niSSEUTATld CIVILIS

s,

niSSEUTATld CIVILIS

VOLU N T AT EM

L I B

E

R A

M

ADUMBRANS, QV AM

JUSTICE t> E 0

Confentiente Ampliffimä Facultate Vbilé- fophica, in celeberrima

Svecorum

ad Salam Acadcmiå ^x

S UB Pr äsidio>

pL. J{EV. Ac PRjECLsiHISS. riRI

M. PETRI

FONTELII,

Mathem. Profelloris Ordinarii;

Pro confvetisin Philofophia honoribus

ANDREAS A.

V E R M t.

Ad diem 6. Junii, in Auditoiio Guftavian©

majorij Anno Salutis m.dc.lx,vhi.

Excudit H en ri cus Curio S. R. M*

& Acad, Upfalienlis Bibliop,

't

Publica^cenfura cowmnto

Ü P S A L I

É

Li(*rJ~,^V.*-rf

J»^lispiy fLls

1^-,~/Z'T—/+**+•*> ■*'»

^Vf

ts-w&rJL-f

L ' '

£■'

1/rr^n~c/%W

^*-

^T£«> ykdLfj

^ryZnc

iy

tPtM^Lf

y*L*>

f«V

avtftr "***•fr~Jrrf\^v^'

* rf r^Lf

LlXf

vil

IrvL^fjlrj

^{o Cv-**'}aJ

«W^) Jjx*x+1". &rfp Jl.zÅrftl-

L 'l^rdJL*

c^nA^ 'tJJU !r& vrtät ~JL r^lL.

£^1*»,

fdl

^tj^L ^L'hrfrf*~,

j~'lf

^{r ^ ird/t, eJo~vdL.}

^{j^/vy^o^}

^V?

ttrJtsTuf

^exj

, ^''

Y^ ^CJy yi/bslj

^<4C

sisr^r**, UU4 4^;

</,

Ut^

A^rnrWf1

fiwmy^ ^WH-*, d

5

d

u,

PJ

U ti

fh

k

p

a ^.

Ullameflefe&am _qoae

omne verumvidit> &

nullam> _{quse non} a!i#

quide& verooc. Uttera» «Grotitii

tumhocfacutuma8.nofau

in Prolc",

« • • /> r r . gom.dela-

Stout olimfamofi crant

eo nomine _, qttod omni^a, inevitabili&abfolutdneceßitate evenireten*

ferent, omnefque attiones fuas, occultoEati

felraptuivel inflinfltuadfcriberent. Inquo*

rumfententU, mitius explicatd, vindocli$

tnultum quod probarents yifi funt reperijfe*

Inter quotemintt_magnumfacnlifui decus h lipfius,qui^cumaha, ^tumpotißmüm

hane

eorum doflrinam, ad ufum pietatis& vita _ÄP{

tradereinßituit ß.judicio vero 'Beecleri ma*

Jto/c

\ gni

itidem

Re'publicaUtteraria luminis^>ftu# dill.u,&

diofé å ftoicas necefliratis hypothefire- feq, pnrganda,&adCkrjftianamPhilofophiä cil-gentius exigendaerant quasdam eorui

de Fato dida_y. nimis quippé durafunt,

quafatti'ißt catenaDeum inneflere viden* _paterc

tur. Etverendumquofdampejusfenfiffe,qua 2,57* 3«

uttonflareomniaftbipoßmt,licet difputet Lit pfius,^ea adverumfenfum commoda inter_pre*

tatfonededuci pofe. tiinc fattumefi>utStot¬

elsfeovpofuertt Arifioteles,ptinceps( in butnmmhommemvidetur JSlmenfupre-

mm

mumcontulijfe ^,qttidquiå naturahumanamc

Aiyfevetnxt beneficio deßttuta, capere pi/tefl,| jQjttcenferrunwiatamtftdin neceßitatis

fioica

catenum

nipitjVicloriaqJioc fignum

erexit'.A'vt

$-ganiis ifiv ^ptviTWf

Täv födH-tuv

^»

Éthic ^{*' $} Wwwv <T. Confulat praterea^ qui vult,

Tacitumyegregie

dtjf.ercntem:

Ntimres mor- taJjumneceiiitate immuiabili? an forte

ilib»6. An- Yolvantur? e. tibi, poßquatn eorum opinio-

nal.cap.22. i ; ^t. j .

Edit Ber nem recitavtt,quidivinumProvidern^tamrej i

neg.

]

ciebant, prebos miferiit premi, 104/0;

veröfelicitatefrut viderent> 4</ ref ,

quifatumfimul cum arbitrii libertate

inter«

pretantur.

