Dilputatio PhiJofophica^

Zvv &i$

Dilputatio PhiJofophica^

Do

A T I O N E

3-tooe/ut & vryifyuslaGcncfo»

SufFragante

venefandafacukatc Philofophfca, in Regia*

ad Salana Svconum»Acadcmia,

S U B P R JE S I D I O

FrdtcUrijpmi Vtrt,

M. MARTINI E. GESTRI-

NII, Mathem. In£ Profefloris

Ordinarij 8c Publici, facultatis Philofophic#

Senioris»Pra?ceptoris & Promotorisfui>quå paréf^obfervantiå, xtatcm ho-

norandi.

Fro

gradu

Fkilofophtco

ejwfy privilegijs csnfe^uen-

disi publicacenjurafobjicit

SAMUEL ION£

wrigstadius

SM O L A N Ö U S.

FitAuditorioVeter]Majori ad d. ig. Januar» Anno 164 s.

boris d7. matutim.

%

U B S A L I

M,

Impreffa ab Esch

illo

Matthis.

h i' : -- ;

I ;» _„

. •'i-'-^V' '•v ' ' å%

' W ^-

I

•"'.•v-.? .■ v ': ^ '

~

. ' ' ■ - • .'v-'

\ - .- . :: '' * ^

*

• ■

V

•

-

.• - ■: * 'i •' ,

*

■■■■v-"5-'v •''< -c'--■■-" ■ ->-• §. ^„ 3,.'•

- 'A.-- -- ' - v"- . ■- _ *

aE^niiP!^^

f - ■ s- ''

"å■: ■ - ?'•* I* '■ l0>:n' ^- ;v

r * * I

i

, ■ ' . ■

I

R

^{! ' ■ V}

"

... -V

b-' :'t

JL

Thefis I.

Aturam atq;

indolem

^ peuficulaturis nobis>& pro renatuinili- tutiq;ratione rimaturis,irnpriroisincü-

b«t SfcittKna tm cnfjt&Tcvv , feu vocurn

accurata ratio» fecußdutn vulgare iilud

Galcui: zrQ$ rt epfyäs JiJ&rjL&p äw vrfuT&ci

*£*t*£w

£é

irfpar*u Edeßim priocipiunri cogtutioni?, utcolligiturex

principio.

i.

Polt. aaai.

Et6.

Etbi. cap. atq, de

Theoria primuni-»-

II-

Origmatiopcmfuam

debetTheoria verbo gratco'£fa<

,quod fignificat

contemplor, ipe&o

cum a

dim i ratione,

'Neeimmeritö cfry [accBh* sh Arid. i. Rhetor:

& i. Metaph. Non dico autern

adrnirationem illam du*

pidam &igoavam»

ignoratå caufå .fed

qua?

eii judicium%-jub*

t'tlüyj&damintcÜeßiwüfe'i).

exerc, ;(;0

linde Sivg/a, latine

idemeft accontemplatio ieu

fpeculatip.

m.

•

e>»f«r«F

quod fpeftat» fomitur

^vox l-

^a"

tiflitné & popularitet*pro quaeuoq;

cogmtione etiam fen-

fuaii, & qua?,ocolis

6t» circömipe&ione Luc.

23

48 Sic

Ssut^e

Philolopho in Rhptoricis hgotneat ccrtaminum,ia

celebritatibus

pauegyricis

^»

fpeitatorenij» Itapud Pia-

tonem isdicitur ^»^35quimukorum

frehtdm utbes* {ß

mores hominuminfpuit. Quam

hgniheationern hincablégändaro»

cen&mus. Non enina hic oeuiorum qu&ritaus

ieniatio-

nes, feda&nm mentis nobiliflimuriLj. ^/ s

A i 2. Su

IV.

jt Sumitur latlpto omni aßuintalle&us^> five _perfe

icitento. fivead Operationen! ültcriorem aut opusdire-

<£bo> _qua ratione y%d<rvarqvivalet. Atq; ficAriß.6„ Eth. 0,4, dicit _Tt%v}jv 7Tx,rcM>Stw(iHv'é>&(df uv yhnjTttj 77 tw k.W

»*«/ yjj fly éiicti* Eodcm modo D. Thomas trip/icem facit fpeculationem; mamprofrikéa^kam» duatreliquasflcundum quidt quaspra&icis vcndicat. Sed nec haec fignificatio

noßro propofito accommoda eft ^, quippé öt Tbecris &

praxi convsniens, NosauternTheoriam praxi oppcfium volumus. Sumiturigitur. ^3* Accurate&■phjlofephicé.-uö-

ßr$q;

intentioni convenenter,pro eo tan tum incelkchjs

aßu, quiinSolå vcri cognitione eonfißit,necultcnuspro-

greditur>aut per fe a£ aiiquam operationcra aut opusdiri-

gitur. V.

Expo fit is ficjquse iiKpanteyift» fpe&ant»enucleamds venit 7r&Lypet7iteyi*, cxqua quid 7a71 to innotefcit. AHft.

3. Top. C.4. p«kaT>is yiwe/fffth* ^2. poft.^J. CM'

flat quippe ijsdtm ex qumtu ejfentiaconftituitur. Zäb.ad üb. 1»

poß. cont. 30. Defimtum enim definttiofunt idem ^nunterc*

Zäb. lib. i. denat.log. c. 3.

VI.

