Disputatio gradualis, de relatione utilitatis ad honestatem; qvam, cum consensu ampliss. facult. philos. in illustri acad. Upsaliensi, sub præsidio ... Matthiæ Asp ... candidæ bonorum disquisitioni modeste submittit Ericus Schæder, Medelpadius. In audit.

(1)

SY.

Vntjbp

DlSPllTATIO GRADUALI&9 De^

RELATIONE

UTILITATIS

Ad

HONESTATEM;

Qvam j

Confenfu tslmplijf. Vacult. Thilof*

ln lUufiri Acad* Upfdlienfi9

Sub PE£SIDIO

CELEBERRIM1VlRI,

MAG. MATTHIiE

I6|)/

Eloq. Profess. Reg. &Ord„

CandidiS hörnrum duquifitiom mo*

defle fubwiittit

ERICUS SCH/EDER,

Medelpadiw.

fa Audit, Guft. Maj» ad d. i$ Maji^,

Atfki MDCCXXXIV»

λr.te mertdiem Jo/kis^ ^,

UPSALl/D^ Literil WEÄlfERMNiS.

(2)

S:m R:je Mrns

SUMMiE FIDEI VIRO,

Reverenditfimo PATRl ac DOMINO,

Dn. joanni

STEUCHIO,

S. S. Theol. Doffori Celebratis-

fimo , Regni Sveci^ ArchfEpifcopo,

Academi# Upfalienfis Pro-Cancel·

lario , Ven. Confiftorii Eccle-

iiaftici Pr<efidi Eminentis- iimo, Graviffimo,

M/ECENATI SUMMO.

Uoniam verum efl ^, Magnet

magna decere ; htnc teme-

rarium forte videbitur^>

levern hane , non mfi materu dignitate commendahllem ^, opella®

Reverendiffimo Nomini Tuo a

fubmifie eonjecraru Verum enim vf

(3)

S:je R:je M;tis

MAGiSEE FIDEI VIRO,

3, ReverendifftmoPATRl ac DOMINO,

I Dn. nicolao

STERNEL,

is* S. S. Theol. Doilori Cekberri-

oot ^mo , Norlandiarum Occidenta-

el' lium Superintendent}, Ven. Confi-

ftorii Prtefidi, Gymnaiii Scho-

larumque Ephoro Gravis-

fimo, Dignisfimo,

PATRONO MAGNO.

D_rendiffime^\Um^ficta^co,_Praeful^perplurima^quibusTu,ⁱⁿ ^memoriam_, _per ^illa_integrum^Reve-^bene-^revo·

jam quadrlennium, in Nobiltffima do-

mo Tua me beafti, & adhuc beas,

mhil vel Tuo in me favori,vel meo cffici-

I

(4)

ro radils gr-atir Tu^ ^, nemini ^non

obvids _, ipfe ^, ultra fpem & ^vota, refociUatus ^, eandem felicitatem buk mfiertationi apprecari aufim. Solis eft, infima _qudevis colluflrare; fic Ti- bi , Reveresdiilime Pater , pro- pvtirm& perpetuum ejje fölet, de eo>

quo in vinea Chrifti emines , fafti- gio ^, mitioribus oculis etiam infmos quosvis adfpicere , iisque laborantibus promtisfima manu fubvenire. Gratis*

lamur merito & Ecclefir Evangelier

& nobismet ipfis Taη tum Sacrorum

Antiftitem , divinitus datum _, in fr*

wisfimum Zionis Sveo-Gothiclfulcrum. f Reddat Deus Ύ O, M. Te omnigena

benediäione cumulatisfimum in pluri-

mos annos ! Sic enim lolium h<erefeon>

per divinamgratiam,decrejeet, hone- (lique parkerac utilis ^ratio ubique ha-

bebitur♦

Reverendiffimi ac Celebratiflimi Nomiriis TUI

Cliensdevatr(finiut ERICUS SCH/EDER.