4fy#«f

rettanta cegitatto¬

nemed^nonpotefi exhaurtri> nedum paucishi- fcepagelliscomprehendi; tum

quod baud

ne- fam ^,quampencuiiplenares

fit, in publicum al

tdere,quodplurimorumJudicium

Jubire debe-

p

at»Hit_prajertim,cujus vires ingenii argu•

p]

mentifublimitati vix refpondent. Fretusta» a<

menbonorumaquiorijudtcio,inanimum

tndu* d

xi,hbertatemarbitriicirca moralia^.inpra-

b

jentiadumbraturn ire^, idquebreviter,utm* q

tionplaneinfVheiter, ftww temporis ratio,

»frproltxalommentationi,«« opiroj* uuto-

fi

ra?»citationi>fujjectnt. De ordinejoltcitus,

d

capiubuspracipuatjut, WprAjens a inßitutUmpertmerevidentur commode com* V plefti poffe dttta. oAdßs^, Gubernes,Adjutor

h

Forns, 'b

€

^_n*^c.J i- _Av *

X*

AP»

I*

-AofiVT-tj Ur>tJl*T+hjta***- , Qty

Caput Primum.

j JHfl*vocum explicatio in omnitraflatu utilts„■

Acctptio libtrtatis duplex, Vna communit eß^cum brutU;alterafolicompetit homini«

Qu*dum neceßitaspoteßcumlibertatecom ßflere. Libertinformaliterfita eß inpoten- tia agendicum conßlio, noninindifferen-

tia. Dictum Cictronu libertatem hominis diclarans. Lotet Augußtni est Danhaveri

idtm probantia. Solvitur »bjebtio. Di(tum Qyintiliani. QvalU habitw, talis aflio.

PerliberumArbitrium prodeuntfafia bona

& mala.Lipfiilocus, QuereluPiccolominti

de homine,

§. U

frTNomni

legitima tra&atioue fores

ve«»

xritatipanditjußavocum explicatio &

ab ambignitate liberatio» ideoqvé in prineipio ea adbibenda videtur, quo

planiüsfit,dequa

potiflim&m libertatis

aeeeptione nobis erit agendüm. nor»

diffitendumvarias

pofle reeenferi£- sed

£vid.pic<»

brevitatiiludenteseontentiIjmusduatascol. Phil.

f Grad.

§. H. Unaeftå

coadioneTqu^cori- ,c*

fideratur^cum

refpeclii^ atlriF""1 S

di, ficut agenstnon _

aut

violenrér^MrVled fponté illud Li^zd,

Vel

ampledü'"^'

^{.vei reiick.} ' iherras^l'berra,s

hXC

^haj£ahm^ahm

mvwjiféiw'>>?ruå

_nd'/lniif^

voluntas'vifertuf

pft vinlpnnim aut .

•inte

Jatium

jnan^viHqvid eftviolentumaut

^ Ariffrf^"

1.

i,ejus

principiumfons eit

tj.

Quo

^? Ethic>

fe ^:xrjticr«

J*lM-•"*_. ... *A *1.11# ty. m.n«nIifaa m>..iI . I'. A

uytul:/JhS[/

Vtöriäwmå~3^£&\cA<

^-{UiyY»«il/JWmU.,W.

f^^V/^feniiilibefnm & fponferieum funt fj«

jwavfc*.

,^^horn'raa^4ioininique

J < *■■■■■—_^cumbrutis^ ^coiwmu.■■ . "■■."

:v

A

$ Svarqr:

i^^Tö^^eSiior

invénitur S- Ha?c ae imetapfi. ceptiönoneft hujusloci, cum etiam in

Seå

z9* brutacadat;

narn

licet bruta

agere

ali-""

/' »L.2;?,uid &a§ere.jfSÄvSSPäsiP0®"''

juvret,

^«fli^dqne

praeviacogmtione, non tarnen h- Bertashaecarbitriiert,fedpatiüs diflolu-

tio qvasdam & licentia judicari debet:

oritur enim^ex pradenti obje&o, adquod

äta

fenmt^^oijem ftftjgdjrene-

qveant,licet^per extrinlecam violentiam ad idnonadigantur.

III. Altera erita neceflitate,qua:

L'nJr-1

bfdravii

cUmUf' 5äkK

oVeiwle!.

Phil,mor,

fiib. _i.cap,

*■§.66.

£4,«nw v.fri*.?' *' ein«i ucctiiuatcj«ju«

aa utramque partem contradi&ionis in¬

differenter fehabet,fcilicet^, qua agens

pofitoobje<äo& omnibus requifitis cx»

teris, iisque nihil mutatis aut impeditis poteftvelie&non velie_agereu De hac

agereconftitui,^{nam cum} ratione.tun/Äa

ett,cc a rationeTontur, nec ratsone ca-

rentibus,fed folihominicmnpetit,quia

=Fn^>c™,»*

gfc/Ééorlum

a mentefervari

nollrvätet.

I V. Cxterum licet conceflerim>

3w2U-,

_' ^ffa.

ma߻onibus

vita:humana»,quatenusillae fimpliciter tit å caufa

proxima^etiam

cumconcurludiyino progredientes fpe- ftantur, libertatem efle non

negeffita«

ÜHL^ideoque

majorem

eas

uinncontin*

'*vi.iUt j-t/.&^»^»M^rtAißentJÄ

gfflfcäfets-x. A**

%P+-

aL'h~r

jt- ,

^(il-Ul^rr

/"_, \ . , _ »1 tu»iiwVfwn u,.

