CÖGITATIONES'HISTGRICO-CRITIC/E.
DE
CULTU
SUPERSTITIOSO
LINGU.E LATIN,Ε
MELCH. INCHOFERO
JESUITA,
QUAS,
CONSENSU AMPLISS. FACULT. PHILOS.
IN REGIA ÄGA DEMIA UPSALIENSI,
Sub MODERAMINTE -
VI Rf CELEBERRIMI,
Mag F Ε T R I
EKER MAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. et Ordin.
PUBLICA· CENSURJE MODEM Ε €0ΜΜΙΊΊ1Ί.
OLAVUS MAGNI EDSTRAND,
OST. ROGOTH
IN AUD. GUSTAVIANO D. XXV. M.AJI AN. MDCCLVI1.
II. A M. S.
UPSAUSE, Excud. L. M.HÖJER, Reg. Acad. Typogr,
IN
S:*: R.yE M:TIS
MAXIMA FIDEI VIRO,
ILLVSIRISSIMO EXCEL LEN11atijve
BAROM ac DOMINO,
SENATOR!,
Academkc Lunclenfis
CA Ν CELLA RIO,
Ordiη um Regiorum
EQUITI,
Et
GOMMEN DATORI Splendibissimo^
MACENATI GRATIOSISSIMO.
T
ms&inrtutibus,
fenatoria furpurafogafagoquc
corufcantibus,fulgentijfimis,
dignccelebrandts non mft melhfiua Llulhi fuada,
nel
w/ divma A4aroms facundta fufßcerent. Le*
vißima idcirco, quati* mezi efi Mufa, ta«-
fc Excellentißimmn nomen Luum colat vene-
ratione, 6f colmßet etiam, w·aliud animus,
devotionis plenißimus, fuäderetjuberetque. Si¬
nas tarnen, tViiecenas Summe, /äcro bor*
rore perfußtm, pavido greßuy ad celfatua pro·
limina, facrißcia venerabunda mentis ,
ob inmimera Gratia Ena documenta, qttibus
Parenttbus meis frm licuit, depoßturns. Eti¬
lem hunc ingemi fcetwn, placido faventique
vultu refiicias , huymlhme precor. O/tfo,
fummus verum AdoderatorΛ illam dtemfe-
m infcribi faßis, patria noßra totusque pur*
puratorum ordo , tantum prafidium
deßderabunt,dugebunt. fävas, Maecenas Sum¬
me, Eamilta clua lllußnßtma columen, Ittera*
rum patrocinium, cltentumque Tuorum tutela!
Üro, quoad vixeroy
Uluftriffimi Excellenti/Iimique
NOM1NIS TU!
\ cultcr devotiflimus
OLAVUS MAGNI EDSTRAND.
VIRO Aämoäum Rcvevcnäo VtadariJJimoy
D:no Mag.
MAGNO
EDSTRAND,
Ecclefia; HelleftadenYis PÄSTORI Vigilantifiimo,
PARENTl Indulgentissimo*
Amore, &' fullicita liberos bette educandi cur a, omne jeve parentum ahjolviofficium, reseft% de qua ncminis fi quidin eo βt humanty åubitqrefas ertt, Eftitaqiie, de
quo mihigratularerffi mOdovertamihi, ad ßgmßcandum,
quantum peftoreprem am Lztitix, flippeterent, Tebabuijfe
patrem, utrique herum adeointenium, neutrum ut oimje-
ris. Certiffima tenerimi Tui\ in me, adfehlus documenta,
largaquemanu collata, cum dignis profequi jaudibus nan
valeam, liceat tarnen gratt(Jima menteexofculari atque a- gnofeere. In venerationis itaque, animo meo altijßme in- declarattonemy tenuem hane chartam, primitiasßu-
diorum quälescunque Tibifqcratas efje volo. in votis ni· hilmihi erit prius> nihilantiquius, quam[upplicibusfum·
mumNumen adpellare precibus, velit Tfå*, iVO. firmam
lafgiri valetudinem, cif ingravefceiitis eetatis incommoda tollere, quo diu Joffes vivas incelumisque, inEccleßaecom·
rnodiim, tuorümque omnium ut fpem ξβ [olatium opti¬
mum, /ta fulcrum certifftmum. Futurus>ad urtiam usque>
JNDOLGENTISSIMI PATKIS
fiHut obfequentiffimus.
