• No results found

PETRO ELOQUENTIA,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "PETRO ELOQUENTIA,"

Copied!
18
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Q. F. F. 5.

DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

ELOQUENTIA,

USQUE

MOSISbtÅARONIS

LEGATIONE REPETENDA,

Quam,

CONSENS. AMPL. FACULT. PHILOSOPH.

AD REGIAM ACADEMIAM UPSAUENSEM,

PRtESIDE

VIRO CELEBERRiMO,

MAG. PETRO EKER MAN,

Eloquent. PROFESS, Reg. et Ordin.

BONORUM ΕΧΑΜΊΜ MODESTE COMMlTTlTy

NICOLAUS BRUNCKMAN,

0-GOT ΗUS.

AD DIEM XVIII. FEBRUAR. ΑΝΝΓΙ MDCCLVIII.

IN AUDITORIO CAROLINO MAJORI.

Η. Α. M. S.

WPSALMi) Excud. L. M.HÖJER, Reg. Acad. Tjrpogr,

(2)

To the Honnourable &moß prudentMERCHANT

in the Capital ofStockhohn,

M* DANIEL HASSELL.

SIR,

Η aving

dearchildren

trufted me

andbeftowed

with the Education

upon me all thofe

of Your

Favours, which will eaiily put me above the

Want of an excufe for undertaking here to fhew

YouinfomemeafuremyThankfullnefsandRefpeft;

You may notwonder if j make bold to detain You

with an adreifofthisNature. Your great Abilities

and unqueftioned Integrity would not have been

ableto have raifed You a generalApprobation,had

they not been accompanied with thatModeration

andaffability ofManners,whichare fo confpicuous

through all the Parts ofYour Life. The Coniide-

ration of this Part ofYour Charafter is thatwhich

hinders me from enlarging any further on Your

Praifes and Renown, and as the fentiments ofmy thankfull Heart are unexprimable, ) oughtnot he¬

re endeavour to teil You any more, only owning thofe greatObligations,which You havelaid upon,

SIR,

Your mofi obeäient humhlefervant,

N1CHOLAS BRUNCKMAN,

(3)

/· Ν. J.

§. ι.

tit nofter eo potiflime collineat la-

bor, utEloquétitia, usque a Mofis

& Äavonis lenations repetenda, in

medium veniat , quod argumen¬

tum, molli brachio, & quam bre- viiTime, elucubratum B. L. favori

foIito,etjamatque etjam,commen- damusj licere tamen arbitramur

nonnuila de fmguhri Dei cura atque gubernatione gentis

Ifraéliticce prsmittere , quo facilior fieri queat ad rem

ipfam accefius. Orbem terrarum, fcedum utique diélu!

adeo occupaverat inquinaveratque, quo nihil peftiierum

magis, horrendse Idoloiatrias virus, ut fideles effent ad

magnam paucitatem, opinione celerius, redadli. Quod

mafum, ne Iatius ferperet atque iémina & boni & veri

ftirpitus exigeret, idem Deus coérciturus, Abrahamum

vocavit, ex eoque& pofteris ejus, Ecclefiam & populum

ijluftriorem Tibi conftituit, quem, prae ceteris nationibus,

eximiis , iisque plane admirandis, ornaverat beneficiis,

hunc in finem> ut in illo fanélior confervaretur religio,

A 2 & vi-

(4)

$$3 ) 4 (

& vicin« gentes, ienfim pedefentimque, vitam moratio-

reni ac voluntati divlnce confentaneam , publico veluti hoc interprete, an magiftro. perdifcerent. Nempe re¬

gem ccetui ifh Ifraéliiico fe non folum pnebere haud eil gravatus , fed legibus etjam , fuo digito manuque exara- tis, quarum eultu, inter vallas folicudines oberrando, perpoliretur, eum rnuniit, ita quidem, ut five antiquita-

tern refpexeris, live ufum multiplicem & fanélimoniarn ,

potiores inveniri & condi nequeant. Imperium vero per

fapientiilimos duélores exercebat, quos famiiiariare col- loquio ex T2bernaculoexhilarabat, ubi confultus neque

refponfa dare interinifit longe faluberrima· Sed ad Jofe- phum regredirnur, poft varias calamitates totque rerum riifcrimina , ad fummum honoris dignitatisque faftigium

