DAHL CAROLUS

PHILOLOGICA EXPLICATIO

a

Cor. II: 14, 15, 16. 17.

'

·> _·, ?

QUAM

* ~~

FEN IA FAC. PHIL. UPS. AMPL.

τ. τ.

MAG. CAROLUS JAC. DAHL

A

SACR13.

» 1

Έ.Τ

CAROLUS ARHUSI ÄNDER

Stip, Gronv. Dalekarlus,

IN AUDIT. GUST. X>IE III JUNII MDCCCVII.

H»

At Μ· S»

UPSALIiE, TYPIS EDMANNIANIS.

in

sacram refllam majestateai

magnje

viro

dioeces. aros. ordinumque regi0rua2 episcopo

regii ordinis

stella polari commendatori

reverendissimo domino doctori

M.ECENAT1 ΜΑΧΙΜΟ

%„

SACRUM

Yoleétuftt

(iebueruni1

C. J. DAHL. C. ARHUSIANDER

kyrkoherden

vålårevordige och högvållarde

herr JAC* ARHUS

SAMT

com ministern

e

·Ρ

vålårevordige och vallårde

HERR SAM. ARHUSIANDER

vördsamt tiilegnadt a£

Eder

6dmjukaile tjenare

CARL ARHUSIANDER.

COMMINISTERN

VALÄREVORDIGE OCH VALLÄRDE

MAGN. ARIIUSIANBER

SAMT

»

♦ /

HOGÅDLA FRU

MARIA ELIS. JR

■. född GAHN1

Huldafte ForSldrar!

%

Vördnaden och tackfamheten helga Er rlesfa blad, fåfom ett ringa

offer f5r Edra vålgarningar, evigt dyrbare for

<t

Eder

v '7 '

lydlgfte Son

φ

CA RL*

PHILOLOGICA EXPLICATIO

a

Cor. II: _14, 15, 16, 17.

Jnter loca Novi Foederis, qnse difficiliora funt explica-

tu, jure numerare nobis videmur 2 Cor. II: 14, 15, 16,

17. Prascipue ambiguum eft, quid per vocabula 3-f/a/w-

βευοντ/, o7μην, fwwdi#, κ&τηλευον/res Apoftolus heic fignifi-

catum voluerit. Hunc locum accuratius confiderantes,

in opinionein de fententia horum verfuum, diverfam ab

explicatione Interpretum, ^quorutn commentationes le-

gere nobis licuit, incidimus. Iftam, quam fecimus, con-

je&uratn

uti exercitium Philologicum, publice proponi-

inus. Aliud, quam conjedturse noraen, huic conamini

dare non audemus, curn recordamur interpretationes, ab

eruditisiimis celeberrimisque Viris traditas. ImbecillitaS

ingenii noftri noftrseque penuria eruditionis non valuit,

inaxime cridibile eft, rationes explicationis Ipforum clare perfpicere. Itaque verfionem noftram rationesque illius

non in lucem ediinus, ut fententias Dodtisiimorum Vi-

rorum, quorurn culmen eruditionis infirmitas noftra as-

fequi nunquain potis erit, eruatnus; Ted ut vires mentis

noftrae exerceamus. Oportet nos, opinamur, facultates

animi noftri, quam vis perexiguas, excolere, et ad eum,

quem attingere valent, perfe&ionis gradum perducere,

etfi in infiino loco inter iilos, qui fcripta antiqua expo-

nere

conantur, fubfiftimus. Speramus igitur, ut veniam hujus exilis opellae a rnitibus impetremus Le&oribus.

-

A

Öfvgr-

%

Öfv erfättning

af 14, 15, 16, 1? ver [er na i 2 Capitlet af Pauli fednare Bref till

de Chrifina i Corinthus,

jtag tackar Gud, at Hart altid gifver ofs, fäfom Chrifi¬

na, tillvdxt i dygd och cn fann förnöjelfe, och at Han frarn- fidller allefiädcs genom ofs verkan af en fann kun/kap om bin

varelfe. Ty vi dre rätta Chrifina i värt upfårande och beha-

ge derigenom den Helige, antingen vi le/ve bland dem, Jom

antaga, eller dem, fom fårkafia Chrifina läran. Detta värt forhållaude forefaller de fednare få fom ledande till olyckjälig-

het, (ty det befidr icke i fjelfsväldiga njutningar), de vilja

icke följa detta efterdöme, och bereda fäledcs fin verkliga 0- lycka; de förra är o der om öfvertygade, at detta upförande

bereder

fann lyckfalighet, de upmuntras till vidare till¬

växt i

fann Chrifiendom, de följa detta efterdöme, hvilket

viβ fom Lärare, gifve dem, och ernå fäledes en fann och varagtig lyckfalighet. Huru månge Lärare utmärka denna fkieklighet i fitt ämbete? Men fä använde vi icke Guds ord, fom ^en handelsvara