(5)

m cfficio mägis congruum judico ^, ^quam

ι, Tibi, PatroneOptime, basce quales-

k cunquelucubrationes dkare, nonmo·

lis do ut ex tam Celebri Nomine iUi$,

i- alioquin objcuris ^, to concilietur,

?- ut />/ Tepietatis tefles exβ-

oy ftant. Quapropter Jubmijfe rogo,

i- pageUas hafce jerena fronte adjpictasy

95 ut pignus humillim£ ac gratis(tm<e

'ss mentis , Tuoque me favöri babeas

i* commendatum ^, qui Jupremum Nu-

£ men fupplex veneror ^, velit Te fo·

n jfpitem S3 incolumem din conjervare

r- in jiii Nominis gloriam , Ecclefi#

η. ' columen ac Nobiliflims Fa milis

ιa Tus jolatium longe exoptatisjmumI

1 Reverendiflimi Nominis

TUI

Cuhor bumiUimiu ERICUS SCMDER.

(6)

VIRIS

Admod.Reverend.atquePr<eclarisfimis,

DINIS MAGISTRIS,

In Reg. Gymnafio Hernoef S.

Theol. & Philofophias Ledoribus

Dexterrimis , Ven. Confifto-

rii ibidem

AdfeJJoribus adcuratisfimis,

Ut &

Sch olseTriviaI.RedoviacCon-Redovi,

Promotoribus & Fautoribusaeftu- matiibmis.

jSf /Obis, Promotores ac Be-

/Mr nefa&ores optimi, hofce

r labores academicos, ιηfi·

gnumgratisfimi animi, obmulta in me

coilata beneficia ^, cum omnigen<e pro·

fieritatis voto , qua decet ^, animi ob'

Jervantiadicatosfiflo

Adraod. Reverend. & PrseclariiT.

Nominum Veflrorum

Cultor indefejpa ERICUS SOLEDER.

(7)

Ν. J.

§. h

[Ominum _quemlibéC

naturaliter fibi bene cupere fuamque feli-

citatem promovero vel faltem conferva-

re velie, nemo facile _negare poterit:

qua autem via eundum fft ad ^metara

verae felicitatis _obtinendam _, pauci,

ut decet, perpendunt & exquirunt.

Unde mirum non eft, ^cur omnes non

aeque feliciter attingant fcopum, Hoc

enim opus» hic labor eft. Dux _prae- cipue funt viac: una redla, quam Au- ftor naturae optimus ^, fapienriflimus

creaturis rationalibus calcandam feme!

propofuie, addito promillo : hane i-

vifiTe femper proiicuum erit. Altera devia , qaam immorigerum & flexile mortalium _geaus_> dulci veneno abre-

A ptum,

(8)

ptum, eligit, exiftimans, fe per hane

fibi& commodis fuisfacilius meliusque

confulturum. Sed fallitur. Quia in iiac

deflexa quafi fcriptum eft : hane cal-

caflTe _, femper erit nociferum. Quod

refte ita interpreteris: devia primo blanda;fedejusfinis eft interitus. Quo

autem certius haccce conftent , in Ie-

vi hac opella B. C. D. relationem utl·

litAtii adhoneftatem ob oculosfiftere nobis animus eft, _pro ingenii viribus e-

vincendo , quemlibet reeftam viami

honeftatem _puta, tam familarem iibi

reddere debere, ut certo reputet, ni-

hil iibi utile eflfe, quod honeftati re- pugnet ^, nec honeftum , nifi quod ii-

mul utilitatis rationem habeat.

S' 11

Ut diftin&e_aga_mus, abhonefto ini-

iium facimus , illud definiendo _perbo-

„num morale, quod cum lege divina

„naturali, adeoquecum iplä rationali-

„tate noftra apprime convenir,menti-

5,que humans alte inha:ret, ut, acce*

,>dente actate& informationedebitaque 3)induftria adhibita» illud nemini non

,,liquidoconftet^necanimonoftropror- jjius excuti queat. Quod controverfiam

attinet

(9)