Realem igitur deßnitiocem quod concernit, apud

äuthores Aquidem varia ^? harotx verd eademeft. Perer.

lik1.dePhilojophiaingenere ,cap. s. Theortafivefieculattoeft

aBua inteüeclu* , cujmfmü fela cognitio ejus reicircaquam ver»"

fatur. Schcib. traB. Proami dePhiloflphia SeB.3. », 2p* The•-

rid eBoperatio inlelkBut quooccupaturipfe inaliquo folum_cogno- feendo iüud. Flenius Vegerua fjht&ft, /. pro&m. in _org. Arifl.

prdcog.3. Theoria eBoperatio inteileBut) qua. eB fuigrattd^,non erdinata_{ad aünm}aBumycujtPsfitnorma^> nec ut normatum^alium aUum intelieBw} quifl habe^at ecu norma fåregula, confequens

Nec»

Nee acumine caret illa Gutkijhab- mullig*part.fiec, cap.

-?f

Theor. f. ConlempUtievclfheerla eBfünftiointeüeftttoyoVta its

iwupéi Kc/bki} connata, qua meninoftra resnecejjayias^_earunitfo affettionu &(beciesconteniplando,feipfamadintraperfielt.

Qui

definitio fecundümduplicem,convenicntiasicilicet& dif«

ferentias conccptum»fic rtfolvitor.

VII.

Gencrü vicem obtinet

funfiiointelleflu*,qüo ipfogene«

reeonvenitex parte cumpraxi. Qua'damenim operatio

inteJleäus poteft efle praxis»ut peftmodumfumusvifuri.

Exciuduntur verö eodem operationes aliarum potentia-

rum» qua fpeculationes efle i?on poflunt« S«»uletiam

iclinuatur caufaefficicns videlicét _x£/nxyt fivepoteatia judicativaconnata.

VIII.

Differenttadefumptaeft^exobjeflv&ifine,_{qua duo} con-

junäa formalem raticnemipfi Thecrialargiuntur. Non«

HüIii Arabes (ut netantSvarez Difp*44. SeB.jj. nt34. Perer»

hb.7.cap-2.)in quibus Alg2zel.lib.1JbaPhiIo£cap,1.exfolis objeßis diftinäionem

cognitionislhcoretica&prafticse

metiuntur. Et certétotum feré diferimenin eofitumeft;

itautfpecuütMt dereneceflaria & å nobisbaud cperablli Cognttioa.praätca dere operabili. Dixiautemferh qüiape- nitus talisdifFerentia fufficiemnon cd, nili quid addatur.

IX.

Hocqnidem^certnm eft,notitiam pra&icam in totum"

efls dereoperationi noflra? liibürata, ^naturaipfius necck- lariölicrequirentCj quaseft ordinari ad operationem aüt

opus,&id quidem ^ut efticiendi normsm ipia pr&fcribatj

hob tarnen vice verfaß , Nam fpeculatio peteft eile de rc

eperabib.c.g. yifione>intelleÜione appetitioxie & hujus-

A ₃ modi

noodialijsanima?opifatioalbus,quatumin Phyfieis tra£U~

tio iaftitqitur.

X.

Ad materUle igitur hujus obje&i fiaddatur formale^* quodcx

tine defumitur,

completa erit

difFerentia

^; ita ut

'

«ognitiopraBica üt de

rcoperabili»^uttali»h.^e. docens illaoa operari&regidamacrnodum prsfcribens ipfius efficien-

d«. SpecuUliva ysrd eft circa^remoperabilem, noa qua ?a-

!

Iiscfl> Fécå ut prascife intelligibilis. Undérettediciturdi- ftinäionemillam radicaltterffundamentahter^inchoative

jnmi

ab objecto •• Formaliter ver6$permodumcompUmentt d fine <F

7&P tKtbSQvT#r\i\et*3. Eth*.^8.

XL

Et quamvisTheoriaresarbitrio noftro fubje&as, ideoq,- contingentes planenondefagiat. Cumtarneneaipaucil-

fimasßnt» refpe£tu carum, quae operationcm rcfpuunt 6c

necefian«fuat?re£lc diciturTheoriamabfolutéeile necefia- riaruna» praefertim cumaftuopratficuoijs plane deftitutus fit.

xn.

Sedcum neceßitatlsmagnafit variptas,ejusaliquot di-

▼ifiones,majofisluciscaula» hic recenlere & animus mihi

eft»&operaspretium cfie vidctur. Sicenim quas necefii-

tasTheorie_quaeitempraxiconveniat( cum necilla paanis

neccflkatisvacuafit) propalåm fiet.

XIII.

Eftigitur

Neceffitoi alia

incomplexa, 3IIa comptexs,

lä»

efltermioorumfimplicium»&ecenunciationis& dsfcurfus.

Nccefiitasincomplexa*aliaeil intrinfecatrcicompetensvi na-

tur«fux i aliaextrinfeca conveniensreicx polkione alicu-

jus caufeeffizientüvelfinü.

XIV.

Neceßkas /»/rm/k/f poteftcoLfiderari & comparari»

vcl

I

vel i. h ordineadtpfumDeam, & fic nullarescreatapotcfi:

dici necefiaria. pöteftenim^nen fuifle, potcfinon forc, 2.

VeJ

refpe&upaturki"&

fic ca dicuntur neceffaria, qua? non liefcent imrinfecnm corruptionisprincipium, licet ab ex- triflfecofbpenoris ordinisagenteaonihilari poflintjutAn*

geli &c. Quöin

cenfu

computantur

ctiam unvverfaha,

quo-

rum ccn eftgeneratio^autcorruptio, utpotc quac fingula-

ritimfunt,uciverfålia autemfuntdiJia, iysntffa xal %<f0ag-

Jct, 6. Etb. Co. 3. RefttttuMjlriyhLtft. illud quod noflrae poteftati/quö fiat^autnon bat,

fubditumnon efb fcd vel

perfe, velå naturaper certascaufasopcrante

exiftit,ut

ho-

mo,*tnmdl&c. Qucmcdo_contwgcnseft quod pofitis omni-

busad agendum

requlfitissabfbluté in ncflra poteflatcpo-

fitum eft, ut fiat velnon fia?»ueadttonesvoiuntatis elicitae

&iropefätae. - Q

X V. ^{. ,} r

Kecefiltascowplexa vel edfröpofitionu feu materiac, vel

illathw feu forma. Prior dieitur cenjequenttiy pofterior

ccnjequentix.

