Dissertatio de reverentia homini debita, quam, consent. ampl. facult. phil. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... exhibet Johannes Fjellström, Vestrobothniensis. In audit. Gust. maj. d. XXI Dec. MDCCXCIII. H. a. m. s

toi

DISSERTATIO

DE

REVERENTIA HOMINI

_DEBITA,

QUAM,

CONSENT. AMPI. FACULT. PHIL. UPS.

PRJESIDE

mag.

DAN.

ΒΟΈΊΉΙΟ

ETH, ET POLIT. PHOF. REG. ET ORD.

EXHIBET

JOHANNES

_FJELLSTRÖM,

Veßrobothnienßs.

IN AUDIT. _{GUST. MAJ. D. XXI DEC. MDCCXCIII.} Η. Α. M. S.

UPSALII,

SACRAEREGIM _{MAJ ESTATIS} SPECTATM FIDEI VIRO

AMPLISSIMO ATryvE _CELEBERRIMO

DOMINO MAGISTRO

REG. GYMN. HERNOS. MATH. _LECTORI

PATRONIS Pagelbs hasce ob

_infigniora

_{in fe collata beneficia}

voluit

V1R0

MAXIME REFERENDOatque PRJECLAR1SS1MQ

DOMINO MAGISTRO

ECCLESUE GRANGERDENSIS PASTORI

et

DISTRICTUS ADJACENTIS PRjEPOSITO MERITISSIMO

FAVENTISSIMIS

grata mente ac vencrabunda_facratas

debuit DENS.

KOΝ GL. HOFPRÄDIKA Ν TEN

OCH

RECTORSCHOLE i LULEÅ LAPPMARK

H0GÅREVÖRDlGfc-

och HcGLÅRDE

HERR MAGISTER IS

Λ

TM&3B.

ÉfMZtX*

_S

SAMT HÖG ÄDLA ER UN

ΜΛ&Χ*

ELISABETH

JF/jEJC

X S

TM

6

född

HOLLSTEN,

MINE VÄLGÖRARE!

Kunde

le _ingen

jag med

_pligt

nog

_{for mig}

värdiga ord

_{vara heligare}

uttrycka mitt

_{ån den, att}

hjertas^

_{föka tolka min}

kånfla,

ikul-vördnadsfulla erkånfla mot Eder, fom vid min upfoftran vifat en de

huldafte Föråldrars omvårdnad. För fvag därtill, vågar jag dock hop-pas, att J emcttagen desfa blad, fåfom ett, ehuru ringa, vedermale af den _{djupa vördnad och brinnande erkånfla, hvarmed} jag _år högft

förbunden _evigt framhärda att vara

EDER

ödmjukafte tjenare

DE

REVERENTIA HOMINI DEB1TA.

3^!

$. I·

Accuratiorcro

humana _peftora,

cognitionem

_{non modo jueundam, fed}

motuum*

quibus

patent

uti-lisfimam fatentur omnes, quibus aureum Iilud: No-fce te _{ipfum, curi cordique efl. Sive enim ad}

men-tis motus _{compefccndos et ad finern qualemcumque} generaliorem dirigendos, (ive, quod in hominis vi¬ ta _{prsecipuum esfe debet, ad eosdem fecundum}

ju-fti et _{aequi normam dimetsendos atque virtutis in>}

perio

fubjiciendos

curam

dirigeremus, haud

parum

juvabit, causfas, quibus vel excitantur vel foventur,

diligenter perfcrutatos fuisfe. Laudandam itaque arbitror _{operam Philofophorum in his causiis} inve-ftigandis collocatam, quarnvis quaedam dubia et ob-fcura in iisdem _{explicandis fuperesfe videantur, quae,} me judice, _{iteratam attentionem adhuc merentur.} In illis mcntis motibus et adfe&ibus rite

defcriben-dis, _{qui, ut} oriantur, facultatem, quam rationem appellamus, in objefto, a quo excitantur,

praefup-ponunt, ulteriorem praccipue defiderari

Philofopho¬

rum _{curam, arbitrati fuimus. Hos inter, mentis} af-fe&um, qui reverentiac nomine venire folet, nume-randum esfe facile _{patet, cujus indolem et re&am,} quando homincs tibi pro obje&o ponit, adplicatio«

2 De Revtrentia bomni delita.

nem brevi, _{quam mitiori} L. judicio fubjiciö, opella

indica re _{apud anirnum conilitui.} §. IL

Frequens in ofiiciis defcribendis occurrkin

Per-fonas et Res diftin&io;, _{nec. unquarn quis in regulis}

vits fibi _{aliisque proponendis has et ilSas in eodem} loco habendas csfe iibi _{perfuadere potuk. Natura} impeliente ad mentis

affe&us,

a perionis ilianimque a&ionibus _{excitatos, ab iliis, quos a rebus} iilarum-que

effecHbus derivarnus, feparandos

ferjmur.'

