SAGUNTI EXCIDIO

(k

F.

F.

8.

EXCIDIO

SAGUNTI

Venia&

_permijfu

_Amplisfimi

OrdinisPhi-lofophici

fahenfi

Acddmii

PR _JSIDl

VI

_^0

_Celeberrimo

Da

_J

_{A C}

_O

_B

_O

ARRHfc NIO

Hift: Prof: _{Reg: & Ordin*}

Public* _{cenfur* modeße}

_offert

JOHANNES

£2t9f(Sj

n

VER M L,

in Audit. _{Gußav. CMajori äd d:13.}

Majt

Anno _{1699. boris Ante mettdiem}

fokus. UPS ALI_iE, ExcuditHENRICHS _Kcyfcs

Maxime fäencrendo in

CHRISTO

Dno.

M.BENEDICTO

C A M E

_EN,

Per

Vermelandiam

Dahliam

_{Superintendent!}

eminen-tisfimo,EcclefiarumCaroiftadienfis & Ki-lenfium Antiftiti celeberrimo, Confiftorii

Praefidi, Regiique Gymnafii Ephoro

mvis tantus tarnte _{prieclarus fit}

minnatalis foli confortes,favor _{& pro}

vcitros_{prsecludatur;tamen, utvobis,Patroni}

tui,qiiam veftraein patriam domum Angularis

diam,qua cumconfli&abar,fedaret atque

pau-intertotaliorum invosftudia, vobis _{& egove«}

cro, fereno vultu tenelium hunc ingenii mei

tum,_{Amplisfimis veftrisnominibusdico} & con

fatis_{quidem antea mukös, fed finguios tamen}

proveftråincolumitateScperennivigoreCcekim bor,öcadcinereausquernanebo veftro

adcuratillimo,

Fatronis

S. &

_pia

humilimus

Summe

_^eyerendo

_{Jmplisfimoque}

DOMINO,

Dn

_MATTHE

I S

_ER,

S.

_{Theologix Do&ori}

iiieltito,

Ecclefiae

Nicol.

Pa-ftori _{longé meririsfimo,} Cohfifto-rii Holmenfis Praeßdi

gravifllmo.

magnü

obfequia.

veftcr,cum in omncsliterarum cultore^,

penfio,ut nemini aditus ad Ampliflimos lares

magni,meultrö offerreminduci priüs

nonpo-gratise faepius recurrens memoria ,

verecun-latim_{reftingueret. Ignofcite itaque, oro, quod}

nerakundaoificiadeferre aufrnn _Accipite

obfe-fcerum,quemin pii animiaeternum

monimen-fecro:_{Supplexrogans,utinterClientesvcffrpSj} veftro favorefeliccs,mequoquerecipiatis , qui

calidisfimis voti« 8c_{fufpiriis, femper}venera"»

rum _{Amplifümorum} Nominum

$lurimum

_Qgverendo

_atque

_Clarisfima

D O MIN _O,

Dn.M.MAGNO

CAROLINO,

S.

_Theologia?

_{in Regio}

Carolfta-dienfi _{Gymnaiio Leclori ptimarip,} Nae-fenfuim _{Praepofitpadcuratisfimoån}

(Ü'raf-ir« Paftori fideliflimo, Patrono

venera-bundå mente colendo.

Admodum

_(QeVerendo

_{Claris/imoque}

DOM I N _O,

Dn. _M#

_PETRO

_9?09i£><

Paftori

_meritisßmoj

Åvunculo Carißlmo , omni

venera-.. tionis cultu

profequendo.

Admodum

_^eVerendo

Clarisßmo

Dn.M.

QUIN O

CARL

MARK,

PaftoriGilbergenfium

digniffimo

ut Parenti_{optimo, ita omnifiliaii} obe-dientlå&_{yenetatjonecolendo»}

&urimum

_^eVerenda&

_Clarisfima

DOMIN _O,

Dri.

_Mag.

_ERLANDO

HOFFSTEN,

Regii

Gymnafii Re&ori

dextcrri-jno,Paftoriin J^ammerSön

_{vigilantiffimo,}

fautori_{benigniffimo, fummå animi}

veneratione

_fufpiciendo.

Admodum

_^Verendo

_{Clarisfirnoque}

■

DOMINO,

Dn. M. OLAO

_PISCATORI,

Gymnafii, quod ad

_{Claram vigcty}

adcumisfi-mo, Patrono

_{digniflSmo,qui}

obfervantiå å me _colatur.

$er_quam

Venerando

_Clarisfima

DOMINO,

Dn. T OR ST AN O

_]\

₀

_v©x

$tö

mi

Paftori in

_(Jefc

_{vigilantisfimo,}

A-vunculo _{demeoptime merito,}

#

9

fpedo fidei ccteras inter virtutes fa-ftigio, atque in fqcietate

infignicom-modo ftreiiue in non modicum _ejus

cultum ruerent cxci mortales« önde

hodieque tot facta ei fada & delu-bra dicata , noftrum legit aevum»

Quemadmodum autem ipfarn

virtu-tem fummo celebrarunt veteres Au¬ dio , ita 5c egtegios ejus cultores

dignis adeo ornarunt pramiis, ut

vi-vos non modo _{praeclaris titulis 5c}

prseconiis madarent , fed

;defundo-rum etiam laudes, _{quatenus curå de}

labore'fieri _{potuit, ab oblivione ac}

interitu _{diligenter vindicarenf. Qui}

cum aliis multis, tum _{Sagunto, fidae} illi Romanorum Socise, tam

ptofpe-ro fucccffu fervatus eft honos , ut

ejus farna & _{gloria tantis temporum}

intervallis» rerum tot vieibus , tot ,

cafibus _{jadata,adeo non pericrit, ut}

å fe rå _{pofteritate novis encomiis 5c}

honoribus valde fit auda _atque

cele-brata. Unde 5c nobis efi natum

con-filium , deletae Sagunti fuprema

fa-ta

fÜ

®

ta _breviter

, & pro modulo ingcnii

narrare. Cui noftro conatui co faci-liorem te, Candide _{Le&or, daturutn}

veniam _{fperamus, quo & jucundior}

fit _{prifcorum temporum}

memoria, & aequius ipfe fentias, virtutem nos

co-lere 5 ejusque praeclara exempla pie reminifci_{atquecommemorare.}

$. II. _{Saguntus, veterum literis ac}

Hiftoriis _{admodum clara} & celebris

Urbs, inHifpaniae Tarraconenfis _agro,

frugum fcrtilitate prae ceteris ejus re-gionispartibus infigni,quondam pofita

erat,infmibus _{Hedetanorum, ad gen«} tis non minus decus ac _ornamentum*

quam prascipuum region»

mtini-mentum _{atque praefidium. A litore}

Baleatici maris _{paffus quater mille}

diftabat, Sucronenli finu quindecim

poft fe paffuum fpatio orientem ver-ius reiido j _{parte autem} Meridiona-Ii _{aboppidi Valentin loco} aequalefe-re _{priori intervallum eam feparabat,}

