HO Ml

D.

DISPUTATIO GRADUALIS

Inqva

Termiffu (tdrnpliJJJracultatü Philofophica in Regia

ac mcluta jicademia Upfalenfi

ATHEISMUS DIRECTUS

Breviter REFUTATUS

PR/ESIDE

Viroflurimitmrcverendoacceleherrimo

M.

ANDREA GRUBB»

Ling.Oriental. Profeifore Ordinario^ S.S.

Theol. Extraordinario.

Hxarnwi tubhco cxhibctur

Ab

ER ICO E·' MIC RAND RO,

Addicm Nevémb. /&Anni _1679. inAudic.Guit.Majore

horisantemerid. folitis

HO L

Ml

R

EscudicNicouusWANKi®S.R.Maj,Typoge.

ILLVSTRISSIMO AC

GENEROSISSIMO

<DOMINO} DO MIHO

AXELIO JOHANNI

C Ο Μ Ι Τ I

DE

fftaaébors &

LIBERO BARON!

DF.

«Keip^cl(}fiicc6 & SEBijnfetgi)

DOMINO

DE

Wttfttääé/

<S!<fiSt?åfedri>/CwiW(ofier ?Ιο$Ιφ!«ί/

<£}I)tti«gcmpfjöpoItii/.gia9e6pi;e!!ii/9Iitou/itf.

S, R, M. CAPITANEO Claflicofortiflinao

Oottmo sao η imc

Prcefatio.

Onßituiquide-,ηB. Ό. L.atheifmum //»Ge-

nereacin Specie aliquantoprohxius deli-

neatum, conjpctlui tuohacoccafione pr£-

fcntemfifiere: Necdiffiteor_poslahquodo~

leidr_operain argumentι iflius elaboratio-

nemwjumptum, ejus telamprορter varia, obfiacutanoηJemelwtermißam^e§ medemumpertexuiße> ut

jamjamprelodcftinaretur, ^Caterum,quianonutvolumus, faltemutquimus .· Ita hacagenti mihi necejfitas ipfa omni

artedrconßltopotior injuncla,utdeβinätavelomitterem^vel

intempusaliuddifferrem, (jr fimulde ahocogitaremargumen-

töi in_quobrevibusmcexpedirepoßem. Necj? inditijjimo ?hi- lojophta finu defuereplurimaqua fe ultro anxius inquirenti ojferrent,Jedjuftis deßitutoJubfidiis arridebat maxime ιllud, quodcum priorinonfelum affinitatemhabetfied dr ^{iure optu-}

moilhpramittcndum videtur,quoammi inver ominusfirma-

ti,abinfrumtis_quorundamprofanorumvocibus, qua nonali- Λ 'tßf

terfugiendaquamHU, quas Ulyjsesηißaüigatus, pratervehi η -

noluit-iprajudicium non patiantur. Licetdrhocinfifitdu

gnifjimum, inquoquisingcnii vires velcumlaudeexperiatur.

Amplusnamfi aißerendi^campushicfefé^{aperit> inquo3 quavia}

quovelimitepotisfimuminfißas,utifinonadeo obvium: ma*

gnitudo infuperdlutilitashujusargumentιpulchrdmterficon- tentionecertantn ßpuidernmfublimius est rerum Divwa¬

rumcognitione,adquamquemeun%noßrumnontaminvit^at

quamrapit natura,cuinemore<äé^natusfubducerefe poeeil magis,^quam huic rerum univerfitatipoteit ? Equiderru, inquitRomanorumSapientisfimus>tuncnatura?rerumgratias

Α 2»

ago>

ago,cumdifco, quid flc DEUS,anadnosrefpiciat &c. NI-

SI AD HJEC, ait, ADM.ITTERER, NON ERAT

OPERiE PRECIUM. NASCI. ^Xtnegatd exißentidfu-

premiNuminis; quihorumaliquodhaberipoterit?aucquod-

nam animal homine infélicius» ii bacc de DEO,perfuafio

falfa, dumaucinanibusflimulis Divinasvindilcorquetur,

aucprasmioruminani fpedeludicur? Proinde neminifit du-

kium,nonmagisaqua&ignivitammortaliuminäigere, qudm

eafiapientiaparte, qua nosadiäudüLm Encium,per inferior^a

entiave/utimanuducit,& adv erdm acomnigenamfeheita-

tem,quaßdigito viamcommonflrat, fiduanam illafit, ut

potero, obitertantumindicabo, &limatijfiimo^tuo,B.L.judicio fubjiciam;eaß>efretus,fiore,utfiquidintraciationedejideras,

defiderabisautemplurima,idnoftrisCMufistumruflicantibus,

ut&temporisangußiacondones,tua^aquitate& eruditio-

neabundefiuppleas. Ad^fescu mens,ftile, ^manus, exurgice,

incalefcicead illum aiTerendum,quivos fecic, direxic,mo- vic: Ectu Bone DEUSades, quiafmece neceife hasc, ^nec

sdeamoveripoiTunc.

TheS. i.

Τ

^{Η Ε} S.

Ι.

tJpponimus initio, uL»

remmagnoromvirorom ao&orita·

te,necnontrifti cxperientiacertam

Sc indobiam: dari bomines atbeos

fpccolativefic di<Stos> qoi

exiftenti·

amSapremi Nnminisnon

tantüm prsfra&e

Sc

fce*

kraténegent5

ied

8cconatnm

aliqoem adhibeanr,

nt fpcciohs

qoibosdamrationibas,eandem nefarié

& fubdoléoppognent.