7' Xcntia^quam cum necefli

täte'analogiam

^{,/ , ,}

ü1-f, habere,atqueideo debereadiftos potiüs f i°; titulosrevocari. Negari rannennon

po/

teft, quinaliqua neceffitascumübertäte r-•

Quo modo judex appofité refpondebat de civi!

furtum excufanti furi, quod fatofuratm

rrud^nt*

VÄ. V^r^on emm formaliter nta eft rhil.Sob,

libeftas_,r\.in _—indifferentiåTfed_{ri- rf-potentiä a-}

J0"1'l*

SecT»2.cap»

J gendi ciftaconfilio,,nec

lf mcftciter

^ex

refpeébuad objefl:a7iedex

ipfä'anrmi

dole Sc facultateseftimari debet:

facultä-^-^fej^,^

I

tern enim

prarfupponit libertas^ adeoVf^?^H~f%

quéibieflediciturlibertas,

i^bb^dtas

eaveroabfente, nulla

eft^iapr,

f-nt^c^nrsi

fcUfJ-lA^^rt^riuij

libro

loquentiseparens»

ubi

ait•*, Qui intro- ^{^} fnüb ducuntcaujarum

feriemfcmptffrnam, hi

men- dcfato.

temhominisvolur.tateItberajfoliant, netejfi-

tatefdtidevineiunt. Irroad hüc eleganti-

us v.

fr^onne

ißa cantant & in montibus ^fAu^uft.

paßo/es ^. & in theatris To'ct# & tndofti in lib.deduab*

ttrtulis/& dotti m jBibliotbecis, & magi- animab.

nit**, c- o*ry><>tnCUrJ-%[c**tJen—i

eis& inorbeterwunigenwhumanuni.Nee t+Mj

°kfcur® doeeeipfa experientia, liberta-

_{temtaleminnobis& aoimo} noftro elfe,

| Piccol.

X

^rescivilesfpecles Taceonüncreve- phi!. civ. rentér Sacrampaginam ^,omni exceptio-

Grad. 2.

nemajorem^,quar femel atque iterumi-

caP»3l* demindigitat. Elim enim in finem ho-

minesconfiliaineunc,eaqué decaufa de-

liberant,ut, an faciendum qvid fit? an

•Heid. omittendum?apudfeconftituant^0.qvod

phil. mor. faI1£ fruftråeflet, fi finis&media^,inqvi-

litet*' dC ^us ^uo^lls carc^°

^re'

vertitur, ita arbi-

trio Sc ele&ioni hominis lubjeda non

effent,

uüUum,pr^^melMusi ju-

dicio, poliet vellei vel norfvenej liaec^in¬

dem,_qu®infua poteftateefle

po^Tunt,

4TPraet. eligerevel noneligere t .

1van?

eff?

pait.2iocct, potentiam, å Deo<x naturahomini tri-

butam,itaodofam,ut,circaadaequatum obfedum»nullum a&umexercere

poffitl

Supponatur,nullamforehomini in ^mo-

ralibuslibertatem tum nulla veré mo-

, 1 ralitér bona, eflet adio,nullafelicitasci- .yüis; tolle libertatem» Sc unå repentc concidentomnia penc hominumbona>

qvseilla nimirüm fede,illo fundamento

nituntur» Ubi jullitia^dplendor? tem*

peranti« decus ? virtutumqué ^extera-

rumufus ?fi illa tollatur1cum vera& in¬

ternaratiobonimoralis,in conformitä¬

te

tA

l/p tuZnf CJtAsLl »§*4«~,

te cum re&å ratione Hc lege ^natur»

(, confiftat,necad legem aliquam confor- mariullapolfita&iojfineillius cognicio-

neScÜbertätealiqua^. ^Horn.

$. VIII. Hinc,utå circumftantia- Phil.Mor.

rum varietate, bonorum Sc malorum Iib a*caF«

aeftimatur inasqvalitas , deli&orumquc 2

r*5,*.*

j ^ ^{rr n. i»} bu|us hl>.

petunturgradusinecelleeft, utvel «ute- Cap.7./,if.

fit homo, ncdominus fuarum a-

åionum_, velomnedeleatur virtutisno- men. Namfublatä libertate, nemoreus

erit&llius culpas, nemo prsemiis dignus c-Thom.

«•. Et ut paucis dicatur, omne vitium ^, Part- l'.q»

omnif virtuscumantecedentibusSc ^con- •l*Artic,i»

feqventibus luis tolletur. Quid qvxfc

tumprxbeftilhaberethomo, fi ut illar/

fpontétantüm# naturali inclinatione^d tinum,faltémncmcbaStus ageret,liberé

minime:fic enim hominesomnes& fin- gulijvel ad virtutes vel vitia neceflario

raperentur, nonfec&sacvulpesatquclu-

pi , ad infequendos agnos r. Qiiod

rDanhay

quam^* abfonum fit,nemo non etiam me

aua-<lu3Efb

. .... mor.cap,2.

tacente

intelligit^

q.io.Ä.68.

I X- Arietem tarnen nonnulli &hujusc.

intorquent, dicendo improhos > hoc }$°

eft,eosqvi longiori confvetudine

habi-

, tumpeccandi fibi pepererunt,non

pof-

fealitér qvåm malé agere. Confvetudo

enimeft veluti alteranatura, qvam från¬

gås ciriüs, qvåmcorrigas,

tefte Qvinti-

A ₃ liano»

liano»tibi _{in pravum} induruit. ut ergo

noneftinpoteftate imptoborum»ut im- ^, probi non fint, ^aut ut effe definant, fi

fortevellent5fic ,necvidecur in eorum

poteftateeffe>utalitéragantquåmmale:

&_perconfequens^,_{improbi inpeccando}

nonlantotu-n^noi,^acadionutn fuarura domini.