Turulis, live Dutii, fluvii boreali ripae

admodum vicinam. _{Decorayit^qtet»}

prae-©

@

prjeprimis pulcerrimam urbcm venu^ (tum Dianas _{fanum» in colle edito de¬}

mentereminens.

§. IfL Praemifsa hac brevi urbi$

delineatione 9 ad fata ejus fpe&aod«

propius accedimus. Natalesiuos

Za-eynthiis , Infulae maris Jonii incolis,

fcriptorum teftimonio debet.

No-N men

Zacynthi

tribuunt ei nonnulli _{fcriptores: Alii} £achantha yocant, in hoc prius illud

abiiffe conjicientes* r-Tarnen non

de-funt _{qui Saguntum ab Herculis vel} filiö vel focio _{Sagunto, nuncupatam}

adferunt. _{Quorum prae ceteris nobis}

arridet fententia , qnod plures &

praeftåntiores latini fcriptores , hanc

Uli fervent _{appellationem. Porro de} yocabulo _{Sagunti diffentiunt}

Hifto-rici; aliis Saguntus , aliis Saguntum

dicitun alii _{per th} , alii per t

fcri-bunt» Verum haec nobis _negotium facefiere non finimus , cum utrimq;

certa & _{proba pugnet au&oritas ,}

a-tieoque.rede &-Saguntus , &

®

5@

thum fcribi _{pofiit. Tempus, quo}

condita fuerit hac _{iirbs, certum}

de-finire npn fuftincmiis, quamvis

du-cem nobis fe _{praebeat Plinius , qui} CC ante _{Tröjas excidium aanis} fan-damenta _{pofita tradit, Plinio con¬}

trarius videtur _{Livius, (a) teftatus}

brevi in eas _{opes, qiiibps pollebar,}

crevifie, _{Quid, quod annus excidii} Trojani contrpveftitur; ncc adhuc Iis

ea inter eruditos _{fopita eft ,fabulane,}

an vera fit _{deTrojae everfioneHiftoria,}

5 4> Ceterum , quod ad

nafcen-tis civitanafcen-tis _{opes & incrementa} atti-net, brevi vel foli felicitate, velma-ris _{beneficio,vei fandtitate difciplinae}

fic _{adolevit, ut Patriae Zacynthi} cu-rå & fubfidio non _{indigecet, Jura}

quoque propria åd Annibalis aevunri

uiurpafle, docet temporiim illorum*

flatus _{civilis, quem arbitramur in}

Hifpania Ariftocraticum fuifle. Haud

enim obfcuris videmur

conjieerepos-fe _{rationibusjlberiam multifariam}

o-lim

lim divifam habuifle _exiguas

focieta-tes, & _{plerasque liberas, qv# jundis}

viribus univerfam _{provinciam ab ex¬}

terna vi mallent _{defendere,quåm} in-teftinis di flrads _{dißidiis, privatas}

non modo _{fortunas, fed communem}

etiam _Patriam ac libertatem raiferé

& _{turpiter perdere. Intet has igitur}

diligenter fervatå focietatis fide,

Sa-guntus fuam retinuit libertaterfi, do^

nec _{Asdrubal, qui in foceri Amil*}

caris locum _{fuccefferat,träns Iberinos}

populos Carthaginienfium jugo

fub-mittens, tetrorem ei ingentena incus-fit. _{Qvare, ut iniminens periculum} evitaret, misfis Romarn legatis ab fe-natu _{impetravit, ut ido cum}

Asdru-bale & Pocnis facdere libertati & fa-luti _{faguntinorum fuflicienter}

eavere-tur» _Unde illis _{quies & integra}

continuo man(it felicitas, donec

An-nibal, altera Punka _tempeftas acotii turbo, cundas _Hispanis

nationesgra-, vitumujtu concuteret,alias

libertate, ajias fortunis fpoliando*

#

H

f. V. Verum ad _{clades, quas}

Saguntims Annibal inftixit,

exponeri-das _{antequam accedimns, é re vide¬} tur _{elTe pauca de cauflis &}

conßliisj

quibus bellum contra hos _fufceptum

eftjpraemittere. Primum iraqve conftar,

Annibalerna Patre odio Romanorum

inflammatum fuifte nono _sefatisanno,

& _{jurejurando ad} eos _{perfeqüendos}

adadum, deinde _{adolefeentem,} cum

vidam & _{prelfam å Romanis}

Patri-am haud fine fummå _{indignationer}

cernerct, occafiöni iuis _benignae

rno-liminibus imminere _{caepifle, Necfpe}

& _{exfpedarione fruftratus eft;}

cum enim octo annos benc _felicitcrque

resinHifpaniä _{gesfiftet Asdrnbal,}

fce-leftå fervi _{cujusdam tollittir manu.}

In _{cujus locum favore milltum moxr}

Annibal _{evedus, å fehatu}

Carthagi-nienfi _cönfirmatus eft in _impefio.