OLAVUS Μ. IDSTRAND.
7 Λ>. J.
§. ι.
axirrum literarurn ftudiis ineflepre-
tium ac decus, ufu atque aetate é- do^lym,inficias iturum före fpera-
mus neminem. Etenim, ab iilis
cum disceflerimus, cetera , quae- cunq, babeat orbis, fluxa& innu-
meris obnoxia funt murationibus,
unde ctiam poflefiorurn animos ,
imrnoderato eprum amore flagrantes, inopinata fua ja- cflura, perturbare, & mcerore, haud raro, conflcere fo-
fent. Liter£ enim, ipio Cicerone verba nobis praeeun- te , adolefcentiam alunt , /eneclutem obleciant , Ler,lin¬
das res ornant, adverßs [olatium ac perfugium prte- bent , deleclant domi , nen impediunt forts, pernocfant nobiscum, peregrinantur , ruliicantur a). Omni itaque ignajnä & voluptatum cupidine profcripta, homini, ni¬
hil utilius, nihil dulcius erit, quam ftudiis totum dica-
re animum, nam , qui hane ambrofiam femel fubadio-
ris judicii palato deguftaverit, ea faturari nequit. Sum-
x Λ nia
«Ä3> ) * C sa®
maautem 4 licet fciemtiae artesque ingenuae, fe commen- dent prsftanfia, nobis tamen haud diffitendumeft , illis
magnos gravesque innexos eile morbos, quos ut eruditi,.
evitent ac fuperent, optandufn faltem eit, cum fperare
vix liceat b). Scilicet funt plurimi, qui terminos, qui-
feus continetur gtoriae iiudium, quo praeclara ingenia >
ad eximia qutevis excitantur , longe excedunt, famam
adeo fitientes, ut ceiebritatem nominis pro unico Iabo-
rum fcopo habeant. Ex immodica hac laudis cupidi-
tate emanarunt graviilima faepe mala, quorurn haud
minimum effe judicamus , fuperititiofum illum , quohaud pauci ardent» unius cujusdam difciplinae cultum, eiquic- quid honoris ac dignicatis, fagaeiffimum ingenium unquarn
efhngere vaie3t , folliclte tribuentes. Hos ipfoi r pro
more fuo, eleganter defcribit Morhofius, quod, in exi»
gua & mimitiffima [dentisparte, fe amplifflme habitart,
Vf vel orbem pojjiderecredant c). Vitaautem, quam tra*
ducuntinquietam, eos gloriolas fervos,immo venaliarumo-
rum mancipia effe, fat declarat, Audiamusregulam,cuihi
male fani adeo obtemperant, ut, vel latum ungvem^inde
recedere ipfis religion! fit: En, qu£ inteHe&u facillima funt, dcfpkiantur, prodiqiof<e narratior, es afferantur, o-
portet. Binc, ut cum Seneca loquar> folertifftmas nu- gas, qu& vix fomnianti in mentem venerintcommini- fcuntur, fif dijpntatiuneulis inanibus fubtilitatem vanifji-
mam aqitant, fic citncfa, qnoe rationi ipiisque fenfibits.
ionveniantymagna impudentia oppugnantd). Scilicet, quo do&iores haberi voluerint, eo lubentius iis confedandis deleélantur,quseftupenda & a publicorerumordine viden«
tur allena. Et quamvis, aliorum eura & labore, multa lau¬
de digniffima inventafint,his tamen glorias ceftro percltis, fublimemque fuam ja&itantibus notitiam, onmis trita dis-
plicet via, cum fe vel adeo multis,atque Argum, oculis
iaiiru&os, reliquos vero talpa. cceciores,eife autumenr*
a) Cic,
<S*3> ) 3 (
a) Gc. pro Arckia C y. b)C/r Gratlani Afchpani
de Superfhtwne erudita f literaria libcllus. c) Morbofii
Gr. de intemperantia literarum. <l) Ep. ny*
§. II.