$. X. Facilis eft argumenti folu*

tio,dum memores fitous informationis

Philofophi,

tibidocet;idoraneinnoftra poteftate effe,cujus prneipia in noftra

®Lib. poteftate funt ^u. Hab'tuum prineipia

Moral. Ni- funtadlkines

qualescunqué

.habitus ve' com.cap.j.

rbiuntprineipiaaftionurafibi

fimilium,

i

boni boiarum, mali malarum* quales

namquefunthabitus,tales aeftiones indé 9Franc. prodireneceffe eft <p. Quocirca» qui ea

SSi4»,

fponteegit, qvibus improbus evafa,

cap

4,

z

°Ja' fponte iua profeåo improbus eft: & ftia

8. & 10.

fponté

peccat»etfinonpoflitnon pecca-

re:pr^fertimcum ignorarenon potue- rit > cm tu ikx<& , ms

ytynoStq

§, XI. Undc liquido conftat, qiiod

fcelera &flagitia »qua: veré mala funt, fiant,incaufaeftlibertasfive liberum ho¬

minisarbirrium ( quodexeoneurfu^men- ArlL^voluntatisnafcitur, ita, ^11t arbicri-

-3

tWq,£r*Aini

admentem, liberum five libertasad voluntatem pertineat) Hamyirtutum&

vttio- XArift.

loc.cit.

o ritkrumbabitus,anteqvam

contrahanm

^,i»

i- , noftraejjefacultatei qvurn autemfuerintcon¬

ti traäi neqvaqvam 4>. cum qua homo, ut ^ArjflJoe.

n rationalicreaturaecongruumerat, abini-clt;

:; tio conditus eft, adeo, ^ut bené facere

lo poflet vel fecüs- Inconfelfoenimeft, li¬

na cut per liberum atbitrjum, multa fa&a egregia in medium prodeunt,

ita

etiam

1-, plunma malaex eo>liveejus abufu pro#

is ficilei.y/W^ tarnen Dei

benignijdt

ra Mtpfam

noxi^minftaiutem

noßramyertai ». •Lipf. de

ra §• X 11. Hancjudicii Sc

appeutäs

fa-

conft*bb.i.

ia cultatemhomiui cumtribuimus,nonpla-

cap' 7*

e# néperfe&atn&

omnibus numeris abfolu-

i, l tam,fed langvidam

dieimus, exdefe&u

es perfeCtionis in^mete,

inclinationis

integras

le inbonuinvoluntate,harmoni* affe&uu

?a cumratieneinappetitu Intelle&usetiam

t, fsepenon

reebefrds, quid faéto.fit

opus»

ia pereipit,ftepc di&o

audientem

^non

habet

a- voluntatem *• Imö afteétus ut rebelleS Ä^je(jent>

eives, faepeintelledusjudiciumantever- Col.JEthic,

if tunt Sc voluntatis feeptro ^*gre parent. Exerc.$, linde querela

Piccolominei de homine.* quseft.

io«

d jQuodmaxime Uber & maxime fervtts ejfe

, videatur;maximeUberquiafilus mortalium

>. libertatis & talionis eft partieeps ; maxime

& fervus,quia

pluribus & vebementioribus ani-

i- miperturbationibusagitaturf pluribuscorporis

d Agritudinibus eftobnoxius,

pluribus neceftita-

tfr ttbus prmitur,plurtbusque

legibus ßbjicstur:

o. A4 nam

mmoppoßta, lnquit,Hatafunt in (ådern^re*

0ph?l. dv. pertri ß.

Grad.2.

Caput Sicundum.

yt~Definitio

hberjtatu} %'rtbVtur

tameßepotenti'

amaflivam1^Liberum indifferentirfe habet

adittramqui oppofitarum. Liberias inteUe'

£litiraiicalttirtompetit³Voluntatiformali¬

ter, Eleftio prafupponit inttlledum. Split intelligentibtM ineß libertas. SolvitnrobUr (tit. inttileSlutobjeftum efl Verität. vt- luntatssbonttmC*ntalum,Irttelledus volutt•

tatcmiiluminat,Yoiitmemnoneffi<-itt 5. I.

ABfolutis

^{tibus , ex}

ad

qvibus

primum

conltat hominem

Caput pertinen«

Wt.fk.ip-V effeliberiarbitrii

participem, iam qvid pM libertas lir vjdeamns. Neceflumeftt

f**utfit vela£tusaliqvis,vel habitus,veldo- eA - tenna naturalis. Sed

'achis,

<*2 i]°,mo

non

fia^eret

liberum arbi-

*3$nutJfi.-iztri""®»uifi

duma&uoperaretur^> amitte-

retqueiliudperfolamaba&ucefiätionem, qvodnemofaciié dixerit;imoa&iistran-

feunt, libertasautem _permanet, &adeft

nobis etiam qvumnihil agimus. Necve-

rohabitus fcft,nampraeterqvamqvod ha' bitus facultatis libers, peraåus liberos

y Bartol. acquirantur y.adeoqué ufus liberi arbi- Logic.Piaec trii habitushujufmodi antecedat; etiam caP? ^3* habitusintantumpoteft effe principium

a&us

'#*

itb bet Be-

ti*

P r9- S

m

a&usliberi, inqnantumeo uti poffiimtif quandö volumus,nonergbhabitus Über-

tatemdat. Relinquiturergo utfitpoten- tia:^naturaenimineft Qvartum abf-

qff^bio

hicdarinullumpoteft^^^ *4;

§, II. Acceptamus definitionen!ple-"it^ap. 6:

rifque probatam t. Libertär eßpotenti^a Theor. 6.