NéccPCihspröpofitfynif confiftit

in

ncccflario

& immutabili nexu'tcrminotummajoris & minoris, tum

cum rrrdio in _pramfflßs,tum inter ié inconclufione. Ne-

cefiltasißatienü reipicit connexioncirt neceflariam pröptfi-

tidnuminfcrennuwfå illaid h. t*

conclufionis»

XV L • • .

Utraq; Turfus ncceflitas

duplex, AbJclutavcX Hypothe-

tica. IQ*quando ronfblum eft neetflaria connexio

fubje-

Oi & prédicatis ]tcm ante ceden tis& conlcquentis,

fed&

termini fimplices, exquibus cbiSftat prépobtio aut fyllo-

gifmüs,flint entia

nc

cell aria

^;

Bete

um rect

flaria dunta-

xatc£tconnexio teiminortm, & antcccdentis & confe-

quentis ^,

ipfi& terminis f

ⁿ

plicibus, exiftentibus coöfcih-

gentibusr'.

XVII-

Hsiita dediverfisneceflitatis gradibus

prscogmtis»

ecrtum eft in fbeoria dari neceßitatera. i. Cemplexam

JfifElu.noftrit In prntiicü datur neccflltas, fed non omni-

fnoda-i.

Habetautemcogmtiopyatäeanccefämcm. ^i, Comple-

xamtamiÜAtionis_quam propoßthnü, Ted hypetheticAm ; iäam quia Scmateria contingenti&t neeeßariaecomunis. Haue

veroquialicet operabilia ratiooe exifbntia; Sc operabilita»

ttis fintcontingentia» rationetarnen norma?veritatem ha- beutiramutabilem* Quod _{patst? tom} in conclufionibus pra&ici«,tumin rebus iplis operabiisbus^> quse ratione ef-

fentiae Scidealitérfunt conftantes Sc perpetuar. Sic fyllo-

gißnum exiliere

contingenseft»Sc ab hominumarbitrio de- pendet,Ted quando exiftit, ^{tum non}poteft non taliterexi¬

lier^ fubtali afFe&ione Scproprietatc, qua? non competit fyllogifmo

ratione

exiftentias fedeflentiae* iadsq;fub rau- tationisaftnof,qu! ad rem utexiftentem pertinet, nonca-

diu. Sicv'tvtutumexercitium homini liberum eftj, quando

autemexißunt virtutes, neceflarid tales funt, id.q; ratio

nenorm«» re<3aefe. rationis.

Habet 2. Neccffitatem incomplexum refpeflu natura Eft enira univerfalium»^atea»quåtalia, hane neceflitatcm partieipant,

Indigent nimirum

&praBic& di/aplm* abftra«

ctione» qüaaBtones

honrß&t

virtuto moraUs-> officia parentum^» liberorumt

magtßratuo.fubditorum^c.

Ut quaein(ingulariex

pendi

nonpodunt»

prsecilc

reprssientantur abftra&a åma- XVIII.

XIX.

teria

ia quå fingutari,refcento tamen fubje&o uni verfall I«

tanoi ArißidüjuftitiaGußaviMagni fortituioheroica, ied

in idea» virtutes, qua; in homtnetn cadere poflunt opti¬

ma » expeniuatuf. ^. EtAtifl. Met. /. apcrté dicit attcm

eße untverfalium.

5 XX.

Nonvero habet» ^, _3. Neceßitatem abfolutam 1 aut et- iamrcfpeflvnoßrhutclarijflimé patet ex 6. Eth.xcap. /. ubi quodrationeprxditum (jntelligit autem intelle&um^» atq;

itafimul eiinhrrentescognitjoncs 3c habitus) in duo divi-

dit:tt»3"tk>p$c8fjtgnrotet'/{& jävovr#yw?didofta) fh>j ,cadtftovT(X^ iiA»

Aäij svdt äTuhvdiftßßdjJOs*.Unu.cfuo ejusmodtres contempU^•

muryquaruprinc'tpu ahterfehaberenoipofjunt: alterum, quo au&

aliterpOjfunt. Ratio eft eßäv

ydq

^{q ctgfty}

ivl® 7roiis*jj

^, ab&se,

sv 7ä woutfiévu. 6. Eth. cap. 4. horurn enim prmciptum eß in faciente, non in eo quod efßcitur. Et håc ratione praxis å

theoriapotbfimu.n didingvitur.

XXL

QjJod autem präster%dpbjcflum, in definitions, ad-

ditur, debcre le. illud habere fpeaes .& äffeIhmes. Id^non fimplicitér de proprié di&is fpeciebus aut afFe&ionibus intclligcodum eft> led etiam de aualagi.cis, cujus generis

inMetapb. feré omaes, "mpneu/patihgu multae luat ⁱ ut de intelligentia &gnoßologu ^taceara.

XXII.

Nec

perinde

efl necedum » ut obje&um

theorU fit

untverfaUi roodononHt fingglarc corruptibiiitatis»per fe,

obnoxium. Danturenimjmgularia

qu^dam incorruptibihat

quaeita funt fingularia,ut tameneminenter &

perfetté

ob- tineantpcrfe&ionem fpecificam ^: qualia f'unt, Den** Angc- h, Cctlum. Soh Lunay & fimilia. Quac etiam dicuntur ^mo- nadica. i. e.talia,ut ijs non,

dentumfurulia.

Hjcc dicun-

B tur

turéÖe firma fim/itatenegativa» quiåex fe non inteTeante*y Atq» haec theorUfubjaceré certum eft.

XXIII.

