DISSERTATIONIS GRÄDUALIS

Ht*.

1. N. J.

DISSERTATIONIS GRÄDUALIS

DE "

PROVIDENTIA DIVINA,

ARGUMENTIS CICERONIANIS

COLLUSTRATA

PARTICULA POSTERIOR,

QUAM,

CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.

IN RF.G. ACADEMIA UPSALIENSI,

SUBPRAESIDIO

CELEBERRIMl VIRU

MAG. P E T R I EKERMAN,

ELOQVENT. PROFESS. REG. ET ORD.

Pb BLIC AR CENSURAE MODESTE SUBMITTTT

JONAS BODIN.

OSTRO-GOTHUS

IN AUDIT CAROL. MAJ. D. V. JUNII

ANNI MDCCLXIV.

H. A. Af. £

KONGL. MAIJ.TS

tro-TJÄNARE ^och major,

VÄLBORNE

Hok PAUL RUDEBECK

HÖGGUNSTIGE HERRE

Do. ^å jag på defia j blad, faft med ^{en matt penna ,}

affkildrar en vis Hednings förnuftige tankefått om En all tings hyrande Gudamagt, famnar Välbor¬

ne Herr Majorens migftådfe betygade höga ynneft

ett angenämt föremål ät mitt tackfamma finne, ehu¬

ru jag af oformögenhet hindras, att, fom det bor¬

de, fullgöra min åftundan. Välborne Herr Ma¬

jorens ådelmodighec forfåkrar mig icke defto min¬

dre ^om ett mildt uttydande. Jag hoppas efven,

att detta mitt ringa fnilleprof. fom jag vågar med

Välborne Herr Majorens namn utzira, blifver ^an- fedt, fåfom en pant af min befynnerliga vördnad,

hvarmed jag, under trogna böners upfåndande

till Himmelen om Välborne Herr Majorens och förnäma Familiens beftåndiga välgång, har åran

att oaflåteligen lefva

VÄLBORNE HERR MAJORENS

odmiukafte tjanare

JONAS bodin.

mmmmd er*F*^ Tuilianls s-lliiftrari Diuinam,

^Lia hnundus regitur, Prourdentiam,

,

n nihil vtique docere poferit luculen-

tius,quåm adtenta iflorum locorum inlpeclio, vbi falütiferae hujus veri*

tatis injicitur mentio. Plura, fateor, Wfy/0. omnino fönt, quam vt huc tran-

^crihi debeant; paucis igitur, iisque praccipuis., defungar. Primum mi¬

hi occurrit Wimultus ille Catilinae, _quem Cicero, tanta cum

gloria>fedauit,atqne extinxit, vt, id quod fupra monui,/^-

ter P/?£rä^vocaretur. Habuit, häc data occafione/acundis-

mus pariter, ac prudentiffimus, Conful orationes _quatuor

mu 1 to graüiffimas,in Senatu dnas totidemquead populum, inque bis, licet a fua laude, fed meritiflima, amplifi-

canda non fit alienus, adeo tamen aperta Prouidentiae*

Diuinae profert elogia, vt mirum videri ^queat, non mo¬

do gentilem tam pie fcribere, &, fi Polytheifmi excepe- ris indicia, tam fana proferre judicia potuiile; led etiam hörninem, gloriae cupidifTimum, & fuarum virtutum rerumque bene geftarum ^non omnino nefcium, Diuinis

A

tan-

# ) ^lo ( #

ta ti tum tribuere voluide aufpiciis. Ita vero i:ma Ora-

tione in Catiünam c. 5. loquitur: Magna Diis immortali-

bus habend a efl gratia, atque huic ipfi jQiä Statori, antiquifli-

tno ciifiodi hujus urbis

quod hane tam tetram, tam borribi-

lem t am que in fefl ^am reipublicae peflem, toties jajn ejfugimus.

In a:da c. 13. ubi furbam hane nefariäm, ^quam pruden-

tiflime reprimendam in fe fufcepiilet, hane velut cor*

rediionem, piam non minus, quam elegantem, fub-

jungit: Qu ne quidem ego neque rnea prudentia, -1.leque hu-

manis confiliis fretus,poUiceor vobis\Quirites, fed multis 71011 dubiis Deorum immortalium flgnific ationibus: quibus ^ego du-

cihiis in hane fpem fenténtiamqus fum ingrejfus; qui jam

non procid, vt quondam folekant; ab extero hofle atque lon-

gin quo, fed hic praefentes fuo numine atque auxilio fua templa

■atque urbis tetta dejendunt. In 3:tia denique ^{c 9.} eos, qui

Prouidentiac Diuinae quidquam detrahere audent, acerri-

mis hifce increpat verbis: Hic quis poteft efe, Quirites,

tam averfus ^a vero, tam praeceps, tam mente captus, qui

ne get haec omnia^ quae vid emus, praecipueque hane urbem,

Deorum immortalium nutu atque poteflate adminißrari?