Quot &quanta» ex nimio hoc unius cujusdam fei«
entiac ftudio, in Rcpublica literaria, fuborta fint incom-
moda, ne, in aiienam invoiemus meiTem, enumerando fuperfedemus, ratiid noilrarum nunc eiTe partium, uti-,
Latiriam ab ejusmodi eultoribus haud immunem fuifTe,
commonilremus. Hujus Jingvce , folldiorem Cognitio¬
nen!, tantumabeft, ut nos contemnamus,eaque eruditos
facile carere poffe putemus , ut potius eam pernece(Ta~
riam & utiliffimam efTe ftatuamus. Romanum enim
fermonem, communem iiium linguarum & librorum
Interpretern, quo folo, fatis habemus prcefidii ad fapi-
entue atria referanda , nullam video caufiam,cur infuife
profcribamus. Diverfe autem indolis funt ingenia hu¬
mana# quoniam aIii linguam hane ideo addifcunt, ut tam
veterum , quam recentiorum fcripta i11telligere, fenfa
animi l.atine, ftne jufla Grammaticorum reprebenfione ,
ermntiare, vimque verborum, cogttätiombin congruentenu invenire valeant a)> alii, in hac cognitione non ad- quiefcunt : quantuin enim in illis eil, ineo elahorant,
ut farta maneat tedaque Latinitatis caftitas & puritas, barbarieique, omni cura ac vi, refiftatur. Hinc, orna-
tum ac nitorem fermoni fuo conciliaturi, veterum &
probatiiTimorum Audorum dicendi genus, tam in ipfa
didione,-quam in omni orationis ftrudura, imitari avent.
Huic autem ftudio, commendabili, & rermuitum utili- tatis fecum ailaturo, deditis fummopere cavendum eft,
ne, in verborum deledu nimis foiliciti, vana L. L. ca-
piantur admiratione , neve illud Horatianum infis exprobretur .*
Dum titant fiulti vitia, in contraria currmit b).
A 2 Super·
&*£> ) 4 (
Superftitiofos itaque L. L. cultores eos jure vocamus ,
qui, ad dutftum, ut Philofophi loquuntur, erronearum cfc
pinionum, tantum Ulis tribuunt, ut nihil honeiley gravi*
ter» ac piey nifi Latine, fcri.bi ac dici poiTe exiftimenf.
Hos interaitsus erninet Melchior-*In,ghof£rus·, cj Vfennie
in Germania oriuadus. Natus eft ille an. *584.., innti*
n.erumque focietatis Jefuitica» cooptatus an. 1607.
tandem vero, in Lutheranorum caftra tranfiens^Medio-
lani moritur an. 1648. d. z8· Septemb. Vanitatis &
fuperilitionis ejus, erudito utique viro indigna;, pluri-
ma probet indicia Ht(toria, quam de facra Latinitate confcripfit, qmeque » typis exaratayprimum Meßanay in
q:to, an. i6jf., poßea Monachit > in $:voy an. 1638*
nee non Frage in $:vo an. 1741. in hteemprodiit publi¬
cum. Superilitiofi culius L. L. dum eum accufamus &
reum convincereconamur,quippe ob Eloquentiam Latia-
lem antea eße dilaudatum meminimus e)> te,B.L. eni-
xe rogamus, velis innoxii conatus benignum agere een- iorem.
a)ljani Diß. de nimio Lat. fludio jf. /. Lib. T.
far. i. c) BaiIii Dici. biß. Ö3 crit. fub titulo Inchofer.