Alia funt fingularid corruptibilia, qua? dicufitlir"*«■$' 8«

ääw,ut Petrw, Paulus,Bucephalu*. Hare dicuntör firma fir-

niitateafHrmativå quia adtempus talia Tunt. Horumcum

perfecta defihitio darinon poffit, nec reciprocaraflPedio-

acs, fintq» iofimtaquoadnos,&prarterca refpe&unaturs

contingcntia , theorU* quatenus talra funt, nomfubijciun*

tun Et de his intelligendum eft axioma illud Ariß. Singu-

IdriumnoneBScienti*. Ålfied lib 7, Bncycl. HexioL cap. f. Vcl

dicere_potfnmus cum RodtricodeÅrriaga difp. log, xvi*de de- monßfiB. 3. Intelügendum illudefle^nonde quacunj7 cegnttio-

rie

[cientifca, [ed

Scientiam totalem

conßituente.

Atq;

id

Veru m

eft. Nullaenim totalisfcientia, quoadomnes fuas conclu-

fiones^t eft meré fingulariurn.

XXIV.

Necexiftimandum eft Singularia, quod talia fint^, ex agr©Pfiiloföphlcaeliminari, cum fic ^nec deDiofcientia

uliaeftet, quod&re<ftse rationi»& S. Pauli,&Thcologö-

rumphilofophorumq» authoritati repugnat; Sed propter

corruptibilitatetmundc incertitudo oritür ,& infinitätem å qua iotelle&us abhorret, Quorumneutrum cum obftat, quidcauftefubeft, quod indcextermincntur ?

XXV.

Neceft quod quis cbjkiatabßraflitrtemi fingtdis

<&/«-

plinü Theereticü vulgb attributanu. Nam ut illaminple- rifqjob certum rerumftatum (quemquadruplem quidam

faciunt, oljeBivum fundamentalem,formalem,idealem 8?uni*

verfalem, vid. Gut.hab. intelhg. part.general* c. 2. eTheorem.4.)

neeeßariam libenter concedimusj ita formalem objeßo-

rum rationem ^,

adeoq;

diftin^ionem fpecificam

difcipIiRi«

illi»-

illisdare» ftrenué negamus, Abflrtftk^emm illapratißva%^ut poté a&us quidam intellcdus, nil aliudcft, _quam objecto-

mm formalium inquifitio & medium externurn, quo res

fingulares&numeroinfinit», in ftatum obje&ivum (eibi- lemprovebuntur, formalis verd eorum ratio non eft. vid.

Gnofiol. Calovij habit. inteSig Gutkijplurihwtiniocts. Item Hurtad. deMendoza Difp* Met./»Seil, é, Köderteum de Atria*

ga Diff»

log.

/•

feft.J.fubfe&.

3, XX Vf.

Siquisautem contrå nos urférit legem propofitio-

Cium fciencificarum.qo» eft de omni feu univerlitateiübjc-

&ucxt.pofl* reponimusipfi,Ariß. ibi refpicerc ad id quod plerumq;fit> funtenim feienti» totales ^omnes, & quoad

ni&ximamfui _partemuniverfaliujm» _pr»ter fingularia pau- Ca» qu»quemadmodum ^a priuspropofito axiomate exci- piuntur,fic etiam hic excipiendaveuiunt. Scheib. Ith. 2, de

propof. tit. 4. n. 16. Vel fecund^um Chnß. M*tths Ditm fyfl.

logj. z. cap.f. Hoeorcmataindifciphnü de {inguLvtbu* non vio- lantJegern nd]d vraijos, licet enim.nonfint univerfalu ratione

materia» quippb qua ßngalaris inüvidtn, univerfallatarnen

fünf,aut certé upiverjalibmaquipoüentirattoncforma.

XXV IL

Atqj tanrum de objeclo^ fueeedit fmk å quo t/oeoriam fpecificationem ultimo 6c coropletive fumerc antea dictu

cft. Indigitaturverö iftis definitionis voeuUs:fiipftm ad intrapcrfieit, h.^e.intenfiij, ut alijs ip locisexplicat ipfe Gut'«

,kitte» Ell autem intenßva perfettio> qua in lola cognitione confiftit, in _qua etiam Ibanaturaaequiefeit. Vcl ut lub-

^tiliusTedobfeurius ipfeicquitur inappend.poft. difp. /•axiom.

A*

Sfjfpndojtde* ideampenetrat,

ilapenetratyut

affmtatequd-

B i Mm

damcxleßagentos homo

at/U^ah

Et

id qufdem fofcriliter Iö*

^' quitur GW>fc,& non

infeite.

Nam

3$&/oos, lecundum quo£

dam, dicitur quafi

trfa.JhSew cgx'uv

>

ad

Deem properanf*

cybia

fpeculationequam

proximé ad £V^waccedimus. Atlu*

autehipratticuty

hujusmodi yvd<r&i

non

efl:

ccntentus»

(ed

o-

peratiooem

prxtereå infendit.

^-

InteäeBmenim extenfitne fit

Trachau.

XXVIII-

Cautéigiturtenendumcft

difcrimen intcr

theoriam'Sc

ywsrti néiilorum errorem participen us,

qui pravåhorum

terminorum confuflone; ufitatam Philolop'hiae-, in theore-

ticam& pra<3icarn, divifionem, tanquam

fotilem

&

ina-

rem traducunt&Tüggiilaht. ! XXIX.

Eftautem ytd<ri$aftustllequointeüeflus nofter objeBive in"

determinativ, c ßatu cond/tioiieJQ indetermwati> inftatum jortem determinatideducitur. ^{v Qua;}indeterminatio intcl-

ledtuseftintelligendaratione pltentia\ ^qua intellcdus,re«

rom noticiå nudus, nonfertur in certialicujusautdcter- rrdnatiobjedlidognitione »quemadmodum fenfus externi

fuoquisq;proprio

objedo,

e. g.

auditus fono, vifus

colore

& Iucedeterroinatur. Intelleflm cnim

inteüigendo

fit omni*

Artft, S*deltnim*^cap. s t.iS*

XXX.