Nollos

^camen

dari athc·

os plane brotos^oocunq;

deniqj modo vocaba-

lomatheifmiaccipias: nec qoi

firmam habeant fei«

entiamfi&itiaecojoidam nominis

exiftentia^qaa

in

intcriorefenfo animi certi fint, 8c _{per totum} vicx

corricolom,fineomnilangooreimpietatis

firmiter

credant, nuttumeßein mundo DE

UM

:

idq;

tom_·

idco, qood

babim}utvocat\typrimorumpmcipiori4m

per vim natoras

crodeliter illatam, fofpendi qoi·

dem aliqootempore,

&impcdiri pofiint,

non ta¬

rnen perhabitos

contrarios prorios extirpari

jtum

propter fingolare

qooddam creatoris fapientiffimi

confiliom,

qaovoloitineflenobis, queodamfai

typom

typnrri,

βδητιφ fab captivitate Sc cmeribusita fei>

vat&tuetur, utnuliomodo aboleri poffit, quin

vel maxinoé profanes &c atbeos.zå fenfum cuitumcj;

. , # ■ Γ i i o(y . ό »

naminis(abindc _excitet,eoscji &inexca«

fabilesreddat.

IL Inconfeflo qnocj;

efl-, noncadem feli«

citate hoc Theomacbi* & Cyclopifmi monftrum o-

fnnesimpugnatum

venifle:

^{tam ccrto}

certias,C'

lambem Sc frigidam vers

fententis approbatio·

nem>ejusrefatationi multo propiorem

eiTe.

Bo-

lendsetenim vices humans, quod adverias veri-

tatemlevesnonscaroconje<5hirs^aciufpicionesmi»

ierismorcalibusiutiiciant: ^cumad veriratem per- fuadendam, qusad pietatem

ducic,

ne

apertifflms

rationesaliqoando

faciantfatis?

Ac

licet

ex

facro

ccdice, rationes contraatheos nonunas,illurnina-

ta menspetere poifit; maneretarnen neceo

fecius3

Sc lumininaturs,fuam inducendo nosad DELJM

an&oritatem: quamvislumen

illud

magnocona-

tu extinftnm^eat, infaufta FauftiSocini ioboles,·

Nobis deniqjhane viam^eo

calcandam eiTe diligcn-

tius,quantomagis

inconipe&ueft, immediatéex

lumine gratis ^cum

atheo agi

non

poiTe, fed

ex

principioomnino,

quod

Sc

ipfe agnofcit, ίαοφ

propriogladio

adeo eile jugulandum.

11L Egcrecontra

atheos

^ex

prifca

memo*

ria

m außores numero plureS;quo ^veroiacceilujfiic

nondifquirimus: malta fané a iublimi illo& 2>/vi-

mffimoyutvulgo audit, Platone, makaetiam abil-

loRomanaeeloquentiaeflumine Cicerone egregié

Sc concinnédi&a, in mediumproferri poilent,· ni imperata brevitasid prohiberet properantibus ad

ea, qu&rem ipfam veluti acatangant> Sc paucis-

fimis negocium iufeeptum abfolvant. Qaalia

cumnon lina& eadem, tam å Philoiophiae filiis,

qnam TheologkDo&oribusfuerintiaepius addu-

haéfcenas tarnen ad liquidumomnino pcrdu*

ci minus potuit?qnodnam fit argumentorutn o»

mninmefficacifiimum, quod non probabiliter,^ut plcraq; naturalia,moralia Sc politica; fed apodi&i-

cé noftram pio exiilentia Numinis adfertionem

cvincat. Plerisqjtarnen, certé iolidiori in hoc ftudiorumgenere eruditione latvigatis, impendio placentii, quibus ^utramqj in libro naturas pagi-

nam facit, illud ex cffe<5tudependente indepen- deotemcoliigenscaufam,qu3eeft iple DEUS, in

quo fubfiftere ^nosjubetnegatusin infinitumpro·

greffus» Quod argumentum Sc nos, utpotepras-

cipuumprimo loco ponendum duximus,· tuncLj

quod neminem non ad rationisufum maturefccn- remfirmiterconftringat Sc evincat 5 tum quod

Uludamplexi fint,

praeter

phiioiophorum

princi¬

pen^

pem,

lib.

!♦

de

part.

AnimaLcap*

5.

virimaximé

mtheoi5 acfunt Div* Paulas Rom. i, ao.

Jobas

12,

7,8,9, An&orlibri Sapientiaecap, 13,

a>feqq.

tamcx patribns,

Arnobius, Chryfoftomns, Au-

gaftinas,

allegantc

eos

D*D> Oiiandro in de DEO

inLam. Nac* pag m. 107.

Huic proximé facce-

dent ateftimonioconfcientM Sc

confenfu bominum uni\er·

Jaü petica, Sc

inde nonnnlla alia fao loco Sc ordinc,

deqaibas

figillatim in feqaentibns

agemas*

I V. Primum in hane modum nonnalli Philofophoramproponant.

Hoc uncverfum

aut

eil

dJe,auteilab alio\

fiesldJe, ett caufa efßciens fui ipfim,

fegadeo ip/ofrim&

poßeriws,prm

per

rationem caufe,po-

ßenusperrationem

effeclus, quod plane ab/urdum & im-

pojjibile. Si

ab alio, itiud aliud

aut

eil d nullo, [ed Je ipjo,

autabalioβprim,habeturintentum,

b. e.DEUS; fi

poflerm,

redit qutßio: Nam Sc illad fic

a

fe ipfo,vel

abalio, & fic progreiTus aperitar

in infinitam,

qaod

itidem rationihaad magis conionum, iedell

omninoabfardnm;_namq;inomnibas

caafis effi·

cicntibas,primum eilcaufa medii, &

medium eil caufa

ultimiyfenmedia fintplura, fiveanom

tantüm,

at βnonfuerkprimumin

caufis efficientibus,

^ncc

eric olti·

mam nec mediam; natt)negatå

canfå

^{, negatar}

effeftas.