It. ffockersGelehrten Lexic. p. 1883♦ d) Anton. Mufe fingvlaria de Viris eritditis p. 62. e) Difp. Dn. Linde
0-G. de Meritis Jeiuitarum in Eloqu. Latin. iTpf. lypa»
§. III.
Hiftoriam facne Latinitatis, VI Iib-ris complexus eft fnchoferus, quotum qulsque, mirum in modum, fuper-
ilitionem Papifticam redolet. Mifiis autem iis, quas de antiquitate & praerogativa , tam L. L. quam ipfius Italise»
fovet, fententiis, proximum eft>quid de origine Romani
fermonis fentiat, ut expendamus. Noachum ipfum,
in Itaiiam , Javanern nepotem fuum invifendi gratia,
adve»
®S ( SÄ*'S )f
advenire,' ibique religionis nontantum, fed & L. L. pri¬
ma fundamenta jeciile, quin & fcholas inftituiiTe Cul fi-
cfem faciat, nefcio fåne? Efto: de Noacho verifimile
faerit, quod tarnen non eft , mim ideo de L. L. ? anne cfuis, ejus notitia, nondum ort«, polluerit ? Profefto
i(l« opiniones,fabulis nugisquepropiores,ejus funt abfur-
ditatis, nemout fanus iis adiiipulari queat. Quamvis au-
tem Iis, de ipfis L, L. natalibus, non fit diremta , nos
tarnen, haud dubiis addu&i rationibus, cum iis fentimus,
qui ex variarum linguarum , antiquiilimo Silo tempore,
diveriis Italice populis familiarium, permlftione eam eile
enatam credunt. Aperto enim ajylo , a Romulo, prima
urbis fundatore, Latini Tu(tique paßores, transmarini
Ρhry(ξes , qui fub Aenea , Ärendes, qui, duce Ε¬
νandra, in Jtaliam influxerunt, linguas mifeuerunt a).
His acceilit fcedis, Romanos hiter Sdbinos percus-
fum, quibui fanguine & fortuna conjun&is , fumm«
difcordi« mira fane fucceffit linguarum afque animorum
concordia b). H«c autem tingua, recens nata, Roma-
na, ab urbis nomine> Latina vero aregione diEta efl c)«
Originem ejus talem fuiffe adfirmantes, non refraga-
murcertefillorum argumentis, qui , eam multum Greese linguaedebereputent. Etenim teflaturQuintiiianus, Roma-
num fermonem> maximaex parte, e Gr<eco efje converjum,
unde etlam , tempore ortus fui, Greecas difcipula , non oemula, contenta fuit dici.
a) DijJ. de L. L. culriorum Europa linguarum ma-
trehab.1751. b) Thyfii comment. m SallafELibr. L Cap.
6, c) Walchii hiß. erit» L. L. Cap. /. jf. IV. V.
IV.
Errores nonnullos, eosque graviores, Incboferi, ut
detegarh, memet confero ad librum V* Mox in Cap.
l.'bmnem movetlapidem L. L. fingulariter , a Deo es-
A j fe
} rf(
feele$:am probaturus- Hunc in modurn , -montern fuara
deelarat, quod non folum urbs Roma divinitus Ht ele-
&a, quse ccelum ipfurn aliquando clarius faceret, & fpar-
fa congregaret imperia, fed etiam Latinum iermonem, qui ritus molliret, difcordes ferasque linguas, uno locu-
tionis& religionlscommerciocontraherer,ccelefticonfilio,
pr«paratum eflecontendit. Cuifententise roburadditurus, provöcat ad verba illa Noachi, Genef. IX,v.27.filiis fuis profperrima qusevis adprecantis : Dilatet Deus ßfapbet,
ζ/ habitet in tabemaculis Sem,ßtque Chanaan fervus e-
jus. Monet, omnium primo, Noachum in eo voti es-
fe damnatum, quod ox numeroia iifa Japheti progenie
omnis defcendat gentilitas, inprimis autem Latina natio,
quse linguam &imperiumin finesorbistorr« produxif,fili-
umque ejus Javanern , vel ncpotem Chettim, auéloresa- gnofclt. Nos quidem non dubitamus, Japhetum , eße
dilatatum, quodplerxque perEuropam gentes ab eo ortte
fintiuama) 9 an vero Latina natio, a Javano, vel Cbettim,
repetat originem, valde incertum ductmus» tacente SacraScriptura,& nihilea*de recommemorantibus hiilori- cis, Romanas res quiperitudiofe defcripfere. Aborigines enim, quantum novimus , primos Jtalise incolas, «Wc%-
3-cvas vocatos, Poétis, fruftra eorum origine cjusefita,
folemnis admodum fuit fingendi mos, ex ipfa ortos es- (e terra« Itaque frcuti eorum vera origo difFicilli-
ma eft inventu, ita ii falfis & dubiis inhterere malumus
opinionibus , idem cum Inchofero fentire poterimus.
