Specimen academicum, de victoria morali, quod consensu amplissimi ordin. philosophici, in regio athenæo Upsaliensi, sub auspicio ... Gustavi Ant. Boudrie ... publicæ bonorum censuræ committit Johannes Carol. Weller, Gothlandus. In aud. Gustaviano die XII.

//.

/. Ν. _J. SPECIMF.N ACADÉMICUM, DE

VICTORIA

MORALI

Quod,

CONSENSU ÅMPL1SS1MI ORDIN. PH1L0S0PH1C1,

in regio athenaf.o

upsäliensi,

Sub

AUSPICIO

Μια

GU

STA VI

AKT.

BOUDRIE,

Philosoph. Prof. Reg. et Extra- Ord.

PVBLICJE BONORUM CENSUR/E C0MM1TT1T

JOHANNES

CAROL.

WELLER,

Gothlandus»

In Aua Gustaviano die χπ. julii, Α. Ο. R. MDCCLXXVII.

Η, Α. Μ% Β,

IM

SACRAΜ REGIAM MAJESTATEM MAGNJE FIDEI VIRO

REFERE NDISSIMO

PATRI

AC

DOMINO

Do

GABR.

TIMOTHEO

LOTKEMAN,

S« S. Theologie DOCTORI Celeberrimo,

Dxoeceseos Gothlandig^e

EPISCOPO

EMIMENTISSIMO5

Maxime Venerandi Consistorii Wlsbuensis;

PR^SIDI

Longe _Gravissimo, Scholle _Triviaus,

Qu#: IBIDEM Floret,

EPHORO

Adcuratissimo,

evergetae: summo

faventissimo,,

VIRO

Admodum Reverendo _{atque Praclarifflmo}

,

DnoCAROLO

_ADOLPH.

WELLER,

PASTORI in _{Follingbo & Åkebeck}

Meritiilicno, Vigilantiflimo,

PARENTI _{INDULGENTISSIMO.}

\ic tandem _{defideratum appropinquavit tempus, quo fem*}

mam\ _{qua calet} mens mea, venerationem publice

tefta-tam _{facere licet. Benefcia, Parens indulgentifflme,}

quibus

me _{maclatum voluifti\ tot}

tantaque fent, ut iisdempio, uti

par eft, animo colendis ttonfefficiam, nednm_{percenfendis, quid}

dieam? remunerandis. _{Quid tibi Ρ. I. proinde debeam,pro¬}

be _{quidem mihi conjcius;}

quo autem ρaclo juflas perfolvam

gra-»<w video. _{Accipias igitur, qnaejo, Parens In·}

dulgentifflme, ferena fronte, pertenuem bunc ftudiorum

meo-rum_{factum, non inflar remunerntionis,fed in}

gratifflmce

men-ί/ί _{tejferam. MeumJemper}

erit, νοί/ί />ro incolumitate ardentiffimis , perpetuas _agere excubias, W/i ccclefle Numen,

le_{j Parens Indulgentiffime,fofpitem}

atque felicem inlongam

annornm _{feriem confervdre. Hoc fei7iper}

voveo, atque

vove-bo, permanferus femma animi venerationc, dum vixero,

PARENTIS INDULGENTISSIMI

Pi/itt/ _{Obediemiflhnus.}

ψ & $ §. Τ.

"irifico _{quodaro, & plane natural!, felicitatis fuaey}

vel _{parandae laboriofius, vel fbllicitius}

confervan-dar, quemque hominuro duci Audio, nemo

fa-cile dabitur, qui inficias iverit. Quamvis autern hic, alte infixus natura? inAin&us, quo ad felicitatem quisque

fer-tur, fitejusmodi, ur, nefciam, an homini quidtjuam

pra*-Aantius _{nobiiiusque divinitus fit datum; fit} tarnen, uf,

ni-fi hacc _ipfa felicitatis aviditas, recte rationis vi &

lmpe-rio, dirigatur, juAisque contineatur iinibus & terminis,

facile defle&aoius in devia, falfaque felicitatis notione decepti, in furomam nos perniciem

ipfi,

non

aniraad-vertentes, vel turn detrudamus, quutn maximam nos

fe-licttatem credirnus eile confecutos. Sei licet trahit fua

quemque voluptas,

fuisque

homines

pafiionibus

adeo

in-dulgenc, ut ad id

foluro,

quod adeA quodque

pedibus

teritur, feie accoromodent, atque hinc Audio, cauilas

reruro _earumque confequentias pervidendi magis magis* que relangueicence, bonum naalumve omne

fenfuum

duntäxat deleAatione _{titdioque menfi,}

_id

_omne

_avide

ar-ripianf, commictendumque

exiAiment,

quod

fenfus iVa*

vius afficit, _fugiendum contra id omne

vehementifFime»·

que

depellendum

putent,

quod

taedium

parat,

nihilque,

aut _{parum certe,} habet jueonditatis.