Verum autem putamusillud Arifi. Hb.;. de anima cap.

4, t.ijfiUffptf

fy.y&fipeCI6åp

u

fitjdei

ukk{%h«tiAi#«#yey&tff (tun $*({»

ffvpßxüsi i7r)

rQ*£. ■- Stent intabulainquanitJcnptufy exiflit afiu;tdcontingit ininttllcBu. Quod rede opponit Pla-

tonicis,qui mentemnoftram exarata

tabula

fimilem dicunt, cui

abipfouteromaternoemniafim

infcripta,

in lucemvero edttis pro»

.pwari poculum lethes, ur,de profunda^{rerum omnium}oblivio obo-

riatury qua*difecrefit rccordaritfreminifeendo cognojcere^wtIIa-

tui tVlatoinphiftbo ^ahhi. Sed malé & ^cx falfis furdairen-

tis vid. fis Piccol.grad.mar. /. cap. 3/. Ccnmb.inlib.i.

fofti

anal. quaft./. art.2.

, XXXI.

Reåiusautem diciturmlcffiininteHeftu,quinali^uoma*

dopriitsfueritmfenfibw, exceptis^tarnen, fecundum multos^,

xwuig hvsiats feu zr^uPjaiii7rißo?<cL$( quaslegisnaturanomine appellat Paulus Pom. ^2. is. ) & habitibusißfufis. Oportet

nawefcintelligentem fpecularipbantafmatafeuintagimcula'. ^utver-

titSeal.tib. i, deplant.p. $6.) Arift.^3.Mean. t. 39. Cum igi-

turintelle&usquatumeunq; rerum noticiå imbuitur,dici¬

tur objedivédeterminanl

XXXII. I

Unde faciléappärétyvcloiusSctheoria difcrimcn. Qua«

rumhareftriftioreft, & prakt oppofita; illa veto latior, &

praxi Sc theorU communis. Et tantura de thecria; fequi.

turpraxis.

XXXIII.

Praxis dicitur å vrguHu fivc vrgctrruqvoåfignificata^

go

vel facio5

unde praxis adionem vei opcrationem (i- goificao.

XXXIV. : A

, Sumiturautem praxis trifariåm. 1. Stti&h ^{pro a-}

dione civiliad boneftatemdiredå, _qua ratione

Philöfo-

phia vulgo dividiturin fpcculativam& pradicam» & Arift.

in Ethicis frequenseft. ^2. ' Lä/wquatenusplenéöppo-

nitur•sretfrihSc cmnem adtm ictejledus» ulfTa cÖgnitio-

nemprotenfum, adopus tarnennonterdentém, iuclttdit, Atq; ficnon mcrali tantumEbilofopbia?, led & fäbultati»

bus luperioribus

JtlrisprudeniiaSc

Mediernai itrö Sc inftru-

mentalibus difciplinis Sc alijs babitibus ccmpetit.

B ₃ figni-

{ügniffeatio famÜiarisefbnon

ijstantum,

qiii

praidißas fa»

cultates/^tf^dicune»fcd & ijs qui fogicam ^vcrc & merc

pra&icamfaciunt,artem tarnen cfle_negant.Dequo infrå.

XXXV.

Sumitur. %. Lntifßmc quatcnusada'quate opponi-

turtheorUj&eijun&aexhauritambicumo®nium a&uum intclie&us, adeöq;^wtitjn»ineludit. Hacvocis u(u dividU

t«rmtellcfti* ab Ariß.inThcoreticumfrprzfttcumjib.f. de*ni- msc*7.$/#. item ^6. Eth. ^i.zf^/. Etfclicitas> ut multispla*

cet»inpraäicam & fpeculativam 10. £th. Atqj lecunducn

hancfignificationcm plcriq,*omnesMetaphyßci»indo&ri- nahabituum,dividunt hébitum univerßm in theoreticum &

frafticum,

quodtum

exufu commuai,tumncceflario fie- rifateturSvsrez.] difp.^44.fed. /3.N. zo. 30. Haue figni-

ficatiooemamplecluatur(5c illi,qui logicam praéticam 5c firaul artem propric diäamftatuunt. Ut Seal, exerc. 1«

nura.3.&cxcrc.304. N.zy Scheib.introd, log.c.1. qua:ft«.

1.N./7.

XXXV f,

Sepofitisduabus prioribus fignißcationibus, ultima:**

hacvice ample&imur,qua:(praetergstnitiå Anßote/üautho-

xitateminproximépraccedentiThefilaudatam)

plurimo-

rum &do&ifllmorum yirorum teftirapnijsafleritur» Nec deeftratio: conveniunt quippé -ar^^t & ^voitjns in com'

muni &generali aliquanotionc theorU contradidin6ta»fub qua etiam conjunßim & comraun» confideratiope tracla-

ripoilunt&debcnt. At nondaturyox alia* _{qua commu¬}

nisi]ie_poneeptuscommodius exprirai poteft. Haxigitur

aetinenda> prasfertim ^cum ufuslaude non carcat.bpdde

vocefatis_\ adrem-»,

XXXVII.