Nam Romani populi, Tumma imperii & fermonis glo¬
ria celebratiilimi, au&ores fuerunt homincs, äijpart gette*
re, diβtmili lingua, alius alid more viventes b), Ta·
bernacultim Semeum, jam Romee fixum, Chrifti vica- rio, & P«tri fucceilori habitatum efle contenditj nam, excifo Judseorum cum templo tabernacuio , novum A-
poftolic« petrse templum furgere necefle fuit $ cui Ro¬
mani
&2> ) 7 (
mani Pontificés, facerdotio & capitis principaiu , pr&és- fent, quoiic, Rom®, unius populi Qirifiiani civitas coa- lefcerer. Nos genuinum hujus voti fenfum eiTe ftatuk
mus, quod Deus, ab initio, Jud®os, po/leros Semi, fi-
bi elegerit ecclefiam, cui non Jolumfiatuta & judicia fua annunticroit, c) J'ed in quibus etiam natus efl, fal*
vätor mundi, jfEfusChrifilts. His aurem beneficiis coa-
femtis, Deus, jurtiffima ira excandefcens, eos indignos habuit,quibus invitiffimis Evangeliumobtruderetur,ideo*
que, ad ffaphcti protem, tf omnes y qui in terra vitam agnnt, mortaks fe convtrtit, adeo quidem , ut nos Se-
mitis non folum fucce/Terlmus, fed nobis etiam id ,pr®
tills, ccelefti gratia datum iit, ut Chriflum fofpitatorem
mundi agnofcamus , & Evangelii luce fruamur lon-
ge clarifiima. Tabernaculum itaque Semeum, nihila-
Hud, metaphorice7 defigmt, quam ecclefiam Dei, cujus
teiltorinm, V. T. typus fuit & in qua, velut in domo fua, habitabat Deus dj. Sententiam vero illam, quod
tabernaculum hocce jam Rom® fixum fit,, quodque ibi , primas tenente Pontifice, quem impie Chrifti vicariun^,
&, iine ulia ratione, Petri fuccefiorem dixeris> unius pe»
puli Chriftiani civitas coaluerit, non poiTumus non li- berati, ab illa, in quam dirus ille AntiChriftus , majo*
res noftros redegerat y fervitute explodere , etiamft
Inchoferus r & qui cum eo faciunt , nos eiTe Cha-
naan & haereticos clamitare haud verecundantur. Hoc
pa&o viam fibi pandit, L. Latinam fingulariter , a Deo·
effe eleétam , defeniitaturus.. Verba nempe Zephanicc C. III. v. 9. obvia: Tutic mutabo in populis labimn, ut purum fit, quo invocent omnes nomen Jehova, colendo·
cum humero unö, ridicule expllcat. Scilicet exiftimat,
mm rtätf, h. e. fabio puroRomanum indicari fer- monem, & "ΤΠΝ ODff, h- e* humero uno, unam fu*
premamque Pontificis Romani* in Iiis ferris vicem Dei gpren*
<§33> ) 8 ( &&
gerentis,fignificari au&oritatem. Quodaufem maximopere
erret,noftrumerit oüenfum ire. Etenim Propheta, divino fpiritu animatus , Judteorum pcenas, quas ob impieta-
tem, & nefanda qucelibet fcelera, darent, praedicit, fa- ciemque ecclefice Ν. T, defcribit. Huic eccleiias, exo- mni hominum genere congregatse, Evangelium , tanta copiatantoque ftuclioefletinculcandum, ut cumPaulo dica-
mus : hs πασάν τψ γψ εξηλ$εν ο φθόγγο? κυτών, }{aq hs τel 7ΐ£ξκτα rys οΜΧμενψ τcl £ημκτκ κυτών, e). La-
bium autem, hoc loco, metonymice denotatfermcnem Ev- angeiii, qui, per metapboram, dicitur purus, h. e. ab
errortim maculis immunis , elatus , artkulatus, perfpi-
cnus, minime fordidus, fuavis if gratus f). Ifto ita-
que modo , Evangelium de Chrifto & falute seterna, tiullo linguarum habito difcrimine, annuntiandum föret.
