COLLI S10NE

!W 3OT

DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

COLLI S10NE

IN TER

LEGEM NATURA¬

LEM & CIVILEM,

QUAM,

SUFFRAG. _{AMPL1SS. ORD.} PHILOSOPH.

IN _REG. ACAD. UPSALIENSJ,

PR.ESIDE,

VIRO AMPLISÖIMO&

MAG. LAU RENTIO DAHLMAN,

Moral, et Pqlit. PROFESSORE Reg. et Ord*

AD PUBLICUM _DEFEKT EXAMEN

CHRISTIAN _{FALUNA US} IHRMAN,

DALEKARLUS,

IN AUDIT. CAROL. MA.f. DIE XVIII. APRIL.

Anni MÜCCLXI.

Horis Ante Meridiem Confoetis.

U Ρ S A _{LI £}

VIRO Ampliffjmo atque Confultiffimo

Dn. FREDERICO MUNCKTELL,

Repise rel hydraulicse ad magnarn cuprifodinam

IN SPEC TOR i Adcuratifiimo.

Experkntiffimo atque Celeberrimo VIRO,

Dn. Doct, OLAYO KALMETER,

Per Provinciam Dalekarlicarn MEDICO Qrdinario,

Civitaris Faluneniis Phyiico Dexterrimo.

SpeBatißtmo ac PrudentiJJtmo VIRO,

D:no JOHANNI MARTINO MUNCKTELL,

Rei lignarise ad magnum Cuprimontem DIRECTORI Sollertiffimo.

FJUTORIHUSFROPENSISSIMIS.

In ^Vos, exile nunquam animi gratiflimi ceflatura, pietatisquc, monumen- iq

tum, Vobis, Promotores Exoptatiflimi ^>

hanc qualemcunque opellam, cum votis

pro pcrenni Vcftro flore ardentiffimis, dicat

Ampliffimorum atque ConfuItiiT, DOMINUM VESIKOKUί4

Cuher kmnillttnuf,

CHRISTIANUS IHRMAN.

ultas Leges Civiles, plane injuftas

arque iniquas, hiftoria antiquiorum

temporum prsefertim comniemo·

rat. a) Hae, νεί ex ignorantia &

errore, icecunda malorum _matre,

vel e pravitate Imperantium, tan- quam fceius abortiv!, intempeilive editse, in miferiam perniciemque

cives praecipites ut potius agerent, quam ad fecuritatem felicitatemque eos perducerent, conditae videntur. Ha¬

rum proinde ^cum Lege Naturali pugna, quippe qua» a- pertam produnt injuftitiam, neminem latét. Ut enim Lex Nat

quam per rationern Deus manifeftam nobis fe- cit, iliarn conftitnit normam, ad quam omnes leges, ex arbitrio hominum pendentes, funt examinands, ita effa-

tum Ciceronis L. I. de Leg. omni carere dubio facile in-

telligirur, ubi legem, ait, bonam ^a mala, nnlla alia.niß

naturali _norma, divldere ^nos pojje. Hinc ne Princeps, julios excedendo limites» a fcopo aberret afque in devia veniat, ad illam fanétiones, a fe ferendas, dirigere opor-

A _tet,

# ) 2 C #

ter, quod Γι fecerit, colüfionem tllam injuftam ^non tan-

turn cavere,fed felicitatem etiam ornniurn ac fingulorum

civium promovere promotamque confervare valet. Cre-

fcitnamque, floret ac flat juftis bonisque Respublica le¬

gibus, contra injuftis maüsque decrefcit, marcefdt tan·

tlemque cadit. itaque ipfa Talus Civitatis, quam Impe-

rantes, tanquam ultimam metarn, femper refpicere de-

bent, ut Legem Nat. ad rede agendum ^omnes homines,

adeoque etiam illos ad idem, obüganiem, taceam, omni

cogitatione ac circumTpedione eos uti, fummaque cura

& cautione progredi jubet, ne tales temere inflituant ie-

ges, quae aut prohibitis Lege Nst» aut praecepris adver-

fentur. Ut enim hxo perfed flima eft regula omnes ho«

niinnm determinans adiones, easque committendas in- Jungens, quae eflentiae naturseque eorum conveniant ve-

ramque felicitatem promoveant, .faliaautem vetatis fada,

quse detrimento aliis fint confervaiionique generis huma¬

nt obitent$ ita ft Lex Civilis j ifla , tili contraria, capeflen-

da praeciperet, a Te invicem h« diflentirent Leges, rtul-

la proinde perfedio, nulla confervatio, nulla denique

feÜCitas obtineret, verum haec celeri iret greflu civescon- cifum ac. perditum, cum eos defenfum foree eundum« Ex

quo, omne jus Voluntarium Civile, quod ad finem ^no-

minatum conducat, ad Jus illud NeceiTarium ^, ad inftar regulse, effe componendum, facile apparet , Legernque

