DISSERTATIO ACADEMICÄ

D. D.

DISSERTATIO ACADEMICÄ

de

STUDIIS LITTERARUM FESTtNANDIS,

SED

b

\ QVAM,

CONSENSU AMPLISS. FACULT.PHILOSOPH,

IN REGIA ACADF.MIA UPSALIENSI,

PRjESIDE

VIRO celeberrimo,

Mag. P E TRO EKERMAN,

*

Elgqv. PROFESS. Reg. et Ordin.

PUBLICE FENTILANDAM SISTIT

SVENO BIÖRKLUND,

S TOCKHOLMENSIS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE XI, JUNI!

ANNI MDCCLXIIL

H. A. M. S.

UPS ALI JE.

Nihil ^{minus in} perfeQo Duee> quam feftinationero

temeritatemque convenire arbitrabatur. Crebro itaque illa ja&abat:

STTfüJV ßgctUas L e. feflina lente j 3cp fat ^es Is-

rit er ßcrip quidquid fiat fatis bens.

Syeton. Vit. Oftay^Caefar. AugufUc.aj*

t

,|pggg|| ⁿ omni re atque negotio cäveamus,

jgg^ necefie eft, ne quid vel nimium ii t,

fc^gi||s vel ad fm em obtinendum parum rru- nusque fufFeäururn. Utröbiqu-e e-

nrm peccatum haud leve committi fölet ^a plurimis.Hinc inftndiorum curfu modumfer-

vare, juftosque ^non tranlilire fines feu limites,adpri-

me convcnit, ne ab ^uno quali, ut dicitur, extre- mo in alterum atque contrarium, ^eorum delabatur opera ^, qui litteris vel tradendis, vel addifcendis,

occupantur. Inter alias ^vero bene multas, _quae in

eruditione adquirenda locum habent, cautelas, non ultima fanehsec eric,qua prascipicur, fugiendam qui*

dem elfe nimiam properationem, fed ita tarnen, ut

non fegniter res agatur, nec in craftinum differatur, quod peragihodie, re&e atque commode, poffit.

Hoc igitur nobis, fpecimen aliquod Academicum edituris, arridt argumentum, quod, (i pro rei di- gnitate,pertra&are ^{tenues non} permiferint vires,

A Tuuia

& ) * (

Timm erit, B. L. conatibus noftris, forte imniatu«

ris 3 fed innocuis, henignam idhibere cenfuram, ^*

£ u. >

Perftudia litteraria quasvis intelligimus feiend-

as ac difciplinas, quarum dignitas ac prafftantia üfu,

quem hünlano praeftant generi, omnino eft metien-

da atque aeftimanda* Etenim tum Creator cognofcen-

dus eftnobis, ut, maximo cum felicitatis fenfu atque augmento, ipfum amare eique confidere ^ac morem gerere difeamus: ^{tum res,} qüas ad noftra commo- da promovenda condidit & confervat Deus optimus

ac fapientiffimus,adcuradori fubjiciendaefuntexami-

ni, ut, perfpe&a, quantum fatis eft, rei cujusque

indole, veroque intet utilia ac noxia invento diferi-

mine, per fapientem rerum ufum, noftram atque iSliorum hominum veram acdurabilemampliiicemus

-

profperitatem. Tra&antur vero haec ftudia, ut no- tiflimum eft, vel domi & fub oculis quaft ac aufpi-

ciis parentum aut aliorum, qui paternae vicem curx

'fubeunqvelin Schölls majoribus acpublicis,quarum

varii omnino funt _gra dus, variaeque, (i re£te admini- (trantur, commoditates; tenellis autem ubique bene cpnfulitur ingeniis,fr nec propere nimis,nec tardius,

quam par eft, fufeipiantur ^atque abfolvantur ea,quas ad animum litteris ac virtutibus imbuendum _atque

exornandum, funt perneceftaria.

§. III.

Feftinando autem, in ftudiis Iitterarum tra£fcan*

dispeccar^ /bleut -cum parentes ac prseeeptores, tum

vero juyei^sipftjlkteris navantes operam. Properant

ni*

j

3K ) s ( $

nimium parentes aliique, ftudiis tenellorum ^mo»

derandis prseteOii, quando pufiones, crepundiis ^a c

lnfibus', quam laboribus, aptiores, libris quafi al- ligant praceptisque ac monitis, ad ma tur io rem o- mnino ^aetatem differendis, ita on eran t, ut, nondum

firrnatis ingenii viribus, tenerte nimis atterantur'ani-

mi facukates, ^ac, _pro ardore difcendi, futuris vix ajtatibus fuperabile excitetur taedium. Menti enim

non minus, _quam corpori, certum däri debet tempus, quo macurefcat, munia fua, re£te ötque

feliciter, obitura. Hoc igkur (i anteverterit Scho-

larum rigor, diel vix poteft, quantum inde pueri capiant detrimenti; in primis ubi durusac molefte fedulus ob tiger i ^t informator. Neque enim folidiora

docirime capita, _resque judicio percipiendae, in i (fa

aetate intelligi, neque ad annos discretionfs, & ad- plicadonem inmegotiis infHtuendam,retineri poffunt.