Qvi,ut ei rerum adminiftratio eft tra-dna, bello diu _{exfpedato fe}

extern-plo accingens, cundam _prius Hifpa-niam

_iubjugare

quanrcttm

Ro-§

s

§

Romanis _{(qvod in Italia demumfie*}

ri _{cupicbat ) rqarte decerneret. Tan¬}

dem ad _{Saguntinos fubigendos}

acces-iit, ne å _{tergo hoftis tam potens}

relinqueretur.

tam fida Romanis Urbs & fubjuga-tos ad rebellionem faciie _pertraheret,

& nondum vi&os eontumaciores

red-derct fuo _{cxeniplo. Romanis}

qvo-qiie ipcm omnem belli in Hifpania gcrendi pgrituram vidit, everfå hac

urbc, _{quam alias arcem velut habi*}

turi eiient; Invitabant _przeterea

ava-rnm hoilem _{ingentes Sagunti opcs,}

quae & belli fuftinendae moli» &mili-tum_{animisconfirmandis,&}

concilian-discivium ftudiis neceflariae _prorfus

e-rant. Colorem_{denique fpeciofum fuse}

caufifae_{coqtraRomanos.hujusexcidium} daturüm_{fperavitj Cum iili ad}

iniquo-rum fociorum defenfionem in Veteres

amicos _{praecipites atque injuftos}

ftrin-xiflegladios pütarentur. Hifce probe

confideratis_{* prsetextus belli Saguntini}

åftuté nedit Poenus_{,.nonut fuas Ro¬}

ma-©

II

hianis _{probäret adiones5 ( hos enitti}

ultro irritare _{cupiebat ) fed ut auditå}

Cauflfae _aequitate , Hifpani Gailique

promtius opitularentur , & tranfitum

per terras fuas concederent ; cives

poftulatis faciliores fierent; milites yero ad _{quaevis promtiores atque} a-lacriöres. Prstextus idcirco _fingit,

Princiges ab

Saguntinis* civibus fuis

tracidos _efle, nunc Carthaginienfiurn imperio fubje&is populis illatas in-jurias i ad defedionem deniquc

foli-citatas effe _{gentesfibi obnoxias.}

CAPUT

SECUNDÜM.

Jam

quidem

Ånnibali

fententia

fta-

Sa-guntum j Verum cereram träns

Ibe-rum _{Regionem fux prius ditionis} fa-cere _{ardebat; veritits ne} intempeftivé laceflentis arma Romana

conatusim-maturi in _{ipfo initio ab iis} occupa-rentur ac _{opprimerentur. Reliquis}

autem fubadis, & Saguntum, & eis

Ibe-©

Hl

iberum

_Hifpaniam,

fuperaturum fperabat, quam Roma¬ ni excercitus _{tranfportarentur.} Un-dc, quod in voto 5c animo _femper

habuerat, pralium fibi cum Romanis

non in _{Iberia, Ted Italia 5c Latio fö¬}

re _{praevidebar» Säguntini}

vero, ut

pre-mi _{(a ) & jugo fubmitti finitimos}

viderunt, de fe foliciti,5c Poenorum

felicitatam amicis indicare _cupidi,

le-gatos Romarn _{mittebant, qui} fuc-cefium Punicorum armorum in

Hi-fpania, Hifpanorum vero clades ac

mlferias, fibi denique imminens pe-ricülum _{exponerent. Ceterum Ro¬}

mani, nifi _{aperté provocata,} nolen-tes movere arma , legationes ad _res

eorum _{infpiciendas fe mifluros}

pro-mittebant»

§ II, Inter hxc _Annibal,

poft-quam ultra Iberum _{nulli, praeter}

Saguntinos, ei refiftere 5c fe oppo-nere _auderent,

propofitispraetextibus,

quos _{fupra perftrinximns,fineseorum}

ingreflfus, agros vaftare ac populari caepit. Deinde admotis ad urbem cö-piis,ut fedederent_{poftulat,omniamala}

minatus,ficofitumaces imperäta faeere

detredarent. Sed illi animo firmo

& _{immotå in Romanos fide, ultima} potius fe _{paflfuros refpondent, qndm}

fociorum _{libertathque fuae infames} proditores in caftra _perfidorum

hörni-minunv tranfituros, Tum Annibal

ad _{epes eoturn viam fibi hac ratio*}

ne & cauffam _parari laitus,Qppugna-tioni fefe _{accingit. Verum cum Sc} natura _{permunicamurbem vihaud fa¬} cilé _{capi poffe appareret* fofla}

val-loque circumdudis, atque prtefidiis

per intetvalia _locatis, omnem

ob-feffis commeatum interclufit, _fame, quod armis _nequiret , confecuturus.

Saguntini propiore & certiore jam

periculo perturbatio emiflis { b)

no-du _{legatis, Romanos de rerum} fua-rum ftatu fecére certiores. _Qui quidem fubitå re moti» arma tarnen

> non

m 12 -w

non fumebant«_{quod &Carthaginienfes}

föedere cum iis efient _{jun£ti,& Anibalé}

abobfidionc commcmoratione foederü retrahl_{poffefperarcnt.Pnp itaq;eleåos}

legatos(nondum cnim abierant)adcum

absque morå jnikrunt > qui

pa&ö-rum vi ac _{jure abs moenibus fociae}

urbis revocare cum conarentur _j

Quod fi rentieret, _{Carthaginem in}

Africå indc _{pergerent, fsdifragurii}

£jus civcm ad_{fupplicium poftulaturi.}

§? III. Ccterum dum hsec

Ro-ltiae _aguntur

, Pocqus allatis arictibus

aliisque inftrumentis munimenta ve¬

hementer _{quatité Urbs viciffim}

te-lis _{jriiflilibus öminus fe primiim}

de-fendit, deinde etiam _eruptione

fa-&£ hoftem å muris _{propellere» pari}

licet _{utriusque<partis jafturå}

,

eona-tur. Habita ftint _faepius

tumultua-ria _{ejusmodi certamina, qua; aut}

ic-nebrae, aut imbres & _procellas,

neu-tro _{teportante vi&oriam}

,

direme-tunt» Dux _{Carthaginienfis tequo}

femper marte abirc _{indigne ferens} ,

0

%

dum murum temeré Xubit _, femur ejus tragulå percutitur, quo vulnere mox _{collapfus ab circumftantibus}