in ^gypto eveélum , ut y annonse caritate terras nimi-

um diu adfliélante , non modo fuffe&urum Ifraélitls fup- peditaret frumentum , fed eos etjam hofpitiofedibusque

novis exciperet: etenim , ejus fvafu hortatuque, Jaco- bus, filii & integrse familiae /Egyptum petierunt , ubi opimse ac molliffimse regionis Gofen incolse atque habi»

tatores deinceps permanfere. Verum enimvero vix Jo- Cephi obitum eluxerat, cum triftiora fata fubiit, gens Ifraélitarum. Incredibile rnemoratu eil, quam cito Ebrsel, qui in^gyptum commigraverant, numero auéliores am-

plioresque fint fa&i: hinc ingentem eorum multiplicaiio-

nem cauffam fuifTe fervitutis , haud multo poft infecutu-

rse, ex Hiiloria facra edoeemur. Defunélo itidem rege, Ifraélitas , ob promerita Jofephi, benigne qui fovebat, lyrannicis fuccedentium flagitiis parum abfuit quin fuc- cumberent, atque funditus interirent, Attamen, quanto gravius iEgyptii divexabant Ifraélitas, tanto magis ad-

ereverunt, qua de cauffa parvulos fuos recens editos a-

quis fubmergere, ediélo publico ,quamvis iniquiifimo, ju*

Ibebantur. Alios ut taceara., tantse tamque immapi cru- delita-

(5)

) ; (

delitati expofitos , filius Amrami in aquas demerfus fuit,

at, peculiari tamen Dei Providentia, a filia Pharaonis re«

pertus, quse eum profilionutriendumcuravit,nomineMofis

indito. Hic idemMofes,quadragenarius,fuosconiangvineos

vifendi gratia egrediens, Aigyptium quendam,viro Ebrseo plagam & vulnera infligentem , interemit fuppliciumque

ob cidern admiflTam raetuens , in terram Midian exful pro-Fugit, ubi vitam , huc usque regiam, cum paftoralt

commutare necefie habuit,

§. IL

"Eloquentia magnam habet , fateor, commendatio-

"nem antiquitatis > tefteCauffino a), liquidem ab'ipfis

"hominurn ccetibus initium ducit , qui non nifi beneficio^

"fermonis inter fe coaluerunt. Sic ubi primum veftigiunv

"focletatis civilis exftitit, ibi dominari ccepit oratio, in-

"cultam mortalium barbartem paulatirn ad manfvetiorifc

'Vits jura legesque traduétura. Tanti autem fecifleme-

"minimus veteres dicendi ratioifiefn, hoc unumad

icregendos infle&endosque animos priefidium vel maxi-

"mum arbitrarentur$ nec, hujus ope deflitutiy principes

"fe concionum ilu&ibus objicere confultum ducerent Jtaque, jam antiqulffimis temporibusy vixifie viros» E- loquentiaelaudefloreicentes,haud erit difTimuIandum, etil

natura & exercitatione id illis obtigifTe bont, potius ad-

firmemus , quam prseceptionibus acregulis, fat longoin¬

tervallo, a Grsecis & Romanis, poitmodum conditis b)»

Ceteros V.T. vätes Φεοπνευςαε-mitto, Mofen tantummo«·

do locuturus> cui Deus, deum magnorumpotior, & ma- forum Jummus, &Jummorum maximus, & maximorum regnator,liceat hane mufuari GradationemabApu!ejoi\

munus legationis ad Pharaonem, regem /Egyptiorura

unum e prieftantifllmis r quas farna & auditione unquaro acceplmus, demandavit : nimirum malis, "agmine veluti faåo* usquequaque prefia Ifraelitas , dum fuppetias cre-

btis.