V. C*c

V. Cseteramhicinfargentes**6rftelumno-

ilrnmfirmiiTimu in nosrctotquere iaragant. Quod

tnimmodo adftruximusj Nihileße taufamfuiipfiw,

id adcoprofe

facerCinottrsecj·

cauia?, vel_quamma*

ximé officcrc volnnt; adducentes infuper !ocum quendam å Phitofopho,licetnobifcum eadcm fen-

tiente* 8. Phyi, i; Unde ita infernot: Quicqmd

eil ^afe ipfo> illudeileau/afui ipßm,T)E\JS eil k fe ipjo ^$

non enim habet caniamaliam fuperiorem. _Ergo tDEUSeilcau/afuiipfiiM♦ Qpod ^ex noftra afTertio-

nemodo proabfcrrdo & impoflibili^erat habittrm.

Deinde urgent, hoc argurrrento non probari exi»

fientiam Numinis _j pofitoenim, dicunt, dan cau/am aliqrtam^pr\mam}nonftatim con/cquenseil, hac tpfa fignari DtUMjfedindividuumaliqnod_{vagum,quod poteft}

eiie _natura,aucFortuna autaliquid tale. Acdeniq®

tertio,progreiIumin infinitom^nonefTe abfurdum,

ii ^non per modumlineaere&ge, faltem _per modum circulbqnalis fortevidetur fnifTe_generatioPhceni-

eis Stokor_{om, ex}foa propria origine, ucilli fabu- lantur, enaicentis.de _quovid.7 homaf.in diflert·.

Acad*lX*& Lipliusin ^i. Phyfic. Stoc. Etquidem

hoicconje&uraenimkm _quantum tribuunt, quod

in hac ferie circulari, _nunquam ad dererminatam

caufarri perveniatnr, de qaa dlici pofht, h:ec _caufa-

tar(edcaufam fepriorem^non agnoicit»

B VI. Ve·

VI. Veramcnimvero aat valde

fållar,

^aat

infirmiorafantifthacc, quae

Achillera noftrnm ad·

oriantar,qaåmatillum

profternere valeant* No-

dam primam

aiii aliter folvant: Nos primo ma-

joris

confeqaentiam fimplicitcr negamus namu»

ro eße k [e ipfo non

involvic caufalem qacndam

inftuxamin fc

ipfam,quin omnis c4tt/alit<ts talvs pri-

oritatemqpzndzm, ut

loqvantnr, involvic ejus, ^ζ

qaoifte adlas

tranfit» qaod neceffario ^non rcqairi-

tarin Eßeafe ipfo 5 quin

hoc

omncm

& caufahtatem

^cfr/om^cwexcladi^adeo

at

veré in contrariatxi

ficargumenta«

liceat. nulla

resqu<* α

β ιρ/α, eil ^cau*

fa

(niipfius,

at

DEUS eil

a

fe ipfo. Ε. ratio haec eft,

quod

quiequid canfam agnofcit,eft ab alio. De.

indeconftat exceleberrimo qaodam

ProfeiTore_>

^enenfi:

To

eße aß /f/o,bifariam iumi poiTe, pr;mo

pojitivé,

quomodo idem eft»ac dare fibi eile aliqaod

feu fibi ipfi eilentiam

commanicarcj

^j

feenndo

Negative, prout

eft, ede iuum

non

Habere ab afio

iea aliad quid

fai caafara

non

agnofccre

^,· quo

ad'

miilo difcriminc,negamus

DEUM primo modo

eileaßipfo,he.poßtivi,itaut

fibi ipfi eile quoddam

dederit perrealemin

iemetipfumlnfiuxurn

^{^}

fic

^e·

nimnil poteftede å

leipio* Eft

vero

å feipfo

ne>

gative, i.e.

iuum eile

non

habet abalio, & fic po»

teilaliquid

eile

å

fe iplo^negativii

,· nam

ad negatio-

_nem

ncm eßendiab alio,tion

reqairitur pofitivus infloxu^

Ineffedfeipfo,

VIL Ad fecandumreponimns,^eosfinecaa- iaeffugere vocabalum

nfitatom,

& totfecnlisjam

receptam,

qaocaaiamiftam

primam confuetpam fuitcxprimcre. Prima namqjdicitor,perexclufio-

nerci oninisdependentiae. Atfammü indepcndens

in ordine Entium &caufaram eft Deusquisqaam, qoi tctragramm.nomineΓΠΓΓ

JeboVab

quoin

verbo

iuofefeinfignirivoluit,ordini ^vagorom Entiumfe

exemit,tum apadqaemcunqjpopulam, proatge»

nias& confaetadoejus linguaeadmittit,proprio&

iingulariqaodä

nomine femperexprimitur* Licet

itacjiformaliter

caafa

prima &»Deus

difccrnätur,

ma-

terialiter tamein nnnmcoincidant& Gbiidentifican·

tar.Significat enim

hoc nomenDEUS,dicentcSaare-

EioTom*2»Methaph.difp.2p.Se(5L2.Nufl£U^ quod- iamnobilijfimum Ens,quodrehqua^ömmafuperat, & aquo tanquamprimoauEloreomnta

dependent, quod proindeutJu-

premu numencolendum ér^Veneraudum♦

Acccdo ad indi-

vidaa denominata« _{Si per}nataram

intelligent Na¬

turalem, hoclubentesipfisconcedimns,

camhxc

eadem fit,åqaå omnia dependent,

illam

vero

ab

aliodependere

eft*

Sin vero

intelligant Na-

turatam,confeftim _argamentam repetimas;

hjec

enim,aateftife ipiaautab alio: at non

eft å fe

B 2

ipfa

ipfa»ut anteaevi&um,ergo

ab alio

j &

iic

non

eil

caafa ifta omniamprima. Formnae ^autem pri-

mas deferre _partes, nlmis

in(ulfameft>quando hxc

commaniPhilofopfioramcaicolo Entibus per ac- cidcnsadnumeratur, adeoqj ad ίξοχνιν caufae primae

elevarinon poteft, Etψ-ustam bardus, ut ccecohuic

mmini hocfapientia, Imitate & potentü reßdendent uni*

Verfum,utvruy^fubjiciat* loh Ad. Ofiaud.

difp

5«

contra atheos.