§. VIL

In Epiftolis Tullii noflri, non quidem toties ad providam fummi Numinis ^curam provocari videmus,

quoties hujus rei adeiTet occafio, adeo vt fint, qui, hane

ob cauGam, Ciceronem in vita communi atque dorne-

ftica minus, quam in coetu hominum atque• (oilennitate,

fuiße pium, ftatuant. Quaiis enim quis intimo cordis ad-

fectu fit, priuata magis vita, & conuerfatio doeet, quam oratio, in id confulto compofita ^, ut corani multis pro- clametur iisdemque perplaceat. Sed, quamuis hoc ^non

fua careat fpecie, ^atque plerumque locum habeat: in

Cicerone tarnen alia fuifle videtur ratio, cur in epifiolis

fuis parcius de Deo, cuncia guBernante, diflcreret. Nam,

litteris fuis ad amicos aut collegas dåds, hiftorica praefer-

tim

❖ ) " c #

tim, auf domeflica, trasat negotia, q uibus argumenta im-

rnifcere theologica ^vel hud i um hreuiratls, vel mos in

pedcribendis epiftolis, luo atuo receptus, non permißt.

Nemo tarnen exiflimet, nihil prorfus in com mer ci o Tul-

lii litterario inueniri, quod äd Prouidentiam Diuinara iliuflrandam fpeclet. Nam vbi nouum aliquod munus amicis iuis gratuiatur, non vtique de nihilo follennem.

paflim addit formulam\ hos honores tibiDeos fortimare volo.

Sic enim haud obfcure innuit, nihil fine Diuino Numi-

ne atque auxilio feliciter adminiflfarl, fed profperos,

in republica regenda, fuccelTus Deo propitio, hum anis fem _per rebus profpicienti, aeeeptos eile referendos. Vt

taceam Hidoriam Romanac reipublicae fpecialiorem, Sc quafi occultam, Tullianis epi Polis contineri, ^{vt vere} d*e litteris ad Atticum judicet Cornelius Nepos c. 16. quod, qui

bas legat, ^non multiim deßderet hifloriam contextnm iüorum temporum. Hifloriam vero eile quafi Ipeculum Prouiden-

tiae Diuinaein propatulo eP, unde fimul adparet, Cicero-

nem, varios Sc fäepe admirandos ^euentus exponendo,

ad Deum fimul taeife quafi leclores ablegare, quibus

nihil ßne ejus nutu fieri efl perfuafiffimura.

§ VIL

Äd Scripta Ciceronis Philofbphica pergimus, vi«

furi, quid in illis praePiterit vir tum de Philofophia in

genere, tum de Naturali, vt diel folet, Theolog'ia opei-

nie meritus. Heic vero nec ambagibus, nec indirecla quadam ratiocinatione opus efl; res enim clariffime pa- tet, nec vllum admittit dubium. Vt enim reliqua filentio praetermittam, libros de Natura Deorum ^nonuno hoc no¬

mine commendabües, adduxifle fufficiat inque bis locum (ex Libr. II. c. 29. 30. 31) plane infgnem, vbi hanc _quae- llionem ex pröfeflo decidendam fibi aflumit, docetque

Deorum Prouidentia mundum adminiflrari. Neque e- nim ullum turbare debet, quod plurium heic Deorum

A 2 iiiun-

) 12 ( #

mentioném Cicero faciat; nam & la pris innutritirc in-

quinatiflfimis, multa imprudens retinu.it, quae, meliore

luce collullratus, lubenter>abjeciflet, & non pauca quo--

que redtius intellecfca, ad conluetudinem fuae gen t is, lo-

quendi verbis popularibus, expreflit. Nilllufti certe ell

du bi _um, quin Jouem, quem Patrem Divumque homimm-

que cum Poétis dicit, vnice luprcmam agnouerlt natu ram

atque poteftatem. Sed de Theologia Tiifliana-genera-

tim be i c non agimus, quam, licet fua-laude non defrau-

dandam, imperfectamtarnen erroribusque cömmacula-

tam vitro concedimus: de pr o in do N umine ipfum egrev gieQcri pfiffe, verba docent jam adferenda, Ita vero ra-

tiones fubducit Philolophus: Dico, Providentia Deorkm

muridum omnes mundi partes £f initio conftitutas ejje,

omni tempore adminiftrari ^, éamque Difputationem tres

in partes noftri fere dhiidunt, ^quarwi pars prima <?/?, quae

ducitur ab ea ratione, _quae docet, efle_Deos\ quo concejjo

confitendum eft. eoruru conßlio mundum adminiftrari. Secun-

da eft autem, quae docet, omnes res JnbjeStäs effe naturae

jentienti ab ^eaque omnia pulcberrime gen. Tertius locus

eft) qui ducitur ex admiratione verum caeleßium atque ten*

refirium.