(6)

<s) 6 ( mm

bris iufpiriis gemitibusque implorabant, commiferatione

motus , per Mofen eos intolerando aique durlfiimo iito

fervitutisjugo liberare decreverat. Mofen vero Eloquen-

tiam, cum idea perfe&i legati smidfiime confentientem,

caliuiiTe nemojure negaverit : etenimin oeteris dotibus,

qute iegaturn rnaximo quidem opere ornant commendant-

que, Eioquentfae eximias eiTe partes, Γι non primas, o-

portet;, cujus in ore non minus , quam humeris, baud

raro, & totius regni & civium, omnium & fingulorum,

refidet falus. Quid,ii infulfa, putida & incomfa frequen-

taverit verba; iinufla, aeuminisfententiarumque pomiere

fulta, argumentatione pneceilat, utiliratis arque emolu-

menti patriae adferet? quomodo ciare acperfpicue animi

fenfa pandere cum aliisque agenda communicare poterit,

niii fandi icientia probe imbutus? aliis denique iuae peti-

tioni ut adientiant, quo pafto ivadebit, autcontrarium,

item pro re nata,diiTvadebit? Certe cum publico damno,

fcepe ingenti, fibique pudendo, e concione , difceffurus

eit dedecore iftiusmodi parum intelligens,ne quid gravius dicam, Iegatus. Audiatur nobilis quidamAudlor Gallicus

hac in re :bOnnepeutpas étre bonAmbafladeur, fans étre

bon orateur, parce que toute cette charge confiitedans Γ

art de perfuader & de difiuader, mals cela ne fe peut

pas bien faire a molns , que cf avoir beaucoup dJ efprit,

d' eloquence & d' eiegance ä). Quibus paria habet per-

multacumBoeclerus in Diflf. de Eloquentia Viri Civilis*?),

ubi legatum fuum, quem ν^άτιςον αυτοσχεδίαζαν τα δέον·

τα ί. e. optima & promta oratlone expedientem ea, qua

res & iifus pofiulaverit, dilaudat, fine Eloquentia ne in- telligi quidem vulc; tum Pafchalius, in legato /), qui

cognitionem Juris, Eloquentise & Hiftoriarum peritiam

tantopere urget ac requirit. Notatu juxta digniifimum

eft, quod majeftati Divinae, Ipfius Eloquentise adminicu-

lo, huic tam percelebri legation!robur adjungere fuerit vifum,

(7)

) «sa»ί(

vifum, etjamfi poteftate gauderet, fine ifto longiöre an-

fradu , populum tantopere fibi adamatum, Ifraélitas ex

Ägypto educendi : at vero, quod venerabundi fufpici-

rous, maluit omnia prius verbis, quam armis & miracu-

lis> ne more hornines interreceptoabfcederet, experiri,

a) Eloqv.facr.& humanap. 7fJ» b)Buddes Ifaqoge

ρ./j-4. c)Metamorph.LXLp.272. d) DonAnton de Vera

& de Cuniqa le parfait Ambaßadeur p. ifq. e) P. iif

Quantumpublicae rei inferfit, ubicunque legatoria ad-

mlniftratione auis cum laude defungitur, probe intellexe-

ratMofes:hinc, ingenio viribusque fuis diffifus,perfonam

fibi impofitam iterum iterumque fubterfugere laboraverat.

Varias autem pråetexendo cauffas, fcrupulos dubitationis

moc-et & hos quidem prascipuos 1.) Quis, inquit, ego

fum? Exod. III. v. 11. videlicet fpartam detredat, obje-

dione a perfona fua &negotio perquam arduo petita. 2)

Quando confirmabuntur Iiraélita; de nomine mittentis?

Exod. III. v,i), quafi dieeret, eftor fim ego confirmatus,

at propterea non fequitur,. ut populi Ifraélitici wjτιςίαν,

meo ferrnone valeam diluere & confutare. 5.)Non ea in-

firudus fum audoritate,. nec tanto argumentorum robo-

re, ut,indidis dicendisve, fidem aliis fim fadurusExod.

IV.v. 4,) Balbusego ore & lingva praepedltus Exod.

IV. v. 10,, ergo, iniquitate ipflus naturae,. legationi huic

confidendse ineptior. fr) Tum tenuitatis meas, tum in

Deo mittente majeitatis, confcius, munus & officium de-

precor, cuipiam alii, qui demum cunque is fuerit, non

mihi, adfignandum Exod. IV.v. 1}. g).. Non defunt,qui,

hujusmodi tergiverfatlone,fuinmae ac vituperandae incre-

dulitatis Mofen eife arguendum clamitent; at de tanto Propheta, hifce poriffimum rebus circumftantibus, mitius

utjtidicareliceat,, multa fvadentjubentque. Efenim, &

legatio-

(8)