Omnia denique hujus ecclefiae membra inferno& ex- terno Deum profequerentur cultu , ομοζτυμκΰόν h. e. uno
c orde, una fide, uno fpiritu ρ una eademque dochina g).
Quod etiarnconfirmatur fignoillo confenfus, Dtumunobu-
niero colere, metaphora mftiirum petita a duobus ba- juiis atque operariis, eidem oneri ferundo brachia fuppo-
nentibus fuflinentibus b)
a) Stockii CL L. S. V. T, p. 479. b) Solluft de hello Catil. C. Vk c) PJ* 147. v* 19. d) Stockii Cl.
L. S. K T. p* 2f· e) Rom. X. v. i$\ f) Stockii CL L S. V. Ί. pl ιϊ2$. g) ldemp.ipg. h) idetn.p. 1141)
Cjr. Ofiandri & Gezelii Exeqejes Biblicas.
I v·"· i rll
Génuino verborum Zephanise fenfu evolufo, facile
éft vifuJ Inchofero inde nihil relinqui pracfidii, ad pro- bandum Romanum férmonem, fingulariter, a Deo efle
eledum , qui, Theologis ita diftae, militanti eccijefi®,
ad fidem propagandam prsecipue inferviret. Irrito iti- derri
) 9 (
dem plane conatü , varias L. L. praerogatlvas poftquami enumeraflet, concludit, vixindubium revocari eandem,
in ceterna illa beatorum patria, vernaculam fore, qua Deus laudandus fit. Ubi raeiones eum deficiunt, con-
jeåuris indulget. Nonnulla nempe de dono linguarum Apoftolis conceffo, & de difpertitis illis inflamma lin- guis, quse fuper fmgulos, inCorona, confederunt, prsefa-
tus exiftimat, fplendore ignis, populoruin illuminatio-
nem, rapida flammse efficacitate, eelerem orbis peragra- tionem, & in dire&o ad fublime adfcenfu, Latini fer-
tnonis ad beatos penetrationem innui. Illuftre deinde,
uti ipft videtur, Bernhard! Senenfis, eximias fan&itatis viri, exemplum adfert, qui in concilio Florentino, La«
tine verba faciens , in omnium animos & aures adeo fefe immifit) ut cunétorum lingua dixiffe crederetur » 8i
aGraecis,Latine plane ignaris, & verbo & fenfu audire-
tur. Hac in re, fe duo qu&dam , maximopere admirarl adfirmat, nempe diflidentes Graecos, oratione Latina, quafi unius linguse, in concordiam fuiffe adtra&os, & vel-
ut , in imagine congregandas in ceelo ecclefise, prope-
modum fuiffe demonitratum, Latini fermonis ufum, tri- umphanti fidelium regno fore cognatum & genuinum·'
En fiéla &, commentitia fabula! Prastot utique fufpen-
dere judicium, quam huic fententise, omni fere robo-
re convincendi deftitutse , fubfcribere. Non dubitamus quidem beatos , in cucloy fermone, voce j'eu articnlato Jonoprolato, ufurosfore, a) cum teftetur Paulus, fe,
in tertium usque ccelum raptum, ci§^roc audi- vijje, b) quae autem lingua, huic ufui dicanda fit, fi-
ve Hebraea, five omnes linguae, five angelica, fuo quem- que fenfu abundare, per nos licebit.