Cwilem

ex hoc oriam , non pofle non cu/todiam Natu¬

ralis _agere. Verum enim vero, quanfscunque in Legi¬

bus fuls, Naturali convenienter congruenrerque ferenda perfpicacia atque cautione utantur imperantes & quan-

tamcunque rei huic operam navent, laborem tarnen in- exfuperabilem ac nunquam perflciendum Tentient, dum

omoem iniquitatem, in üniverfali ad cafus Unguteres ac- comrno&atione, obtinentem ^, remotam ftudent. Permui-

u enim in Ulis iniqua ad rigorem Juris Naturalis Tunt

judi-

-

Φ ) 3 ( ❖

judlcsnda, qose tarnen, ratione pi.b!ici privatique, !nde

capiendi» cornmodi habita, aburide cempenfantur ^, uf optimo cuique ^, ea fpeciem tantummodo iniquitatfs men-

tiri, perfvabilin um fit. De hac autem inter Legem Na¬

turalem & Civilem Collifione, qusedam hac opella diile*

rcre in animo eft. Prius vero quam id faciamus, benl-

gnum B. L. Judicium ncbis fubmifle expetendum ducimus.

a) CfrS Puffend. Op. Maj. c αφ. de Leg. Civil in fpe*

de. it. Boebweri Jus Puhl· Part. Spec. L% II. c· Iii.

§. II.

Notio Legis Nat. cum ex antea dldis quaÜscunque

erui poifit, eam heic exhibere fupervacaneum ducimusj

quid vero Civilis fit ι in fequentibus dicemuSj.reftat igi-

tur tantummodo vocabulum Collifionis exponendum.

Colli(10 legum dicitur, quando du<ß vel plures earum ita

im er fe pugnant, ut iis fimul cbedire vel Jatisj euere ne~

queamus. Plurima adfunt argumenta, quae exiftentiam

Legurn in Rebuspublicis Civllium non fvadent modo, fed

etiam jubent, in quae inquirere jam noftrum non eft.

Qvum autem perinde non fit, quales confiituartur le-

ges, fed omnes ad communem finem tenendum infiitu-

endae, (§. I.) neque augufto hoc nomine alise ^, nifi qua-

rum ratio ita fit _{comp a rata} , dignse funt. Quamobrem

Lehern Civilem ejusmedi vocamus regulam^ a Principe preeferiptam, qu<c, ad communem felicitatem prornoven-

dam confervandamque, acliones avium dirigt t,

§. ni·

Qyum autem Leges ^tam Civiles, quam Naturales l

a Doétor. Philof, Moral, tantum non Omnibus, in Pr rece¬

ptivas , Pr obibitivas & Permiffivas *) dividantur, lila—

A 2 rum-

*) Leges Permiffivae, fi prepria ^vocem Legis fignific?tione ac- eipias non dantur, nec dari pofTuar , quod ica vocentur, quae jus ad

agendum vel nen agendum homini cantummQdo prabent» ac nullam

pioiode faciendi necefluatem moraiem agenti irofconuntg fed potsftati

/

Ψ ) 4 ( ❖

* *

rumque obje&um conitituant agenda vel debita ^, iilarum

©mittenda vel illiciia , harum vero lieita; qualis & quotu-

plex Collifio inter hafce utriusque /latus, tam Naturalis,

quam Civilis, leges oriri poffit, dlfpiciendum jam eft.