) 8 ( Cg£9

fegationis in fe difficultatem,& $υσλ&λ.1ανfuaro,& pravita-

temPharaonis,adcuratiffimeconfider2ns,non quidem plane defperabat fore, ut onus,jamjam Ipii iubeundum,profpere

fuccederet, at, formidine oppofiti, non pctuit non ani-

iTiUS huc , illuc, jaélari in incertaque agi, donec non mo¬

do fignls evidentioribus, fed promiffione fadla de Aarone,

iifoi a latere adfuturo, prscone atque oratore facundiifimo,

mirifice convinceretur. Pertmaciam itaque Mofis ta- citam fuifie miracuiorum petitionem vel inde adparef, quod Deus, illius pofluiatu adquieicens, edocuerit,quo rei gerendse telo acerrimo uteretur, ut tum propofirum o-

ptato adfequeretur , tum, apud populum Ifraéliticum &

impium Pharaonem, veilent , nollent, fibirnet extorque-

retfidem. Hac vero inftruéHone, quse Iegatis dari fö¬

let, munitus, in opus,fine uila mora, fefe accinxerat Mo- fes exsedificandum. Neque alio tendunt, qusede Mofe,

iter ad regem /Egypti fufcepturo, ducemque fe populi in

lihertatem reftituendi prseilituro , in Hift. Sacr. diiTerit Sulpic. Severus b)t cunfiantem, inquit, poteflate confir-

mat Dens, virtutem ei fiqnorum faciendorum impertiens.

g) C,fr-Schölta Tremelltana &Juniana ad loca citu¬

ta. b) L I. c. 24.

IV.

Ad Eloquentiam Moii vindicandarn ut inoffenfo progrediamur pede, iocum Textus Biblici, jam modo ci- tati, Exod. IV. v. 10, quippe qui eidem, prima quidem fronte, repugnare videtur, necefie eft evoivamus. Mo-

fen lieic confitentem habemus: CX3 "DJX Ώ^2Ί H*?

CDvbvD OJI ^TDHD; ex lingvc Ebrsese idiomate, non vir verborum ego, etjam ab heri, etjam ab nudlus tertius,i.e.

non fum ego facundus, nec ful unquam longiffimoabhinc tempore,undeinParaphrafi Biblica D.Roman.Teller/j:<(ich

"bin nicht ein guter Redner , ein beredter Mann, dem leicht fiele zu reden , wie es bey folchen Rednern

"feyn

(9)

) 9 C

^feyn mute, welche die Ehre haben, vor Konigen und

"hohen Perfonen öffentlich aufzutreten. Quse utique ex-

plicatio nihil nobis incommodi erit paritura, ita tarnen,

ut, cum quibusdam e Pafribus Ecclefiiv, vel Judeeis, non

hsec verba Mobs tantummodo comparate ad fubürpiorem

in Deo vim &: animos mortalium fle&endi efficacitatern,

neque pro humilitatis & fubjeeffionis teftificandse indicio

unice, fumi debere comendamus. Etenim non nefeil

fumus verba , eodem commate fubfequentia:

Ρ'Λ "Q31 gravis ore & gravis Iingva, quee LXX Inter-

pretes per i%vc(pa>vcv βξαουγλωασον i. e. exilem voce

lingvaque tardurn exprefferunt , fandi Imbecillitatem &

lingvs quoddam, inde a prima setatula, adhserefeens Vi¬

tium In Mofe, digico veluri, cornmonftrare. Nec iilen-

tio prstermittendumerit huic dido parallelum Exod. VE

v. io&go,ubi Mofes bis adfeveraverat fe effeC3Yi£\tf bny

prseputiatum iabiis, hoc elf balburn,liquidem nietapho-

rice defignat quidquid gravet & impedimento fuerit k).