atttva,exfe&fudintern*faculuttevifpva-

fi'

• tj

bens exercendt vel fufpendendi aßionem^,

Jari.°™-

qu*,pofitU omnibus requtfitis,

exffartefui

ad qUaeft. i

il

hutmanetindifferens. Exhå*r definitiorie, artic.z.3c duo emerguntobferuanda5unum,

quod Piccol phil.

libertas_illa fitpotentia

affiva;alterum, quod "Jl* ^ '**

facultas, dura exercdt a&um, ita fit

ad opus

difpofita,

ut

Jicet

omnia requi-

fita, quae ad

agenffmn neceffaria funt,

adfint, indifferenser tamen agit &non asit. Quod prinsconcernit,oportet fa- /

cultatem hane

boi^effec palfam- jed2'^ j

a&ivam Nuttatmm

paßio,

uteß talis» ^Suare*.

Uber*« eßpatients,■ [edfolum• u-quatenusa 1 t åttio,*• icct,2.num»

iJ!fp;19

^■

aquataitspaffto provemt,tutejt Ubera. Li- J9

bertas _ergo formaliter Si praccice non eft in patiente

potentiä

^,

fed

in^agenter confequentiaefttnanifefta, quia

potentiae

paflivse folnm refpondet

paflio, ficut

aftivae a&io.

§. III. Ex

hocliquetpaffionem

non

effe liberam nifi per

denominationem

aba&ione libera>utiquefacultas

feu do¬

minumlibertatisnonpotefteffe in

pafii-

A _s va*

vä, fed a&fya potentiå: eaufaejf, ^quu ef imperare alten* & determinare ad utium

ippofitorumid,quodadutrumque alias erat

indifferens^,non eft patifed_agerej etfi ^{enm Cf}

resindifferensejfe poteft^>adhoc &

illud

^pa* q,

tiendunt, idtamen eorum putitur tant um, rf

«Horn: quod agens agere wlet#. Fofterius qucfd ni Phil Moral* attinet»inillodeclaratur»non folunrra- fe lib. a. cap. tia^aculratis liberae, fed etiam id quod _q f' 4* neceflariumeft adufumjibertatitfbocto- n, tumcomprehenditpraédi&adefrnitioidq; c<

noninjuria»omnisquippc difficuitas* & ⁿⁱ

titilitasejus, in ipfo ufu&exercitioüber* fi tatisfita eft.Advertendumigiturdiligen- ^ßi

tqr, pofle dici,_{aljquid reqiuri ad aiturn} ti

ADifp. 19.

dupliciter

>utre&e monet Suarezius ty. j fc&-4num, Uno modo tanquamprarequifitum ad aäio- n nem-aliomodotanquamintrinfice&effentia> jt liter inclufum mipfd actione.

§• IV. Illud dici

confvevitprserequi'

^f

fitnm antecedentér, vel ex parte acbus b primi, fiveillud fitproprium principium d acfcionis, five conditio prazrequifin £ ad _eam, quocunqué modo. Hoc ve- r ro dici poteft requifitum concomi- f

tanter, feu in ipfoa<ftu fecundo, quia ^c

non diftingvitur ab ipfå afiione liberar ^ quaeeftadtus fecundus fjcultatis liberae; _f

Itaque qvumdicitur liberum efle, quod f pofitis omnibus requifitis ad agendum> i poteftagereöi nonagerejintelligendum ^<

I

W eft de

praerequifitis antecedentér

& inä-

mgÄa primo, nonde aliis.

'P $. V. Aduüimliberumquodeft ^ne-

m celfariiin^-^duplicern

habet

'a* qiv>d^6ftendipoteft exemplo^, defumpto

"» iS_operealiquo5quiaalias ceflatjoabeo, non eilet ex intrinfecå vi^

racultatl'»

'a' fedexdefcclu alleujus conditionispraere«

qvifitse, qui nihilconfert ad libertatem:

nulfaenimeftnaturalispotentia,tam ne- ceffariö agcns, quae nonpolllt

interdumi

& _non

agere, cx

defe&u emfmodi.

Irao,

:r' fiquis

diligentius

animum

advertat, illud,

n" noned

poÖe

nonagere>

fed efl:

impotens

ira_i,tiaagendi,

fen

non

polTe

agere cum

tali

delectu. Libertatis ^vero indiforeima.

°' nonfundatnrin impotentia

agendi

>

fed

!4/ inpotenria non

agendi.

§. VI. Ut ^ergo facultas

liberum

u>»

ni' fiim habeat,neceffe eft,utpofitis omni-

«5 bus conditionibus

prxrequilitis

antece-

m dentér,feu in a&uprimoiex interna vi

K Sc facultatefuå

poflit

agere

Sc

^non age-

e" re i. cum autemdicimusexinternavi & lit.i#,fyft»

ii- facultate>non excludimusdivinum con- Eth-2. capé

f

curfum. fed id Theologis relinqvkihus}}

** S£evideamurin alienam provinciam

" '■*

£• prudentérirruere. Quodautem nonpof-

»d fit dereqVifitis^ concomitantcr

intelligi,

1> id exindé

eviden$reft7qvoniam

in"

m cludunturin ipfåaåione. Na® ficut a-

it

*

aio

^fcioeftrequifita ad agendum, itaetiam efll

onmequod adioni eflfentialiter indudi-Jei

turⁱadeundemadumreqvifitum eftlie* tel

ceffarium. »t

§. VII. Hadenus de Ii bero arbi- rat trio^,qvod fit,&qvid fit, apparuit:

(e-Joh

quitur ut petpendamui,utri mentis fa* dai

cultaticompetat, numintelledui?anvo* do

luntati? hic fefe offerunt* Philofopho- tio

■vid Ven nimma8n*

nomin^s»

tres

diftind» fen- tis

del.

phil? "

tent'aeNonnulli

folius

intelledus efle

del

Moral.Iii», liberum arbitrium volunt:alii foliusvo- tat i.eap. 4,§. luntatis talii partim intelledus,partim tio

66.& Pic- voluntatis.Alterutricertévelutriq-, eam tui

+tsI Phil, * , . r • 1

competere nemo negabit, ^{cum ta} lerie bei

caufarum nullafit libertatis compos> nifi

fit

qua:rationeejusq;potentiiseftinftrudaj ap;

adeoutnegatioufusrationis,fit fufficiens tei Sc adaeqvata ratio carentias libertatisA. di

§. VIII. Nos poftremam fententiä

«ol. Phil«

civ.Grad.t.

cap. 41.&

4*.

Avid.cap, t*/.5.

f«vid. Pic- col. Grad-

utveriifimamampledi^nondubitamus^/*

Ar4tnfundamentum libertatis.ma homo po

cit.cap,4j.

teßrfh oppofita,

provenitab intelleBu ratio 7^*/,p,lJpfMnante% inqvdntumeft indifferent ratione ob

'jefti

*

tid concludendum de aliqvo agibili

)) ric

p.(f%ut

fiatvelnon,uthocvel iUo modofiats hdcvel qu

»'Javell. /

iäd

cau

fa thoc vel

illo tempore v. ipfum ta- tel

lib._9vröe- menintelligere,nequéquoad adusexer-\ fo

|apb.qua:ft. citium> nequé quoad ejus fpecificatio-

ej

1 °^r^onCfCd tyt*«*

éJ4tUff"

^

^» n

Hrr&Jnj "^f/rrnudc kw

iam cffe, id fic intelledum volo⁵millam

pofi

idi-.feeffe rei eledionem, ubi nullus eftin-

«e- telle&usi Qviaadhaticrequiriturinttlletttu

ut prtncipium, voluntas ut fubjefium, reä<t

•bi- ratioutmedium,finitattionisutbonumanimi IAlfted.

conce-

Enc.lib.iJ.

comp« Etn*

fcj» n • nao- ^rift. Sed«

dbcognitionenf^aDfque judicio & ra- j4quxft.it.

tione, hocvelilludarripiendi

docet>bro-

•Liebcnt.

tis competere 0. Sic canis eligit panem,

co1-fith-

deferit _aurutn, idqué facit fine conful-

*** r£*'

tationejfolofenfuumjudicio& imagina- piCCol.Phi!i tionis, conferenteinftinduquodam na- civ. Grad.

tura? jr. ideoqué

folis intelligentibus

Ii« *• «P

26:

jrie bertateminefleoftendi quod nullapof-

vo«

ho-

"en- efle

vo-

tim

am

nifi fit cflelibera

appetirio,u^irjoneftrernm

6 jtxt;

äaj

ens sA.

itiä

;/*.

po-

"io- cb*

ili, vel

ta- er-

io- od äu flTe

>/«*

-

•w

appetendarucognitio <x comparatio

in-

^vArift.de

terfe:comparatioautem ea.

fine intellc-

anima.lib.

duinftituineqvitJi^imftWenliBertas _£

^nipfå intelledione rei

prscifé noneftr^^*

§. IX, Necinficiari

poffum,intelie-

5.

hüjui^£u£

duiinunoobjedo

repraefentarifa?pédi-

cap.§. 7»

verfa3 ut teeundura tuium conceptum

j^dicet agendum,

fecundum alium verb

Hon,utliquet in iis,

de quibus confilium

quasrimusv. Sedfciendum, quando»n- ^rxanjj; juX telleduiindiffcrentiamtribuo,nonillam ioc. piox«

formaYem

infclfigo, quIsTolius

voluntatjs cit.

eJuT&lpfam

potentiam

acputrumlibet

^,

oppofitorum fignificat3

fcd ob]edi

dentisJudicium

rationis,

propter per-

twuX,

fedionem & amptitudinem fuam^> pro- ta' ponitia

unoobjedo,

varia» convenien*

b«

tix & disconvenientije rationes, & fi*f aé militér proponit medium ^{> non}

femper i°

utncceflarium,fed ut indifferens, dum ad

difcérnit gradum titilitatis &

difficulra- of

tisifimulque alia proponit media, quo 9l

modo etiameft fundamentmn liberg c-

le&ionisinvoluntate* te:

X. Indifterentia ^autemhsec, qvo

tia

adexercitium & fpecificationem adus, ef1'

perfe^acformaliternonreperitur,utmo*

&1

dodixi,nifi in folå voluncate; quiaob-

ob

jedumejus

longé

difFert ab objedo in-

jci

telledus: hie enimex naturfi fua deter- tn minatuseft,utaflentiatvero&diflejitiat ra rliebent. falfoT quod fi neutra harum rationum ta

*ol.Eth. jnobjedo fit,auteamipfe^non percipiat, te

quxftlneutrum adum elicere poteft, quia

ne<

be

Heid.