Qu3mquam ab Irnperantlbus Leges ferantur Civiles, ^non

tarnen ita ex arbitrio eorum pendent, ut , quaseunque voluerint, fancire queant; (§, i.) proinde fier! non pot-

eit, ut Lege Pracceptiva aéliones, Natural* Prohibiiivse sdverfas, & contra, civibus injungant, five, quod i·

dera eil 5 efficere nequeunt, ut Lex Civil. Praeceptiva &

Natural. Prohibitiva, ut Civilis Prohibitiva ^ac Natural, Prseceptiva inter fe pugnent. (§. L) Alla igitur collifio

inter hafce Natural, atque Civiles Leges, ac ea, quse in

pugna inter Legem Naturalem PermtJJivam &-Civilem ^%

aut Probibitivam, ^aur Pr&ceptivam, Naturalem inter Preeceptivam & Civilem Frjcceptivam, inter Ovi lem Per·

mffivam & Naturalem, aut Pnecept, ^aut Probibitivam,

eonfiilat, cadere nequit. Qu o nia m, hifce tribus inter Legem Natural. & Oviiem modls, tantummodo contin-

gere queat.colbho, ^{eos, fanquam} tria éjusdem genera, im de plurime? deducsntur fpeeies, confiderare licet. Ni¬

hil enirn im _ρ e it, quo minus

cum Praeceptiva Lexcon-

contrariam Prohibrtivam iemper comprehendat, lub fe-

cundo colH-iom ⁱ Frohihifivse Naturalis & Civilis conti-

neri/pofie afHrnr.emus. Hinc, inter illas primi generis Leges, variis poteft modis di/Tenlio exorirf, atque exi- ftit, quando & quoties Lex Civilis Prohibitiva ea, qute juftl-

Jpilus relinqvunt, ut, quid, quoque modo ac tempore a gen dum ii t, Ipfe dijudicet. Unde ess duabus pärtibus, Legi eiFentialibus

carere apparet, parte icilicet Legis definitiva & vindicatio a, proptereaque hocce i 1 i i s noraen immerito efle impofftum. Interim tarnen, cum ob analogiam, quam cum Legibus, proprie fic diäig, habent, Laeasap- pella-e apud Phil· ibphos jam düdum ufu invaluerit, ab hoc non ferne¬

re recedendum cenfemus.

Ψ ) 5 f #

juilitla Natural, permittit, facienda neget, aut PrKcept.

ea, quae Natur. Permiffiva arbltrio unluscujusque com-

mittenda jubet, injungat: cum Lex Civilis jus noftrum

denunciat imperFe&um, quod Lex tarnen Natural. Permi?·

liva perfe&urn effe di&itat, & contra. Inter iftas, fe-

cundi generis» pugnam animadvertimus, quando Lex Ci¬

vilis obligationem, fecundum Legern Naturae imperie-

élam, in perfedtam cogat, & contra. Inter has autem,

tertii generis, collifio obtinet ? quandocunque Lex Ci¬

vitatis Permiffiva jus ea exigendi concedat, quae, ß di-

dlamine Legis Nat. Praeceptivae ⁹ aut Prohibitivse, ftare-

tur, injufta prorfus forentj aut faltem poflulariab aliis

minime poiTent. Praaterea eadem illaLex, Civilis fcili-

cet PermifT. plurimis quoque vltlis impunitatem dando,

conicientiaa uniuscujusque in certis cafibos contra hone-

ftatem agendi tacite relinquit; a' quibus tarnen Lex Na¬

tur. Prohibitiva hornines arcere conatur.

§. IV.

Ut collifionem vero hanc in Iucem proFeramus cla-

riorem, exempla qusedam, pugnam inter nominatasleges

illußratura

ut opinamur, In medium funt afferenda.

Lex Civilis fcepe prohibet, ^quse Naturalis permittit, es g.

jure naturali gaudemus, quse venum dantur, emendi; ni-

hdotaiiien minus Lex patria, quicquam e bonis impuberis#

in comr od m hujus vendendis, acquirerecuratori inter-

rikit Lex Civilis ea quoque faepiffime prsrcipit, de qui¬

bus Naturalis Permiffiva jus pro lubifu difponendi volun-

fati cujusvis relinquit. Exempla hujus rei paffim in Co¬

dice Fridericiano alibique occurrunt. Heic quoque folen-

nia, quse Lex Civilis Prsecepfiva ßriiplici Juris Naturalis prasicripto adjicere folet, confiderands funt j hifee enim

aut negleélis, aut non reéle adhlbitis, peena irriti nego¬

tii a peccantibus eß danda. Sic e. g. contrarius civiliter

vaiidi non iunt> nifi in feripturam relati, qui fi diclami-

ne

& ) 6 ( #

ne Legis Naturalis ilandum? 'efiet, nihilominus, padlone

rede fada, valerent. Erntioni venditloni rei, quse mo«

veri nequit, robur in foro ^non concedirLex Civilis, nifi

huic contradui, configoato IHteris, duo teftes nomina appofuerint, Sic quoque matrimoniuTi, in eccleiia pu¬

blice declaratum vult Lex Civilis, quod ^tarnen Lex Na¬

tura non injungit. Jus naturaliter perfedum, per Le¬

gem Civiiem, nonnunquam imperfedum reddifur,quem·.