Hioc

turbuien·

to commotionum animi impetu abripiuntur homun-ciones iAi _{maximaqne mentis contentione}

connitun-tur ad _id, ex quo maxirnam fubiecuturam

eile

perni?

ciem certifiimum eA, declinantque fsepenumero id, ex

quo eroolumenta band poenitenda cumuiate in

ipfqs

re-dundatura _{efie, probe, fi naviter adtenderent,}

_nefie

pot-erant. _{Atque hoc comprobae, fi quidquam}

aliud, illa

o-mnium rerum optima magiÄra, experientia,_qua

condo-cefaAi, Ignorare haud poilumus, non unas

eile,

quibus

deeipiantur miieri rrsortales, viss,

darique

muitiplicem

.m-0

)

S

(#

pereundi rntionera. Scilicet alium luxus corrfpit: alium

libido _{turpiter affligit: aliura avaritia, aut ambitio} oc-cupatt alium non flava, Ted infana bilis torquet: alius in-vidia, arrogantia alius Jaborat; & fic porro. Valetudi-narium eft hic orbis, in quo segci non decumbunt, fed

tanquam faηi circumatnbulant; pauci morbum fiium vi-dent: omnes amanf. Proinde facile _videmus,

quamde-torqueancur a via, qua ad veram feiicitatem graffamur,

quotquot, bello rationi indidto, in caftris paillonum

fua-rum

affeåuumque

militant, _{iisque unice defervinnt. Sed}

quoniam nemo Tibi ipfe tam inimieus facile exifliraari debrat, quin quid vis potius, quam fibimet ipii elfe frau*

di _{malit, vel umquam impedire, quominus prsefixuro fibi}

anitnoque intentum felicitatis finem ex voto adipiicatur;

fatis _{fuperque indc patet, in arena ifta Morali iummam}

haud raro oboriri _{pugnaro inter appetitum, quem voeant,}

feniitivurri Sc _{rationalem·, in qua lu&atione fi (uperior} evaferik ratio _{triumphnmque egeiit, appellari folet illud}

ViSioria Moralis. _{Quod omnino, ii quid judico, argu¬}

mentum _{ejusmodi eft, ut expendi re&e enodatiusque}

ex-planari urique mereatur; ab illo vero demum, _quantum fatis _{eft, exponi ptftit, cui fortuna fautrix vires, meis}

majores, elargita eft. Proinde ß. L. perofficioie

majo-remque in modum rogo atque obteftor, ut impereiäs veniam, Π, non _{quantum debeo, fed quantum pofTiirn?}

in re perdifficili _{roaxiraique momenti, prseftitero.}

§. IL

^§unt nobis ienfus, iique tarnquam aueupes

Veßato-resque^>ecum cun&arum iagacifliroi; quorura opera ve·

lut fateüifurb atque exploratorum, mens eonteraplatrix

o-mnia, quaecunque rerum univerfitas haec iuo complexu ilringic, pereipere intelligentia poteft atque CGgnoicere. Atque hinc eft, quod dicantur horaines gaudere fenfu

#

)

ö

(

II

tommuni, feu fajukate percipiendi, quod fentiant. Per

hanc _{potentiam non nobis modo confcii furaus, quod}

percipiantur tum a fuis ienfibus propria ienfibilia , tum

a pluribus communis; Ted _etiam difcerniraus _inter

fen-fibilia diverforum _{fenfuum, propria & communia. Et} quomzvnfeufationes·) ieu rerum perceptiones, a naente

di-fiin&arum,

quarum ratio deprehenditur in mutationibus,

quae in organis fenforiis contingunt, interdura gratae

iunt, interdum _ingratae,interdum etiam indifferentesifa¬

che _{quivis perfpicere poteft, quod non concludere}

Ii-ceat, folas fenfationes voluptatem & taeaium parere. Nam« que voiuptas in nobis oritur ex intuitiva cognitione