Etenim in ejusmodi credulitatis Vitium nos non delabi-

mur, quo Flav. Joiephus Antiqv. Judaicarum L.Ii. Rab-

binorum fidiam hanc & commentitiam fafculam tuetur,

quod Mofi, bimulo , an trimulo incertum, Pharao inter

ludendum? melliti pueruli forma & indole obiedlatus,

diadema regium impofuerit, at hoc idem diadema in ter-

ram a Mofe illico effe projeffum pedibusque ejus concul-

catum t id pro omine infaufio cum interpretahatur vates quispiam magnse , in aula, dignationis, regis licet filta

cunda pufionis infcitice ac fimplicitati tribuenda effe fubmoneret, ut exploratius fieret, feiensne iilud & pru-

cjens, an imprudens, feeiffet, prunae ardentes Mofifunt adpofitae, quas fimul atque ore aeeeperat, inde extremse iingvoe aduftionem , balbus poftea ach^fitans remanfu-

rus, contraxit. Efto: fuerit Mofes Iingva haefitans,non

tarnen mordicus, & usque eo,hanc in fermone expronien-

ß do

(10)

®3SD ) io( cy®

do difficultatem urgere convenit , ut aliquid veritatis de-

cedat effato protomartyris Stephani, nodum iftum Gor-

diuni, licebit nobis tantifper ita loqui, Afexandri gla·

dio folventis, quippe Adtor. VII. v. 22. ab illo vocatur Mcfes, δυνατός ev λόγοις i. e. potens in verbis, quernad-

modum Act. XVIII. v.24. ApollosJudseus uvrig λόγιος i. e.

vir difertus celebratur, St, ut ad Scriptores profanos ex»

curramus, ipfe Mercurius haud infrequenter adpellari fve·

vit, λόγιος, it. λογιωτοοτος9 if. λοολίςοοτος l). Remanet

itaque genuinus fenfus , quod Mofes lingvae titubantiam

vocisque exilitatern & reliqua oris impedimenia ingenii judiciiquefubadiffimi ope,tanquammirifica fvadeia,abun-

de campenfaverit: immo parum abeft , quin Moii idem obtigifle fufpicemur , quod DemoRheni , Oratorum in

Graecia tandem principi, qni, cum anis, cui Ruderet, primam literam non pofifet dicere, perfecit meditando,ut

nemoplaniuseolocutus putareturm). Audiamus laudatum

Teller, hsec non iine emphafi, periequentem n): "Mo¬

fes redet Dinge,welche einen folcnen Nachdruck hatten,

"wie er (ich für die göttliche Weisheit, die ihnen diefel-

"ben eingab, ichickte; aber er fprach fle übel aus. Ober

"gleich eine fchwere Ausfprache hatte, und vielleicht

"Rammeltej fo war er doch* dem ungeachtet, ein vor¬

trefflichen Gefetzgeber, ein unvergleichlicher Richter,

"vor welchem das Volck von dem Morgen an bis aui

"den Abend Rund , feine Ausfprüche und Entfcheidun-

"gen zu vernehmen Exod. XVili. v= Er brauchteeine

"geichwinde Einficht > eine richtige Beurtheilungskraft,

"und dieFähigkeit Reh gehörig auszudrucken. Diefe Ei-

"genfehaften aber befafs er ohne allen Streit, Es kan auch

"gar wohl feyn, dafs Mofes, weil er immer gar viel zu

"reden hatte, nach und nach die kunR fich leichtauszu¬

drucken erlernetej welche ihm die Naturnicht gegeben haben ichien· Hieher gehöret die unvergleichliche

"Rede«,

(11)

1ξ%2) ) ii (

"Rede , die er kurz vor feinem Tode an die ΙΠaéllten

"hielt. Undwas hatten wir nicht von demvortrefflichen

"Gefange zu fagen? Was für eine Wohlredenheir, wel¬

sche Hoheit herrfchet nicht darinnen? Es verhielt (ich

<cindiefem Stücke, wie mit dem heil, Paulus, deffen Re-

"de zwar verächtlich 2,Corinth. X.v. ic,aber fehrüber¬

zeugend war. Neque fas eft ftleamus Reverendiffim.(je-

zelium,noftram fententiam fuo calculoperquam egregie

munientem o) : "NårMofes kallas machtig i ord Ad. VIT.

"v.22, (1 måfte thet för/lås,at hans få ordworowichtige

"och kraftige.

i) ErklärungderHeil. Schrift Tom. T.ρ.yo6. k) Stockii

Clav.LS>p.Sif> I)Lucian. Ίom.I. p.4$y. Tom.iLρ.ιόο.

t? 44j.edit. Gr£vian. m)Cie L de Oratorcc.61.Cfr. Bau-

meißeri Exercitation. Academic. deEruditis, qui fen/a a- tiimi exprimere nefciuntβ.4, η) Lockcit.p. $07. 0)Bag·

6Ί.ad Exod, lKv. 10.