Qucmadmodum vox

w^tug ambigua,]

ßc etiam'de-

fini-

finitiovaria. Gutkiu* hab,intellig. part.fpeciat cap. I.Theo*

rim. 8. eam ficit definitum. wgcifys eftfuttBionoftriinteüeBua*

«jua 'tnteütBu* $ «joluntaiob boni (onßderatronem, ad bcnumfå

koneftum quafiextenduntur» Qu« definitio ut

appropriata»itaanoftrofcopoaliena eft. Imprebaturante*

i'Calovioy noflritemporisTheoI.&Pbilofcpfao do&iflimo

& haud incelebri, Afothodöl. ejtatp. i7i. Qpimavulf eöm gc-

neralius&abftraäéatfyadjequatéroagisåGW&tf,

^{co prae-}

fertimlocö,dcfinitam fuifte. Vult énim clariflimusC*l°m

*viu4tpraxwtut fic> non ad Philofcphiam faltém prafticam limitandam, fed& adfacultatcsfuperiorcs& habitusinfu-

per inftrumentales extendendam cfle. Quod ficri etiam debere, nosinfcriüsprobatiimdabirriusr

XXXIIX.

Scotiu £$ Scot'tßa hujusrrodi generalcm •zs-^tus dant

definitionen]. Praxüeftoperatioaltcriwpotentixabinteüeftu^>

naturaliterpofleriorinteäefti»ne> «ptafiericonforniütnte'ü'eUui re- bio. Sed nechsc definitiopfacet,^///f/decaufla. ^i. Quod

intelledui ctnnem dferoget praxim qoafi haccalterius fem-

perfit poténtiat) nec in intellc&u intenfri poftk. Quod

nos infirådiluerous» ailerturi cperationcsctiamintclleftus praxeseftepoffe. 2. Queddicatür dcbére eam confor-

memefte intelkäuireßo, fruftrå namq» id fit in generali

definitione.

XXX IX.

Neccnim idpftderationc ^«£#*>5ut

fiCifed

quatenus cß bona moräliter vcl artificialiter. Cumpra ter hane etiam poflit darialiqua, quaevclaltcrutråjvcl utråq; bonitatc de- ßituatur. Utfiquis bené pirgat malaintentione,aut ma ]é bona intentione,aut makmala intentione. Vid, Svar

d/Jp.,4+,Secl;IJ»

Meliorcftdefinitio alt^{am i} praxi *$40* reg'data per

inullett

am.

C

a

i

c o atoa ic

<i

e

ii

n

i

t

i

^>

Sch rib

tr4

-I.

pra?m.

*

art*t.fett. i N 2?, vj***/ interner**$ att-a

fyi.piuA

dirigi $

re%ulariab

inteäetta. Affinis efl

5c

illa

Pererijlib. 1.

de

philofoph.

c,2.praxisefloperatjo

qtetfubefi

voluntati arbitrio. Njc fen- fudifcrepat ilUfegeri, qutß.\> protm. in org Aritt. prxcog.

j, Praxiseßatt.o volunlatisperrationem dirigibdis. Confimi-

1« vid. apad

Svarez.dfp.

^44. fett.^tj. N. zS.Calov. part.fpect Gnofl. cap. 4.

X LI.

Diciturautemadio voluntatisquod ipfi parere apta nataftc. Notumautc cfl:exethicis>adus voluntatisquosdå

dicielicitof, _quosinleipfa clicit,ut volitio 5celedio. Quos-

damveroImperator quidem abaliapotentia eliciuntur,

abipfa^vcroimperantur. Idq; bifarianci, velper /£, vet per accidens. Harmodo opcratianes animae vegetantis volun¬

tati fubefle dicuntur, _{qua: neq:} fpecificativé, ncc fecun»

dumufuraillifubjacent» nid ex accidenci» quatenus in ijs magnacxiditvarietas,

ob quantitatcm,

qualitatcmq; ali-

menti,cujus aiCumptio& moderatio in noftra efl: potefta-

te» quoad

vimverö

&c efEcaciamagentis» merc naturales

funo.

XLII.

Per ferurlusduphetter: velenimfecnndum fe toto* h. e.

taraquoad fpecificationem>quam quoad cxercitium arbi¬

triovoluntatisfubfunt. Qjales fuot» _quo« fenfltivae im-

pcratjitéiatelled9pradicieliciti; qiii licet ratioue ^norms»

utanteådidum»non fint voluntatifubditi, rationetarnen

Tpecificacionis ab

objedo» oranino voluntati

fubjacent quatenus

funt de rebus operabilibus.

e.g.

Syllogifmw prattu

CU4o

■ '■ >

/

1

SU*. Seeundövoluntati(ubjiciuntur operatioaes mteUeflm fpeeulaüvhnonveroquqadfpecificationem,fcd quoad ex- crcitium tantum,quatenus hoctempore»hoc loco & alijs circumftantijs,easexercerearbitrariumcft.

XL]II.

Intelligimusautcm in data definitione aéHones. i.

Non easquarpersccidem volnntari&.åi$xint\jiT. Sed2.qua? to¬

tas å voluntatiimperantur. Quibus aqcenferi poflunt ^a-

ftionesvoluntatiselicita?, _quasab intelle&u quidem prafti-

cofpecificantur,avolantate ^tamen liberé eliciuntur _{, ut} docent Ethici.

/«Jntclligimusetiamoperationesfpecula-

tivas,verum hasnonfimplicitér,fcdfecundum quid. Con.

fideratae cnim illarrationefuas_{naturas, quas} petitur ab ob¬

jectofpeculabili>.& fecundumquod eliciuntur ab intelieäu

aut habitufpeculativo, verasfunt 6z mancntfpeculationes«

Quatenusvero (unt objeÜum,cognitum ab a£tu pra&ico,

&ab eodem

dirigontur,feeundunvregulasipfas

^producen-

di> utbonas & redas fint mvrahterveiartificiahtcr» ^eatenus

etiam verarum rationcmhabent,

XL IV.

