tΗ.
D. D.
DIS8ERTATI0 HISTORICO-DOGMATICA
Ρ L A C I T A
PELAGII, AUGUSTINI ET CASSIANI
DE PECCATO ORIGINALI, LIBERO ARBITRIO ET GRATIA DIVINA
UPONEKS.
CUJUS PARTEM FRIMAM
I -
CONS. MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.
PRAESIDE
CHRI3TIANO ER. FAHLCRANTZ
PHIL. ET TIIEOL. DOCTORE
t- - .
THEOL. DOGM. ET MORAL. PROFESSORE REG. ET ORD.
RF.G. ORD. DE STELLA POLARI MEMBRO.
PRO CANDIDATURA TIIEOLOGICA
p. p.
MAG. HENSICÜS VILHELMU3 STEINT?ORDH
A SACRIS. OSTROGOTHUS.
STIP. GUTHERMUTII.
IN AUDIT. GUSTAV. DIE VII MAJI MDCCCXLII.
Π. Λ. M. S.
UPSALIAE IVAnLSTRÖM ET LlSTBOM.
C " jjj >:
vy-f , τ τ t
Γνώβία&ΐ την άλή&ααν, χα*
η άλή&ί*α έλενϋ-ερώσε* νμας.
JoAN. 8, 88.
Quum ad id universum opus salutare speetet, ut Deo adju¬
vante homo ad meliorem frugem se recipiat, moveatur ma¬
gna illa qiuestio, necesse est, quantum gratiae divinae tribuen-
dum sit, quantum per se ipse possit Iiorao. Haec quaestio,
quae ad antliropologiam cbristianam pertinet, semper Eccle-
siae doctorum capita torsit, iisque rationes et systemata insti-
tuendi institutaque vel defendendi vel impugnandi occasionem
dedit. Jam Primi Ecclesiae Patres inquisiverunt, quid ad bo-
num effieiendum per se valeat homo, unde originem suam traliat peccatum et quomodo iniirmitati humanae in opere con- versionis consulat gratia divina. Quamquam alia alii de re
gravissima tulerunt judicia, nulla tarnen inter eos orta fuit
eontroversia, quae quidem paeem Ecclesiae turbaret. Ineunte
autem sacculo quinto paeem excepit pugna atrocissima, qua?
a Pelagio et Augustiη o excitata, omnem, quae secuta esft
aitatem agitabat, Ecclesiam in partes divisit divisamque etiam-
nunc tenet.
Si quaerimus, quid ante tempora Pelagii et Augustini
bar de re docuerint Graeci Latinique Patres, iavenimus ρle-
rosque contendisse, primos Lomines, bonos creatos, arbitrio
libertatis fuisse praeditos, nec eos, nisi peccassent, fuisse
morituros. Qui quum arbitrio libertatis male abusi essent, primum illud peccatum commissum esse, quod plura mala posteris eorum importasset. IIoc enim primum peccatum
consecutam esse duram moriendi neeessiJatem, majorem vim cupiditatum magisque opportunam insidiis atque illecebris dia-
boli factam esse naluram humanam. Quai quidem natura etsi
per peecatum Adami sit corrupta, tarnen in eo statu, quo
nunc nascitur homo, uti eum concedunt libertate bonum vel
malum eligendi et facultate, quidquid elegerit, agendi, qua sublala nullam omnino esse factorum imputationem intellexe-
runt. Accurate tarnen et diligenter distinguendum est inter
Ecclesiam Orientalen! et Occidentalem. Graeci nimirum
Patres fere omnes negant peccatum Adami esse quoddam
malum bereditarium ipsa generatione in posteros ejus pro- pagatum, sive, ut planius dicam, peccatum originale,
quod proprie dicitur: Latini Patres non item. Inter quos
Tert.ullianus 1) et Ambrosius8) ad alia mala, quai ex
*) De anima c. 41. "Malum praeter quod ex obventu spiritus ne- quam superstruitur, ex originis vitio antecedit, nalurali quodainmodo.
Nain naturoe corruptio alia natura est, habens suum Deuin et patrem, ipsum scilicet corruptionis auctorem." — De testimonio animoe c. 5.