V i Ϊ L Ad tertinm^veroiic refpondemas,pro>

greiTum in infinitum Thefi iV.

eile rcfutatum/qm

Syilogifmiim hic iterum repcti pofie,. omnequod eH,

aut eilafeipforautab aho:⁵ β^αje iρ/ο,aut eß 1ΓΠp ΓΟ—

du6tum.J«i

prdäuétum»

^{fen qnod idem}

eft?i aatnegative aut pofoivé ^afeipfo; fi prim, _pro-

greiTus in infimtum erit repagulo conltri&us♦ ii

po/7m^eademcontradi<5rioquae iuperiiis,recurret$;

Siveroab aiio ,,hoc aliud kerum eritvel mdependem

vei dependens.*t Ii hoc,, a prima caoia mediaté vel

immediaté dependetj (i vero lllud,eil DEnsipfe*

necensullumaliud fivecolle6hvé,five di-ftributivé*

fumptnni, namgprsdkcttum^rodependens efle, conye~

menseßentialitercai%individuo^p toti etiamjßeciei/eu ^colli~

Bioni convenit: ut ratio hominis &excentiocorporii

©mos &.cuiqueccmpttit«.

IKAft

IX. AR _permö-dum circuli omnia a fe dev pendere arges y jatrs te

talento obligas

ut

folvas

quadrantem;

pofito enim hofce calculos

i. 2. 5.

4. 5»in modam circuli difpoßtos fingala entia de-

notare> quse fibi mutuo effentiam l'argiancar^$, quaero,qnodnam fiorum

fit

independens $ Re-

fpondés

ex

frypochcfiatbeorum

^; totam

colle&io-

nem,fea circulaittindependens, fingala vero en¬

tiadependentiaeile, itautumtatdedcric iuom eile

nnmero 2.nam. 2. nam. 5 Sc fic confeqaenterafq-

nam. f. qüi itidem eile dederit unitati. Et offen»

dis in eanonem modo alfatutn _% nimirom ^, quodfi fingulafunt produBa, & totum

produBum

^erit* Et

tibi

ipfi

contradicis

⁵ nam iv

fea

anitas

canfando

nam. ζ immediaté, reliqnosomnes,adeoqae ^& fe ipfam

mediaté

producic, Sc

hine fe ipfå

& prior Sc pofterior

eff, quod

^ρtig nat

fccundum effe

Sc noa effe,ηamgrooperanτbeffe

prtfupponir* Ad hxc, fi id

qxiod dependet eo ä quo

dependec imperfe&ius

eff,, feqniror; fiduo

entia iuntäfe invicem

,

iea

medutéfeuimmediaté; utravnvishoru entiam, fi-

mal& ferne! perfedius

fe ipfo,& imperfectiqs effe.

attaeeamalia t\oyac &abfurda ^qoaeftinc fua fpon-

teemergunr. Comigitor

nihil fe i ρfum prod

^uce-

re pottii,^necduo effentiå

diftio&a fibi

^{mutuo me¬}

diale vellii.audiacecaufeefficientes exifterr ,devc~

B S; monåm®

niendatriaticji ad

aliqaod,

^cn

jas praedicatu flön

re*

pcritarin reiiqaisentibas

particalaribas, videlicet,

cflcåfe ipfo,(eu

abiolatéindependens efie, qaale

quid ioliDaocompetit,atantea a

Saarezio eviétu.

Confcr. Metaphyf. Viri

quondam Plarimu Reve*

rcadiac Celeber, nuncB.M. Petri Aurivillii p. 26t.

X. Tclum iecandntn,caiproximam vimac acietnaffignavimus, excadic nobis D. D.

Oiiander

inloco fap. allegaco,cajas

verba

potiasquammea

hic adponere lubet.

Quicunfynaturale

quoddam habet Judicium de bene Vel

malefaclls,itte quofa habet legis alicujus

& judicn cognitio·

nem, qui Velapprobetbonum vel puniat

malum. Atomnis

homohabet naturaleejusmodi Judicium, Ε. Snbje&i cum

praedicato in majori

propof connexio fac evidens

evadit,cam penicias remin(picima$,confiderando

morfas conicienciae ham ad aliqaod prineipiam

excicans eflTe referendosj nemoenimfaa fponte

iefetam mifere excrociat, qain potias vitia fua qaovis facoSc

colore excafatiönis illinire, dolo*

rcmqae faum qaacaoqae

ratione demalcere, ob-

nixé adlaborat; Neqac ad aliam qaempiam ho-

minem, aatlegesciviles

hi

craciatus

femper redu-

ccndi; quia

horam arbitrio

Sc

obligationi

non paaci fantexempti,idqac

vel

propter

eminentiam

laam, velqaod

alios laceant faa fcelera in obfcoro

patra-

patrata, cjuse tarnen non eo fecius

delinqaentiam

animos iardo verbere caedant, _torqaent & land-

nant. Afpice,qaasfo,Neronem, qaantis fneritagi-

tatas fariis,qaantisaccenfus taedis. ConfidcraCa·

ligalam,qaåm ille formidabilis faerit coelo, fitern-

peries ejas minasad nutaraeflfet, fimnlautemtoni·

traaaudiret, videretve falgetra, latebrascircam- ipexit, & obttobito capice (ab plumas ieie abicon-

didic fortiifimas Heros; adeo verarnillad vetas

Graecoram·. *favmhaxsTw τίλίτ?«, & illad Pro- verb._x%,ι. Job* 15,20,ζ ι. Et Senecsein Epift. 97

& io$.confer, J.