Unde fruftra in eruditionem praematuram, pueril-' Hs accelerandam, impenduntur fumtus. Puer enim,

fi tardiori eft ingenio nihil -fere memoria alTequitur,

lin vero meliores habet dotes, multa difcit, fäte or, fed vel ftatim obiivioni danda, vel certe vix tinquam ufui futura : omnia _vero, ad fcopum fuum vit#qtie

genus neceflaria atque utilia,tum minoribus, impen- (is, tum cidus ac melius apprehendk continetque a- nimus ,qui, corroboratis jam, jufta ^aetate, viribus,

viam eruditionis ingreditur. Hane igitur cautelam illis, _quorum, de informatione parvulorum cdnfti-

tuere intereft, merito commcndandamexikimamus.

•fi.IV.

» ).4-( »

§. IV.

Sed nec levius peccant juvenes, ubi, vel ftio ardore, vel condliis aliorum, dimulati, plura, ea- que diverfa, fcientiarom genera, tempore jufto bre-

viori, addifcere conantür. Ita enim menscomparata effc hominis, ut plura fimul objefla, pari adcuratione,

hbi proponere nequeat; etenim unum pofl: alterum,

8z quidem;mora plenimqueinterpodta, contemplari debemus, nid cognitione fuperficiaria, ideisque ^re-

rum confuds & male cohserentibus, velimus ^{ene con-}

tenti. Plura quoque negotia, dmul peragerida, cogi-

tationcs diftrahunt aciemque obtundunt, atque he-

betiorem faciunt; namque, ut vetusdocet verdculus,

Pluribus internus, ?ninor efl ad fingula fenfus.

Hinc, qui, paucis mendbus, fingularum fere fcien-

tiarum pervagari latifundia, fibi proponunt, rem uti-

que viribus fuis longe fuperiorem -adgrediuntur, Ipemque ^eorum imprudenter efle conceptam even-

tus docebit. Non quidem negamus disparia prorfus

effe hominum ingenia, ut, per annum, vix difcat 1-

nus, quod breviffimo temporis fpatio alter, nullo fe¬

re negotio, arripit; dcque, duo ^cum idemfaciant,

tamen idem rton fequatur effeftus. Sed velociffimis ingeniis aliqua faltem ^mora opus ed, ne defultorie,

ac fugjtivis velut ocuiis, ^{res ac} praeceptiones tranan-

tes , vanam tantum fapientia; umbram meramque conhidonem, deproperato nimisftudio, reportent.

Nimia igitur fedinatio iitteris femper inimica ^eft,

atque ideo ab omni bus, in curfu dudiorum confti-

tutis, folicite vitanda. Etenim errores fubter-

fugi-

& ⁾ 5 ( &

fiigituruS) verumque,ex optato, in ven tu rus adhihe-

bic, monente Tullio, {aj ad confiderr.ndas res, um-

dus & diligentiam.

(oj De Giß c, L. I. c. 6.

§• V.

Sedquamvis properare niirsium invitio flt; ^ron

tamen album ill is calculum addere pofTumus, qui

vei nimium ftudia differant, vel etiam plus fibi tem¬

poris, quam par^fl, adcerta ftudiorum genera exco- lenda, expetant. Quod enim ad primum adtinet,ma¬

le liberis fuis confulunt _parentes, qui, literato licet

vivendi genere propofito, plerosque juventuti^ ^an-

nos fine do&rina ingeniique cultura abire (inunt.

Suntenim certadudiorum genera, quibus juvenilis impertiri sptas debet, quae, ii ad firmiores ^{usque an-}

nos prastermiflafuerint, non difficiliora ^tantum per- ceptu evadent, fed gravioribus etiam difciplinis hau-

riendis addent remoram. Primiscerte annisjiecefTe ed, bene ^ac benevole prauipientibus obedire ^, ufu magis, _quam regulis cor.ceptis, difcant infantes;

podmodum vero, & quam primum, & quoties fieri

commode poterit, veneratione Numinis & amore

liominumfuritimbuendi, cui fcopo exempla eorum,

quibuccum ccnverfantui;, maximopere inferviunt.

Dein afTvefiant paulatim litteris bmulque ad res ob<

vias attendere, easque, pro mcdulo virfujn, defcri-

bereincipianpdonec tandem confii mata km judican-

di facultate, ad akiora magisque fyftematica, non bne fru&u , pedern prcmovere queant. A teneris

certe, bonis adfvefcere exercitationibus multum ed,

A 3 modo

$ >6( JK'

modo,prudenter& pro dotfbus euju'sque,fuerint in- ftitutce,atque in fmgulis ad, tritiffimam reguläm: ^non

quam multum ^, fed quam

bene.

§• Vi.

Quod vero ad eos adtinet, qui, temporis prod- igi, ftudia procraftinafe vel certe remiffiori tra&a-

re foLent animo, illi fane nuliam merentur laudem.