perfe&ionis, quac ad nos pertineat & cum finibus no-ftris confentiat; atque tasdiura veria vice. Hoc ienfu

icientia & _{foliditas, quia animam; cibus & potus, quia} corpus$ pecunix & qua? iunt reiiqua fortuna? munera ,

quia flaeutn noflrum perficiunt & confervant, bona nobis dicuntur, & qu$ his funt contraria, vocantur mala. Ha?c

autem bona & mala _{appellari (olent phyiica, qu& dum} ad _{legis ffcateram exiguntur, moralem induunt naturam.} Porro _{liquidemin adpetendo locum habet intuitiva} cogni-tio boni vel _{mali, ad} nos relati, eaque vei confufa vel

diftincla; iηde factum eil, ut diflinxerint Philofophi in· ter _{appetitum Jenfitivum, qui in conatu} coniiitit nientis, rem quaadam confufe eognitam, _ut fibi _bonam,

obti-nendi & connubio _{quafi fibi jungendi, atque in}

appeti-tum _{rationalem, qui ex diftin£fca boni cognitione oritur.}

In _{utroque appeeitu adeil voiuptas & fuga tcedii.}

Lar-gimur quidem

diflinåam

cognitionem

excedere

fenfuum

& _{iroaginationis limi es, adeoque in intelle^u}

_propriam

habere federn. Sed _{quoniam cognitio intuitiva, quse}

di-itinftam infert _{perfpicientiam nexus perie&ionis rei,quem}

habet cum nobis _{noftroque flatu &}

fine

indiflolubi-lem _{adeoque rationis benehcio acquiricur, etiam}

vo-Λ

*η (

«SS3 J / \ egga

luptafem fugamque tsedii parit; oppido hinc confht,

vo-iuptatem fugamque taedii dari non rationalem minus, quam [enfuaiem, qua? ex intuitiva quidem, fed confufa cognitione boni ve! mali oritur. Verum enim vero heic

probe notafle oportet, quod voluptates fenfuales diftin-guantur a rationaübus, non tam ratione objeBi, quafi

nempe iilis nil nifi pure ienfuaie, his vero pure menta¬ le & a fenfibus remotum _{ohverfaretur, quam potius ra¬}

tione modi _{cognojcendi obje&um, qui in illis eil}

con-fufus, in his autem diflindus, Unde, vel me tacente, fatis _{fuperque patet, fitri pofle, ut quamvis obje&um}

voluptatis fit (enfuale, id tarnen, fi non fenfuum, fed re&ae rafionis trutina examinatur, non faltim fenfualem,,

yerum etiam rationalem gignat yoluptatem, §. in;.

Porro _{quod ad appetitum}

_{fenfitivum adfinet,}

_com«

perfum babemus, eo fortiorero majoremque eile appe¬

titum illum fenfitivum, non tantum quo plures ex re

quadam voluptates vel nunc percipimus ,

vel

antea nos

percepifTe meminimus, fed etiam quo

faepius,

quavis da¬

ta occafione , idt η appetitus iteratur ac repetitur.

Un-de _{appetitus ienfitivi fuos}

_{habent gradus}

_{& quam} pri-mum eo procdlerint _{usque, ut} in a&us exflantiores

vi-vacioresque proruperint, conjiin&iq.ue fint cum

fangui-nis & fluid» _{nervei in corpoie commotione, tum} exfur-gunt äffeBus; qui quidem per fe non funt mal», fed per

accidens. _{Namque ex confufa boni malive}

reprsefenta-tion«>& nifu inde coorto inquietiori, non fequitur

ma-lum _{morde, ceu ttirrbufum, fed tum demum, fi} repra?-ientatio deliberatam boni malive _{cognitionem, hoc eil,} redam rationem, procedat. Siniflra igitur afFe&uum cum aliis rebus cornbinatio malum morale _{gignit. Sunt nem¬} pe affeelus nobis a Creatore dad, ut eo facilius &

üben-@

)