difcrimini fubducitur : Unde tantus

obfefloribus tremor, ut praefidiis

o-pera pene exuerentur* Claufi,

fau-ciato hoftis _{irnperatore, brevem}

na-£ti _{requiem, indefeflo ftudio}

muni-menta rormentis _{aliisque necefiariis,} quaD noviflima docuere

certami-na

, inftruunt muniuntque. Sed

percurato ducis vulnere paulo

atroci-or fa&a eft _{oppugnatio, milite ex}

otio dato ad _{quaevis fubeunda} &ala-criore _{fado, & robuftiore»}

Aggres-bis _{undiquc urbem Poenus, illam eo}

acrius _{oppugnavit, quod ingens}

mi-litum multitudo _{fingulis locis &} an-gulis fuppeteret. Jam tres

collapfse

turres, jammuri crebris quaflfati aric-tibus, fragoreque turrium in ruinas

tradi, urbem hoftibus _aperuerant: cum Paeni ad _{captum quafi oppidutn}

diripiendum confluentes, certatira ir-rumperenu Saguntipi

totfimul

malis

per-fp

fl

perculfi, cetera _quasvis

_fpernentes,

Tibi illatas _{injurias qiiafi moribundi}

ftrenué _{ulcifcuntlit. Cruentum}

dein-de & acre örtum _{eft praclium}

, h/nc

defperatione,

labefaåatis _{moenibns, partam}

efle

vi-(Ctoriam, fi modo forriter _iufiftant, purantes, omni hifu & _robore

op-pidanos premtint. _{Sagutltini affliétae}

patriae unicum in _{lacertis auxilium»,}

unicum _praefidium

locantes,

fangui-ne fuo _{periturse urbi}

parcntare male* bänt,_{quam loco pugnåve}

cedentes, in

vifcera _{éjus crudelem & furibundum}

hoftem immittere. _{Telörum nnbes}

CGeluna _{prope condidit,}

in _quibus

Saguntina Falaricai terribilis

confpi-ciebatur. _{Haec miro, & ad}

nocen-dum apto fabricata _{modo, magnam} turribus _{machinisque Poenorum} iri-cendio fuo ruinam _{, magnam}

mili-ti intulit _{cladem. Horribile}

diciu ,

@

15

_#

membra in cruore _nataverint, cfuot mutilati _{trucidatorum trunci}

humum operuerint. _{Poftquam diu}

sequo Sc

accrbo marte effcrati excercitus ve-luti in _{campo omnibus viribus}

con-tcndiffent, animos invaforibus mo-ra _fregit,

obfcflis _firmavit, ut tan¬

dem cum _{impetu in hoftem}

invcfti* cum _{urbeC multi enim}

intraverant]

Sc _ruinis

pulftrm ad eafrra _usque

pec-Fequerentur,

Romanorum legati de foivendå öb-'

fidione,

foede-te

rehnquenda übertäte , maodata

Senatus

ferentcs.-quos ut adventarc

Annibal audivit, mifTis fubito

nun-ciis.prop^acccdere

conjiciens, quod iliis _negotium ,

quaeque mens efiet, Uli _igitnr in-de _pulFi

Cartfraginern

expetituri. Gum Poeno autem _conatus

eorunj & itcr nora

late-©

l6©

lateret, prsemifit confeftim ad

ami-cos, qui civium animos fibi contra

Romanos firmarent; qnorum etiam

opera fadum eft,ut

Carthaginienfes,

quamuis böni

nonnulli

excufarcnt. _{Itaque etiam fenatum}

ipfum non experti funt aequiorem ,

jtffedisque rediere rebus.-,,

4. Annibal cöntra jus &

fas _{repulfis födorum legatis , in}

Romanos acriter coram militibus

in-vehebatur, fummam infolentiam &

-temeritatem, fummam quoque ini-quitatem iis objedans: Préces

dein-de _{magnis promiflis plenas adnedit}

quételis, quibp tantamiram&tiduciam

fimul illis _{fufcitavitjUt ftragem» pra>} dam, fpolia, vindidam & triumphum fpirarent ornnesi pradiuro nulli

co-gitarent. Feffo continuis laboribus

imliti _{quietem poftea aliquot dierum} dedit, qua Sagüntini eå funt ufi

indu-ftriå, ut in hoftium nonmagis, quåm

fuucn

$

fuum _{vcrgeret eommodum«.}

_Bura*

cnim ab _{oppugnatione ceffabatur, dies}

noäesqne in reficiendis muns con¬

tinuos ac infomnes egére«

Confum-to autem brevi hoc otio, priora

re-diére ciauds mala. Ånnibal _turrim, altitudine munimcnta mukum

fupe-rantem, adduxit .• Cumque eaoi ca-tapultis & ingenti telorum müros defenforibus nudaße cerneret, occa*.

fione uti _gnarus

, quingentos Afros

in fundamenta moenium

_immifit,quii

- bus ob debilem ftru&uram facile

i' fubrutis, tota hoftium _{agmlna per}

minas _{inrupére, collemque in ipfa}

utbe _{occupatum, muro cingere, torr}

mentisqüe munire coeperunt, Unde

oppidanos telis impune lacefferent;

atque oppugnarent. Saguntini verq

anäius licet claufi, animum tameii

non _{defpondentes,}

eam urbispartem, quae nondum _{fuccnbuerat,novo} mtlr

ro _{circumdant, fummåque virtute}

defendunt.

#

i8

@

$,V♦ Verumenim veroobfetifis &ab

omni _{parte circumfeptis,cun£taindies} ar&iora fiunt. Deficiunt frumenta ,

ideficiunt pecora, alimenta deficiunt, Parcefttes _{exiguo penu corpora iua}

fatigavcrant; nunc reliqui* cibariis

tandem confumtis facra _adire,& in-tSe _{pafci non erubefcunt, Exhauftis}

åutem _{bmnibus, quae viciui}

condu-xerent, incdiå exfanques, coria

exe-dunt fcutis _{detra&a, capulos loris} exuunt, & contritis oflibus

pafcun-tur. _Sed dum talibus latrantis

ven-trts _{jejunia mitigare ftudent mifer-i,}

Vöhcmentius ea _concitant. Poftre-mo _{igitur eö ftomachi rabies crevif»}

tit _{proftigatå honcftate}

, & humani¬

täre _{exutå, tevire in fe invicem ca>}

perrnt, Seniores & _{praelio inutiles}

in efcam _{juniorum ma&ati.} Paren-tibus tenelli foetus & liberi _dapes

fiunt, Horribiles _calamitates ! _quas

tantum aliarum _obfidionum

serum-uas _{fuperåfle credrderim}

, quanto

©

-major atrocitas ert, humanis carnibus

vefci, quåm canibus, felibus,

muri-bus, aliisque fordidis feris. Quam-obrem, ut ert hoc omnium cladium

Sc miferiarum horribiliflimum

exem-plum, ita toto adeo orbe inclaruit, ut non nifi extremam &

acerbifli-mam famis violentiam tritum

vetu-ftate _proverbium , SAGUNTINA

FAMES _defignet»