Éipi.

Polit. ft 5,18*

ΧI. Et hx£ funt dao _argumenta maximc

cogentia, & firmiffima tela, qaibasfi primama*

ciem praefregeri$,reliqnisomnibusviranocendifa-

eileauferesjQuibusdeniqaeiubjungimustertiana qaod nobisfubminiflrat conieniasomniampopa- loram. Νamgconfenfnsomniumgentium omni inre, lex

natura& Vox putanda, at<D EU Μ effe,ubiglocorum&

omnitempore,penes omnesgentes fuiteonßanter creditum, nagnobiscumuniVerßtateip/agnaturafentiendum^jatcol- ligitJ Barel in ^j.part. Argenid. lib.1,4. Dednconc pluribas hoc argumentum Creliins Socinianns Ii*

cet quä^caetera& Marefius in faisad ^eum notis,^o-

fiendentes connexiooemmajoris,indepotiflimüm pendereiqaod mipimé probabile fit,hanc perfna-

fioncra

fionemapaddlijan&iflimos

popalos,tinllolingna-

tamvincülo,naüo commerciornmfcederecopuh'

tos ita obtinere& _perermare potuiile, ni secernam iftamveritacem naturs (nx habcnilent impteiTam*

Licet Verttatem iftam

infytftitja

capuvam détinuermt,

Rom. I,i8. Nequc interminima verkatisargu¬

mentaåSenecamrmeratur$aljquidommbiis Videri^um

res maximas, utfantexiftentia Naminis,&anima-

rum immorcalitas, ex hocgenerali confenfn pro·

bat Epift. 117 ab init. Minorem vero

adftrnunt

verba Ariftotelica, lib, i. de ecelo: ,Wmi oivfya-

'τγόι Jtav ζχχσιν υτταλψ^,ν')tamCiceronisin i.de leg,

8c Senecac de Benef.4,4. & Epift modo cit.qui-

bas nullagens adeoextra legesmoresq,projefla, utnonali*

quosDEostfJe credat. ^·Tiecquuquamtammifer>tamduro fato&inp&namgemtuA , quinon(DEorummunificentiam

fentiat. Quorum audtoritati & nuperaqaorandam adftipulatar experientia,qai in novoorbe, in me¬

dia barbarie ^acfpififamororn caligine^hujas fenfus

8cconfenfusveftigia fatis apertainvenerint« Scili-

cet fenfus Divinitatis natnraliter omnibas infitas,

tam efficax ingentilibus fuit, ^ut quidvis potius,

etiamhominis infra praeftantiamlongé pofita, o-

mniamq;reram ^canimaiiumgenerainec^non

ipfas

rerumqualitates, defe&us 8cvicia,

DEU

Mi 8c Di¬

vinum quideffevoluerint,quåmomni

fenfu

8c

cal-

ta

εα Hominisprorfas deilitni, athaec fufe didaciti

magnnsilieWofims,in illaftri illo_opere deTheo!«.

Gcntil. vid* pnrfat, ad Üb. ^5. Conf Morn. in de

Vcrit.Rel. cap. 1.

XII. Abondat proindc in foa fentencia

Thomas Herbertus> & qoicumeo, velin totis qaibosdam popalis, ne minimara qoidem religio·

nislcintillulamreperiridiccint; quo tarnen pofi-

to, roinime vero conceflo, haod exiftimandam

qnorandam negationem exmorbido Sc corropro

profe&am jodicio, totins pniverfitatis commnni

&fanoiufFragiofraadieiredebcre; imo non ma¬

gis, qnamdilcrimen honeftorum&tnrpiom, ideo

in dnbiam vocacor? quod non paoei brotis Sc infa-

nis flagitiis (eie maneiparedeprehendnntar. Ncqj

natura ordini ίαο ^tam preiTé inhaeret, quin.*

particolares canlTas aliqoando delirarc patiatnr.

Necfequitar, fobricitantiamarum eil quiequid ei exh'u

buew, ergofen/m dulcedimexdulci eibo, ^noneü Verusfen- fminore &palatofano. Nec adeo infolens eft, qai

vitiisqaibuslibet

feie faepias pollaerint,natoram«·

ipfam qnodammodo exaere* Sc feris ferociores

ρoftmodumevadere» Sic

ommbrn fecuh4

miferiqui-

dam extitere,qui Deumffernebant}negabantvey quales&

bodienum plures forte occurrunt, at ft prop'm injfi*

CM, outjuvenesvidebtt,Voluptanbm merfos, autcerté Ve·

C tera

watom nefandos é*fceleßosyφιbommem exuerunfr na*-

turam^ipfamm

jemetipfis>

ViolaruntInterimβpericulum"·

gliquodde improvißingruatyß quid, inexpettatumßrideat? ^. D'EÜΗingeminantycxhmfcfußkiunti lllaftr. Morn.

1tcit*.