8

C

n

dus _{exfequeremut praecepta legis naturalis. Proinde}

com-pefci poflune, nuro quam exftirpari; & quando compe-fcuntur inträ _{fuum gyrum finemque preeicriptura,} pro-iunt _{mukumque adferunt adjumenti in exercitatione}

vir-tuturrr. Scilicet confufäm in afFe&u boni malive reprae-ientationem vocamus _{refpeSltvam, quae remedia, afFe&una}

mitigantia, vel non adtenderit, vel perrurbate confide·»

rat. Diftin&arn vero in affe&u boni malive reprafenta-tionem dicimus _relativem,quis remedis, affeSum ftirau-lantia, deliberadus expendif. Unde, quodiftin&ius ex. gr, araoris vei irae öbjectum expendes, eo _{magis crefcit}

af-feitus. _{Nempe obje&a afFe&us fic augentur, & fingula}

tarnen confufe _{reprademantur. Hinc refercndi funt ad}

fortem & vividam eorum _{exiécudonero, qux refta ra¬} tio _{probe deliberavit. Quocirca dum aåionibus} huraa-nis _{cognitio difHnäa praiucei , tum ficut cognitio}

ordi-nem, ita affe<ftus efficaciam, a&ionibus tribuit. Etenim

afFe&us, utpote adlus adpetendi vel averfandi

exftantio-res, _{Cognitionen! gignunt vivam, quie in fe babet}

ra-donera _{adpedtus efficacis; unde in agendo fumma vis}

exfequendi additur. Afque haec do&rina de afie&ibus

di-citur _{Patbologia, eaque vel PjychologU^, quae tbeoriaai}

afFeåuum _{generalem explicat; vel Ethiva,quae}

excitando-rum vel _{corapefcendorum media, nec non varia figna,}

exponit, vel etiam

_Juridica,

_quse

_afteåuum

_cum

_variis

juribus & obligatiombus enarrat nexum.

§. IV.

_^

Jam vero ficut non omne, _{quod fplendee, aurum,}

nec facile dabitur _{quidpiam adeo innoxium? quod hsud}

difficuker in abuiura trahi _{poffic; ita quantumvis per fe}

innocui fint _{afFe&us, fit} tarnen farpenumero, ut poft-quam corruptio illa 'numquam faeis deploranda, cu¬ jus raeminit facer Codex, invaferat totum genus huma¬

"ΐ οί

W J ö κ

mim, aReRuum duRu & aufpicio, in omnia flagitia

pras-cipites ruant rnortales,

intrepidi

res

obeant,

atque

ag-grediantur illicitas, &

denique

orania iuis cupiditatibus largiantur, qua; libido impotens juilerif. Scilicet aReRus, dum, tatnquatn fkii coraites appetitus ienfitivi, exaefiuanc ebulliuntque, magnarn in animatn ejusque activitatem

ex-ercent vehementiam, snec ullum ufui racionis concedunt

locum tantumque fibi arrogant dominium, ut exercitiuni rationis, vei peniius tollant fuRocentque, vei ad mini¬

mum _{gravi conturbent impedimento. Unde quod de ira} dici foiet: _{impedit ha animum, ne pojjit cernere verum* id,}

ut _ionge

_veriilimum,

_{de omni aReRu valet.}

Recorda-mur, contendifTe olim Stoicos,quod aReRus iongius

di-fcedant a natura; conRantia Sc rationaü natura; fint con¬ traria _{Atque hane ipfam Stoicorum afiértionem pry¬} dare _{explicat Cicero, dicendo: quemadmodum oculus} con-turbåtus non efiprobe adje&üs ad_{junm munusfungendum, £r}

reliquce partes totumque corpus a flatu cum efl motum, deefl officio Juo of muneri; fic conturbntus animus non eß aptus

ad

_ex]equendum

_{munus fuum. L, III. Tufc. Qu&fi. In} vo-luntate nec minus _{progignitur ex appeeitibus renfitivis,}

aReRibusque incommodum; namque dum faepius

re-petiti adfuerint, oriri fölet difpofitio & prociivitas ad

fi-miles aReRus _{ducens, objeRis licet remotis, fed in} me-moriam, imaginationis vi, revocatis; quemadmodum in iis, qui ispius abripiuntur ira, abunde conipicere nobis

datur. _{Siquidem nempe omnem in cognitione}

confil-fionern _{deponere nequeat mens humana; fit proinde}

,

utvoluntas noRra ab omni _{eppetitus ienfitivi &} aver-iationis ienfitivi _{permiRione haud fie immunis; unde} quando fic ieniuum, imaginationis aReRuumque imperio fubjacet voluntss, tum _{agra vocatur, ifa quidem, ut}

at-tentio omnium _{maxime trahatur in objeRum,}

quod

fen-lus _{titiiiavic, excitayitque appetitum ienfuivum}

& afFe»