5 ix

Tres igitur fontes dernonflfandae Prbüidentiae coa-

flitiiit Cicero, _atque in fingulis cöpiofe admodum diOerit,

&: ad rem probandam latimme dia aga tur. Nos vero non

ni fl _pauca delibabimus. Ex ipfa ex i f! en t i a N u m i n i s/ feq u en-

ti modo, argumentatur. Pnmum aut negand um eft Deos

eile, aut qui Deos efie concedant, iis fatendum eft, eos a li¬

quid agere idqué praeclarum. Nihil autem eft praeclarius

mundi adrniniftrattdne: Ideorum igitur confilro ädmi-

niftratur. Qu od Ii alirer eft, aliquid profefto Ht, ne- eefte eft, melius & majori vi praeditum , quam Deos,

quale ii ^cunque eil, fiue inanima. natura, InicTnecefti-

% ) i3 C ❖

tas vi magna incitata, haec pulcherrima ^opera efficiens,

quae videmus. Non efl ig it ur Natura Deorum prae- potens, neque excellens, fi quidem ea fubjecta eil ei veL

neceflitati, vei naturae, qua caelom, maria terraeque re- gäntur. Nihil autem eil" praeilantius Deo. Ab eo igitur

néceile efl muncfum regi- Nulli igitur efl naturae obe-

diens aut fubieclus Deus: omnera ergo regit ipie na-

tu ram. Etenim

fi concedimus intelligentes eile peos ^>

concedimtis etiam prouidentes, & rerum quidem ma¬

ximarum. Ergo verum ignorant, quae res maximae fint, _cjftioque hae modo traclandae & tuendae, an vimj

non habenf, qua tantas res fuftineaiit St gerant? At &

ignoratio rerum, aliena naturae Deorum efl, & fiiflinendi

mur.-eris propter imbeciilitatem difficultas,. mini ^me cadlt

in majcftatem Deorum. Ex quo efEcitur id, quod ^vo-

lümus, Deorum Prouidentia mun dum \admmiftrari. Elacl ^e-

nus Cicero, & quidem ad rem tradlandam adcommodatis-

fime-

§ X.

Secundo argumentorumvgenere, vbr res omn.es

naturae fentienti fubjedlas efle nocet, nimium quidem

in eorum propendere videtur opinionem, quiDeuma

natura non fatis difcernurit, rebnsque naturalibus diuinas

"tribuunt proprietates. Dicit en im natura mnndum ad-

"miniflrari. Naturam vero, definit, per vim quandam

"participem rationis atque ordinis tanquam via progredi-,

"entern, declarantemque quid cujusque rei caufla effici-

3'at, quid fequstur, cujus folerti .m nu Ila ^ars, nullama-

"nus, ^nemo opifex confequi poffit imkando, c. 32. un- de, cum nemo faci'e fibimet ipfi in eoclem fcnpto con- tradicat, ni (i maximae fit leuitatis atque impcritiae, per

naturam idem inteiligat, ne,elle efl Diuinum Numen quod Deorum vocabulo antea erat exprell um. Atque

adeoadidud, quöd diximus, tota hcec redit quajftio,,

A 3 quod

❖ ) IO ( #

q nod nempe Deum q u i dem non fatis re$e cognouerit

Cicero, fed Prouidentiam tarnen ejus agnouerit ferio con- itanierque defenfitauent.

§. XI.

Ex admirando rerum ordine, quo terti um argü-

menti genus erat, perm nitas-, ^easque viyidiilimas indu-

dliones ac fimilitudines

ad Prouidentiam venerandam

fibi aiiisque pate/acit aditum. Varia enim corpora tum ar-

te coeieitia, tum in ter ris obuia, proponit, atque quum nulla meiiora ficri queant, ad naturam aliquam fupre-

mam cunftarum rerum cum efFeclricem, tum gubernatri-

cem, haud (ecus ac par ed, omnia refert, eamque ex his

conftare contendit. In primis vero exeo, quod omnia ho-

minum cauila creata perfpiciantur, nodrisque variis at¬

que infinitis inferuiant vfibus, re dt i (11 me conckid.it, re¬

bus humanis Diuinam confulere Prouidentiam, Immo

non generalem tantum agnofcit optimi atque (apientidi-

mi Numinis influxumin res humanas, fed in fingulis quo- que conferuandis ac dirigendis Diuinam docet occupari