*

Phil, qvit absque objedo operari. Sed dicat

j£l

fcor.part.i._de aliqvisinterhacc membra dari poffemei

k

vitt. dium3fcilicet, quod in objedo> inte)/

ad

®ian'

ledusnonclaré videatveritatem aut fal' dt

fitatemsapparet tarnenaliquo modo ra-

&

tionibus probabilibus> vel teftimorio

&

alicujus>tunc poterit inrelledus efTe Ii* pc

ber _quo ad fpecificationem adus.

Rcj

,n fpondeo^,nonpoffe inteÜedum ^exfede,

tcrminariad fpeciem adus, nifi etiam

f ^

poffit dcterminare ad ejus exercitium1

di

poteatia aamque fe nea determinat

d

«c

talefl

ro- talem a&um, nifi exercendo illum, li¬

en* bertasquippé primo &per

fe

cernitur in

fi.(aftus exercitio v. Si _ergo oftenderim, _»vid.hujué

per intelle&umnon

efle

ex

fe liberum

^quo

cap.jf.

^§

um adexercitium,eonftabitetiam circa talia

Ira- obje&anon habere formalem hbertatem

^u0 quo

ad fpecificationem.

re* XI. Inquibus cernitur magnain#

tervoluntatem & intelleöum differen*

qvb tiajnam intelledus

non

poteft elfe ali*

us, quomodoindeterminatus circa fuuma*

rao« &umnifi ob imperfe&am propofitionem obje£bi }atverb voluntas,etiamcircaob-

iin* je&um exade

propolitum,

poteft effe 0$tnneit2 ter. indifferens juxtacapacitatem objedi. Ef Epjt.

natJ.

[tiat ratiomagiså priori fnmi

poteft

exdiverfi- ral.Scient,

,um tåteobjedorum : formale objeduin in- Hb.i.cap.s»

uat, telledus eftveritas <J>. quaefempér fe ha-

ne< bet uniformitér, utnon

poffit

in unoob-

taph.'difp*

ical je<äo fimul elfeveritas Sefalfitas, qvia il- 9,thes. io«

me- laconfiftit inindivifibili adeoqöé quo

\

^Piccol.

iteb adfpeciem adus, femper

eft ad

^unum

civ.

fal- determinatus» Si ^autem interdum non jj&Grad.

ra- fatlsdeterminatur,folumeft, quia obje-

'cap<

^29t

)rjo dum non fatis proponitur

feu

^apparet: Liebent.

. }j. nonverbexinterna viSe dominio

ipfius col. Eth.

Re intelledus,fupraadumfmim.

Th*f 4'

^St

de §• XII- Volunrarisautem objedum

,dW-

mfj eft bonum feu conveniens 4^ quod tub hav.auft.

inj: diverfisrationibus etiammalurnfeu dis- quxft.mor.

td «onvenien» effe

poteft, quocirca ftante

lem ~

per#*'>5?

perfeÄåobjeÄi cognitione,

adhöc poteft

voluntasindifferenseffe, ad illud _appe-

1

tendum fugiendumvcj tüm qvia nullt T potentia, cujus a&us non

eft intrinficé 1.

voluncarius, poteft effe formaliter Über« da

quoad exercitium:

fed

a&us

intelle&us

^ge

noneftintrinficé voluntarius,verümim- Ar

perativé tantåm &

extrinfice

^> per

de-

led

nominationemaba&ualteriuspotenti» » rui nempevoluntatismoventis

feu

applican- vu tisintelle$um, ad exercitiumadus lui. coj Undcfequitur intclle&um ^non effe po* rei

tentiamliberam formaliter: åt üt offen- ce<

fione obje&i voluntatem illuminare ^ac je«!

dirigereqveat,ipfam tarnen volitionem pr, efficienter producerc nequit: nam hasc ilU produftio abfq» impnlfu^nonconcipitur, nu

quaefolius appetitiva; facultatis eft ^non vel

. fforn

cognofcitivae

w.

Ex di&is concludo,

vo- to

rhil.Moral. luntatem

effe formaliter

liberam,

inteJle-

eif

Üb. x. cap. Äumautemradiealiter&

praefuppotivé, int

Caput Tertium,

volmrasdetgrminetur k judicia inteüt- «

{ins. Affirmgntalii:ntgatnobifmmBern- *

harduu Querela Medene. Duo Scaiigeri Cir

foca. An"voluntaspofsiterrare, null»pr*- fpt

cedenteerroreintelltdus. PbilofophiSfxi' ^{^}

oma._tia Locusfapientis.Provt14. 22. Senten'«< j

j

prepria. Voluntas non appetitmalunt fitbrationemalt, sfn^oluntaslibera fitcd

inßmti, quoaliquid vult. Probatur eatn ITH tßtlibtram, Solvutttur vbjeftiones. au

I

eft

e-

11a cé

:ra :us ril¬

le-

* t in¬

ni.

)0-

?n*

ac

zc ur, on iro-

le¬

ve.

11.