Μ ο χ

^ I

attinet, de origine moralitatis, diuin-

ter eruditosagitatam, poftquam juris- prudentia, feculo proxime pmerlapfo,

enucleatius excoli csepit , eam heic

noftram non facimus. Monere tameti

vifum eft, mediam viam heic efle tu- tifiimam. Proinde five ftatuatur, jufti-

tiam & fan&itatemDei efle principium

moralitatis radicale > legem vero

(feu voluntatemdivinam inlege mani-

feftatam ) efleprincipium manifeftati-

vumj five afleratur, moralitatem fun-

dari &contineri in voluntate Dei fan- öiilima_, juftiifima, fapientiflima & o-

ptima, utrumqueefleinnoxium fuoque

niti fundamento, arbitrari fas eft. Di-

ligenter tamen cavendum, ne, ab al«

teraparte,perfedliones Dei in modum exigantur , rationisque noftrae angn- ftiis circumfcribantur. Etenim ratio

humana, dum defiderat acternitatem*

comprehendere & in adyta confilio-

rum divinorum introfpicere ^, ad la- pfum eft maxime praeceps. Ab altera

vero _> ne indifferentifmo lata aperia-

tur porta. Hifce pracmonitis , nihii

obftare videtur, quin, miftis fubtilita-

tibtts metaphyficis, (vel, fi ^mavis»

Ät pfifevWia-

(10)

pnevmaticis) quas non omniurn eft

folvere, quibus tamen legis obligatio

seque ac eruditis competit,tuto acquie-

icere poffimus in voluntate divina·

Unde & novimus, pios & cordatos Theologos afleruifte, tertiam particu-

larn orationis dominicx , qua preca-

mur : Paterfiat voluntas tua, eile qua- ft compendium omniom, quae ad Dei gloriam & noitram felicitatem promo- vendam pertineant, adcoque comple·

& agenda & omittenda. Utraeque,

quas nominavimus, aifertiones in ift-

hoc coincidunt, vel faltim coincidere debent , quod moralitatis principiom

radicale non alibi, quam in Deo vi-

vente, quasrendum fit. Quapropfer

omninoprofcribenda eritmoraiitasob- je&iya ^, fpeciofum iftud proterva: rationis commentum, qua abfurde ftatu- itur, per fe & fua natura bona vel ma*

Ta independenter a Deo eiie, immo

tametfi Deus non eilet. Qua de re mihi, brevitatis ftudiofo, fufficiat di- xiflTe, Deum optimum, juftiifimum,he-

neftacem morum praecepiffe, & turpi·

tudinem prohibuifie. Si autem quac-

ratur de ultima ratione , quare pec-

cata fiat tamdeteftandatantaque digoa

(11)

habeantur fuppliciis; tune tuto , juxta

ac pie,refpondetur: quiavellmmediate,

vel mediate,comittuntur contra Deum viventem. 5· Hl.

Socialitatem Pufendorfii etiam ho-

nefti regulas involvere ^, cuivis» rera iolide penfitanti,in aprico eft. Quarn-

obrem _, uti eleganter omnino dif-

ferit Celeb. D. D.Rydelius ^, a) principium focialitatis ita bonum e(i> quo·

adpatet, fiafana de Deoejusque provi¬

deηtia opinione non abfrahatur ^, fed cunx

eaf ut par eft, conjungatur ^, praceptaque focialitatis fubordinentur praceptis pieta-

tis ρ reguU utilitatis regulis honeftatis%

Qued etiam Pufendorfium obfervaile,

nec focialitatem _pro principio pri-

mo & indemonftrabili venditaflo, b) ex fcriptis ejuspafllm fatis conftat.

Quod ii nobis liceat in re tam. ardua

fioftrum qualemcunque addere calcu-

lum, exiftimaverimus, melius juxta ae facilius eiTe , aliquid invento addere,

quam iemel inventura plane rejicere

& pro corpore umbram ampleäL Si igitur focialitasj juris N. praeceptis,

fundamenti loco, fubfternatur, non unice fumenda eft _pro fine omnium

^ftionumhuraanarum,itautftlac in hoc

fr jf demutn

(12)

<5 Η β Μ

demöm refolvi queant: Quia colendA

tfl (ocUlitat j vel quia factendum eft con- venienter (ocialitati ^; quo feniu in ift-

hocmeliusreioivi videntur: £>)uia De-

US eft gloriflcdndtts in omnibus noftris A*

Bionibus„ Sed di&a focialitas fimul ac-

cipienda erit pro medio cognofcendi»

feuclarius, tanqoam profchoiaj mul- !