(β at Det icke verkar på hjeriat), fä- fom mänge af vare Lärare göra; utan i värt kall, fom Chrifi-

ne

Lärare, förkunne vi detta Ord af en ren öfvertygelfe om

Defs höga värde, Jädant fom ^vi hemte Det frän den Hög/fa

Visheten, under en liflig förefiällning af en alleflädes när¬

varande Gud.

v»

Haec veriio, fatemur, nimis eft foluta. Difficile fuifc brevius fententiam, quam in his veriibus indicatam pu¬

tamus, exprimere. Licet vero tanta, quanta noftra in

hae

hac explicatione licentia eft, maxime fit culpanda, credi-

derimus tamen, verfionem, fenfura librorum N. T. clare exponentem, hodierno guftui accommodatam, Iicet

verbis muJfo recedentem, nimis valde esfe profuturam atque effe&uram, ut plures fcripta haecce, quae ad emen- dationem cordis veramque felicitatem adeo conducunt, legerent, et irrifores non anfam invenirent invehendi in

fcripta tanti pretii. Commentariis adje&is ratio verfio¬

nis redderetur, ne arbitrio torta explicatio appareat et probalitas, qua contenti in plerisque Iocis esfe nobis

necesfe eft, lateat, ubi fignificatio vocum eft incerta.

Quid hoc refpectu optemus animoque figuremus, mini-

me

quid eftici debuerit, hac exili adumbratione in hisce

pageliis indicare voluimus. Rationes verfionis qualis-

cunque noftrae ad B. L. jam referre aggredimur.

Τω 0)εω χάζι?. Deo gratis; Deo gratiae a me; ago

gratias Deo, Putaverimus, fenfum horum vocabulorum hodiernae vernaculae linguae accominodatisfime esfe in Nova Verfione expresfum, quare eam ducem heic fe- cuti fumus.

Ύω πάντοτε Βξιοίμβενοντι ημοίς ev τω Χξΐ~ω. Facienti ^nos femper triumphare in Chri/to; quod facit femper nos trium- phantes in Chrifto; quod nobis, uti Chrifto vera fide addiftis, viétoriam de cupiditatibus effrenatis vitiisque, indeque, aeque ac ex certa ipe futurse compenfationis

moleftiarum hujus vitae provenientem, iaetum atque tranquillum animi ftatum femper dat; quod incrementum

virtutis verseque Jaetitiae femper nobis tiibuit. Putamns,

uti au&or

verfionis, particulam ort heic exclufam.

Vocabulum μβενω ufitate fignificat triumphum ago,

triumpho, vineo. Verba autem intranfitiva interdum figni-

ficationem hiphilicam induere apparet ex verfione LXX

A α in

4

in i Sam. XIΓ. ^ι. XV. _35; ubi βασιλεύω ejusdem termina-

tionis ac Βςιοίμβευω ^per facio regem verti debet; Vide

Rofenmiillerum ad h. I. in Devt. XXXII. 10. ubi tχ,ντ&ξχειγ fjgnificat fatis bonorum ftippediiare, Jofuae XVII: 14· ubi

χΧϊ]ξο\ομειν hceridiiatem cisjigncire t Pf. CXIX: 5° &v vwl' ficare notat. Vide Schleufn. ad b. v. Sic Βξίχμβενω fi-

gnificare poteft triumphare facio. Jam quaeilio eft, quid

per triumphi figuram heic denotetur. Verum eft Reli-

gionem Chriftianam fuisfe Apoftolorum indefesfo labore

late diffufam, multosque converfos, nec negare poslli-

mus, quin mirandum in ruodnm Paulus hoftes interdum

fuperaveric; felix antem doélrinae propagatio perpetua

non fil i t

in externam Apoftoli vicae conditionem ii-

militudo triumphantis femper quadrat, uti vox πχντοτε

in

it. Quod ad fuccesfum Religionis attinet, Aéta Apo¬

ftolorum Jegentes, reperimus Doétos Judaeorum , invidos

bonae exiftimationis, _quam inftitutione lua Apoftoli fibi adjungebant, et metuentes do&rinam, quse auftoritatem

ipforum minuebat, isepisfime remoras objecisfe propå·

gationi Chriftianismi, atque maximam parten) plebis Ju-

daicae fuis _ρ sejudicatis opinionibus pertinaciter adhasiisie.