curam. Ipfum hane in rem egregie, ut fölet di de re fi¬

tem audiamus, i ta vero ille Libr. II. c. 65. & 66. Neo

""vero uniuerfo hominum generi folum, (ed et i am fingt*-

"lis a Diis immortalibus con(uli & prouideri (biet. Licet

''enim contrahere vniuerfitatem generis humant eamque

"gradatim ad pauciores poftremo deducere ad fmgulos.

"Nam (i omnibus hominibus, qui vbique funt, quacun-

"que in ora ac parte terrarum, ab hujusice terrae, quam

"nos incolimus, continuatione didantium, Deos confulere

"cenfemus, ob ^eas caudas, _{quas ante} diximus ^: his quoque

"hominibus confulunt, qui quafi magnam quandam in-

"(ulam incolunt, _{quam nos} orbem terrae vocamps, etiam

"illis confulunt, qui partes ejus infulse tenent, Europam,

"Afiam, Africam. Ergo & earum partes diligunt, ut Ro-

Athenas, Spartam, & earum urbium (eparatim

# ) ^IS ( ❖

"ab uniuerfis fingulos diligunt, ut Pyrrhi bello, Curium,

"Fabricium, Coruncanium: primo Punico Calatinum,

"Duillium, Metellum, Africanum: (ecundo Maximum,

"Marcellum, Africanum: poft hos, Paulum, Gracchum,

"Catonem, patrumue memoria, Scipionem, Laelium, mul-

"tosque praeterea & noftra ciuitas 5c Graeciatulit Fingula-

) "res vi ros; quorum neminem, nifi jnunnte Deo, talem fuijje cre-

"dendum _{ej t.} Et, paucis inter-'ectis: Nemo vir magnus Fi ne

"aliquo afflatu Diuino vnquam fult. Veriffima haec funt

"& memoratu digniflima. Non item ea, qux fequuntur, ni-

.'Ti cautius acceperis. Nec vero ita refellendum eft, aut,

"ii fegetibus,aut vinetis cujuspiam tempeftas nocuerit,'>aut

'Ti quid e uitae commodis cafus abftulerit, eum, cui quid

"horum acciderit, aut inuiFum Deo, aut negle^um a Deo

"judicemus. Magna Dit cnrant, parua negligimt. Recte qui-

dem Noftermonet,mäla nequea Deo inuidente nobis im-

mitti, _{neque a} negligentc permitti, cum is omnibus,etiattt

vbi caftigat, fit propitius, nec quaeuis cladcs poenae loco

haberi debeat. Sed male curam Dei ad magna reftringit, a-

aiiter Fine dubio judicaturus, Fi Deum ipFum ad capiilorum

usque dinumerationem, in Facris oraculis Matth. X. v. 30,

fuas extendentem curäs, audire ei liciiiflet. Nos vero hallucinationes in ho m i ne, tantis inuoluto tenebris, ^non

miramur. Miranda potius tam multaFanioris PhlloFophiae

haud oblcura vedigia, quae nos, meliori luce coi-

luftrati, ^non

imitari Folum, Fed omnino fu-

perare adnitamur.

S. D. G.

❖

❖

I \

❖ #

❖

/

MONSIEUR.

Autans que nous admirons la grace de Dieu, qui mus

a fait naitre des Parens, qui prennent le plus tendre foin de notre educa tionyMutans nous tivons lieu de leremer-

cier de nous avoir donnt un gouverneurtel que Vous, Mon- fieur, pour nous mflruire dans les Sciences, nous cöndu•-

ire dans le chemin de la vertu. Les progres, ques nous y aions déjafait, c efi ä votre attachement^ pour tons cé quipcut

contribuer å notre felicite ^{& a votre %ele a} y ejnploier

Vis foins, a qui nous en jömmes redevables. Ce feroit man*

quer, Monfieur, ^a /' amitie

que nous avohs pour Vous

fi dans cette occaßon, #0%: ne nous einprefiions de Vbus fe-

liciter du favant ouvrage, que Vous allés donner au public.

Afof delin feront fatisjaits, fi Dieu Vous accorde la recom- dué ä merite £? ä Vos vertu. Nous avons Lhov*

fteur dletre avec efiime

MONSIEÜR

Vos tres humbles & tres

obeif-snts ferviteurs PAULE ERIQUES

ET JAQUES RUDEBECK.