Obfervandumautem äuplicemvellituåincm inpraxi pof-

fe inveniri. Uaammoralem> _quas foietdici in^ufu & infert conformitatemcum regulisprudentias; AliamArftfiaalem>

generali nomine lic diddam, & dici fölet quoad facultatem operandi, ^conformitatemdnfert ^cumregulis artis, ^aut

alteriushabitusspradici. Atq; has duasreditudmes,& di- vifim& conjuadim

poflgptreperiri

inpraxi. Imö ab u-

traqjabftrahitpraxis ingcpere eonfiderata. Datur cnim

praxisvitiofa,

duplici

mode reditudini oppofito^{> ut} o*

ftenfumTL _39.

XLV-

Sed dicat

aliquis5

fi fpeculationesj ut fecundum re

C äi

wMA

^ittodlriesiiläsconfiderantafv'jrollunteile Pfaxes, tum fooe "

uaodo Theoreticas difcipünas fore praöjcas, cum nulla fit fpecula-fcio,^qusp rc&itudinibusiffis fubeflenonpoflit,Potefå

cnimcooformaritum reguiis ddlsrendi»furo efciam regu• Ü5 prudentije»ut cum virtutefiao.

XLVI.

Refpondtmtu-autem ncgandn confequentism -T aliter

enimconliderant fpeulationes ißas theorettc*dijcip/inx, ali-

terpraflic<*xUndectiam alfa atq*alia erit denoromatio. The*

«rttic*enim confideraot ilias tationeobjetti» ideoq; quoad fpcciricationem, Stquatenus abüiis elieiuncor, atq>licpra-

xesnon funt»& per conlequens prabbcas eas denonninare

noa poilunt Koneoim dant denQminationemi habitus pra&ici, nid Ulis difeiplini§> quarurn reguhs.& cognitiones pra&icas(equuntur, quodnondtin theoreticts. Diale&i' caeigitur &prudentise denominationem ifiam faltem tri«

feilere pofluiuj illse enim medum earum excrcitijs _prse- icribunt^

X tV IV-

Quod prsftereain definitioneadditur> debere praxhi

ffle aUionewperrationemfeu intelietJumdirigibilem* ^exjan bi-

&isfacilépoteftinteiligi. Nimirumad rationem vqd,£$u$

nonfufficere>ut_quaeunq;rationefequatur aliquamcogui- tk»nem{aliascnimomne ignotum, cujus cognitio alterius prioris cognitiöncmfcqueretur, eflfet praxis, quod abfut- dum) fedutfcquaturtanquam obje&um, cujusprodu&ioni rcgulam & normam praelcribat ipfa. Poteilenim cogni¬

tio perfcfpccuiativa, eflc alicui remota occafio ad ageo- dum, interim^tarnenpraäicanoneft,cum rcgulamagendi

nonprasferibat.

XLVI II.

Siccognitioh*c> Deum

eße hemm* poteft alicui

rcroo-

ta(B

tampräfbercoccaTionecnad amaadum Deum. Sed _pra¬

cticatarnen noorcft»cum regulam amandi ^nonconfiituatv Haseautem :Deumeffe amandum* pra&ica omniao ei\, quia objedum fuumam or em feil, fadenduen fvadeat. Et taiv tum decxegcfidefinitionis, äd aiiaproperemus.

XLIX.

Diximusfupcrius/™.*/0in gencre confiderataci no.n

cffepoma^njsPhjlofophicisincludendatmfed _porrö ci^m ad aliasdiicipiinasextcndendam. Sedtum de voce,nunc

de reipfa agendum erit. Supponimus autem imprimis

duo, ^i. Omncm habitumpra&icum ordinari ad aliquam praxio, indeq; denominationco) accipere. %. Habituma-

iiumeftctotalem, ex aggregatione &colie&ione _pkirium partialiucn conftantem; Alium fimpthem cx uoa tantum conclufionenatum. Hic femper rneré eil aut fpeculati-

vusaut praCtious, iiie non femper. Cum non repugnet inhabitu totali& aggregativo däri interdum proprié di»

£tamfpcculationern, utinfiageniusoßendetur, L.

Quibüs fuppofitis, fic argumentando procedo : Omm hibUm»autfpeculativu*eß autpraäicm^, fedpraeterPhtlofophiam

moralem dantur habtiue,quinonfunt tbeorelich 8, erunt praflici⁵

&per conlequens* datur praxis aiia ab illa mocali, feetm- dumftippoikum primum.

LE

Major probatur. i. Quia omnis habitus ^{inteäeBu*, aut} fubfiftit incognitione qua-melicit,aut ad ulteriorem _ope- 'raéioöem_pereatn tendit, tertium non daturj funt eoim

hachfAiruf oppofita, per oppofitionem fcilicet eontradi*

Ctoriam. Si autemprius,theeretkur eil; fi pofterius, efl

prattteu*. E. Non datur raedius. ^2- lntelieftv* adsequa»

•te dWidxtUtitktheor-etUutn&prafticum 3, de mima e. g. t. 30.

C 1 Er*

£rgo

k

habifijg, eotifequcntia

bonaert, qula M/fm wntr'

ert propterperfektionen] potcütia? m fuis orfrationibus0

N >n potertigiturhabitusintelfeflus eile; mfi referatur a<i

intclle&urn. CoofentiantSva res di/p-44, n fe. Pc-

sztjtb 1. de Pht/ofofkta.-mgextere, c, j &caiij oon pauci> quq$

finguloshic ^{en um}era re,&operolum e(t,& minus neceifa-

rium. A/rwf-probatur; quia.JurüfrudenttA, Medicin*, ( de Tbeolagia^•> quam ctiam pra&icam plurimi dicunt» ^penes TheclogosJudicium erto) haJbitm

inftru

mentales funt ha-

bitusjfcdnoa theoretici, .£/ Quodprpbabiturper lingu- - las cuadodifciplinas^e.

LIT.