tis libris miiltisquepracceptoribuscon- ftanti, exquibus homo, debitaatten- tioneadhibita, informari &cognofce- repoffic» quznam officia debeat Cre-

aton fuo, quarnam Kibi ipfi, & quae-

nam aliis hominibus. Sane univerfale illud regimen, quod Deus in micro- Cofmo fapientiifime exercet, per hu-

manam fociaIitatem,non folum ad ho-

minis commoda promovenda,fed &ad

fan&iffimi ejus nominis celebratio·

nem, ^ac ad cognitionem honefti &

inhonfcfti, plurimum facit. Quis ne- fcit , quantum emolumenti accedat cuivishominii cx mutuoaliorumcon-

fortio & auxilio, & _qua corporis fu·

ftentionem _{& qua} animi informatio-

nem? Non quidem,utfic dicamj pr«-

judicare debemus rationi (foiitarie lpeftatae) ea> quac, in inveftigatione konefti

(13)

honefti, ejus funt j attamen conftat,

hunc a Deo inftitutum ordinem ftmul

non eile contemnendum9 quo a do-

étioribus vel moratioribus difcant,

qui nefciunt. llnde Deus exaftiflimam

expoftulabit rationem a parentibus,

iisque, quieorummuniaobiredebent,

niii Iiberos fuos in timore Domini

ejusquepraeceptis inftituant. Socialitas

itaque nunquam opponenda erit glo¬

rias divinar, fed femper concipienda»

ut ordinatiodivina»hominis menti im-

preflfa; cuiqui reiiftunt, in ipfum De-

um funt injurii* Porro focialitas ami-

ce confpirat cum dilecftione proximi,

c )inScripturismaximopere commen-

data. Quare officia fecunda: tabulae

hinc commode deduci poftet jam du-

dum a viris doftis eft evidtum. Quod

autem officia in Deum attinet, obfer-

vafte fufficiat: uti inmacrocofmo ni-

hil fere eft,quodadDei gloriam& ejus

celebrationem nosexcitare nonpoftit;

itaexmicrocofmo,&focietateinterho-

mines, nos deDei cultu convinci, ne-

gari nequit. Sunt enim ibidem haecce

correlata: Pater & filius; Dominus

& fervusj Rex & fubditus ; bene-

A 4 ficus

(14)

ficus 8c beneficiorum _acceptor; fiotio-

ces humanam focialitatem fupponen-

tes & involventes. £x hifce correla- tis cultum Dei demonftrari , abfurdum

lioneft, Pracfertim _qvum & ipfe Spiri*

tus Dei in verbo fuo eadem _argumen- tandi ratione _utatur: Filius honorat ρΛ-

trem , & fcrvus dorninum fuum, quod fipaterJum,ubi eft honor meus &β Do- minus, ubi reverentiajmei. Mal. i: 6, add. v. 8. Deut 3i:<5. Pfal. \ζγ. ι.

λ) CoU. Privatiff, ^Jrκ XVltl. §. /. b)

vid, Speciwen Controv. C. V. §. 22,

•p. m. i66. c) PttfendxSpictleg.J» Λ»

Cap, /. §,/ γ.

§. IV.

ördo dicendorum nos jam deducit

■ad expendendam utilitatem, _quar _no- ,jbis eft bonum _naturale, quod per fe

5,idoneumeftad coniervandamvelpro- 5,movendam noftramfelicitatem natu¬

raliter, Utrumque igitur, 8c utile &

honeftum, ultimo tendit ad gloriam Dei, modo licet diverfo. Utrumque

etiam noftram _promovet felicitatem*

Honeftum facit, ut fimus tales, _quoi Deus velit & poffitbeare. _Utilejve-

ro _, ut fimus beati» Honeftum eft of*

ficium,

(15)

m ° β 9

ficium, quod Deus per legem fuam a nobis exigit. Utile eftdonum ^, _cujus

reddimur compotes. Honeftum deni*

que eft ipfa virtus. Utile vero (ftri*

diifime fumtum ) eft virtutis prsemi-

lim. Utile autem duplicis eft generis$ alterum eft tranfiens atque caducum,

& inträ hane vitam terminatur: alte*

rumeft permanens atqueperpetuum,

&ultra hujus vitx fphaeram fefe exten- dit. Utrumque quxrere & licet & de*

cet, fed fecundum ordinem ^a Deo

prcefcriptum, h.^e. fecundum regulas

noneftatis. Utrumque etiam ratio fibi relifta intendere poteft & debet:

quamvis pofterius _propter _obftaeula

adu ipfo obtineri non pofte, ex fpe*

ciali Dei revelatione conftet.