Μ

enodandis vero et defcribendis horurn motuurn

caus-lis non _{poteft non fieri, ut} diverikas, _{qua quisque}

fe _{confcium putat, Fere evanefcat, et animi motas, a}

perfonis excitaci, cum

ifiis,

quos rerum in nos

effe-£hii adfenbinms, confundLintur, quamdiu eos ad fe¬

ges

fentiendi

unice dmietiamur.

Cum

en

im

et

bi

et

illi in _{jucunda vel ingraea perceptione ponantdr, to¬}

ta ultimo diveriiiås in variatione jucunditatis ab ob-iefko, eadern via nobis dato, conßtiere videtur. Sic e. _g. aliis quidem rerneöiis fe tuendum esfe ab

in-juriis aeris, aliis ab iis, quas ad rabiem excitata mi¬

naretur beftia,. _{aliis denique ab illis, quas ab}

homi-nibüs metuimus, _quisque

_fateretur

_{· fed hxo femet}

tuendi cura adminicuHs, _{non fine, diveria} föret. Fi-nes enim _ornnes, five mediatefive immedia_{te a}

fen-fa _{grato vel ingrato praefcribantur, tarnen ultimo}

conveniunt, et alter åkeri praeilandor haberi nequk,

niii, comparatioüe inftituta, res animam movens,

vehementiöriy _{magis durabili et latius patente}

jucmi-åitate fernet ccmmendare. vifa fiierit*

De Revereniia b#mim äebitn.

$. III.

Aham tarnen inesfe diffsrentiam in _{ipfss causfis}

motuum indieare videηtur ii mentis affeüus, _qai re-fpeihi perionarum oriri, a rebus vero nunqu&m

ex-citari _{posfunt. Horum vero prsecipuum iilom}

habe-mus, quem reverentiaov vocare foient. Hane, ut a

catisiis fuis dersvatam iiftereftt _{plerique, ita}

expli-cant, ut (it mentis afféöiio ab amorc et metu con

flata, amabilkaiem in _{objecfö, a quo oriatur, unitam}

cum Iibera _{potdbre, a qua}

nos penderc

animadver-timus, _{prsfupponens. Nulli quiäem negamus} ,

re-verentiarn cum amore et metu _{pathetice facile} con-fociari _{posfe, fed an ejusdera}

_åt

_{originis dubitare} licet. Amamus _{faspenumero illos, quos non reveremur,}

quamvis iimul totam nodram falutem ab eorum

beneptecko pendere agnofcéremus, et ab altera parte incerdum feverentiam _{denegare non posfumus}

no-ftram _{illis, a quorum potcilate nec boni nec mali}

quid in nos redundaturum _exipe8ramus. Non

ita-que a befievolentia, quse aimorem prxcipue movere

fölet, nec a _{poceftate, iive fola iive} cum amabifitate

conjuncta, oritur reverentia, fed _{rcgularn requirit,}

fecundum _{quam benevolus animus, et qux funt}

re«

liqux qualitates amabiles, una cum poteftate

viri-busque diriguntur, antequam excitari poteft. Hinc

prono alveo fiuere videtur, reguiam, antea mente

conceptam, non qualitates perfonx, quatenus vel ad

amorem vel metum excitandum idoneae _{funt, verum}

reverentix conftituere _{obje&um. In hoc vero}

obje-Qo reverentiae _{ponendo patere arbitramurs reguiam}

4 De Reveventia homini de bita.

heic _{intelligi abfolutam, quas cum perfonalitatis}

con-fcicntia iimul _{ponitur et in ratione una cum ipfa} per-fonalitate fundatur. _{Cum porro ejus unice fit}

indo-lis lex , quam muralem vocamus, quae aßrionibus

Übe-ris _{imperat, ea fola reverentiam excitare poteft, quam} itaque perfonis reO;e tribuimus, quatenus legem mo¬ ralem ad illas _{pertinere videmus. Lex abfolute}

irn-perans, et qui ad hanc legem orrsnia gubemat

diri-gitque, Summus et Omnipotens Dens reverentiie

ab-iolutum et omni _{cxceptione majus conilituum}

ob-je&um.

$. IV.

Cum Lex moralis et abfolute _{imperans fimul}

cum rationis confcientia et eidem innixa perfooalita-te _{ppnatur, illa vero omnis reverentiie habcndnm fit}

objetlum, fequitur omnes rationis participes, cum Legem moralem ad fe pertinere fentiuot,

reveren-tias _{partem fibi attribuere posfe. Fatentur quoque}

hoc omnes, _{quando perfonis non rebus officia}

debe-ri, docent. Officia _{erga nos ipfos nobis}

injungen-tes, nos utpote rationis, qua praediti fumus, confci¬ entia moralem _{legem in finu geilantes, et ab}

_eadem

omne verum habituros _{pretium, aeftimamjus et} re-veremur. Non enim id fibi vult _officium, ut

quae-vis grata felicitatis nomine comprehendenda

posfidea-mus, fed ut illis dignos nos habearnus. Ratio illique

propria lex et quse ad eidem fatisfaciendum

requi-runtur _{conditiones, quatenus in noilra refidenc} per-fona, reverentiam _impcranc, et ilia impellente

officia

erga

De Reverentia bomini åelita. %

erga nos

ipfos

nobis

prxfcribimus.