"per quem (Satanam) bomo a primordio circumventus, ut prceeeptum
excederet et propterea in mortem datus, exinde totum genus de iuo
semine infectum suae etiam damnationis tradueem fecit." Cfr de anima capp. 2. 16. 58. 59. et de poenitentia c. 2. et de babitu muliebri c. 1
2) Jam eam de peccato originali doctrinam exposuit Ambrosius,
quam quidem postea pluribus verbis explieuit Augustinus, diseipui-
3
peccato Adami orta essent, addunt veram quandam animi vi-
tiositatem per generationem propagalam. Tertullianus igi-
tur primus omnium notionern peccati originalis animo mente-
que eoncepit. Quem fideliter sequitur Cyprianus, ejus ad-
mirator 3). Hi et si qui alii Patres hanc senteutiam de vitio-
sitate homini iirnata ampleetuntur, eam unam esse causarum
arbitrantur, ex quibus manant peccata, quae posteri Adami
committunt.
Cum bac autem doctrina de libero arbitrio arctissime
eonjuncta est illa, in qua de gratia divina agitur. Ut enim quisque minimum opis et virium in se ipso inesse arbitratur
lus illius. Cfr fragm.Ambrosii apud Aug. contra Julianum lib. 2. c.6.
"Male Eva parturivit, ut partus relinqueret inulieribus baereditateni, at-
que unustjuisque concupiscentiie voluptate concretus, et genitalibus vi-
sceribus infusus, et eoagulatus in sanguine, in pannis involutus, prius
subiret delictorum contagium, quam vitalis spiritus munus hauriret."
In enarralione in Psalm. SO. Davidis, quae etiam dicitur apologia pro-
phetae David, dielt Ambrosius: Antequam naseamur, maculamurcon- tagio, et ante usuram lucis, originis ipsius excipimus injuriam; in ini- quitate concipimur. — Concipimur ergo in peccatis parentum, et in
delictis eorum nascimur. Sed et ipse partus habet contagia sua, nee
unum tantumuiodo habet ipsa natura contagium." Cfr Aug. contr. duaä
Epist. Pelagg. lib. 4. c. II. et contr. Jul. lib. I. c. 3. De poenitentia
lib. i. c. 2. "Omnes liomines sub peccato naseuntur, quorum ipse
ortus in vitio est, sicut habes lectum, dicente David: "Eeee enim in iniquitatibus conceptus sum et in delictis peperit nie mater mea.'
3) Epist. S9 ad Fidum: "recens nalus nihil peccavit, nisi quod se- cundum Adam carnaliter natus contagium mortis antiquae prima nativi·
tatis contraxit.,, De testim. lib. 5. c, 54.
«ui coiiverteiidi et optima qtiaeque sectandi, ita maxime ei ne- cessarium videtur ad gratiam divinam confugere.
Omnes quidem Graeci Patres etsi το αντε"ξούϋιον hominis
in opere conversionis acriter defendunt, necessario tarnen re-
quiri gratiam divinam concedunt. Liberum hominis studium gratia divina esse adjuvandum asseverant, qiiibus una agenti- bus, tum demum emendationem hominis consequi, existimant
et valde probant. Praeclare rationem gratiae exponit Chryso-
stomus, qui, quomodo cooperentur gratia divina et libertas humana, deiinire studet 4). Unam eandemque doctrinam, quam Graeci, re ipsa probant Latini Patres, quamquam nonnulli,
ut Cyprianus et Ambrosius, ad quos in doctrina sua de gratia liaud raro provocat Augustinus5), effectus gra¬
tiae divinae maxime celebrant. Ambrosius in primis liber-
tatem hominis facit pcndentem ex gratia divina, cujus tarnen
viam et rationem agendi, id quod profecto maxime quaeren- dum fuit, distinctius non explicat6).
Omnes igitur Patres idem sentiunt, et hominis volunta-
tem efiicacem et gratiam divinam necessariam esse, ut homo
ad virtutem sanetioremque vitam remeet. Pro eo autem, quan- tum quisque aut hominis ipsius facultati aut gratiae divinae tribuebat, variam viam explicandi, quae ratio esset coopera-
4) Miinscher, Handbuch der ChristlichenDogmengeschichte. Mar¬
burg 1809. Vierter Band pagg. 159—161.