§. VI. Annibal interea, ad

rc-primendos Oretanorum Sc

Carpeta-norum feditiofos motus, ab _oppidi

obfidio _{retra&us, Maharbali totum} negotium mandavit, qui ipfo nihil fegoior claufos ftrenue preflit, mu-ros _{partim concuffit* Reverfus An¬} nibal visa & collaudatå Maharbali^

operå, qua inclinäre res

Saguntinap^

yehementius _{oppugnationem}

urge-bat. In arcem _ipfam ferociter _in"!

ye&us partem ejus cepit. Tum

Al-con _{Saguntinus, civium cruciatus Se} imminens _{utbi exitium ccrnens,clam}

®

$

fitis ad Poenu m tranfnt , pacem a£

veniarn _{patriae precibus}

_lacrimisqué

cjuaefiturus.

Cui

hafcc daret conditiones _{; ut Turde»}

tanis res fuas _{redderent, traditisquc} univerfis _{opibus, urbe cum binis}

ve*-ftimentis _{egrefii» fedem ex arbitrio}

vi&oris _{acciperent: Ålcon}

tantopre-tiö> libertafisque infuper difpendio

emendam _{pacem ad fuos non}

fufti-neiis _{referrey apud hoftcm remanfit,} Alorcus _idcircOj

_Hifpanus

a-micitiae _{jure hofpitiique Saguntinis}

devin&us, cum ab Alcone pacis le^

ges graves quidemy fcd pro

tempo-tum ftatu _{accipiendas ad obfeffos}

non deferri

animadvertitypalåmtransr-greflfus, pacem & falutem å viftore

conceflam _{protinus arripiendam,}

ami-cå & blanda fuafit oratione. llli

vero animo invidi & _contumaces,,

non _{opes, non libertärem}

, non

da-tam fociis fidem mildras ac _capriv#

fifcis _{pretio prodi pofie refponderuat,}

cxtre-H

0

, extrema quaevis fubire malle, quam.

Punicae fidei 6c volunrati fefe

per-mittcre» _{Quod 6c opere mox} tefta-bantur: Cum enim auxilii fpcs,quam

in Romanos unieam _{repofuerant, fe} jam fefellifle deprehenderent •

exci-tatå in foro _{ingenti pyra, pretiofi(Ti¬}

mas _opes

, quibus Ppcnum inhiare

videbant, flammis mandant , aurum

autem & _argentum, quod igni pla*

ne confumi non _{poficnt ,} admiftis

ignobilioribus metaIiis, faltem cor-yumpunt , deceptå fic avaritiå ex

communi _{damno, commune}

habi-turi folatiura. Multi trifti hoc

fpe-Öaculo _{territi, velut defperatis jam} rebus eidem _{rogo, iisdemque flam¬}

mis fefe _{prxEcipitcs dedere. Non¬}

nulli vel obltinatå falutis _{fpe, vel}

animi _{oiollitie, tam clara corporis} ornamenta, tot fuos, tot majorum labores _{ipfl p^rdere recufantes} , pu.

blico fua elåm fubduxere incendio.

maeiam , ad Annibalem rediit

in-vitus _{perrinaciae Saguntinae}

nun-cius.

§,VU.Tum vero Poeni,feroci

im-petuinvetdi,turrim quarrdamdeficiunt, cujus ex fragore tantus oppidanis,

receuti inceudio adhuc _{trepidantibus,}

injeÖus

fup-plices, alii ad lares confugientes fuos

victoris arbitrinm _exfpe&arcntj

qui-dam colledos cum matribus liberos inträ _{parietes fuos una fécum}

con-cremarent ; Qujdam prxcipiti é rpu-ris faltu mortem fibi _{ipfi concifcerent.}

Ceteri iumtis _{gladiis in hoftem}

ani-mosé _{irrucrunt, inulti faitem tion} pc-rituri. Annibal confufas ita & per-turbatas animadvertcns obfeflorum

partes, _{vi&oria ftrenué ufus, agmina}

per ruinas murorum, quaque

ftatio-nes reli&ae _{efient, gregatim invexit.}

torbemquerepentécépic.

Qaandoqui-dcm autem _{Saguntinorum fraudem} circa :1

é

n

circa argentum, aurum Sc

pretiofiffi-ma admififam _{comperiflet, irå impo¬} tenta & ulciicendi _{cupidinc flagrans,}

absquc difcrimine viros & foeminas.

fuppliccs & rcpngnanres, puberes

& _{impuberes, cadi ac trucidari}

jus-fir. Ex _{opibus, quse reliäae}

invenie-bantur, pretiofam fupellcdilem &

ca-riora vcftimenta _{Carrhaginem, ad}

ci-vium fibi animos devinciendos.trans-mifit. Pecuniam fibi _belioque

re-fervavit. _{Capt;vos,in quibus}

occiden-dis rabics _{defecerar, miiitibus pro}

cujusquc merito deftribuit. Nec fic

fpoliatå miferå urbe _contenrus,

aedi-ficia quoque igni ferroque folo

sequa-vit, unicö Dianas _{remplo excepro,}

cui vci_{religione, vei domusfplendorc}

exoratus _{pepercifle fertur. Quibus}

pro lubitu _{confe&is, Carthaginem}

in _{hyberna conceffit, foederum ram}

infignis

hqfiås.