Si enim vel diutius, _{quam opus} fuerit, paucioribus immorantur, vel pluribus fe ^totos tradunt difcipli-

nis fcientiarumque partibus, quam,quse ad fcopiim requiruntur, ftudiis prasfixum, _ficque, ut Cicero-

nis utar verbis,nimis _magnom ftudium multamque

operam in res obfcuras _atque difficiles conferunt, easdemque non neceffarias, officium boni fapientis-

que ftudiofi deferuntffibique non minus,quam patriae,

male confulunt. Neque enim is flatim alios erudi-

tione fuperat, qui plures, quamceteri, ^annos lic-

teris impendit, nec fapiens per plura facere fölet,

quac fieri per pauciora teque bene poffiint. Tempus

certe per fe pretiofum haberi debet, & quo longiör

mora, prsefertim extra penates patrios, eo majores ^re¬

quiruntur impenfse; ut adeo laudem prorfus me^

antur prasceptores, qui difcentes jufto diutiu^ non

detinent; ^nec inglorii fint difcipuü, qui, debitäm

adhibentes diiigentiam, breviori _tempore, fedseque bene, ac ceteri commilitones, ftudiorum curfumab-

folvunt. Id faltem cuivis,ad Scholam quampiatn,

inferiorem vel fuperiorem accedenti, debet effie pro-

pofitum, ut horas fuas bene collocet, idque ^agat

irnpenvius, ut, primo quoque tempore, pera&is ex

» ) 7 c jk

fententia rebus, domum redire liceat. Nefcio. ^vero,

an inter vida Scholarum ^, in locis nonnullis, publi-

carum mcrito (ic referendum, quod certi ad difcen-

dum anni, in qdalibet clafie, fint determinati. Hinc

enim fieri videtur, ut vel difcentes, alacriori prae- dici ingenio, retardentur nimium, cum eadem ipfis,

ac tardioribus, difcenda proponantur; vel fupra vi¬

res cogantur illi, quibus minus favet Minerva, ut

paribus, ^ac celeriores, paflibus ambulenq quorum utrumque admodum injuft.um eft, bonisque litteris

remoram facit baud exiguam. jEqvius autem eft,at-

que ad fcopum information-is accedit propius, ut, quanto quis eft ad litteras trafbandas aptior, quan- toque in rem incumbit diligentius, tanto citius ad

majora magisque ardua provebatur. Verum hane

rem, proeul dubio, illi curabunt, qui Scholarum e-

mendationem fuae fidei norunt efie commiftam.

§. VII.

Sed cum ex i is, quse jam breviter ^ac generatim

«dduximus,latis patere videatur, in ftudiis litterarum

lente omnino elfe feftinandum, quaeret fortafils ^a

nobis quispiam ^, quamdiu ftudiis fit inbsrendum,

ut via inter nimium & _{parum teneatur} media. Ad

hane quaeftionem nulla in genere certa ac determi.

nata fuppeditari poteft ^refponfio. Varia enim funt

difcentium dotes, varius illis fcopus eft praftitu-

tus, variant denique faeultates > ad fuftentationem

ac fumtus neeeftatiar. Hinc, qui debilioribus funt pueri viribus, diur.ius feriari quafi debent, ^ante-

quam acrioris ftudii faciant exordia; qui citius mata-

$ ) 8 ( 8

refcunt, ad ftudia quoque veniant matarius. Quibus plarium neceffaria éfticietitiaram folidior pertra&a*

tio,plus quoquead difcendum concedetur temporis;

qui vero una vel altera fcienliarum parte contenti

elfe pofTunt, vel quibus plures tantum deKbaiTe di- fcipiinas fatis eft, brevius quoque fpatium temporis impendantlitteris.Quilautiori rerum funthabicu per

plures annos, (i voluerint, fumtuofo licet loco, (hi-

diorum grada, commorari ^queuntt qui nervo rerum

gerendarum fere funt defticuti, Muiarum eiciusde-

fcrere eoguntur delubra.Qaidquid eft: tam diuquis-

que ftudiis licterarum invigilet, quoad eum, quan-

tum proftciat, ^non pcenituerit; cumque a furrsmo per- fe&ionis faftigio longius abfimus omnes, optima

quasque difcendi, per totum vitas curriculuni ,-ca-

ptanda eft occafio. Nequeenim tam turpe eft ignorare, quam, ubiliceat,

nolle difcere.

S. D. G.

minkJre broderi

Med mycken ^{kåre Bror fnart} fågnad har ^tanker _ütgifva jag fått och forfvara hora ^> at min en

Academilk af handling om Forfigtig fkyndfamhet

vid Veöenfkapernas idkande. Jag onfkar dertil af hjertat all vålftgnelfe, och gläder mig, at Gud, fom

all god vårk har lofvat befråmja, lårer framdeles,

Com hittils, med Ikyndfamt och nådigt biftånd be*

fordra min kåraft® Broders vålfård.

Stockholm

d.zö.Maji 1763. HANS BIÖRKLUND,