Χ111. Prxtereo argumentum illud, qpotf

&magiciseffe<5tibus nonulli peterefoleant; quocft

veluti omnium efficaciffimummaximi facit Gabri¬

el Vafquetz &cum eo Faber Faventinos r cutn^»

pnepoßerumßt <Diabolimanuad T>eum deducii Morn. _p.

ra. I $♦ inÜb; cic; Irao&magusprxcifisreliquisad'

Deum deveniendi mediis>in Cacodaemone ultimo) fnbfifterepoffit.. Attamenqpandb exemplaau*·

(äoribasadda&aAiqaidoevincunr, non paacosco*

gnitå fpirituum finitorumexiftentiå, ad infinitump fpiritam fuilTe dédn&os^miniméfereadbmynt ^te··

lamhoc manibusnoftris Kodesexcutianr, adeoq^,

ut infantem fimulcum iördibus^rojiciamus::Nee

cnim obicureratio iracolligitj; β danturß>iritu*> qul·

bominibminfeßi malaomniaiü accelerant, necullapotentiai

humana^artenpoßunt^■$ periißetdudum humanunigenus tot'

tantus malisobnoxium*} nießetaliquafitperior poteßasf^·

qfta tantam-rabiemacfUroremßßereti. Proexidentia*

vero Diemonum,contraqporundam ineptias,ma- gnoperepugpanttedimonia* ^{tam e}facris quam-e

|K>fånis fcriprtOTibos petita,»nec non

ipfa

expert

$ntm

(chtla omni exceptionemajor. Mest qm volct^

Üiftorkm NoViOrbis, an c Ithieravium Anfbittu Orbu ab

Antonio figäfetta confignacum>vel manibuspalpa·

bic exiftere Dxmonas. Etenimvapuläbantpa«

lamå Dsemonibas Americani, & moricnte _quo*

dam exeorumniimero, magnas faltantium ipiri-

tnumtarbasvidebant, ac hotrendornm Daemo-

namfpe£trasqnac Sebetos tilivocabanc, Taceonunc quse Alexand. ab Alex, de ie ipfo refert inDieb,

Genial.

Neqjhicperiequilicetiquae

i maloquoda

Daemonebic in Uplandia, per totum ferétrienni-

um jam nuperperpeffus Reverend. Dom» Petras Sifnming Paftor Sc Praqpofitusboc tempore iru :Öf}Cf4fcr/ cujus domutn vel tnedialuce boftisiftc

nequiffimns

fepiifimé infeftando^upelleftilepenc

totam perdidit,ac tandem sed*ficia ^omnia flamm!

acign'iconcremavit.

ΧI V* Ventrem

quoej*,

ad rationes non- nullasmorales Sc politicas; ied _tempore me ex«

cludi video. Obitertarnen notandum; nrgeri poiTe^contra ^eo5incommodailla,qDannvita^tam privata quam publica exibabilem errorem confe-

quüntur. Cummmgenms bumani falutemea, deexb

ftentiaNuminis^perfuafionewitmeribaUtnus creditum fit, oftendendum

«IthC

^{Otfl% generi} hnmam per atbet- jmnm

melius

conjuli,quamretenwcultu Kuminis« Quod

C 2 cm

cumimpoßbile plane

ßt>

^nonin T>eum

duntaxat>

fed & in univerjum bumanumgenusatbei deltnquere Junt cenßndu

Ccleberr. Samuel Pnfend.inde IureNaε. & Gent, üb. 4;4.conf, Off. Horn & Civ*cap. 4» Arifto»

telesfané_{'Οϊμέλναν} <skiw> Capntnegocioroaiji

omniumconftituit* Polic._7, S.f in med. T^am vcteromqaiqjlcgiflatorum optimi fundamentalt*

faarurn legura pietatem fpppöfuere, non apndΙα-

da?ostantum Sc Barbaros, iedSc apud Graecos i- pfos ZeleocuS;Lycnrgus, Minos,

Tbefens,

ntSc a·

päd RomanosNuma Pomp. cit.

Praeciariff.

Con~

ringio in de Civil, prad.cap. 2. hno indignut eil·

Toliticinominett, quireligionucuram nonaccurate er piein

civitatecenfetobferVandam. tiec profiBo alla ciYitas abs%hoc VimuloVel adbreVe tempmßbi conßiterit, Con- ring ücit.

Χ V. Proindc faniorcs omnes PoRtici, Sc

ex rccentiori sevo celebratiffimi qpiq* fbilofopbi, pietatem Sc

religion

^cm7 fundamentum, bafin Sc au-

ffiicemomnls reBéconßituendoecivitatis^χσυιΐχηκο* Sc\m^

mnisfocktatti &juftiti*,morurnbonorum caputacfunda*

mentum.gemmamdwdematumyalumnamVirtutMi yitiino·

yercatn >finequanonkx> noneivitas, nonrepublica ^, non·

regia auBontasftarepoteß, expreffé adpellant. Ut

hxc prolixiosBernegg. inquseft. Acad. 46.LipGus

Foüc._4,2; 9,Barel* in

j.Part.Argdib.

hSBoeelerus

in Po«

ίο Policicis Lipf Horneiasm Philofoph. Mor. üb.

4? 3> 3* & alii. ISlamg hacfola Virtuteuniverfa komi«

mm conftatJocietai: bic murmaheneus; hocpropugna*

culum: hoctutameneil:hanc[itollü,Vitabeminumßulti·

rid}fceleretimmanitatecomplebltur. Bernegg.loc.cic.Sc La<5fc.de Ira. 1.1. cap.S. Conf.eap. n. Quidenim

fanc magna imperianifi fnnefta cadavera ^, ienfu

Numinisacomni religione é medio (ublatis^% Jioc

namquechara&ere Sc notacreatoris,bacimagine

Sc typo inanimis hominö firmiter impreflo pror- iusabolitor quid fabum Scintegrum mortalibus

futurum? nilnifi mera introdacctar barbaries;

nil η Ii anarchia,& bellum omniam inomnes , o*

mniumque vitiorum

confertiilima

agmina, in vir*

cutis ac innocentiae inceroecionem catervatim e·

mergentia.