#

#

5, VIII» O&avo ab initio

ob-fidionis meofe _{captam etfe hane} o»

puientilTimatn urbcm, memoria?

pro-du.nt _{fcriptores, qui diflentientibus &.}

auciorirate _{praeftant, & eruditione}

anteeellunt. _{Polybius aflerit Olym¬}

piadis centefima? & quadragefimae

pri-bio anno Ånnibalem contra

Sagun-tum _{profe&um: quo}

_etiam

_Confules

Roma; fuerunt M. _{Livius, & L,}

./Emylius. Ab urbe condita 533;

an-te natum vero Salvatorem 217 anno

deleta _{perhibetur. Nos aurem,cum}

perdifficile fit in

eå

obfcu-

ritatc cerrum _tempus definire,

con-tenti _{aliquali ejus eertitudine} , erudi*

torum hic calculos _{fequi maluimus,}

quåm,quod arrogans efiet, tenui

no-ftro _{ingenio quidquam in tantis}

tri-buere. Ceterum ex ruinis deperditae

enata eft _{poftmodum (incertum quo}

tempore ) tenuis Valentia:

urbs,

Morvcdre vel Murviedro-dida ; Si-tum & _{amplitudineni Sagunti}

ftrant.hodier.no sevo quacdaro rudcra, _\ P inter qux9 praeter alja antiquitatis

monumenta,amphitheatri quoque ex-ftant _{veftigia, Re.clam.at contra haec}

Appianus Alexandrinus , qui

Sagan-tum,ait, inftauratam Carthaginem

Novaoi vel_{Spartagenam nunc}

voca-ri. Nec in hoc folurn nobis cum

Appiano Iis eft , ied etiam ubi

Saguntum inter iberum Sc

Pyre-naeos coliocat montes, Verum ,

u-trimque infigniter errare illum» eo minus å .n.obis probari eget , quo

V clarius id evincit tantus illuftrium

fcriptorum conccntus v & contra

hunc unum fociata _pugna.

i

_TERTIUNi

Iubet

nunc

ififtituti

ratio,

ut

quas

teneila; _{ingenii vires promere}

III

26 $§£

Prima nobis oecurrit _quaeftio :

Sit-ne _{Saguntinum cxcidium caufia, an} vcro Punici fecundi belli

princi-pium. Hane controverfiam prolixé

exfecutus eft _{Polybius, Ted} non _pla¬

ne diremiffe videtur. _{Quam ut} fe-licius _{folveret, diftin&ionem}

obfer-vandam monet, inter _expeditionis cujusvis prineipia, cauflas &

prae-textus. Everfioncm autem

Sagun-ti _{, non caufiam , fed prineipium} belli Annibalici dicendum ,•

Qtiem-admodum Alexandri M, in Afiam trajeäum, _{prineipium Perfici belli,}

non cauffam fuifie omnibus

apparer«,

Nos vero » utut allatam

diftinäio-nem lubentes _aeeipimus

, tarnen 1

conclufioni inde deduäae aflfentiri non _{fuftinemus. Quod ad}

produ-£tum _{exemplum attinetj huc.}

non quadrat. Alexander enim , ut

ju-ftus Darii _{hoftis, regiones ejus}

inva-fit, palam profeffus , injurias fefe

uhurum Grscise å _{Perfis illatas.}

Con-©

©

Contra Annibal non ditionis quid-quam Romanze attingens,

Saguntum

folummodo illis foederatam ,

ß-bi vero jam _gravem

expugnavit,

nullam afleverans fe vim facere

Romanis» Aliud quoque

exem-pium adducitur, cujus cum

eadeoi

prae-tereuntes, ad alias rationes

pergi-mus. Si _principium

belli

fuififet

Saguntus» quid poft ejus

everfionem

Romani de bello incerti hxrerent >

Quid

Carthaginienfes

cauflam belli

a le _{depellerent 5}

Quid

deinceps

bellum indiäum >. Quid acceptum

?

Qu# omnia ut ante

excißonem

cxpilfe

&

fufci*

tatos fatis declarant. Et aflertioni

huic noftree robur addit ipfe

Poly-bius , conditiones, inquiens ,

Car-thaginienfibus per

legatos

Romanos

allatas belli initia fecum traxifie* Quod fi

Annibalem

Roma-@

28

@

Iiis iritulifie dixerit , ejusquc

refpe-&u _{princtpium dici debere ; liquet}

& hoc _{perperam ftatui , cum re*} clament Romani bellum _poftea

in-dicentes , reclament Poeni

accipien-tes illatum. Dedit _{itaque Annibai}

bello _{eauffam, princtpium non}

de-dir» _{Quamvis aurem Saguntinam}

cladem cauiTam fecundi Punici bel¬

li _{ptonunciem , tarnen quas} Poly-biüs rccenfet, urpote Sardiniam Poe¬

ms cum _{pecuniå qxtortam. Odium}

in Romanos Amilcaris , & glorise

infanam _{cupidinem. Felicitatem} de-nique Punicorum armorum in HU

fpania,- Eas, inquam,cauflas adeo non rejiciendas _putaverim , ut primos

fontcs _{primasque belli fcaturigines} fuiffe _{contendam. Cauffas dixi,}

Poe-nis vero, non _{Romanis; nec}

jufti-ficam ullam , fcd omnes fuaforias,

Vel _{ukionem, vel}

gtoriam, vel uti-litatem _{refpicientes. Qiiod de}

ce-teris _{quidcm xe&c}

% de Sardiniå

cau-#

@

cautius _{protulifie forte videbor ,}

quandoquidem illa

Carthaginienfi-bus per vim erepta, jufté pötuifiet

repeti, Non nego ita potuiffej All

cum verae ac _{juftae Cauffae fua}

repe-tendi mentiönem non fecerint Poe-ni, jus, quod per eam ipiis

compe-tififet, perdiderunt* Quamobrern tft

improbx omnes eorum cäuffipe fu$re,

ita feditiofi Uli _{conatus, quibus in}

bellum Romanos irritare

_ftudebant,

fummé _{injufti judicandi. Contra}

,

å Romanorum _{parte unica duntaxae} etat causfå , Sagunti everfio , quse

num _{aequa & proba fuerit, jarn}

di-fpiciendum oft.