®

)

10

(

t»

aus, adeoque ut propofiti noftri

praeceptorumque,qui-bus veram & diftin&am de rebus _Cognitionen* coropa-rare _{licet, quamdiu hoc modo regra fit voluntas, non}

recordemur, nec ad illa, quaj noftri fuerant oiiicii, ia-tis, uti par eft, attendamus. Atque hinc tanra exfurgit

malorum _{caterva, quas in fumrnam nos detrudit}

perni-ciem, fummeque infelices nos reddit. Quocirca Γι quid nobis _{reapfe bonum, quod nempe legi Divinae ad} amus-iim conveniat,

diftinde

cognoicimus, quod tamen

con-fufe perceptum nobis malum videtur, & verfa vice; tum ftatim _{oboriri iolet pugna inter appetitum rationalem &}

fenfitivum. Sic ex. _gr. il quis habet Tibi prerfvafiflftmurn,

medicamentum, quod propinatur, valetudini reftaurandas

exade infervire, eamque ob caufam id appetat; fed idem

tamen..quod

ingratuirs iecum vehat odorera

faporem-que, angue pejus averfatur & reformidat; turn ftatim comperimus, appetitum rationalem cum averfatione

fen-iltiva _{pugnare. Graphice hane pugnam depingit Ovidius}

in L. III. _{Metamorph. Tab.. I. dum in icenam quafi} pro-ducit Medeam Ita _loquentem:

— - Trebit invitam nova vis: _{aliudque cupido,} Mens- aliud _findet;

Sed _{poftquam appetifus fenfitivus afte&usque in} iftapa-gna viéloriam tandem obtinuerat, ita fubducit Medea* calculosr

- - Video meliora

proboque

9

DeUriora _fequor..

§. v;

Hane _{interappetitum}

_{fenfitivumJcjatioTmlem}

_agno*

Verunt _{pugnam veteres etiam Phiksiophi,}

_Pythagoraci,

Piatonici, Stoici, AriftotelidTnec eft quod teftimonia adferamus, quum hac in re nulluni

fuperefte

poftit

du-bium. Id duntaxat notandüm _{exiftimamus^ quod}

fö

)

"

(

Φ

antue complures herüm

Veterum

Philofophörum, inde

arripuifie

occafionem,

duplicem in homine

ftatuendi

ani-mam: Alteram ninairumJenßtivam feu feutientem,_tamquam vitseanimalis fenfuum & _{cupiditatumfedern} acdomicilium:

alteram vero _{rationalem, utpote rationis & intelligentias}

partieipem; quam

ficuti Divinae

originis proptereaque

im-mortalem _{putarunt, ita & illam naturae multo}

inferio-ris, nec idcirco ejus generis, ut perire prorfus nequeat.

Conf. Mosheim, ad Cudworthi _{Syftem. Intel!, p. 1037»}

Hinc Ariftoteles _{impetus illos corporeos, quibus}

adpeti-tus fenikivus abripitur, comparat roembris analyii

cor-reptis, qute

fi ad dextrara

movere

volueris,

e contrario

in finiftram deferantur. Lib. I. Ethic. ad Nicom. _cap.

ulf. _{Verumenimvero,} ut _{paucis dicamus, quod res eft,} in ratione extricandi hanc _{adpetitus fenfitivi &}

rationa-lis _{pugnam, non potuerunt non maximopere inter fe} dis-ientire veteres illi _{Philoiophi, pro hypothefium, quas de}

anirna, unane _{anpluribus, ejus diverfis potentiis illa}

con-{låret, foverunt, diveriitate. Sed ficut infaniendi prurl··

tus non definit, ubi _{ineipit: ita iftha?c etiam Veterum} commenta occafionem dederunt Fanaticis ftatuendi _pu»

gnam illam non in mente _{peragi, fed inter} mentem committi & _{corpus feu motus corporis vehementioress}

prsfertira quum animam in ie mundam & puram, o-mnis autem mali _{originem in materia feu corpore} quas-rendam effe finxerinr. Conf. Wallerii _Pfychologia