Invenimus etiam, Gentiles refragatos fuisfe Do&rinae,

quae immoderatis eorum cupiditatibus frena injiciebat et

tam leveram urgebat virtutem. In Afia feptemtrionali

nullos Apoftolus facere potuir progt esfns A<ft. XV ^i: 6.

Multi illorum Apoftolos ftultos infanosque cenfebant. Si

Pauli extérnam vitas condi«ionem confemplemur, vide·

mus ipfum Damafco, Antiochia, leonio, Thesfalonica,Be-

roe

et Derbe fugientem; virgis caefum cuftodiaque fer-

vatnm Philippis Aft. XVI: 22, 23. lapidibus idum Lyftrae ΑΛ. XIV: 19. fic eum triumphanti disiimillimum.

Audimus ipfum narrantem miferiem fui ftatus in Aéh

XX: _{23. 1} Cor, IV: 11, 12. 2 Cor. XI: 23-27. Credi-

deri-

s

derimus autern

Apoftolum triumphi figura innuere vi-

ftoriam perpetuam, qnam de immoderatis cupiditatibus

aflfe&ibusque, quae femper impetum faciunt, ^{aeque ac} de

vitiis malisque confuetudinibus ii, qui vera fide in Chri-

ilum funt dotati, reportant; et liinul indicare lastarn

tranquillamque animi conditionem, quam Religio Chri-

ftiana parat. Schleusnerus putat, vocem vivmv ^, fignifica-

re, conjlans, qui manet in prceceptis obfervandis Religionis et

ornnis vitiofitatis et peecati blandimentis et illecebris feli·

citer refjlit in Apoc. If: 7,11,26. III: 5,12,21. XXI: 7.

De pugna, quam cum affe&ibus & cupiditatibus homo

habet, vide Gal. V: 16 fqq. Eph. VI: 10-17. Rom.VIII: 7.

De vi&oria, quam in hac pugna verus Chriftianus con-, lequitur, legimus in 2 Corint. VI: 3-10. Rom. VIII.

Chriftianus, etfi moleftiis aerumnisque hujus vitae

gravatus, poteft dici triumphans, quod certam habet

Ipem de futura felicitate. De hac compenfatione incom-

modorum, quae in hac vita patimur vide 1 Cor. XV: ^32.

Rom. VIII: 17 fqq. 2 Tim. II: ir. Huic viftoriae laeti-

tiaeque et vox &ςιχμ@ευοντι et πχντοτε convenire videntur.

Kcci την εσμην της γνωσεως clotx φοινεξοντι Λ ^{ημών sy}

ttccvti

το7Τω. Et odorem notiiice fui ojlendenti per nos in omni

loco; quod effbftum moralem verae cognitionis fui con- fpiciendum per nos praebet in otnni regione. Exiftima-

mus, Apoftolum in hiS verbis Deo agere gratias, quod providentia fua finet Apoftolos, uti exempla probae vi¬

tae, Verfari in omni regione, ut homines viderent, quid

Doftrina Chnftiana efikere valeat. In his verbis eft quaeilio, quid per οσμην intelligi debeat. Opinamur, hoc

verbo aftiones fignificari ex fequentibus rationibus. In-

venire nobis videmur, figuram odoris ita adhiberi in Eph. V: 2, ubi Apoftolus adhortatur Chriftianos, ut fint

imi-

imitatores Chrifti, qui fe ipfum, aifc, pro nobis obtulit

facrificium

οσμν\ν ευωδιάς. Non heic ^urgere poteft, ut

vitam raorte fpontanea abrumpamus; Ted ut in eo imite-

mur Chriftum, quod amorem in fimiles nofiri exercea-

mus. Id apparetex veriibusfequenribus-et antecedenti Capi»

te, ubi bonas praefcribit a&iones. H^ecfigura ufurpatur de

muneribus et beneficiis in PhiJ. IV: i£. Si asfumere-

mus, uti credibile eft, hane odoris figuram originem

fuam ducere e facrificiis, quae vocabantur male aut bene

olentia Deo, invenimus vocabulum Svaiot adhibitum de a&ionibus in Rom. XII:

ubi Apoftolus monet, ut

totam vitarn Chriftiani Deo confecrent ejusque volun-

tati toto animo obfequantur. De beneficentia ufurpatur

eadem

in Ebr. XIII: 16 ; de rerfta inftitutione in Rom.