admodum etiam] obligaiionem, naturaliter imperfedam

faepe in Civiiem perfedam immutari conilat. QlI alil

e. g. pecunias mutuo dedit, certumque diem, quo debi-

tum fit folvendum, eldem non dlxit, ex didamine Le¬

gis Naturac idem repofcere poteil, quandocunque ipfivi-

fum fuerit, at fecundum Liikfd. Qrdn. §. 13. feflionem &

fuffragium in comitiis inceptis habentem adcnutuum, antea

acceptum,reddendum per judicem cogere nemini licet.Sic

debitorenfi creditor intra viginti annos nec coram, nec litteris folvendi, antea contradi, debiti Γι ^non admonu- erit, rem aut pecuniam repetendi jure penitus excidiflfe,

ex tenore Legis nol*rae cenfendus eltde quo, fecundum Legem Natural, longe aliter ftatuendum eil. Qfficium

humanitatis eil & non nifi imperfede debitum, ad incen-

diurn, in aedibus alterius obortum, reftingvendum accur- rerej Princeps ^tarnen Civitatis, quibusdam civium, ut, quamprimum incendium oriatur, aliis opem ferant,man-

dare poteil. Sic quoque tutelam ejus fufcipere, qui pro-

pter setatem, fe adhuc defendere bonaque fua curare ne¬

quit

imperfede debitum eil 5 Imperans tarnen certos

homines, etjam invitos, ad ilium tutandum cogere pot¬

eil. Praeterea, cum etiam in Civitate locurn ^non obti-

neat obligatio perfeda ^> nifi jus noilrum, intentata ⁱⁿ foroadione, per judicem periequi poffimus, ratio facila apparet, cur civiliter juilum fe non tam.Iate, _quamnatu- saliter tale, extendat, Sic nihil dubii eil, quin Lex Na¬

tura-

❖ ) 7 ( #

turalis Permi#. jus cujusvls' damni, ab altero tibi lllatf»

reparationen* exigendi praebeat; at Lex Civilis ne rnolei

litium nin is excreicat, hoc reftringere certamque quan-

tiutem ac modum, inträ quem aétionem in foro conce<- ciit, determinare fölet. Apud Hebrseos ab emtione re-

cedere non licitum fuit, nifi alter, fexta parte veri pre- til, alterum fraudaflet; apud Romanos verOj contra¬

rius non

nifi ultra dimidiam emtor jaéturam feciffet ^>

refcinderetur. b) Accldit etsam ut Lex Civilis jus,

nobis fecundum Legem Naturalem competens, pe-

nitus adimaf

e. g. virgines & uxores maturi judi-

cii

naturaliter jure, pro arbitrio bona fua adminiftran-

di

iirie dubio gaudent, quod etiam hodierna Sereniflr-

mee imperatricis Ruffiac & Regins Hungariae ac Bohemiae

exempla oftendunf, quippe qus anipliflima ^regna guber-

nantes cum fummis fmperantibus de,bello& pace transir

gunt; Lex tarnen Svecana uxores a quibuscunque rebus,

infeio marito, vendendis arcet, virginesque cujuscunque

eetatis fub tutelam cogit* Sic quoque multi adolefcentes, priusquam ad earn pcrvenerint setatem, quam Lex Civilis praefixerif, ea mentis vi gaudent, ut fe remque fuam fa¬

miliärem bene curare poffint, ^per Leges tarnen Civiles

hoc non permittitur. Porro, prohibet Lex Naturse ne

verus praedii dominus in poiTeffione turbetur, at Codex

Fridericianus ^ius cognatis venditons,pretio reddito, ter-

ram hsereditariam, ä legitimo emtore vindicandi conee«

dit. Sic etiam fieri poteft, ut in earn quis inopiam inci-

rlere poffit, ut Lex Naturalis Preeceptiva diviti fummam pecuniae non tantum, fme feenore, mutuam Uli dandam

injungat, fed ut egeilati etiam iliii ^s gratis fuccurrat; Lex

tarnen Civdis certam ufuram ^a _quocunque iicite capiendi jus concedere plerumque folet. Quaedam interdum dell-

da Lex Civilis impune commiiti, contra ipfam Legem

Natu·

\

❖ ) 8 C ψ1

Natural- Prohlbentem, ad majus in Civltate malum evf-

tandurn, tacite permittit. Sic fcortationes, apud quos- dam populos, tacite permifias , atque apud Laeedsemcnios