§■ v.

Sic vidimus Mofen baibum & a volubilitate Imgvae

fere imparaturn, fed eloquentem ramen, neque id in di-

dione folum Tibi refervavit decoris?fedin fcriptionemul-

to rrtaxime cum profaici fermonis, tum ligati ad nume- rosque vindi. Juvabit itaque adduxifie teftem fat locuple-

tem M. Baillet p): Les Ouvrages de Moife font remplis

de ces exprefiions energiques, de cesimages vives& fin- gulieres, de cestours bardis 8z furprenans & de cesriches

defcriptions, qui font auffl peu convenables aux autres

Ecrivains» qu elies fönt propres aux Poetes. Et alibi:

Quant aux fourcesdu Grand , on n'aqu' å lire lesCantl-

ques deMoife , ou le Pfeaume fur la fortied' Egypte, &

autres femb!ahles;on y verrafi lesfigures,lescirconftan-

ces, Γ ampliiication ne produilTent pas le Sublime, & ii

reciproquement le Sublime ne lesfoutient pas q). Ad

quem,fuojure,adjungendum cenfemus Dionyfium Longi-

B 1 nums

(12)

) 12 C

num»aureoli libelli vεξ) C/T\p8s Au&orem: liic idem Mofen

cum Homero comparaturus, in Sed. IX. r), iia verba

facit : Ταύτη ß o των 'ΐ8$αίων &εσμο$ετηε , 8% c τυχών

άνης, ετΤθί&η τψ τ8 &εΪ8 (όυνάμιν κατά την ά^ιαν εγνωξίσε,

κάξεφηνεν , ευ&υς εν τη εισβολή ygaxfvas των νόμων , 'Emεν

c Θεός, φησν.τΐj γενεφω φως, j£> εγενετο' γενε<&ω γη, ^

εγενετο h.e. hac item mentls altitudine Judaeorum Legis¬

lator, vir min*me contemnendus , dignam Deo potentise ejuscepit imaginem, digneque elocutus eft. Nam in ipio

ftatim legum fuarum principio : Dixit Deus, ait. Quid ?

hat lux: & fada eil. Fiat terra: & fada ed. Etjamii

nemo nön videat Longinum, paganum licet, juxtavero Criticum omnibus numeris abfolutiftimum, debitas Mofis

laudes extollere, tamen, cumJacobi Tollii eruditse coro- mentationes multum lucis fubminiftrent , neque ab illis

adducendis nobis temperare potuimus. Ita vero diiTerit

ille : aEx quinque fublimitatis fontibus eft in Longino

"primus & prasilantiiiimus το πες) τas νοήσεις άόςεπηβο-

"λον t in quo τοϊς εχηματισμεναε nihil accedit, fed fola

"refpiciiur dignitas fententiae ad rei magnitudinem conve-

"nienter. Poteftin tenui genere f&pe occurrere fenten«

"tia fublimis & elata, quam non tam ftudium, quam ipfa

*lrei magnitudo exprimaf. Diftingvendum vero inter ''quaefitam dedita opera arteque arceflifam fublimitatem,

"& illam, quse judicio exquihto, ubi respopoicerit, ad-

"mittitur. In hoc igitur Mofis loco & res maxima eft,

"& ex merito a Mofe expreiTa. Non confiftit hic in

"locutionis, feu potius verborum, amplitudine τό uxjvcs,

"fed in ipfo fenfu : & hoc eft , quod Longinus voiebat

"Mofen dignum ipfa rei magnitudine fenium protuliiTe.

"Cujusmodi fenium etjam nudum fine verbis nonnun-

"quam> ut in Ajacis filentio, fublimem efie dixerat.