DE

_poflimt,

re prarclarå

quin

&

plurafuperfint

ardua, non tor

dicen-

dki

da: fertitaqucanimusquaeftionem attin-

gere,acritér interphilofophos agitacam,

Anvoluntas determineturajudiciointel- leftusultimo ?non defunt quiid ftatue- runt# hocprscipué nixi

fundamento,

videlicet;quodcum voluntas ipfa nihil cognofcat, dirigi debeatab intelle&uin

reiappetitioneJquia intelleéluseam prae-

cedir,in quantumei proponit fuum ob- je&umß. ^nccpoteftvoluntas quid, nifi pr^cognitum appetere. Hinc vulgatum

illnd ; Ignoti nulla lUpido. Alias dicunt

nullamrationempofle

dari,

cur quis hoc

velit potiias quamillnd. Verum adver-

toeosnondeexercitioa&us,fed de fpe-

cificatione loqui•* fic enim procedunc j tntelleäusnendetermmatvoluntatetn, tta ut tnoveateameffeftivead

eliciendum

aäumaf- firtnativumvelnegativtim,cumipfa refpefiu

attusfui efl Ubera : fed fl vult aäum eltceve

circaobjeäum prafentatum,vel eritveliere-

fpeäuboni, vel nollerefpeäu mall Necrem

expedire videtur javellus, ubi dicit ^y.

intellechim&voluntatem fe rautuö de- terminare i volunratem quidem derer»

minari abintelleCtufinaliter,intelleäum

»utem å voluntate efficiemér. Sed hoc modo

«Greg,dö

val.Tum

z.difp. 2.

quaeft.12.

pund:, j.

Franc. Bur, idea Fhil.

nat. Difp.

26.Thes.p,,

lavell.lib,^,

Meraph.

quaefh5 in tra&.punfå.

4*

ßThom.^i.

z.quaeit.iäjd

Artie. 3» #

yloc. cii.

B

modo, idemdiet fe

ipfopriüs

8c poße-

rius: quid abturdius!

§. II. Ettauefi voluntas ita depen-

deta judicio intelle&us,utfitie illo ^non poffit determinari ad volendum aut no- lenlum,nequéeo pofito, ab illo queat difcrepare^{> tum non}eftin poteilate vo' luntatis, poficis omnibus

requifitis, hoc

velillud_{agere ,} atqué fic non bbere Ted

naturalitéragit; imo agitquodagit, non

utfacultasmovens,fed utmota s hoc au-

tempugnat cumejus libertate,nihil enim li¬

berumeflqua patitur & movetur,fed qua IHor.Phil, dgit & movet <?. Propterhas aliasquc ra-

Moral.hb. tjonesUnniles, _{qute ex} fequentibus pate-

z.cap. 5.j>. ^ijnt^_

exjftjl&érfm

determinatio-

nemvoluntatis,nonefle necefTarhim ta- leJudiciumpraäicum ,omnino determi«

nans ipfam. Quod etiam eleganter in*

ntiiturhisverbis^:Eft ratiodatavoluntatiut

inflruatillam,nonutdeßruat;deßrueretau-

tem, fi neceßitatem ullam imponeret, quo

3Bernhard, minus_proarbttriofuofef volveret ^t- Idqué

üb deGrat. neC obfcure poteft ex re ipfä declarari»

&lib»^arbit. vgj rat;one. qUj2 judicium inielle-

Aus^nonn.ovetvoluntatem, nifi _quo

ad

^j

£\lfted. intentionen!£ fenmedioobje&o.

quod

com

''Vrh*

PrcVon 1•

^ objeitum propofitum non)

Anit Seft.

femperinfert neceffitatem

vüfuntati, aut

determinat illam ad_unumjneeid fieri_po¬

teft_{, tum} quiatalis

efficatia

repugnaret libef

libertativoluntatis, tum etiam^> quia ta¬

lis movendi modus eft alienus å munere

intelle&us, guodeft ilinminare& diripe-

revoluntatis aäiones, tumdeniquéquia

ille movendi modus eft proprius volun¬

tatis, _quae in hunc finem peculianter

dataeft,utaliaspotentias

efficientér

mo- veat,quoadexercitium&rerum execu- tionera tj. Fieri _{ergo non}potelt, ut in- telle&usqui a voluntate efficientér mo vetur, vicillim eodem modo illam mo- veat 3-.

§. III. Dicam adhüc brevifis & fi pollum alinquanto clarius, fi determi

natioillaintelligatur, qua: tollit liberta-

tempercoa&ionem,eamfimplicitérde- go,quia cogiplane voluntati rept'gnat, fimodo afiionesptiras & aéhis internos five elicitosrefpiciasi.eftenimde intrin- lecarationevoluntatislibertas, fub cujus oppofitonon

poteft

concipi voliwtas;e- vertitautemvoluntatemcoa£tio,cogivo¬

luntatem ^{, eft}adigi ad volendum, quod

non vult. Si verö intelligaturdetermi-

natio, qua: fine coa&ione Sc everfione

libertatis eft, Sctarnenneceflitatem ad-

fert,eamtarnenarbitrorfimplicitéraffir-

marinonpoilg: Sc fi

concederem

aliquan- do voluntatemdeterminari ab ultimo ju*

diciopractico,puta,fi obje&um ob ^ex«

cellentiambooitatiseamvimhaberet,ta-

B 2 men

#Alfted»

loc.cit.

£Thom. r.

t.quaeft.9.

Artic. _j.

javell.lib.9.

Metapfi. q.

4.iniolut»

dub. _j.

4Liebent.

col. Eth»

Exerc. 4.

quxft.3.

Danhav.

auft.quaeftw

mor.cap.

?.q.8. |.

57-