Empirica §. 637. pag. 786. Neque longe ab hac

hypo-theii diftare videtur _{Carteiius, qui in libello de} Paffio-nibus Paft. 2. art. _{114. cauifas affewtuura ioli adicribie}

corporis temperamento. Non _quidem negamus, ienfus

externos, ex mutationibus in _{corpore organico}

excita-tos,

_indeque

_{profluentes fenfationes gratas vel ingratas,}

primam aapetitui fenfitivo exhibere occafionem fe exfe-rendij fed inde non _{iequitur, ut yel ienfui yel corpo^}

é% \ τ<■» f &&

ris _{org«ni$mo, ut rnere paflivis, aliqua atfribuenda fi?} pugna. Ktcnim S modo motum periftalticum,

circbia-nonem

finguinis,

_{& qua? id genus funt alia, exceperis;} corpus noiirum oaentis fubefle direclioni, nemo, _{qui ad} fe _{ipfum paullo curatius adtenderit, facile negabit. Unde} latis _{iuperque perfpicuum crediderim, ρugna na bancce in}

ipfa mente peragi & quidem duplici modo, adeo

nera-pe, ut appetitus

iénfitivus

aut antevertat rationis judi^-cium,quod voluntas ieu appetitus _{rationalis iequitur,} aut

etiaro idera _{adfperneiur & oppugnet. Accidit enira, ut} in-terdum _{appetitus fenfitivus, morsimpatiens, inid,quod}

gratam excitat fenfationem, prarcipiti nimis gradu

fera-tur nec _{exipeået rationis Judicium voluntatisque,qua? ex} iila _{pendet, determinationem; interdum autem,quamvis}

exfpeuiet rationis judicium, nibiio tamen minus appetat

vel averfetur _{id, quod rationi fit contrarium, atque fic} vi£k>riarn fibi _{arroget. Ab bac autera pugna infer}

ap-petitum fenfitivum & rationalem , mulrum diicrepat luSla

eamis _{fpiritus, qus in folis regenitis deprehenditur.}

conf. Buddei Theol. Moral. csp. I. Seft VI. _§. §. _{4. 42.}

§. VI.

Jam ulterius _{progredimur, fuccinfte enodateque} expofituri viam ac rationem, qua, excufib fervitutis moralis _{jugo, rationis du£tu, vitfcoriam obtineamus} moralem _{atque ad veram perveniarous libertatem ,} qua? ex pra?icripto Ciceronis, fumma eil, devinciri le¬

gibus, ut fic felicitati noftrse rire re&eque

confula-tur· !n anteceiTuco heic meminifie _{oportet,primam Ti¬} rana in eo confiftere, ut _{fappetitus fenfitivi indeque}

re-lultantes animi motus vehementiores inträ orbitam ra¬

tionis _{compefcanturne,clauftris}

_{mmiTtra£lis}}

_pro lubi-ru _{proruant fummaque imis miiceant. Atque huc fpe*}

£tenc _{remedia, quae in Pafhologia Ethica incuicantur,}

fl

)

i?

C

Φ

quibus cavemus, ne motus

inordinafi

furgant,

multa

ad-duci (olent, qua? ok h

συνόψο

huc redeunc. Nimirum

pri-rrjum ert, ut nobis intima noftri ipftus cogukio corapa· retur; quae uti corporis

noftri

conftitutionem

& ioßhecib lit-jtem, quanturrs beri poteft, accuratius nofie, quam

piu-rimum facit ad fanitatem _{coniervandam; ita} non parum

intereft, ut rite fciamus appetimura fetnfitivorum affe-tftuumque exceftus & defeftus, ne detorqaeamur a via, qua ad feiicitatero graiTari

liceaf.

Dein.de cerro certius

nobis _{periyafum habeamus, oportet, illum plus, quaaa}

regia libertate & eminentia

refulgere,

qui appedtuum (ko¬

rum fenficivorum afFeituuroque exiliterit _{rcftor viftor»} que, ied ex advcrio, qui fuis fuccumbit cupiditatibus

iervitque afFe<ftibus, abjeetiiTinoum eile mancipium.