§. V.

Ergo homines, dum fuam vel alio-»

rum utilitatem intendunt, utrosque mentis oculos in honeftatem intentos habere debent. Qvum hac fepoiita

homines,pravis affedibus_abrepti,_mul-

ta faepe inutilia fibi reddant, quas ta-»

tnen per fe bona & utilia fint. Sic ho·»

nores, divitiae, alimenta, _fanitas, _&

aliaejus generis, bona funt, Nihil

. Å f enim

(16)

ΙΟ ϋ ο

enim Deus fruilra fecit, fed viprovh

den^tiasfuaefingulainbonumfinemde-

ftinavit. Quod autem hascce bona quandoque magis obfint, quam pro¬

fet, id unice hominum vitio eft ad-

fcribendum, dum honeilati nuntium

mittunt.

§. VI.

Patet igitur, honeftum & utile efte

quidem duo diftinéla, attamen fimul

fororio quafi nexu ita combinata, ut

ijnum ab altero feparari vix poilit. Id

ipfum Cicero fufe commonftrat in of-

ficiis, Lib. cumprimis III. c. 4, 5 , 6^>

& fecj. Quapropter unusquisque ho¬

neilatitantopereftudere debet, ut reputet, nihil honeftum efte, quin hoc

ltidem iit utile _j _nec utilequicquam, quod ab honeftate iit alienum. Non eft, cur hoc multis probemus. Quis

enim fanas mentis afterere poifit, utile

effe, peccare? CerteDeusper legem>

fioneftatis normam, commodum no- ftrum confervare & promovere volu-

it, conftituit. Neclexaliud eft, quam

norma, prasfcribens hominibus utiiem

honeftatem & honeftam utilitatem.

Quod ratio evincit, & Scripturalucu-

lentius

(17)

I lentius commonftrat. Deut. ^{5-: zp.}

Pfal. 61: 6. ΡΓ. _{81: 14,} _iy, 16, 17.

i.Tim._{4 :} 8-Quiigitur hacomiffa yel fusque deque habita,fuam utilitatem quaerit, is praefert fuam fapientiam fa- pientigeDei,acfimelioremacfapientio-

remviamad felicitatemillainveniifet,

quam Deus femel ordinavit. Quid ftupidius > quid magis temerarium 1 quid poena dignius > Male utique fibi fuisque profpiciuntejUsmodi homines,

Ii temporariam felicitatem refpicias; quo refpeitu, praeter cetera, illis haud

male applicueris tralatitium iftud:

Iv, De malequafitisnongaudettertimheres«

f Sed peiiime fibi confulunt, ii feli¬

citatem poft hane vitam refpicias ,

qua miferi exfulant. Quade re etiaril Philofophia ^ex fuo foro varias ratio-

nesprobabiles afferre poteft, quae ta-

men ex revelatione cliriores &infal- libiles redduntur. Hane in rem di- gnus eft, qui legatur Celeberr. Scho-

merus a). Eft igitur commodum, ci-

tra honeftatem, utile tantum appa- rens, imaginarium & ex partejucun- dum, quod potius porcorum madlan- dorum, quo faginentur ^, pabulum,

<Juam verumutile, dici meretur.

λ) Tbeol.Moral.C. I.§,12.&13. §.VII.

(18)

o m

§. VII.

Verum qvum honeftatis fedula ob-

fervatio multas fecum adferat mole- ftias, quas delicatuli, qui, profcripto

honeftatis ftudio, fuae utilitati confulunt, faepe effugiunt, varii, quibus

Utilitas honeftate deftituta afleratur ,

in medium adferri folent fcrupuli, in

quos non folum mali, fed & boni,

immo maxime pii offendunt, uti & S·

Pagina nos edocet: Pfal. 73: 3, feq.