& /Egyptios furta licita fuiffe, ex hiitoria accepimus. Sunt

etiam plurima vitia, quibus impar effc civitas cohihendis,

unde feite adrnodum Seneca : Quam angufla, inquit, innoceritia eß ad legem bonum e(fe, quanto latius officio-

rum patet, quam juris regula? Quam multa pietas, hu¬

mant tas

Itberalitas, jußitia ^, fiäes exigunt, qute omni a

extra pubheas tabulas Junt? de Ira L. II: 27+

b) Cfr. Difput. de Pfincipiis & nexu Leg, Nat, &

Civil, hab. Upfali# ^{/7^.}

f. V.

Non tarnen cujusvss, in cafibus particularibus, col- lifionis harum legum in nos fufeipirnus patrocinium, quin potius quameunque , quse, falva faiute civiurn comrhuni,

abeiTc atque evitari queat, ut injuftam minimeque defen-

dendam improbamus. Ut vero vei acutiiTimi interdum

ocuü ccecutiunt, ita quoque circumfpeétiflimis ac pruden- tiffimis Imperantlbus, in legibus ferendis, plerumque ^ac-

cidit, quippe qui de optimis licet legibus merito gioriari poffe fibi videantur, roulcum tarnen iniqultatis in hifee fie¬

pe deprehendunt, quod, experientia & hiftoria magiftra,

edocemur. Neque ullum humanum adeo ^ex omni parte

perie&um eil abfolutumque opus, quin ad majorem in

dies perfe&ionem progredi queat. Qysmprimum igitur Imperantes Jeges Civiles aliquid injufti, atque ad finem

Civitatis tenendum haudquaquam neceiTarii ^, contineie Intelligant, illud abrogari, aut in melius mutari debere

cogitent. Interim tarnen civiurn non dt, omnesac fin-

gulas propiores legum rationes, ne dum ultimas,1 per- ferutari, nec easdem civibus manifeft-as facere, Civitaii femper conducit; proinde colliiio in particularibus, fas- pead mentem eorum obveniensj fub judiciurn illorum

cade-

# ( #

eadere nequit. Sufficiat eis, fi cérto iplis völunfasPrtn-

eipis fit declarafa: nee legi obfequfum praeftare intermit·

tant, quamvis feverior, ^{quam par} fit, interdum videt·

$ur. Qu«dam etenim Incommoda aequo animo ferenda,

ut majora gravioraque evitemus, ac malum# refpe&u ma·

jorisj pr« fe fert fpedem bonlj

$. VL

Nihil tarnen fmpedit, quomlnus, ratlone [public« "fa*

futis hablta,coIUfionem, inter Naturales & Civiles Leges,

tn genere ab injuftitl« nomine vindicandam, tuto affir-

memus. Cum enim homines ex obligatione Legis Nat.

ad fuam aüorumque ^, quantum penes ipfos fit, falutem

promo vendam teneantur 5 hane autem extra Civitates, propter malitiam natur« human« ^, ad vitam propenf«

fiagitiofarn, non nifi feeiera ac noxas, perruptis Legis

Natur« repagulis, molitur« ^·, fruftra qu«fitam confequi

non pbtuerunt, tanquam unlcum adminiculum ad finem adipifcendum ipfa Lex Naturalis fubminiftravit, focieta·

tes jüngere Civiles jubendo. Qvum etiam Imperans, a- ftiones civium ad comrnunem illum finem dtreéturus, con¬

traria iis, qu« Lex Nat. Praeceptiva & Prohibitiva exigat,

civibus injungere nequeat, (§- I.) Legem autem Pennis- fivam, prout flatus rei public« fuadeat, commutare vale-