5) -^-u§· contr. duas epp. Pelagg. lib. 4. capp. 6. 9. 11.
e) Prooem. in Lucam. Comment. in Luc,, lib. 2. capp. 5. 14. De
rocat. gent. lib. 2. capp. 2. 5. 9.
s
tionis, inierunt. Nemo tarnen, quid in opere eonversionis ageret Deus, quid homo, sibi relietu«, posset, satis dili-
gcnter explicare studuit7). Hsec autem dissentio, ut jam di-
ximus, usque ad initium saeculi quinti sine ullo certamine
duravit. Tum vero inter Pelagium et Augustinum tanta
exstitit piigna, quae omnium animos disjungeret. Quo ardore
animorum, quo ingenii acumtae, quam varia fortuna eerta-
tum sit, ut ego non dicam, omnibus satis constat. Tandem
ex Pelagio victoriam reportavit Augustinus, quam et no- inini suo et severis deeretis imperatorum et pontificum Roma¬
norum debcbat8). Doclrinae Pelagii nota baereseos inuritur ejusque seetatores proscribuntur9). Qui quum exsules erra- rent, frustra sedem quaerentes, ubi in tuto esse possent,
nusquam in unam eandemque separatam Ecclesiam conjuncti
sunt. Augustinismum contra, tot tantisque subsidiis adjutuni,
omnes fere summo studio amplectebantur. Neque tarnen in
') De liac quaestione, qua vix ulla est dilficilior, jam vere obser-
vat Augustinus: "Ista quaestio, ubi de arbitrio yoluntatis etDei gra- tia disputatur, ita est ad discernendum difficilis, ut quando defenditur
liberum arbitrium, liegari Dei gratia videatur; quando autem asseritur Dei gratia, liberum ai'bitriumputeturauiFerri." Cfr de gratiaChristic.47.
8) Causam obtinuit Augustinus in eonciliis Carthagine annis 412.
416. 418. et Milevi 416. habitis et deinde in concilio illo oecumenico
Ephesi anno 451. eelebrato victoriamque illius deeretis suis lirmarunt pontifices Innocentius I, Zosimus (epistola tractoria a. 418) et Caelestinus. Neque imj)eratores in hac re Ecclesiie deesse voluerunt.
Pelagianos rescriptis suis condemnarunt et Honorius (sacro reseripto
a. 418) et Theodosius.
®) Prosp. Aquitan. Carmen de ingratis vs. 149—ISO. et v. 2i£.
ipsa Ecclesia Catliolica ii defuerunt, qui, quamquam Au¬
gustino cetera adsentiantur, doetrinam tarnen ejus de prae- destinatione et placita, qua? ad illara pertinebant, rejice-
rent. Quam sententiarum discrepantiain quum in aliis terris,
tum praeeipue in Galiia videre licet, ubi nonnulli exstiterunt, qui, quum Pelagii ratio 11011 magis audax et temeraria,
quam severa et dura Augustini videretur, mediam quan- dam viam inter utramque rationem ingredi conarentur. Inter
bos Augustini adversarios, qui partes Pelagii non seque- bantur, primum locum tenet Joannes Cassianus, disci- pulus Cbrysostomi 10). Is non tam ipsam doetrinam
10) Joannes Cassiauns, qui unde oriundus fuerit non liquet,
priin am religionis ebristianae institutionein in coenohio Betblebemitieo
aeeepit. (De instit. Coenob. üb. 5. c. 4. Coli. 11. capp. 1.5. Coli.