Por-ro iicut valet omnino,quod canit Poéta_{: principiis obflat}

fero medierna paratur;ita quam primum vel minimos mo¬

tus fentiamus rafionis _{imperio infurgentes, illis frena in}

jiciamus & in herba iuffocemus prima; etenim _apoetitus

fenfitivi afFeftusnue ab initio imbecilles _{iunt, facilique}

negotio cohibentur· procedendo autem vires nancifcun-tur _{tantamque vim fibi oarant, ut Iis, vel plane non, vel} admodum _{difticultei", refiftere valeamus. Indeque} eftyui-angue caneque pejus fugiamus malorurn bominum, qui

afFeftibus iuis nimium _{indulgent, coniortionem, quin po·} tius _{(requenter in eorum veriemur contubernio,qui} afFe-<ftus (uos regere norunt; nihil enim magis, id, quod ho·

neftum _{eil, ingerit, & ad rneliorem frugem nos reducit,} quam ccnfvetudo cum bonis viris habenda; qua?, ßcut altera natura, tand omnino sftiroari _{debet, ut quantum}

roBdmjecuna

vebat bona & circumipefte ab ineunte a>

tate in(lituta _{edncatto, vel hinc Caris intelligi}

queat, A

teneris _{adfvefcere, multum eft. Eft}

nempe illa setate, qua ob _{ingeniorum & organorum flexilem indolem?}

efterve-icentes motus facilius _{iupprimuntur, & non modo}

Ü

)

14

(

monitionibus, _{quibns diitinflior boni} malive _cognitioani^

mis _inftillatur, verum etiam _{pacvulis prtemiis argumentis}

que ligneis, ieque ac bonis aliorum, cum _quibus

conver-iantur, exemplis, adeo fleåi _formarique poflunt tenella ingenia, ut retate prove&iöri vehementiores animi motus

numquam tam frequeoter & fupra rnodum erumpanf^

Huc accedit, _{quod fedulo} etiam evitanda fit occafio,

qu$ irritat ad appetitus ieofitivos

_affeitusquej

nam oc¬

cafio dat furem. Unde multo _{magis cavendum, ne} novarum _acceflu, veteres occafionis illecebrs

reiricen-tur. Novimus _{quidera, quod idea loci & temporis per} fe non _{pofiit producere affe&um. Interim tarnen}

con-flat, quod ad ideam loci aut temporis iubinde, vel

no-bis non animadvertentibus, adfe£lus _{quidam excitentur,}

idque propter idearum & afFe&imm connexionem. Ni*

mirum _{loci, in quo raagnum aliquis fubiit infortunium,} vix _{quisquam recordaoitur, ut non adfeftus cieatur}

tri-ftitice. Sic etiam _{diei, quo quis infigni affeåus fuit bene·}

ficio aut _{infignem habuit lastandi cauflam, vix}

umquam nobis fe exhibebit _{idea, ut} non adfeftus etiam lcetitise

quodammodo excitetur; & fic porro.Conf. Buddei Theol.

Mor. cap. I. Seå. V. §. 9. Sed vero quoniam mihi non

licet efie _{longiori; idcirco properandum ad remedia,quse} vocant, /anajitia, quibus appetitui fenfitivo affe&uique

jam coorto medela afferatur. Mens _{quidem ante com·}

munem illam _{generis humani corruptionem poterat} com-motionem fibrarum cerebri & _{agitationem ipirituum} ani-malium _{turbulentiorem, fola orficii fui confideratkfne,} ita moderari & _{fifiere, ut appetitus fenfitivi & ^fie&us}

numquam extra oleas vagarentur. Sed jam, quod

do-lendum, res alifer ie habet: nuda^noiitio ad fiftendum

vehementiorem mofiirhfihil ferme _{efficit; hinc artificio}

aliquo utendum. Sciiicet interdum, trita illa

medico-rum _{regula uiui adcommodanda, ut contraria contraria}

ex-o^3 ^ τ_ζ' f iSSs

«8β» ) 1J V

expellantur; quae

medela

dicitur

fieri

per

fulftitutionem

f fic ex. _gr.

quemadmodum,

qui ardente laborant febri,

re-frigerantibus

demulcentur,

&

viciflim

varii generis

fo-ventia iis folent prsefcribi s quorum ftomaehus paululum

refrixit debilitatus: ita etiarn nimia _{qui Jsetitia}

siluat,pro-pofito trifiitise

objeåo, ad

mediocritatem revocar? debet,

& _{qui inyidia}

_ardet,

_{illi caufia; oilentandse, cur, cui}

in-videt, miiericordia potius dignior fit. Interdum etiarrs

rnedela fieri iolet _{per äivevfionem} , quando , res ab

afFe-öu aiienas _{cogitando, excitatum motum exilantiorem} gliorfum _{determinamus; Tic ex. gr. raitigamus triflitiam,}