at; haecenim jus tantummodo nobispr«bet, nullam ve-

ro infert obllgationem, qua abfente, neque necefTe eft,

iit hane vel illam jam fuicipiam adlionem 5 proinde Prin- feps, cui jus meum ea pr«cipiendi vetandique detule- rim* _qu« faiuti obtinend« communi inferviant, injufté

agere

quando Lege Civili ad hane committendam, il-

lam autem omittendam

me cogit % haudquaquam exifti-

mandus eft, Pr«térea, plurim«, e«demque graviflim«, reperiuntur rationes, quts brevitati ftudentes prscteri-

mus, noh tantum Tvadentes, fed jubentes etiam, llbér-

tatem naturalem non circumcidendam, nifi qiiatenus firlus

# > ιο ( &

publica ,, fuprema Civitatis Lex,, id exigat. Aäiones proinde, Legi Nat. ^non congruentes, quando Lex Civilis impunes dimittit, tantum abeft, ut Imperans ess appro

bet, _quin potius vehementer optet, ut casdem caveant cives. Neque eo dementis quisquam procedat, ut,quam- vis Lege Civil! ejusmodi fadta pcenis non codrceantuf, fe obligatione Legis Naturs folutum exiflimet» Hinc, cum

Imperans ^non nifi ^ea faciendi, qus ad falutem commu- nem tendant, neceffitatern civibus imponat, collifionen»

Legum Civilium cum Naturalibus ^non veramf fed appa-

rentem eile apparet, quippe ^qus ad eandem ^metara col- lineent.

f. vir.

H*c

quamquam ita fint cotqparafa, non tarnen

©bftant, quominus diverfitatem _quandam, inter Legem Naturalem & Civilem refpedtu & intenfionis & exten·»

fionis utriusque, fatis notabilem animadvertsmus _{^ ex} qui-

bus dus inprimis rationes defuml poflunt _generales, cur

fcilicet^fieri non pofiit, ut colllfio inter filas femper e vi-

tari atque eaveri queat: quarurn altera

ab affedlione im-

perii Civilis in generé, altera ab eadem in fpecie fpedia«

ta, defumendä. Quod snim ad priorem attinet, cum Lex Naturs confervationem ac falutem omniurn hominurn,

cum focietate univerfali connexorum, non tantum inten- dat, fed etiam ad omnes eorum adtiones determinandas atque ita dirigendas, ut fini Uli obtinendo inferviant, fe extendatj (§. I.) Lex autem Civilis ^eam ob caufiam con-

Äituatur, ut unum tantum populum» iocietate particular!

eonjundium, ad felidtatem perducat, in eadem femper confpirare non pofife, factfe , ut opinamur, patebit· In ftatu Naturali feu Iibertatisr fe fuaque, proutlubet, ho·

mo curare atque adminiiirare valet, nec ad rationem a-

^lionum ulli reddendam tenetur; in Civitate autem, vi

jadtionis* jura naturalis Imperans intra certos cancellot

# ) ^Μ ( Jjc

lege "cogens, neceflitatem multa faciendi vel omittendl

Imponit, quo communis, quem refpexerint cives, obti*

neatur finis. Hinc ^non mirum ^, jura libertatemque ho«

minum longe aliter ab Imperante interdum Limitari, ac ipii, fi penes illos eflet, eadem adftrldla aut relaxata vef-

lent. Porro, ^ex ipfa indole ac diverfitate adlionis Civi·

Iis & Moralis, neceftitas collifionis harum Legum confir-

mari jpoteft. Adtio enim eiviliter bona, aut mala, e convenientia, aut ρ ugn a > cum fine communi Civitatis,

quem Lex Civilis promovendum rntendit> prcefertim ju-

riicatur; moraliter autem talis audif, quando cum Lege

Nat: aut convenit, aut pugnat, ita quldem, ut bona fit,

fi nuilo defedlu tam intuittr facultatum animas, quam?

corporis, iaboret, mala vero contraria, Hine adtionem

civillter bonam, non fem per &ubique, moraliter talen*

& _contra, seftimandam _apparet. Exempla ubivis occur·

runt. Ex ipfa denique natura Legis Civilis eadem res e*

lucet. Fieri enim non poteft, ut Imperans fingulos ca- fus & circumftantias aétionum detegere atque lege Civilt

tam accurate, ac Lex Naturalls easdem determinet, de«

finire valeaf* Fac autem illum hoc efficere pofTe, ejus·

modi tamen moles legum ad ftatufn & fadta civium, ^pro*

pter immenfum circumftantiarum numerum earumque

diverfitatem, accommodari neutiquam poftet. Interim?