Inefficax

namque Sc inanchonefta*

tisnomeη,quid contraaftutiam, vira Sclibidinem

valebic?Dims ctenimfoluseft,qaiinpe&usnoftru

penitiiBme mfpicere, qui praecordia noftra intima

recludcre poteft*cuinil claufum.qui mediü cogitatimibus

noftm interVemt. Senec.

inEpift. Sj.qui radiccs

&

prineipia virtutum animis

noftrisprimitusinieviry

quornrn vim&c

efficaciam

nemo non

fanus

^per*

feoöfcit* Si quis itaquefoune ^non metuit ^> qui

homine ^η netuere poterit l Nequefyerandum ^{, ut} legibus nllkautpamru

meturffacinorefa Vita detwemur#

C _^

J

φι

Huminismtüm

omnem

Sjecerunt.

TTheocL Rem- kingkde Regim. Seen!. üb. 2.

ClaGi.cap.

1.

XVI Falluntproindeφι bumanis.imperiis acle¬

gibus reß)> ^nonultionu

t>ivin*

^metu contimri arbitrantur,

Ethinc mllapeßisjcivitatihmgravior decedere poteftnu- minis earentia, φαιή GrxciΜίσμν ^Voeant* Bodinns de Rep, üb, ^4.pag.m.75 9* nbictiamoftendte

contraquamFr, Bacon, deWernlamio in Sermo- nibnsFidel. Νum. χvi1. exiftimat, atheijmum(uper- ßitione multopejorem ej]e9 quid mnempeccandtmetum ^ex

animopenitusevettit» Eftenim in Religionis metumar gmV0ad coercendm fiebernpag.751,

ÜequeuÜum

efl civilisimperii robury mfiantecedenter ad illud imperium^

fuperior altquapoteßasftatuatur ,cujus legemandatumßtt

utpaSlü ftemus,neclüuidetreftemm _{impemmy cui}noßra

Voluntatefummobnoxü Excel Kqaondam, hkyi'ois B,

M, joh.Scheffemsin

Le&PöÜc.Privat.Neq;

^enim

fides plla,necpafta, ^ncc feedera, fublata pieta·

te,ftare nllatcnus poflnnt. Vid. Cicer. inde Nat*

Deor. üb» i.pag. m. $,&Groc.dejurB. &Pae.

lib. %% cap.%o. Übtitag,peritreligio,pertt Hein-

{insin Arift. Polit·7,cap* $, Imourbemcitm fine foh}quam itymp. ßneop'mionedeT)ii$ conßituisautconfli«

tutamßrVari ^>nontantümexPlutarch,contra ColoC,

cap- 47* notatReink. in opcrecitatoÜb- ^3-cap. i.

ied& Τhom. Campaneila, de Monarch-Hifp.

Muteis idem perfeqnitur, & exempliscönvenien«

riifimiaillnftrat; Qnodque- adeoverum ^{manet, nc} vclipfi Atheiconccdcre neceiTum

habeant,

imo Sc doceant , religionem ^rerumomniumpublicarumfirmijji*

tnumeffe fundamentum7 ab eagfubditorumfideminprinci·

pes,obedientiamergamagißratMipktatevi'w-parenteSyCari·

fateminßngulos?jußitiam in umnespenderq^. Ut Mareiias

irt Crelliam,, & Bodinus ia lib; cic0 _{pag. m. 714»}

qiiamqaam Sc ipfe, inquem Cnjaciiillnd

μοίτι?ικονσχάμμουAndrn [ine <Bono)αrelgio/o VeriNumini$>

cultualienumanimum,inopereimpioArcanorumplus quam1

mamfeßum reddidmr. TefteConringioinde Prad*

Clvili cap*i4« & Reiiero in Dillerc-

Epiil« de

Anti*

tbefimo^ι

XV]U Confnlto jäm praetermitto rcliqaa in«*

cömmoda qnac acheifmam

fequifolent,

qüaeinter cormptijjimi moresy & vita omniura tarpiffima;;

namqtiejaFlb hocfundamento^cupidkxtcs

ptohni

fol·

Vnηf,inqyvaria feronturcatcoimpeto

vitioru

prae*

cipitiar& totosje libidmi deVoVentes hauritndis yolupta·

tibüsßtienterincumbuntl^adi'XAixfc Sc

Reii.

in

Ep«

cit«*

pag. $7; Τ^um prfratiover*acomriigen*felicitätis,q nae

in Hominiscu Deoconjnn'&ione;atMornaeuscap»*

18*Sc ^xo. oftendie,confiftit,» Sc_qnx

Kanc

tam or dinaru_quam extraordinarU}tarntemporales^quam<ttern&

pantnr/ra# De

qpibasprolixe TbeopHilus-

Spi«'

Spizelius in Serat*

Catif»

påg. f jo. Sc

feqq. BarcL

part* 3. Arg»

lib»

1,8»

Namque

^contra

Atheoi

omnesplanemortaks, imo& omnesres creata,in

ultknem

tanta atrocitatisfuntarmata, <DE0proinnumeris nomi- nibus,quibusomnes obflnSlatenentur,egregium

hoc penfura

obfequium♦ Theodorct. ioitio

Serm. de P-rovicL

Cit.Spizel inComment. pag. 177*

XVIII. Qui plura defideratargamenta,pe¬

titaafinepropterquembruta agunt?a rerumcontingentiaf

amotu, atribut praeminentiis, ^aqualitatibutcontraria ^, abanalogia entium> ab ideaiDEli

velfiquxadhnc

a- lia,^a_primaThilofophia, Nat femtiafåeometria,

Aflro-

nomia,Arithmetica, aiiisquetom liberalbus tum

mecba-

nick dri/^iJi/adftraendamcontra atheos Divinam

cxiftentiam adinventa _j confolat (freUium, Tholo- fanum, Spi^elium,Campanellam, Schulenim. Acprae¬

ter timde poftremis, Marium Mer/ennum

in diftufo

illo opere,

qaod£^/?./«Ge«i/,celeberrimo titalo di-

volgavic,å pag» 15

»ad

$76.