P£ _{144: ij.} Mal. 3: 14, 15. Quic- quid autem hic objici queat, uno al-

terove exemplo fumus&illuftraturi&

refutaturi. E-G-Sintduo adolefcentes, quorumunusinter voluptates 8cdelici-

asvitascurfumdividit, &inftarpecudis

in moribus educatur. Epulis vefcitur opiparis, vinoquepraeftanti,non advi-

riumfolumrefedionem,fed &oppres- iionem, oppletur3 ubi & quam diu ve-

lit, dormit, & liber, quocunque lu- bet, circumcurfitat: nec ad informa¬

tionen! & debitam difciplinam adigi-

tur, fed pretiofum tempus aleis, va«

nis confabulationibus & cachinnis,

iuxuque 8c lafcivia inter meretrices

quoi

(19)

US ° §3 Μ quotidie confumit: prajceptoris ^, fi

quem habet ^, monita fusque deque

habet &c. Ita vivendo inutile terras

pondus evadit, iibi grave 8c aliismo- leftum. Neque folum Deo 8c omni-<

bus honeftis hominibus difibluta ifta

vivendirationeturpiflimeipfe fefepro-

ftituit , fed 8c extremam paupertatem

&miferiäquantorius iibi accelerat.En pulcrumfcilicet commodum, quo do*

minus ille mancipium fcelerum reddi-

tur. Alter vero bonis moribus 8cftu- diis fe fponte irnbui patitur: virtuti

fedulo litat, tempora fomni ardiora longe, quamnodis, ftudiis invigilan- do, reddit, 8c omnia fua negotia ac officia follicite peragit. Interea mul·

tiscumadverfisipii eftludandum, quae recenfere prolixum föret, 8c expertus

quisque optimc novit. Num tamen

hic, fub ferula merens, invidebit alte*

riejus licentiam ? Fieriquidempoteft,

Ut curis 8c txdiofis laboribus feiTus;

quandoque praeferatalterius conditio*

uemfuae,tanquam beatam &iibiéxop*

tandam _, idque ex infantili incogitan*

tia, ^non refpidendo ad finem, ^quo cuju§vi$ vita iit menfuranda» Sed

(20)

qui fit? hic, pervarias difficultates, iil

virtutes literasqueincumbendo, Deo orbique elegantiori fefe amabilemred-

dit: quapropter ex omnibus, cum mas-

rore feminatis,moleftiis frudum tan¬

dem cum gaudio percipit uberrimum.

Äliud exmplum: Sintduovicini,quö-

rumalter,perfas&nefas, mentiendo, decipiendo, pauperes opprimendo ^,

callide furando, &fexcentis aliis ma-

chinationibus, multas libi corradit di-

vitias : unde luxuriofe & magnifice

uotidie vivit & prae ceterls explen-

efcit. Fraudibus vero detedis, in

vincula conjicitur & capitis damna- i

tur. Alterautemvitas morumque ho-

neftatifummopere ftudet: malas quas- libet _artes, tanquam peftem, detefta-

tur : fuaforte, tenuiadmodum, con-

tentus vivit. Quis negaverit, hunc,

ii vel miferrimas eifet conditionis, illo

elfe longe feliciorem? Si finis eft bo-

qus, etiam cetera, utut afpera, funt bona, quae tunc meminiife juvabitj

ίϊη tinismalus, etiam cetera prasterita»

quantumvis jucundiiiima, mala.

$- νπι.

i- I^inc, ut opinor, facile patét, quid

valeat

(21)

Valeat utilitas, iine honeftate. Quid

enim prodeft, quavis rerum abun-

dantla afRuere, & fimul apud omnes honeftos pro fure ^, nebulone & fy- cophanta haberi, ac confcientia male

adorum difcruciari? Quid commodi eft, ^ventrem faginare,voluptate & li-

bidine fatiari, otio & torpore fegne-

fcere_jDeo autem,aeque achominibus,

deteftabilem efle, & quavis hora feve-

nilimumDei exfpedarejudicium, dum confcientia, diu fortefopita, perquam diro fulmine volens nolens expergi-

fcetur? Job. 34:zi, 21. Ecclef. 9: 12..

Dolendum merito eft, gentiles pluri-

mis Chriftianorum hac inrefuifleocu-

latiores, quod ex Ciceronis potifll-

ltium& Senectefcriptis paflim conftat.