Sua

em

ob praefens malum afficirnur, dum meditationi

rnaü non inh^remus, ied _{quas alias diverfasque}

ejus«

_re«

quirunt cogitationes, fufcipimus negotia. Sic etiam au-dacibus _{meticuloiorurn, criftibus lastorum & verfa vice}

prodeil confortio. Sed ha?c, uc re$e monet Canzius in

Difcipl Mor. §. 705 funt duntaxat remedia neceilitatis,

tibi vera & conflanti ufu fcecünda _{parari e}

_veftigio

_non

poiTunu inter duo enim mala eligitur minus. §· VII..

Sic tandem devenimus ad id, _{quod palmarium $c} inflar _{capitis eil in tota Pathologia Fchica} , atque in eo'

confiilit, ut monilretur

pradiantiitimurn,

quod in

circu-lo _{Philoiophico dabitur, reniedium, quo obtineatur vi·} £toria Moralis. Sicut omnis _{appetitus ieniitivus indeque1}

profiuens afFedus ex confuia boni malive cooritur

reprre-fcntatione: ita _{quo diflindior rei, ob quam} commove-mur.

confideratio; eo facilius, qux confufe

repraeienta-ta _{amimaffedibus occafionem}

prsebuerurtt, cum

diftin-diori _{nOtkia carnmufati}

poffuntj id quod optimum

me-cum dixcris _{reroedium tranquillandi affedum, quam}

pri-mum _{pugna oritur inter}

appetiturn feniitiviim & ratio¬

nalem. Hinc _{quemadmodnm afFeduum objeda,}

d'iftin-dius _{expenia, alterata}

_adparent

_{& afFedum}

II

)·ι6

f

Φ

ita vd tmxirrJ erk noftri _{ofHcii, eam nobis acquirere}

perfe£tionem, ut mens noitra _{refulgeat virtutibus}

iti-telleitualibus & moralibus _{adeoqae r'eferat imaginem}

perfeftionis Dei iumma?. Unde _quoniam novimus,

vir-tutert» coniiftere in _{habitu, qui acquiritur exercitacione} h, e. a£luum _{honoogeneorum crebriori repetitione,}

ex qua

progignkur conivetudo & tandem velut neceiiitas agen-dij fatis fuperque peripicirnus, ubi in praxi morali eo

usque fuerit deventum, appeckum _{quoque fenfitivuno}

facile _{pofle reduci ad concordiam cum appetitu rationa¬}

le, _{quac, quo major & perfecHor fuerk,} eo majori _quo¬ que ardore animura. accendit, ut revera fit inftar thermo».

metri _{cujusdam moralis, ex cujus aicenfuvel deicenfu de}

gradn hujus ardoris omnium optime pofiurous judicare.

"Btenim _{appetitus ieniitivi, cadem, qua rationales, conft»inguntur lege} in a&ibus iin's naturae humana: _{ejusque perfeftioni conveuienter}

,

deter-minandis; nihilque obftat, quominus fenfualis voluptas poiHt eiTe

inno-eua <& cum rationali harmonica, _affeitusque rationis duclu queant ita

dirigi, ut, iisclem cnlcsr addentibus , ex intentione Creatoris _Optimi,

Ma-ximi, fummis tarn animae, quam corporis viribus connitamur ad ver am

felicitatem _{indipifcendam. Sic in Philofopliia Morali eruimus quidem,}

quid naturae vires fibi reliche ad obedientiam legi Naturali prscilandam

facere debeant: fed in praxi morali _{lugubris loquitur experientia,quan«}

tum elangueieant perimbeciiles _{efFcetoeque naturae vires in mendis fitis}

corrigendis & quam iaepe nos a pugna inferiores difcedamus.

Unt-cum eil nobis _{folatium, quod ubi natura deficit, ibi gratia incipiat &}

defeclibus naturae medeatur. _{Unde, intime fic perfpe&a natuvalismiMo¬} ralis vanitate, Religion« relelatae neceiliratem, fublimitatem & praeilan«

riarn _{pio deveneremur animo, & ad gratiatn 'bidem oblarnm nobis}

ad-preeandam eo fortius exftimulemur, quo paäo vemus, ne in k

Iis noitrae negotio naturae adfcribatur, uuoct _{gratis ~"}

in totum 6t folidum debetur.