Ii), e. 1.). Quo autem res omnes, qua? ad vitam monasterialem per¬
tinebant, melius disceret, complures annos in ASgypto peregrinabalur ibique huic studio se totum dabat. Deinde Constantinopolin profe-
ctus, quum ingenii atque docirinoc magnitudine Cbrysostomum, cla-
rissimum ilbim Graccae Eeclesiae doctorem, sibi divinxisset, in Diacono-
rum ordinem promotus est. Idein vim maximam ad mores Cassiani sentiendique rationem habuisse videtur. Cui ille postea gratiam retu-
lit. Nam quum Chrysostomus suo dignitatis gradu dejectus in exi-
lium expulsus esset, Cassianus, a clero Constantinopolitano an. 405
Koiuam missus, causam Chrysostomi, dileetissimi praeeeptoris (dein-
carnatiöne üb. 7. capp. 50—51.) apud Innoocntium I. egit. Tum
Massiüam, Galliae INarboncnsis urbem, migravit, ubi usque ad mortem
babitabat. Haud proeul urbe duo eondidit eoeuobia, alterum in glo-
riam S. Pctri et S. Victoris viris, alterum in gloriam S. Virginis Mariae
teminis habitandum. In iis insliluendis primus in Europa Orientalium
Coenobitarum disciplina moribusque usus est exemplis. De Cassiano
Gcjin.adius (in catal. illustr. vir. c. 6!) hoc modo: "scripsit expe-
7
Augustini de prsedestinatione, quam ea, quibus baee nite- batur, dogmata de libero arbitrio et gratia praeveniente im- pugnavit. Itaque, quum Cassianus viammunisse Semipela-
gianismo rite dicendus sit, a re non alieiium fore videtur,
si, quum exposuerimus, quid Pelagius et Augustinus
de peccato originali, libero arbitrio et gratia divina docue-
rint, pauca adjungamus, quae ostendant, quid de bis iisdem
rebus senseril Cassianus.
Ab boe tarnen omni suscepto quum rerum magnitudine et difficultate, tum nostrarum virium exiguilate deterreri quidem debebamusj sed studium bas res gravissimas, quantum nostra
ferat et temporum et virium ratio, perspiciendi, verecundiani
vieit.
rientia magislranle plane et libruto sermone, et, ut apertius dicaui.
sensu verba inveniens, et actione linguam movens." Cassiodoru»
eum dicit "facundissimum." Tlieodosio et Valentin!an o imperium
tenentibus (incertum, quo anno) non sine fania sanetitatis mortuus est.
Tria opera conscripsit:
1. De coenobiorum institutis primitivoe Eeclesiae libri XII ad Ga-
storem Aptensem episcopum.
Collaliones Patruin in scytbica eremo commorantium ad Leoti-
tium episcopum et Helladium libri XXIV.
5. De incarnatione Cbristi contra Nestorium haerelicam ad Leo-
nem Rom;e urbis episcopum libri VII.
Opera Cassiani siepe sunt edita. Optima eorum editio est Alarclo Gazaei, Benedictini, quae Atrebati in lucem prodiit sub titulo: Joan-
nis Cassiani opera omnia cum commentariis D. Alardo Gazaei Coe-
nobitae Vidast. Ord. S. Benedicti. Atrebati 1628 in folio. Ad baue editionem, quam possidet Bibliotheca Academica nostra, aditus no- bis patuit.
CAPUT I.
Ρ1 a cit a Pelagii. /
§. i.
De pcccalo oritjinali.
Num Pelagius negaverit, omnes homines propter pec- catum Adami esse mortales, incertum est. Lapsum Adami
nihil aliud esse censet, nisi priinuin peccati exemplum, quod
quum posteri illius imitentur, quisque eorum, ut Adamus,
labitur. Peccatum Adami in posteros ejus non est propaga- tum, ob eamque causam quum homines gratiam divinam non
amiserint, ne damnatio quidem aeterna eos manet. Homines
in eodem, quo Adamus, statu etiamnunc nascuntur, et inter
ipsum posterosque hoc solum interest, quod ille, quippe qui
adultus creatus sit, excultum animum jam statim accepit, hi
contra, quum infantes nascantur, rationalis voluntatis arbi-
trio ab initio carent^). Omnes homines aeque puri et infe-
1) Dc p,eceato originali c. 15. "Si id solum in nohis est, quod
Deus condidit, procul dubio-, qui nascuntur infantes, in eo statu sunt,
in quo Adamus fuit ante praevaricationem." c. 14. "Non tantum primo
Iiomini, sed etiam bumano generi primum illud obfuisse peccatum non propagine, sed exemplo id est, non quod ex illo traxerint aliquod Vi¬
tium, qui ex illo propagati sunt, sed quod eum primum peeeantem
imitati sunt omnes, qui postea peccarunt. — Ideo infantes non in eo¬
dem statu esse, in quo fuit Adam ante praevaricationem, quia isti pra»- eeptum capere nondnm possunt, ille autcm potuit, nondumque utuntnr
rationalis voluntatis arbitrio, quo ille nisi uteretur, non ei praeceptunt
jlaretur."