XV: 16. de vero Chriftianismo in

Pet. II: _{5,111 quo} loco

Rofenmiillerus per πνευμχτικαι Svatoti inteliigit caftitatem corporis, preces, opera mifericordiae, quae a vera fide

oriuntur. Scimus Pauluin, uti feftae Pharifaeorum antea

addiétum, fedulo legisfe fcripta V. T. iic modum loquen- di, ibi adhibitum, imbibisfe, reperinius etiam in his fcri- ptis odoris figuram de aftionibus adhibitam. Vocabulam γ6ν quod proprie fignificat putidus, foetidus eft, vertitur

a

LXX in Pf. XIV: _3. LIII: ⁴ per η%ξειού&ηαοιν, quae vox

fignificat inutihs, corrnpti funt et ufurpatur de maiis ho-

minibus in Rom. III: 12. Injob. XV: 16 etiam vocabulum mSn de malo et perverfo homine adhibetur. Coccejus explicat vocem foetere in Exod. V, 21. per vtderi

malus. Ifrael etiam foetidus esfe dicitur inter Gentes Paleftinae in

Sam. XIII: _4. Vide hoc vocabulum in Gen. XXXIV: _{30. 1} Chron. XIX: 6. Eadem ^vox de mendacio ufurpatur in Prov. XIII: 5. de farna adhibetur odoris figura in Cant. I: 3. Poetae Orientales fvavisiimo

odori

7 odori bonam famam asfimilare folent. Vide Rev.Tingftadii Öfverf, af Hoga Vifan, ad h. I. In medio reliriquimos,

an

ex facrificiis, more un&ionis, aut aliunde hsec for¬

mula loquendi iifc fumta; monftrare tantummodo ^cona-

mur, hane figuram lolere de adtione morali adhiberi.

Solitse hominum, ubicunque verfantur, confuetudini fefe expriinendi hasc explicatio noftra conveniens videtur.

Vernacula lingua proverbialiter propria laus dicitur foetere,

Dani dicunt: han giorde fig faa ilde lugtende; Germanni:

einen ftinkend, iibel geriichtet machen ; Angli: Tonr accnfation fmells of calnmny; Galli: ΐΐφ ^en bonne, ou mauvaife odenr;

cela feroit de mauvaife odenr; Latini: fragrantia fiagitii, olet

mendarium

odor nrbanitatis.

Or; _%ξΐ^8 ενω^ιοο εσμεν τω ®εω. Qiiia Chrifti bonus odor fumus Deo. Exercemus eam virtutem, quae ex vera fide in Chriilum oritur ideoque plaeemus Deo. Pasfio

Chrifti juftitiae Divinse fatisfacit. Aétiones noftrae jam poslunt placere Deo. Sumus probi Chriftiani ideoque placentes Deo, ubicunque verfamur. Explicatio voca,buli ευωάκχ fluit

ante di&is circa vocem οσμψ.

Εν

σωζομενοιε και εντοις αττολλομενοις. Inter fervatos et

perditos: inter iilos, qui fidei in Chriitum adhaerent falu-

temque a*ttingunt et inter illos, qui hane fidem rejiciunt,iic

felicitatem veram non adipifcuntur; inter illos,qui funtChri¬

ftiani et non; inter otnnes, De illis, qui religionein chriftia-

nam

ampledlebantur, σώζομαι ufurpari videtur in A&. II: 47.

2

Thesf. II: 10. de credentibus in Chriitum 1 Cor. I: ig.

heic fequimur Schleufn. qui etiam hane vocem ita ex-

plicat in Math. XIX: 25. απόλλυμενοι huic vocabulo con- trariam iignificationem habere, oppido apparet.