S» II. _{Agitata eft controverfia}

inter Romanos &

_{Carthaginicnfes}

jure, an injuria

_Saguntinos

rint Romani. Hi exciså _{Sagunto ,}

cum _{foedera manifefte violata effenb}

poenam meritö å _{ruptoribus exigi} contenderunt. Foederum autem il-lorum _{primum finiro Siculo bello} i&um

®3°

i&um fuit , quo utriusque populi

fociis cavebatut : alterumcum

Åfdru-bale fa&um, _{quod & Saguntinos}

nominatim in libertatem vindicavit ,

& Poenos tranfitu Iben fluvii

pro-hibuit. Romanis horum

mentio-nem feciffe fatis erat. Contra quss

Carthaginienfes retulete , foedera

non effc vioiata; _{prius enim,}

quan-quam de fociis Ioquatur , non ta¬

rnen comprehendifle Saguntinos,

ut-pote nondum in focietatem

adfcitos.

fe

non tenere; ficuti Lutatii Confulis

Romanos _{prius non obiigavit, quam} Senatus Rom. ratum efle juffiffet.

iEquum infuper, fe novis &

recen-tioribus fociis _praeponi , praefertim

inquietis iliis & injuriofis Saguntinis. Quorum utrimque argumentis rifc

examinatis, non poflumus, nonRo¬

manis aflentiri, cum falfae, _{ut mox}

apparebit, omnes

Carthaginienfium

©

©

rationes _{deprehendantur. Primam}

corum _refponfionem

, quå foedere

non contineri _{Saguntinos, futuros} fc* Romanorum _focios, argumen-tantur, fuo

_fuffragio

( a) quod de foedere _rumpendo

a-gebatur, adeoque materia _odioså,

in _{quå foedus ad tempus}

futurum

non extendi _{deberct. Sed eßo,}

Poe-nos _{oppugaatioue Sagunti focdus}

il-lud non _{violafle, tarnen contra ju$} naturae _{peccafle liquet, innoxiis}

ho-minibus ultimam _{infligcndo cladem.}

Quod itidem refpeXifie crediderim

Grotium, quando _{Carthaginienfibus} licuiffe _{concedit, in Saguntinos}

ar¬

ma movere > fed _quae jufta

arbitra-rentur. Ad akerum _{jam focdus ve¬}

niamus. Id _{quidem injufte excmplo}

Romanorum _{rejici omnibus conftat,}

cum in Lutatii foedere _aperté

addi-tum _{fit, non fore ratum nifi P» R»}

com-. ^

(a)

fl

®

V>

absque

morå

quoque id ad

fuum

arbitrium,

cor-rexit : in Aidrubalis foedere nulla

exceptio repenatut, nec

Carthagi-nienfes tot dilapfis _annis verbo de

eå. re monnerint. Ceterum quod antiqujores focios prseferendos vp*

Itint g largimur id illis , dum

utri-que in officio permanfermu Verum

CLjm Poeni quietos Saguntinos

la-oejfljerint , dcfcrj non modo

potue-runt, fcd etiam contra eos SaguntU

nis auxilium ferri, _{Quod cum}

prar-ffiterint

_Roqiani,

culpandi, ut potius fidei ( quam in

exftin&ps focios fuo _fanguine

tefta-tam fecére_{3 laudibus & encomiis}

x-tatem celebrentur. Carthaginienfes

vero cum aliis innumeris, tum hoc

infigni exemplo, perfidiae, aftus «Sc

crudelitatis infamiå adeo _apud

o-mncs innotuére, _ut in prover-biura Punica _{fides, Punicumque in»}

genium abierit y quo nihil

®

®

dius , nihil crudelius, nihil credi*

tum _pejus.

§* III» Ceterum dum Romano*

lum adverfus_{Carthaginienfes cauflarn} propugnamus, objici nobis fentimu-si

tardos admodum & feros _fuifle opi-tulatorcs, qui lentis fuis confiliis mc«

ruerint illud : _{DUM ROMyE}

DELIBERATUR, PERiT SA*

GUNTUS. Gravis certé _fcrupulus* qui nifi cognitis Romanorum coofi*

Iiis vix tolli _{poterit. Segniter im«} primis Saguntinosde imminente

peri-culo _{querentes audiverunt Romani*} veriti ne metu _{ocupati lua} difcrimi-na _{plus jufto eflerrent* Eoederum}

deinde cum Poenis idorum memo*

tes, non temeré arma in focips

arri-pienda putarunt, quin potius rem

primüm _{per legationen explorandam,}

Lagatos iccirco rniiérc, qui

&focio-ruai cauflam _{infpicerent, & fi digna}

videretur, Annibaiem ab obfidiqne fcederum jure retraheretcntarentCum

II

0

ve ro contra _{fpem expugnatum &}

deletum _{öppidum acccpiöent,}

ultio-nem _{tiunquam negligere} ftatuunt,

fi

vel crücntißimum imraineret bellum»

Quare eledi antealegati fenatusman¬ data ad _{Carthaginienfes tulére, de}

aut dedendo _{rupti foederis auüore,}

aut bello _{protinus accipiendo. Ex}

quibus licet contra Romanos nihil

aliud _{probari videatur, quåm}

circum-fpe&é & probe inter utrosque

foci-os fe _{geflifie, tamen & id nobis eft}

expertum , Punicam indolem an¬

tea illis fatis _{perfpectam åt}

no-tam fuifle , ut moras nunc

mc-rito _{fugere debuiffent: Addoåt höc,}

quod cum moenia föciorum & por¬

tas _{quaffari audivififent, unå}

legatio-ne åt violator foederum _cognofci, åt (i criminis _{convincerentur,} Poe-nis indici bellum _{potuifl'et. Qu«}

quandoquidem non perpendcrint rite

Romani, lentitudinis culpa liberare

eos non aufim» Interim eorumtum

@

@

probitatem & conftantem in veteres

amicos _{benivolentiam, tum fingula»} tem in _{Saguntinos fidem}

_fummis

nas _{praeconis judico. Nec} nonra-ram animi _{magnitudinem in}

ftomu-leo hoc _{populo miramur, qui}

et-fi _{jutta arma in Ånnibaleoi ftatim}

fumere _{licuiflet, gladium tarnen ante}

non ftrinxerit, _{quam Romanae}

maje-ftati _{par fada effet denuntiatio,.}

§. IV, Ad Saguntinos nunc in-vifendos, tnoresque obfervandos eo-rum _{divertimus, quos antea} femper

deecros Sc _{egregios, cogenté}

duriffi-må neceflitate in diram

inhumanita-tem verfos fert _{loquiturqué fama,} £rimum detcftabili & nefando

wS-(iu7roQcLyiU;

maculaÖc

dcprchcnduntur,

inauditå fame äd

fe-'