9
gri, atque Adamus, a Deo sunt creati, nec quidquam habent,
ante quam sua voluntate et judicio ad agendum usi sint, quod
ab ipso Deo non profectum sit. Peccatum ex nostra volun-
tate prodit, nec nobiscum nascitur, sed a nobis exercetur.
Delictum igitur est voluntatis, non natura;. Nam si natura
hominis per se mala pravaque esset, Deum ipsum, quippe qui
sit auctor naturae, eundem esse auctorem causamque pravita- tis, necesse esset.
Pelagius, etsi peccatum originale non idem, quod Au¬
gustinus, intelligit, homines tarnen peccatores esse conce- dit. Hanc vero labem censet, non ut Augustinus, ex na¬
tura, quae delicto Adami vitiosa facta esset, sed eximitatione peccati Adami et consuetudine peccandi ortam esse. Qua quidem consuetudine malum homines quodammodo sibi sub- jectos tenet iisque diflicultatem xirtutis exercendae äuget2).
§. 2.
De libero arbitrio.
Liberum arbitrium putat Pelagius esse naturalem ho¬
minis conditionem*), in qua recte maleve agere, et suis viri-
2) Epist. ad Demetriadem c. 8. "Neque vero alia nobis causa dif¬
licultatem bene faciendi facit, quam longa consuetudo viliorum, quae
nos infecit a
parvo, paulatimque per multos corrupit annos et ita po- etea obligatos sibi et addictos tenet, ut vim quodammodo videatur ha¬
bere natura;."
*) Naturalis conditio s. status naturae eam significat animi affectio-
nem, in qua homo a;tate jam adulta versatur, qui fidem in Jesu Chri¬
sto non habeat.
B
hus recfe facere possit. Hoc liberum arbitrium peccato A-
dami non est dcperditum. Nullum est peccatum originale, quod neque propagatum sit peecatum Adami, neque ulli im-
putatum, nisi buic soli2). Propagatio enim peccati, quum peccatum non sit in corpore, sed in animo, ne cogitari qui-
dem polest5 atque imputatio peccati et justitia Hei, qui,
quum hominilms ipsorum peccata ignoscat, non facile creden-
dus sit imputare aliena3), inter se repugnant. Nostra mo-
rum indoles non est depravata, et tales nascimur, qualis A-
damus factus fuit, non quidem perfecti, sed ita, ut sine vir-
lute et vitio procreemur4). Quare recte agendi quum facul¬
tas, tum firmitas voluntatis in nobis inest, et, cupiditatibus
non obnoxii, propriis viribus praeceptis rationis satisfacere Heique voluntatem sequi possumus. Peccata, si effugi non possunt, ne imputari quidem possunt, et, quum omnia pec¬
cata vitare jussi simus, vires ea fugiendi habeamus, necesse
2) De peccat.. orig. c. 15. "Adae peccatum ipsi soli obfuit, et non
generi humano." De natura et gratia c. 50. De peccatorum xneritis lib. 5. c. 5.
3) De pecc. merit. 1. c. "Dieunt etiam, inquit, nulla rationc con-
eedi, ut Deus, qui propria peccata remittit imputet aliena."
4) Contr. Jul. lib. 5. c. 4. "Naturam dicis bumanam in exordiis
nascentium innocentiae dote locupletern." Cfr de peccat. orig. c. 15.
"Omne l>onum et malum, quo vel laudibiles vel vituperabiles suinus,
non nobiscum oritur, sed agitur a nobis; eapaces enim utriusque rei,
non pleni nascimur, et ut sine virtute, ita et sine vitio procreamurat¬
que ante actionem proprke voluntatis id solum in homine est, quod peus ,condidit."