a) Diß. de mutua gloriBeatorum agnitione bab*
i7f(i* b) 2« Cor. 12. v. 4.
B §■ VI}
&as> ) ίο c ©Φ
§. vi
Ordinis a nobis habenda ratio, id poftulare virle- tur, ut paucis infpiciamus , quam lubrico & futili ar¬
gumenta nitatur Inchoferus, dum C. III. L. V. defende-
re conatur, quod L. L. adventu Chrifti facrata fit. II-
lo enim tempore , inquit > quo juffu Csefaris , O&avii Augufti, totus terrarum orbis recenferetur, ipfe etiam
Salvator mundi natus eil, cujus nomen in tabulas Ro¬
manas Litinis literis incifum eil. Hoc ipfo tanta, filli
Dei, in humanis origo, Romanis apicibus fignata, non folum ipfam Latinitatem, facravit» fed eam etiam, ad piseclara quaevis, per orbem nuntianda aperte defigna-
vit, ut, qui Bethlehem elegerat nativitati, Hierofoly-
warn paßioni, Ramam deflinaret virtutis & glori£ expli- tationi, ubi templum eflet prasdicationis, & theatrum eoncertadonis, & fundamentum Apoftolicse religionis,
& iirmamentum ecclefiaflicce majeftatis* nunquam fub-
roendum. Ad hoec ut refpondeamus, quid fuerit cen-
fus, & quo pa&o perageretur, explicemus oportet. II-
lum nimirum, a Servio Tullio, fexto Romanorui« Re¬
ge inftitutura , enumerationem populi & seftimationem
facultatum continuiffe, notiffimum eft. Omnes nimi¬
rum cives, five intra, five extra urbem babitantes, bo¬
na fua aeftimarent, ac fimul nomina, ηumer um, & aeta- tem uxorum, liberorumque, una cum domicilii loco ,
referente Cicerone, Livio, Floro, a) &c. indicarent».
Judseis itaque & Syris, a Pompejodevitfis, & Romanos
fa&is dittonis, cenfus, anno ferme XLIII« imperit Au-
guili, impofitus eil, cui obeundo proeficiebatur Quiri-
nius, quem Jofephus civfycc ύττ&ΤΜον, Lucas vero, tjyt- μονίυοντοι rifc ΣυςΙα,ς· vocat, non quafi Ordinarius Syriee VrxfeBus faiffet, fed quia, extraordinärto imperio, in Syriam veniffet b). Ejusautem munus fuit numerandi populum» ut quot & quantos deledtus» ad bellum, Ro¬
mani*
mani,ex his provinciisfacerent, fciripoiTctc). Hancdeni-
queχπογξούφην,lingua effe peradtarn Latina,nullam video cauflam, cur aifirmem ? inprimis cum pauci admodum
eam in Judaja callerent. Potiori forfanjure conjicimus, Quirinium Graeco ufum eiTe fern one,qui,inde ab Alex-
andri Magni temporibus, in hac regione, & finibus Sy-
riae , vernaculus fere fuerit, quo etiam muJta ienatus confulU & decreta confcripta effe, monet Gretferus d),
E/to: adhibita tunc fuerit lingua L.an tamen Chrifti no- men, In tabulasrelatum fit, valde incertum effe puta-
mus, ignorantes, utrum antea, an poft, peradlum cenfuro
natus fit. Certe tanta inde, L. L. non acceditdignitas &
majeilas, quantam Inchoferus, nimia fuperftitione &par¬
tium ftudio dudfus, illi, ad naufeam usque, vindicare prsegeftiat.
a) Cic, de Legibus. Lib. II L C. ? Liv. Lib. L C.
