hösten, och tâ haije Konung Erich varit K onung vijd trettio och sju a r , och sielf eliter Drottning Margarethae död fem och tiugu år 0 2). Men tå the voro hemdragne och all var stillat, hade dösse Erichson sina tjenare uppe i Dalarne och lät ulkrät- via skatten, ther blef tå eLt buller och rumor på nytt, och vijd Midfasto tijd gingo the ned och bestallade W e ste råh s Slott, & c . T h erm ed gingo D alekar- larna hem i g e n , ... men tå the förmimmo att ther blef i n t e t a l , utan rychiet gick huru the skulle tå en värre tyran igen, therföre gingo the tå emlräckte- ligä ut och brände först upp Borganäs, SCc. 55).
P aurentius P etri fratrem presso fere sequitur pe
de, quare nomen illius citatum iieic tantummodo vo
lumus 34).
J la m sjo rtii C/ironologia R eru m Dani carum Se
cunda ab Anno Christi D C P X X X f J l ad annum M C C C C X L V I I I : "Anno Domini C f^ C D X K X lV . Rebellio Sveonutn recrudescit, authoribus Dalecaro- lis & duce Engelberto , Engelberti filio, contra Danos et ER.ICUM Ilegein : capiunt rebelles arces et muni
tiones. 8Cc. 55).
3 2) Laureatius Petri ceterique Scriptores Rerum Svecicarum hunc omittunt calculum, quem Olaas Petri alucinatur; Margareta enim Regina d. a 8 Octobr. Anni i4i2 est mortua.
5 3 ) S . R. S . M . Æ . T . i . Sect. i l . p. 2 8 4 . 3 4) S . R. S . M . Æ . T . i j . Sect. i t . p. 1 0 9 .
5 5) Laugebek. Scriptores Rerum Danicanim Medii Æ>i Tom. r.
t - 52S■
P e tii O l a i , Minorités R oskildensis, Annales R e rum D anicarum a Cim brorum exitu ad A n n u m Chr.
j 541 ; ”i454. quidam E n g e lb e rlu s de Svetia opposuit se R e g i , sed i456. occiditur 36).
A rriJd H v id tfe ld indicat, se in motu Engelberl i exponendo Olaum Petri penitus esse secutum, quod quoqup , comparatione instituta, facile patet 5j). —
Sed manum de tabula! —
36
) Scriptores Rer. Dan. M. Æ . T . i . p. I g4.5 7 ) Dei» Tredie Part Chronologiæ, C ontinuat/, oc Forfölge pfa vore Danske Historier, siden Saxo döde. Kiübenhaffn M.DC Hr. j
Cfr. pp . 50 9 , 5*0 - 5 2 z .