"Sed nec , quse docentur , femper ornatum refpuunt: &

"hic non tam ornatus eft , quam neceftaria divinse po-

"tentisc

(13)

&& ) ij c t&m

"tentise per magnificum fenfum reprsefentatio 5 qu« Γι

"non eflfet, certe toleranda, at non laudanda fuiiTetMo¬

hlis de Creatione narratio. Neque eft, quod exiftirna-

veris Longinum parum. honorifice de Mofe feniiiTe ,

quod ab illo vocatur : &χ o τυχών ccvrjς ; tantum enim

id abeft, ut illum iummodecoret elogio. Sic apud Grae-

cos kKsos é μΜςον i. e. ingens decus, gloria eximia; in

Horatio /): nec minimum decus i. e. praeclarum; in eo-

dem Horatiojj) de Pythagora : non fordidus auctor Na*

turae vevique i.e. excellens; in Livio t) baudqUaquam

fpernendus auEtor, Polybius,& ibidem: Jupiter non con-

temnendusteflis, quemadmodum ejusmodi Litotetis gene¬

ra exüant in Voflii Inftitut. Orator. tt).

p) 3-ugemens des Savatis Tom. XIII. P.I.p.zrr. q)

Suite des Juqemens de Savansde M. Baillet Tom.I.p. 241.

r) Edit. Totttanae ρ 6o & feq. s) Ars Poetic.v.286. β)

L.I. Od18·v. /4. t) LXXX.4S- n)L· 1V.p. 184.

$. VI.

Poffent multo plura pro Eloquentfa Mofaica inme¬

dium vocari argumenta, flcum Judaeorum magiftris haud

paucis, nec non Petr. Dan. Huetio in Demonftratione

Évangelica, illam adoptaremus nobisfententiam, eiTeli-

brum , illuminatis Rhetorum coloribus ac pigmentis re- feftiflimum, qui Jobi nomine fignatur»aMofe confeétum

& contextum v). Quid» quod nec veretur idem Hue-

tius ea, quae in GrsecisRomanisque annalibus de Herme

& Mercurio, tanquam Eloquentise praefide, jaélitantur,

ii exordia fpeélaveris» ad Mofen » artis oratorias primum aufpicem & coryph&um traducere. Id vero, fine ulla

dubitatione, adftruamus oportet, Bernh. Henning, Witte-

rum, dum,nugls canoris pondusadditurus, virti Eloquen-

tiac in Mofe negat & pernegat,eiTe omnino exfibilandum

atque explodendum,quare illumfolide refutavit Jo. Herm.Elswi-

(14)

«α* ) ΐ4 ( ®*3>

Elswichius In Observation. Philologie, ad Genefin w)»

Longe aiiter fentit , eruditiflimorum virorum infegram

cohortem ut fileam» Gothofr. Vockerodt χ): "Eltge-

kuinse & antiquiflirnas EioqucntiiS decus , quo divina

"enundata & perferipta funt oracula, quodque in facra-

"rutn literarum fplendet monumentls , fi fuae illa lingvse

"indole seftimentur. Hanc ob rem Mofen rcligionis ve-

"raeexperti, Grammadco vetufto Longino, virum hon

"vulgarem vifum eile Iegitur. Nec pigrabimur ex nomi-

nato Teller, qui totam cauffam pröeciariflime peroravif,

bsec in medio pofita adferre, etfi pauio Iongiora: "Mo-

"fes war in der Philofophie undin den fchönen Wiffen-

"fchaften der Egypten erzogen worden; Salomo war uin dem ganzem Morgenlande das orakel feiner Zeit;

"Daniel war in der Schule der Weifenin Chaldaea voll¬

kommen gemacht worden: es ift alfo kein zweifei,

"dafs fie alle Schönheitender Sprache, deren Tie fieh be-

"dieneten, gewusft haben, und dafsihre Schreibart alle

"Vollkommenheit hatte, welche damals der Beredfam-

keit einigesAnfehen geben konnte. DiefeBeredfainkeit

"war gevvifs vortrefflich» In ihren hohen Metaphoren,

"in ihren beftandigen Figuren , inihren råthfelhaften

"Sitzen , in ihren erftaunenden Kürze , in ihren jlh-

"lingenTranfitionen , mit einem Worte, in allem dem¬

jenigen ,was zu ihren Zeiten den Reichthum einer hö¬

ken Schreibart ausmachte &c. Welche Gefchichte ill

"auf eine einfältigere und naturlichere , aber auch zu¬

gleich edlere und erhabnere Weife gefchrieben, als die

"Gefchichte der Schöpfung ? Wo findet man, ausge¬

kommen in den Reden unferes Heilandes, und in der Schriften feiner Apoftel, die Lehren einer gefunder

<'Moral auf eine nachdrücklichere und überzeugendere

"Weife eingefchårft, als indem fünften Buche Mofis?