43- Flor, L. /. C. 6. b) Nora: in Flav. fffojephi. Ant.
3-udaic. Tom. I. p. $67. c. 1. c) Cfr. Perizotiit Diff. de deicriprione Auqufiea d)Gretjeri rLom. 1. de cruce C.
28 Cfr. diff. CL Maq. Lhhnqren oGothi de vefliqits
ritus Romani in paffione domittica 1\ II, p. 26.
§. VII.
Telam, quam exorfus eil Inchoferus, pertexturus,
ipfum Salvatorem mundi, Cbriftnm , aliquando Latine locutum, probabile eiTe, C. IV. L. V. multis edifferit.
Hane fuam fententiam argumentis prorfus ficulneis cor- roborat. Non negat quidem, Chriftum, miracula pa-
trantem, & veram falutis dodfrinam explicantem, lin¬
guam Syriacam, ve!etiam SyroChaldaicam frequentaffe;
nihilo tamen minus, eum legibus Romanis, in quibus-
cunque provinciis, Latini fermonis ufum, tam in foro,
quam in judiciis, imperantibus obternperaviiTe conten- dit. Qui enim, inquit, ea , quas Caffaris fint, Caffari
B t effe
<§Ä# ) i« ( SÄS?
cffe reddenda, & obedientiam ubique magißratui prse- itendam praeceperat, non potuit hane legem, in re tam gravi, & ad fupremi magißratus exißimationem perti-
nente, violare. Et, fi non alio loco, certe in adflida
illa, & diuturna mortis difeeptatioae, qua, coram Pilato,
capitis damnatus eft, Latine verba fecit Chrißus, cum Pilatus, ex lege Latine interrogaret, & tandem eadem lingua fententiam mortis pronuntiaret. Nos commen-
tum iftud, omni veritatis fpecie deßitutum, non poflu-
mus non rejicere. Verba enim illa Chrißi, ad rrrulie-
rem Cananceam : 'Oηά οϊπεςάλψ it μη εις rcc πρόβατα
rc* μτολοϋλότα ομη 'ΐσξαήλ, a)aperte declarant, Chriftum preeeipue Judasorumfalutis curam geffiiTe. Cum autem,
tllotempore, Chaldaica & Syriaca, prsereliquis Unguis,
innotuerint, quin Chrißus alterutra earum,id teßantibus Evangeiißis, & ipfo fatente Inchofero, maxime ufus fu-
erit, nulli dubitamus. III« itaque, fi nobis, eodem mo¬
do, quo Inchofero argurnentarl iiceret, majorem nad«
•eflent fanditatem, ac Latina, quam nefcio, quo loco
& tempere, ufurpaverit, Fuit infuper, ut narrst Jofe- phus, mos apud Jud«os, ut non fufeeperint eos, qui
multis Unguis loquerentur» quod ßudium profanum a-
pud ipfos habebatur, & fervis cum ingenuis commu¬
ne b). Quid itaque obftat, quo minus Chrißurn , nul¬
lius licet hominis legi, & imperlo fubjedum, hunc ta¬
rnen morem, fua fponte, potlus, quamalium, obfervas-
fe dicamus? Qiiod autem Chrißus, ut conjicit Inchofe-
rus, coram tribunali Pßati Latine locutusfit,adeo eß ab- fonum, ut nihil fupra. Sequitur enlm inde, non folum
Chriftum > huic legi obnoxium fuifie, fed etiam oinnes reliquos Judseos, tarnad cauffam dicendam, quam ad te»
ftimonia perhibenda vocatoi, cum tarnen exiguaadmo-
dum pars ineofarum Pal«ßin« L« Li notitia gauderet.
ii) Math. if. V. 24, b) Antiq* \}uäaic& L XX. C. uTt„
§. VIII,