_inutilCs

erudeiiter

ma&andos ac cibo _parandos

compul-fi> _{Quod execrabile}

_facinuseö

_mi¬

necefifrtate eft _{imitandum, quod vel} mediocri rationis _{lumine illuftrati}

Ethnici tantam _immanitatcm abomi-nentur» Prudentiores autem

longeju-dicantur illi, _{qui ad extrema téda&l}

canibus, felibus _{gliribusque vitam}

traxére. _{Quod fi ornnia quae cibo}

cedere _{qiieant deficiunt/mediå potius}

finienda _{vita,quam atrociffimo fceiere}

seternis alenda flammis. Verum

Sa-guntini crimen crimene cumularunt;

ut _{enim faltitis fpcs}

Ulis deeffe

coe-Pit>

ve-riti ne fi _vivi in hoftium _poteftatem

veniffent, vel fidem defcruifle

puta-rentur, vel gravem turpemque

fervi-tutem _{cogerentur fubire, Ceterum}

defendunt hoc _{cu&xvt/-** Vitium} non-nulii, licitum & honeftum fuifte

fta-tuerrtes. _{Quidam etiam encomiisfub}

titulo _{fortitudinis celebrant. Sed ni¬} hil falfius & _{irnpudentius j quisenina}

unquam _{timidior, quam qui. fardå} dolorum & _{jerumnarmn fuga manus}

fl

fl

fibi infert _{violentas* Vere forti$}

eft, qui in adverfis quadrato 5:

in-concuflo animo calamitates _quasvis

ferens, ad rogum fui femper fimilis perfiftit. At _{regcrunt Sagilntinae}

hu-jus cauflfse _{Patroni, nota Omnibus}

illis hoc crimen _imputandüm:

mul-tos etiam hoftis fsevitiam _exfpcftafle.

Goncedo hös Icfvius _{deliquiffe, ve¬}

rum _criminenecilli abfolvi

poterunt, quod oblaras ab hofte _pa*

eis conditiones _{reptidiårint, vitam.,}

quam _{opes & ljbertatem perdere}

pta!-optantes* Cum enim vita omnium

bonorum fundarnenttim fit Sc

occa-fio, adeoque cunftis _temporalibus

Jonge praeftet, quid juftius & decen>

tius, quam eam Sc _{opum & hono¬}

rum,& libertatis _{(fi res exigit)}

iaftu-ra _fervare & _{redimere. Nec hoc}

fa-nx _{rationi duntaxat}

eonfentaneum,

fed divina etiam _au&oritäte compro-batum» DEUS enim _{mitigatum fe}

erga Ifraclitas oftenfurus, iblatium

£xhi-€1

₃₈

_®

exhibtft, quod non perdifurus ill®s efiet, fed in fcrvitutem foiura

tradi-turus _(b)»Per

_Jeremiam

infupermo-net Ebrceos ut in fcrvitutem _abcant, ne fame & _{pefte conficiantur}

_(c).

Quam ab cauiTam nec illud,tam

ve-teribus celebre>

Obfcjfum

(Barn

fit quod

_Säguntulm.

V:?i i ■■'_-'f

fanl ratione _{praeditis fefe fatis}

pro-baverit. Mirum autem non eft

Sa-guntinam fortitudinem Sc fidem tan-to ftudio å veteribus coli, _qui

reve-lationis lumine _deftituti, lnec ratio¬

ne _{probe utentes, tum libertatis}

a-morern immodicis laudibus

evexe-runt, tum fidem Sanguine ac fune-re _{fancitam, velut coelefte aliquod}

&

(b)

Pard. 21t.

(c)

Jer.

f£

©

& _{Divinum adorarunt. De quorum}

vanitate, erroribus & technis, qua^ le noftrum fit _{Judicium, ex didis}

facile conftabit.

§, V. Ceterum _{longius quam}

conftituimus _pjrovqdi

, litora nunc

circumfpicimus. Pottum autem

pe-tentes, bievifiimos ex praemifiis

e-dudos ufus _{atteximus, ne Hiftoriam}

folius _{jucuaditatis caufså tradafic}

aceufemur. Puimum _itaque refpi-Cientes _{ingentes illos motus, qui}

ex Sardiniå ademta _provenerunt

,

obfervandura Redoribus ibcictatum

notamus , ne blandientis

fortunae-obfequiis alledi arreptå occafionc,

debiliores _{injuria afficiant,}

oneribus-ve _premant

, memores fortunam

rots inttare _{,. & circumvolutam}

preffos in fummam inimicorum

for-noidinem _{faepius tollere. Cum au¬}

tem arma _{vidus hoftis pofuerit,}

cura-Curaté _{éxplorandum, nura & odiunl}

ponatur , vcl tempori tantutn

ce-dens , rccepto roböre (it

rebella-turus; _{quod G få&urus apparucrit *}

vites _{ejußj dam belli jus regnat,} ad fufficientem metuentis

fecurita-tem _{frangantur äc debilitentur. Si}

vero _{poft peradam pacetn maligni}

ejus eonatus emerferint * cum ex

metu arma _{refumere non liceat}

,

pradio belloque timens efto fem*

per paratus. Turbas deinde & horribilés clades , quas Annb

bal tum Pcenis _{, tum aliis}

in-riumcris _{populis ob animi} im-potentiam & pravitatem infli-xit, memoriå recolentes ,

difci-mus & _{eolligimus quåm necefla*} rium ils _{fit» qui fummatn rerum}

te-nent _{; (edulo & accuraté Ducum,}

cjuos excercitibus _{praeficiant, animos}

fib i reddere _{notos, ne, traditå feris}

& _{inquietis ingeniis}

_praeturå,

@

®

felix flatus folicitetur , atque ia

fummum trahatur _difcrimen*

Po-ftremö Romaibörum _exemplo

doce-mur, fl cafus tulerit, _ut å fociis

contra fbcios in auxilium vocemur»

ut & temeraria confilia , &

tardio-ra caveamus. Primitm unde _jufta

ftct caufa _{prudcnter crit} inquiren-dum , quam fl querentibus favcre

cognovero, illisque prasfens

immi-nere exitium , auxilium mox

fe-rendum _{eft, nec exfpe&andum}

do-nec beliiiiri _{legittimé denuncietur,} cum _{periculum fit, ne illegittimé}

interim _{pereant intercidantqtie focii.}

Quod fl ailatae querelse faliae depre-henduntur, tantum abefl, ut audiri

cum commiferatione _{dcbeant, ut}

po-tius novi belli _{minis, fl monitioncs}

non _{valuerint, ad officium &}

meutern _szquiorem

com-pellautur.