Magna,inquit Scnecaa),parspeccatorum tollitur,ftpeccaturis teflis adfflat, Ali-

quemhabeat animus^quemvereatur, cujus

auftoritate etiamfecretum fuum fanftius facit. Et alibi b): ficcerte vivendum efl,

tanquam in confpettu vivamus:fc cogi- tandum, tanquam aliquis in pecius inti-

mum itfjpicerepojft: Etpotefi. jQuide-

nimprodefl aliquid ab homine eJJe fecre¬

tum?NihilDeoclufum ef. Si igitur id,, quod

(22)

quodoptimummaximumqueefipvolumtis adu pifci, virtuti opera danda efi^yfine quK

nullam rem expctendam confequi c) ρof*

fumus. De cetero non iinUs inficias,

Deum O. M. per fapientiam fuam in*

exhauftam, etiam adiones hominum,

moraliter vitiofas, bonum in finem faepe dirigere; illud autembonum flu*

ere ex adione mala? qua tali, nemo fanae mentis dixerit.

a) Epifi. XI. b) Epifi. LXXXIII. add.

Buddei Theol. Bogmat. Lib. II. C. I.

§' XXIV. c) Lcelius de amicitia.

§. IX.

Coronidisloco,ea,qu£hucpertineant, fequentibuslubet includere fententiis:

In aclionibus humanis₇ _omne honefium efi

utile₉ _verum

quodvis utile efl honefium.

Honefium admittit magis & minus. Ex duobus honefiis eligendum efi magis hone*

fium. Ex magis honefio fluit magis utile.

Ex minus honefio minus utile. Ex duobus

maliseligendum efi minus malum. In una

attionepotefi efie & boni & mali aliquid.

Ex bonaattione, gignitur utile. Ex laj inutile. Ex ablione inhonefia, cafu o*

riripotefi utile. Non autem ex inhonefia

perfe. Qmnis agens? agit intentions bo*

nu

(23)

Μ ο Μ *7

ht. Circumfianti# variant rem. Motus PbyficusC citra rejpettum adlegem) efi in¬

differens. Åttio moralisfemper efi velbo¬

na vel mala. Lexfine legislatorenonpot- efl concipi. Deus efi cauffa effciens legis

Nat, Deum obligari ^, impropriiffime dici-

tur. Obligatio prafupponit fuperiorem.

Proprium commodum non efi quarendum,

cum aliorum incommodo. iltilitaspublica praponenda efi utilitati privat#. Nemo

efi Udendns. Pr<efiatinjuria afiici, ^quam affcere. Omnia funt probanda &^, qu#

bona, retinenda.

§. x.

Ha?cce funt, quse de arduahacmate¬

ria,pro temporisratione, B. C. D· Ti-

kiC. L.ulterius expendendacommen- darevolumus. De re!iquo,dumluce-

fe deiinit lumen rationis, incipit lu¬

men revelationis, pra? rationis tradi-

tis, _tanquam fol prx ftellis, fulgens,

ä quo longe perfedtiora exfpeitare li-

cebit. Etqvumiilhoc folis juoarenos,

antéa in no&e quaii fub ccelo dunta-

xat ftellifero feaentes , colluftrare di-

gnatus fuerit clementiilimusPater lu-

minum_j hinc philofophemata noftra

ad trutinam veritatis cceleftis ubique

r funt dirigenda, ne fophifticari potius,

B quam

(24)

quam ratiocinari, videamur. Quod

ut inreliquis difciplinis omninovalet;

ita in philofophia morali utramque debet facere paginam. Ad Te ita-

que , O! Deus ^, omnis intelligentian, fapientian & bonitatis fons & fcaturi*

go, confugimus, fupplices rogantes, velis illuminareoculosmentis noftrae,

ut veritatem in fuagenuina claritate,

atque honeftatem feu virtutem in fuo puro& non fucato colorevidereque-

amius. Quo nulla utilitatis fpecie a

vero virtutis tramitenos abduci patb

amur, fed femper tuam gloriam, noftramque & aliorum utilitatem &

perennem felicitatem, tanquam fr*

nem ultimum omnium noftrorum co-»

natuum, decenterpromovereftu-

deamus. Audi _me, Domine,

propter Nomen tuumi PfaL u8 ·' /.

•nen DViyV ® a® Ό πιγγ1? nir?