cit»SpizelioinComent.

pag. 186. Nos

hnnc

argumentorum

faicicu-

lumduabus propofitionibos formaliter contra«

di&oriisconftringimus, qaasnon nemo apud

PraeclariiT. inTheologiaejus Nati

itaproponit*

OmneEm eUdepenJens♦

QuoddamEnsnonefidepeniens.

QaaedaaeEnunciationesycIfinmlverx, velfimai

faife

falfaeefleneqaennt,

kaq,·^earumalteråtram admit-

terc cogetur atheas, qaamcunq; vcro admiferit

captascrit. Si pofteriorem, in caftra noftra de»

leendet; ii priorem, leipiumiubvertet^\ quia, β

omnia entiajuntåependmtia, quarimusultenm de totoijh

nrumdependentium,colleSlivéfumptarum, cumulo,mmef]t fuum babeat ab alioaliquoente,quodextra numerum de- pendentiumßt9an nordiiprius conceilerit, habebimus

deiideratura_;namilind Ensaquoomniapendent,

DEUScft _j fi vero pofterius, ^vertec hypothefin-a propriam* &negabit dependere, quae paulo ante

dependentia

effe ftatuit.*

ΧIX. Habesitacj; B.D.L.argumenta ifta,quae pro praefenti rerum

habitu,obiter

proponercde*

crevimus; quibusfundamenti loco (ubftratis,fa- cilinsutiqjföret objeftiones atheorom difcutere;

Namqj nullafatytas yeritatemrationeVincere, nulla V?»

ritastalionisjudicio tonVmcipoteH♦ Coeternm ja&å

hicanchorå,åcurfudeflcfto, ^cnmhorror fnbeat

animnm inatheorum flu&ibus, & pelago ^non fa»

tisexplorato,

nlterius progredi

volcntis.

T

om tantümnonfupcrvacaneus& inanis videator ^co-

natus,hifce flu&ibus terminum &limitesponere

velie,qui

juxtaeffataejus,

qui

facro

Gre

falleret

nefcit; in poftremamunditempora tam profufo

curfa inutidaturi»utlocusvixullus^> licet cditiffi-

D _mus,

mos,abbis ^vacoas,imo ^ne fpes qaidemad melier

rarelinqaatur. Etmemorafeile fanc qaod vir ille

verc Entbeus D. D. Lotheras edidit vaticini«·

nm>poft beatamejusanatyfin,ejusinmofeoreper- tum; qaod tale,TheophiloSpizeIio^exejus Rad*

Athcih aeeeptnm ferimus. Adelltempus olim pra«

d\Bum}qmd pott AntiCbrijium reVelatumy effent hominis

futuri,

quifint (DE0ViVerent, unmquis% (ecundurn (uas

soncupifcentias & illufiones. ISLam Tapaquidem fuitfupra

φEUM,nunc (ineΦΕ0 omnes agere Volunt, & cum a

legibusTapaliberifintyVotuntetiama legeΦElliberi efje,

mlmlipoliticafequi♦ Noscoram Sacratiilimo Να»

niine (upplices procumbamas, velit ille ineffabili

foabonkate Scmifcricordiä, noftris diebosfpiflks

athcifmitenebras Spiritus iui Inminc propellerc.

£>El nempe unias, ^nt IBaft. Morusens in Praefat»

Vereopus eil hommem perfuadere &trahere> _quam*

quam(uadereforte^{& movere}Jbominfsak*

quomodoefftVideatur.

SOLI DEO GLORIA;

rAd

Ad

(Urisfimüm

ERICUM MIGRANDRUM,

philoiophias Candidatum

^per-

cximinm.

A Rduaperpcflas,

fanfto ceaMarte triuphas?

ΓΑ Veraq; praeclari das

docamenta viri.

Itobonis avibosfacrarumfervidecultor,

Muiaramvigilem,quas

adamaflfe fcio,

Ergotc fummo

Nymphaeconaminc

pcrgant

Cingereinxtcrnnm

frondc vircnte dccns!

Sieabfens agnatofrfamorifuo åtleiie pariterac honorando magU amore quam more feßtnanter applaudere

nluit,

swENOöftentMti·

K^ideundcm

Pr^ceptorcm ut quondam dile-

dum, ita

nunc

honorandum_»

Fancorcrru

OMmpotcns

^{Sto utUbe}

heminemfrimavo

^{vacansejfetimagojui:}

tempore fttxity

Inprmisprono coleretJuaNuminatorde

Jureperegrmuanteferendadiis,

NotitUmpreßtcacdcaligineveram, iMoxvafrdmendaxeaüiditatePater·

ImpelätpitlcrifedΌΛdalamachindmundi, GjuilibetutpopulmcogiteteffeDeum.

GTualibetatflolidÅeircumtuUt Etknu&mentf

Gensvart osnimiumrelltgiofaDeos.

Ergo,quiscredat,multumdubitaveritctfi

Eßetarnennullum,quiregdtaßra,Deum?

Siföret: adStygtamdamnaretdogmapaludem

HicfoetttsfolidddexteritateUber\

Sinccroaflfe&ugratulabundus

liclulit

J. JJofoigtm