Man lefe in dem erften Buche Mofis die ganze Gefchich-

(15)

) I'5 (

"Geichichte des Jofephs; nichts kan natürlicher und

"rührender feyn. Derjenige mübe ein eifernes Herz

''haben, weicher nicht erweichet werden wollte, wen

"er liefet, wo iich Jofeph feinen Brüdern zu erkennen

"ghht (Genef. XLV.). Können wol die Hochachtung

"und die Zärtlichkeit mit lebendigem Farben abgemalet

"werden , als es in diefen wenigen Worten geichehen

«cib? Und könte wol Mofes die Bewegungen, welche

"in dem Herzen des Jacobs entbunden , als ihm die Er-

"höhung fein gellebten Jofephs erzahlet wurde, aufeine

"rührendere Weife ausdrücken , als er es wirklich ge-

"than hat (ibm.v. 16,17,18·)

v) Cjr. BuddeiHiß. Ecclef. p. 336& feq. Cauffin. de

Eloqiufacr.&bum.p. 936. ΊellerEinleitungin die Bücher

des alten leßaments p.77. tu) βoh, Henr. αSeelen Me-·

ditat. Exegeticce p. SS. Diff.de recta fif antiqv.Elo¬

quentiα , pr£mißa Latinitati reßitutx CyriaciGuntberi,

y) Ίeller, L c. p, 47,46 &47.

f. VII.

in Eloquentia prsedicanda, qua Mofes, ad miracu-

lüm usque, effloruit, ha&enus elaboravimus, proximum

eb, ut ejus fapientiam, Eloquentite utpote fontem per-

ennem, quippe, judice Tullio x) nihil cß aliud Elo¬

quentia, nifi copiofe loquens fapientia, invebigemus.

Non in fuperioribus quidem intermifimus illam adtinge-

re, at confulenti inbar oraculi, folenni hoc refponfo ,

aderit iterum S. Stephanus Aélor. VII. v. 21 : ΈτrouHlvStt

Μωσης πασ*ι σοφία "Αιγυπτίων^.inbitutus ebMofesomni fapientb /Egyptiorum. Varios varia de cultura fcientia-

rum apud /Egyptios fenfifle neminem fuglf. Etenim /Egyptiorum operam in Arithmeticis , Geometricis,,

Abronomicis, Phyficls, Ethicis, Theologicis & occul-

tiore quadam Philofophia, literis Hieroglyphicis, exara-

ta

References

Related documents

netarum nomina, feptimanfie diebus imponendi, aperte confirmat Dio Cafiius , illum natales fuos iTgyptiis de- bere, quos Judoei deinceps imitatl , cujus verba hasc funt : quod dies

eil loquentia, quam vcra Eloquentia. Omnium primo itaque Eloquentia? alumno commendemus, ut, a primis. fere incunabulis, ad lingute Lafiaiis prtscepfa ieie ad- plicet, ipfiusque

Poftea regnum filio Eupatori defertur, quod vix annuo fpatio adminiftrabat, priusquarn Demetrius, Seleuci filius , poft infauftum An-*..

atque adeo, uti nulla omnino res fimilitudine carere poteft ( $ II.), ita nec ulla exiilit, quam non compleclatur Metaphora. Rerum autem omnium cum qucedam me- liores, qusedam

aut contemtoresm, nid ignorantem, atque in republica non minus e vili, quam iireraria9 plane hospirem: &amp; fateri. ömnino neeeilum eil, vix ullum adeo

ut idem in Philofophia, pariter atque Eloquentia. fit probe verfatus, non tarnen

gicas ibi artes folier ti ingenio percepijjet^ brevi ipßregi percarusjuit afi. Juftino Plinius accedit, cujus hsc funt verba: Eft Zf alia Magices faciio, a Moje Janne Jotape

tionis puritas a verbis incorruptis 5c ufu rece- ptis, quibus nativus ineft fplendor atque fenfus. Ε dele&amp;u enim verborum primam utique ducimus originem eloquentia?. Eft ha?c