^urüprudentiam prafticam efi'ci vel

ipfum

nomeno*

ftendit. Ed praetcreå dcreopcrabili& contingenti; nec in foiacognitioneper («terminum figit» Ted» mediantc &

dirigente eåyopcratiooemiatendit. Quoddcca tanto nu«

nifeftius ert, quantö certius eam eosdem quoad partem#

cum Philofophia- moralia&usrefpicere, #/>/#■««« licet ratio«

uediverfa. Hase^eosutexnatura;lege prodeuntes reipi*

cit-, illaadjuris civilis leu politivi ftateram appeodiu.

L III.

Medicinarn etiarn pra£ucamefTe» luce meridians e?a«

riusert, Operationen eniirrillae corporis curam com er-

ncntes.quidfunt nifi praxes? quodnam^munus Medicipo-

tius, quammedicamentorumadhibitioac» lanitatem cor«

poriaffe&o rertituere?

liv;*

Neceft quod quirobjicianmlgarem Medicin* divido»

nein, in theoreticam &pradldam, & »ode^non majori ^ju¬

re pra&icam quam theoreticam dicendam

contcndau.

Kcfpondemusenim. 1. Sufficere hoc oobis, ^cam

praxi

planenoneile deftitutam. a. Siveraccnfciidebeat illa

div*

4ivifio» ^nere(Tum eil,ut fiuuautur fcetmfni,

H$pxptv*fis &

nequsquam fct?ondunoi

itxfött&t Pfailofcpbicarn.

Atq; fic

TbcorettcanD dici iifam partem,qualicet,iptptptn & ef*

fcntialitérordincturad operationcm. potiore tart.cn iui parte rcrurn coguitionMed prafHca-»incymbat» & adjiqeå praxirerpotior iiL?»

LVi

Hoc modo nificxpücctur illa divifie* manifedariatn ioyolvitcontradiäiv.ncm« Naovtbepreticu» ille habitus dicitur»qtii in cognitioneperfe*ulfimo iubfiftit; pra&icus

veröqui eddereluånatura opVrabdi, & éperationcm ul¬

timorelpicits atultiröato&non ultimato in cognitione

fubfiftcrck «fÄ<pa2(*o/efl & impdflibiie, adcoq» infe dilci- plinK» Ipecie unbhaudquaqcåmconvcnienr*.

LVV

Nccnegandum cd» plurimavulgaritet in Media/satt*»

«dari (purtKoligus ^» Utpotc»deelementu-,demixtione%deanims^e~

jutfy fdiultat bus,de atitone tåpaßte qua?cMedicin* diicenda

non lunt> led oportet utijs anteåioürudus« ad Medicinarn accedat.' Quadam ctiaro funt» _quoruna aliquam tantum

wooytt.trt* (utici! (ubjedum, quantum latis eit präcogno- (catur) ^{non veto}exquilitan»Jijyqe-ttprarequrrit Medianaj

Ut, decorporehumanoejtufypartilus* drtemperamentstånatur4- liconftitutiontydc^mcrhu& rorumcaujwnaturahbus1 itetni d§

viribus proprtetatibua kerbarum* ds"naturaanimalium: _qusf

omniaxförHPhyßca; iunt;

z£faH

vcro

Medicins. vid.

Pe¬

ter.lib.2t Phyf.c. 4«

L VIL

Et in generenotaripotcfh im^evtxu illa,in ptadicls»

utplurimum cllcmutoa£it*a,é tbeoreticis nimirümmutuo fumta, ledtamen ibi quddammodö pertradari, quatenui ad cpnlccutiouem fimd earum» momenti

aliquid

confe*

C _{3 runt.}

rußt. Quamvisdiffitendiim nonfit, pcriTeillaindéTuppa«

ni. Hecproptercå exiftimandumeft, ^remin una ddcipii«

napure fpeculabilem,in altera reddipradicam. N*mcum

unuihabitu*refcHuradalium,retinaltamenfuum proprium ten- den di moduminobjeBum-,quarelalto {intrinlcca quippé & ef- /fentialis) nunquamimmutatur. Et^cumhabit^wJuA natura,de

pajfione in contempiationefißit, eB (peculativu*, licet referatur

a'dpraBicum Hurt,difp-log.z-fecl.³ / 17, Non enim_quae- cunqjrelatioad opus,facit intelleduro aut babieum _pra- dicum, fed referri adoperationen* eiieieadoadutn, _quiiit

normal regulaprodudionis.

L V I IT-

Poteft ergounaeademqjresin dl/erfis difiplidiscon- fiderari» feddiverfimode. Horn ^nemcontemplafur Phihfophia

naturalis,ut movetur, Geometraquatena»euwmeliridtbef* M;dt%

cus,utquem* morbis vindicetauttueatur>Seal.hb. /. de,cuUj lit.

hing,c. i.Perturbationes feuaffeBus confideratPhyficu* «? definU

ingratiamfeientia; Rhetorin gratiamfvafiouis $ dßvafioms ^, Fhtlofophmmoralisutvirtuteformandes

comgendos

^{, Rtceoh} grad. i.

Philof.

mor. c. 2.

LIX.

Semper igiturfinis,totalisalieujusdifciplinar, t>r#ca- puus&principalisrefpiciendus eft. Is enim ultimam for¬

malemrationem,ideoq; denomxnationemeilargttür.Nam fecundum Thoaiam2; 2.quaß.^{/3? art. 2y}ad 2. Medium quod

estextremis€Qnftat%virtute continet extrema.Jempertarnen tn eo alterum extremorumdominatur.a

quo abjolute denominationem fumit. Quodin omnibus ferc difciplinis pradiciscontin- git. Nuäaenimeft>quanonhabeataltquidfpeculationis> velfal

tem nonfit [ubordinatafpeculaliva.Svarez, dtjp. ^44.jefl.I^n.4?»

Etpatet (praeterkiperiusdida) exemplo Philoiophi» mo¬

ralis, qu£efirapliciter pradicaeft, licetnonnulla

fpeculati-