O

_μεν οσμν\ &χνατ8 εις Socvoctcv. His odor mortis ad

mortem; His videtur haec vita difficillima et infeiicitatem

pa-

8

parans; nos igitur ^non imitantur, fugiunfc ipfam do<ftri«

nam, fic mali esfe pergunt et infelices fnnt in hac et

erunt in futura vita. Vox Sccvutos de infortunio adhibe- tur in Rom. I: _{32. 1} Joh. V: 12. Gentiies nolebant

valedicere voluptatibus eftVenatis, quas Chriftiana Do- clrina vetabat, eorum autem Religio admittebat. Prae-

terea exce/lentisfimse chriftianismi virtutes fciiicet igno- β er t; injuriis

inimicis benefacere, esfe fevtrus in fe ipfum, eonee·

dere de jure fno, non iliis placebant. Nec confolationem

errorum commisforum, nec tranquillitatem animi, nec certam fpem de futura felicitate, quae omnia Religio

Chriftiana parat, habebant. Vide mortis figuram ufurpa-

tam de vitiofitate in Epli. Ii: 1. V: 14· Roin VI: ^2.

VIII: _13. XI: h. Vox de iniferrima improborum

conditione poft mortem ufurpatur in Äpoc. II: ^11. XX:

6, 14. XXI: 8-

Όί£· _οσμγ\ ζωηε eis ζωγ\\>. illis odor vitce ad vitam; Haec vita placebat iis, qui Chrifto addiéti erant; Laudabilem hane vitam cönfent, et vident illam parare veram feli- citatem; imitantur nos et adipifcuntur veram felicitatem

in hac vita et aeternam falutein in coelis. Vocabnlum

ξωη de defertione _peccatorum ufurpatur in Rom. XI: _15.

de

felicitate in hac vira et conditione aniiui, virtu- tibns ornati in

Pet. III: 10. IV: 6. Luc. XII: _15. A<ft.

V. 20. de falute poft hane vitam futura Matth. VII; _14.

XVIII: _{8, 9.} XIX: 17. Col. III: _3.

K

Τξος tocvt cc tis *uotvos. et quis ad ket c idonens.? Quis

doctor Religionis Chriftianm ita fe gerit? Quis hac veri

praeceptoris proprietate pollei ? Quis ad inftitutionem fuam exemplar honeftae et integrae vitae' adjungit? Pioneftas

vitae

indicat Praeceptorem Religioiiis et inorum.

Vide _monitum Pauli, Timotheo datum in

Tim. IV: 12-16.

a yocq

9

Ου yoeg εσμεν ως πολλοί κοοπηλευοντες τον λογον tö <e>eö.

110η

enim fumus, uti multi, cciuponcmtes verbum Det; non uti

mercem tra&amus verbum Divinumj non iucri cornmo- dique causfa docemus; prsecepta Di vina non foluni e

memoria,i'ed merrte convifta de ipforum magno et fubli-

ini pretio proponimus. Munera dabantur primis Do-

ftoribus Religionis Chriftianae; non dubitim eft, quin

haec muitos ad praedicandam do&rinam, de cujus ex-

cellentia non convi&i erant, allicerent, Phil. Π: 2i.

i

Cor. XI: 9*15. yoc$ iignificat autcm, vero, yide Rom. VI:

13, Credidederimus, primam fignificationein voci κοοπη-

λευχ heic tribui debere. Putamus eos verbum Dei cau- ponari jnre dici posD, quorum in peétoribus hoc bo-

nurn non producit effe&um,

Αλλ5 dos εξ ειλικξίνειοοε, Sed uti tx finceritate: Sed vero

fincere: profeAo autem de fermonis Divini excellentia

convifti: ex integra mente, cui el! perfvafum de verita-

te doftdnae. Cui veritas doftrinae cujusdam ett peripi-

cua, non potefl non bene agere, η i ii veritatem impediat

Rom. 1:18.

Αλλ'

εκ Θί». Sed uti ex Deo: quale verbum ex Deo, iapientia fumma, accipimus. An heic infpiratio-

nem

indicet Divitt&m, in ambiguo relinquimns; mens no- ftra illius ideam iibi nullo modo forrr.are pofeft. Qui-

cunque vero praecepta tiadit Religionis et morum,

Summam Sapientiam, quantun» poteft, imitari debet

Kοοτενωπιον tö Qeö. coram Deo; Deo infpiciente; re- cordantes Deum esfe omnipraefentem. Ii, qui Summum

B Nu-

Ic

Numen femper praefens cogitanfc, non agere posfunt quid-

quam, quod repugnat ipfius praeceptis.

i

Ev χςιζοο λαλαμεν. In Chrifto foquimur; uti Chriftiani

praeceptores p-aedicamus. In multis N. T. locis apparet

λαλειν ufurpari de inftitutione Religionis Chriftianae.

Mar c. II: α. IV: _34. &c.