tamen neceffe eil, ut Leges ferantur Civiles, ad quas a&iones civium dijudicentur. Tales proinde conftitu-

endae, _quae Univerfales fint, ad quas plurafa<fta, in es·

fentialibus determirrationibus inter fe convenientia, ra*

tione licet circumftantiarum particularium a fe invicen*

tnultum differre poffint, referenda atque examinands*

fint. Quis autem eft, qui non facile intelligat, adlio·

nes refpedlu variantium circumftantiarum, quse etiam In cenfum cadere debent, diflimiles, tanquam fimiles,

Β χ hm

# ) t* ( £

fioc modo faepius seftimari aequitatemque naturalem noti

nunquam deferi?

§, VIII.

Ad pofteriorem vero quod attlnet rationem, plurl-

ma argumenta, ad has a&iones prsecipiendas, ilias au- tem omittendas feu vetand«, & ^ex genio populi ejus*

demque ratione vivendi. & e natura regionis, quate-

nus ad falutem promovendam publicam fint referenda 9

Legem Civliem defumere conftat. Cum enim ratio

Reipublicae non ubique neque femper eadem fit eodem loco, fed viciilitudini, ^ut funt omnla humana atquc ter- rena, obnoxla rnultisque modis mutabilis; _aeque ilultum föret, fi Imperans, ut verbis ^utar Conringii: rempubti-

cam ad leqes femper componere & non potius leqes ad rempubltcam, ^ac [i flruttor navium ad gubernacula nä¬

ves» non gubernacula ad näves, aedificare veilet. Ut igitur omnes leges, ad quascunque Respublicas geren- das, ineptae merito judicantur, ita _neque eadem Lex fini ejusdem Civitatis omni tempore conducifc Alia lege populo, ad luxuriam prono, alia avaritiie dedito,

alia ad ebrietatem propenfo, alia denique aliis fervien-

ti vitiis eit _opus; & quo magis faluti offLiant commu·

ni, eo graviori ab iisdem alendis, _{pcena cives} funt ar- cendi. Quo fit, ut peenae interdum deliftis nulla pro-

portione pofitae videantur, quando e. g elvis, gallina

rapta, tut furto ablata, pcena fufpendii aiheitur. Ne¬

que minorem cauilam hujus collifionls prsebet ratio vi¬

vendi civium, quippe quae, Legibus quoque Civilibus, prout falus id ^exigit communis, multis modis inftruen·

da ac circumfcribenda. Natura regionis etiam huc fpe&at, quae, prout admodum differt, diverfas etiam leges requirit.

$. IX;

& ; f3 c # 5. IX. v

Ex paucls hifce, in medium jam allaeii, neceiEtas

eolliiionis inter utramque hane Legern, Naturalem &

Civiiecpn ejusdemque poffibilitas arque exlftentla fatis,

ut arbkramur, _apparet: quibus ut, coronidis Ioco, ver- ba Taciti fubjungam ^, praeter rem non efle exiftima-

verim. Omnis lex, ait, habet aliquid ex ini quo, quod,

utilitate publita, contra fingulos rependitur. Et Catonis apud Livium; null a lex, inquit, fatis commoda o»

miibus φ ^: id modo quer i tur, fi majori _ρ artis

& in fummam profit.

TANTUM.

Min Van.

m thet hålles for fåkrare vånfkaps prof, at

uprigrigc fågna fig af fina Vänners väl, ån

att taga del med them i theras nod ; k.m Ta Sjelf dömma, om min vånfkap håller prof vet, fedan jag fagt Tig, ^att Tin tillredde Lager¬

crantz gläder mig få, ^att min fjåder ei rått kan

vara mitt hjertas tolk: Η vem glades ock ei af,

att fe fortjenften utmärkt? Jag vördar Tin Lär¬

de och nitålikande Fader. Tu kan ock theraf fe min agtning for Tig ^, fom få nått följer Hans fjåt. Jag behöfver fåledes ei fpå, att Titt namn "blir

med lika rättmätighet hedrade, fom Tin Faders.

Når Tu framgent får höfta en ymnig fkjörd af

Tin nedlagde flit; få vet, att juft tå upfylles mi*

ma ifrigafte önikningar.

CARL JACOB