Pofcit hanc

rc-veremiam _{quodlibet legis moralis fubje&um iive ens} ratione _{praeditum, debetur itaque}

_fingulis

_hominibus·

Quamoprem nemine mortalium, cui in potentia

fo-lum rarionis u um adferibere posfumus, noflram

pro-pter fclicrcatera vel quaccunque fucrint defldenorum objeth, ut inflrumento uti licet, et quam nobis

tri-bueremus _{agendi licentiam illis quoque permittere} cogimur; qnaelibet enim perfona non ut propter

a-1mm qucmeunqtie ßnem exfifiens conhderari potcfl,

Ted ut finis _{per ie} conhderanda _{eil, ratio enim,}

cujus particeps habetur, fecum fert finem, quem

folnni, perpetuum et ultimum ideo habemus, _quod

abfolutus eil, et omnem extra ie _poiitam

conditio-nem fua natura removet. Hase _{reverentia, cujus} dbje&urn ie ipfam ratio ponie et natura hominis ra¬

tional! _{debetur, non augeri hominis poteilate iive} illa _{ingenii iive aliarum virium fuerit, ncc minni} vi-rium defe&u _{poteft, nec tollitur, quamvis injaflam}

homihurn vim violentibus remediis _{repellere et}

pra-cavere coafti fuerimus. Prabet illius _{idea filum,}

quem fecutr exitum in omni d© co, quod erga hö¬ rniηes officii _{eil, disquiiitione, facile inveniemus.}

$. V.

Reverentia _{fingulis hominibus debita, de qua}

jam locuti Turnus, a&iones hominis causfa

fufeipien-dss vel omictendas _{fpeTlat, Ted adefl quoque} unieui-que hujus reverentiae necesfitas in reipc&u habendo judicii hominum. Adhibenda, ut Cicero monet _a)

Α ₃

6 De Reversntia bomini dtlitv*

queedam reverentia adverfus homines et optimi

cu-jusque et reliquorum, n&m negligere quid de β quis-que fentiat, non Joium arvogantis efi>

jed

etiam

omni-no _{disfoluti. Non eo} tendere hanc regulam facik

patct, ut ab imperici vulgi

opinionibus

in iis, qux facienda _{funt, pendeac vir bonus et probus, et po¬}

pulärem auram captet,

fed indicat, (ine dispendio

reverericiae homini debitx fieri non _{posie, ut} judicia

horninum _{negligat. Homines cnim panicipes}

ratio-nis et iliam comitantis a&ionungt liberarum norm«

de aliis vix _{judicant, niii finuil quandam hujus nor¬}

mte habcant rationem. Ipiam igitur rationem (usque

deque haberet, qui

hominum

de

fe

opiniones omnb

no negligeret. Nec

ulium

adhuc

vidi

_vero

virtutis

aniore _captum> qui _non

fateri

_cogatur, etiam

mali¬

gna et inimica

horninum

judicia fibi ad majorem

in-dies _perieQnonem

_tendenti

_{profulsie. Invidiam,}

rna-levolentiam _{iufcitiamque hominum ab iis, qus in} corum judieiis, fubodorari poteil,

legis moralis

vefti-giis diftinguens,

illas

temnens,

hxc

reverentia

proie-quitur et iuos in

fru&us

convertit.

5. VI.

Univerfalis haec et omni _{exceptione major reve¬}

rentia. cui ratio iua natura-fe _{obje&um conßituit,} pardcularem aliam et conditionalem erga homines imperat reverenciam, quxlocurn habet, quatenus le¬

gem moralem confiliis , moribus vitxque habitti

re-ferre videantur. Excitant eandem a£Hones et mores

hominum quo magis purum et conflans virtutis

Dt Reverentia bomini debita. ₇

dium in iisdcm _{elucet, et quo}

graviora impedimen-ta virtuti oblata _{fuperata iuisfe vidcntur. Eft}

haec

vis _{exemplis fortis et virtucis}

imperio addi&i animi

a natura _{indka ,}

qua ad imitandum animos non cor-ruptos aliicit. Ncc virtuti alicnse _{rcvcrcntiam dene·} gandi causfas follicite quis _{unquam alius quaeiivit, nifi} qui legis moralis _{jugum ipfe cxcutcre pronus fuerifc.}

Eft _{quoque alla ex eodem fontc}

emanans

particu-laris et _{poiitis ccnis conditionibus}

erga homines injun&a reverentia, _{quae vel fan£fr*tatem officii}

illis _{praeeipue injun&i}

refpicit, qualis illa _{eft, quse}

Parentibus et

inftitutoribus, debetur;

vel

progres-fum _{majorem in iis,}

quas reverentia rationi debita

requirit, fupponit, qualis eft reverentia _{Majoribus et}

Senioribus _{debita, vel}

_deniquc

ejusmodi inftituta

fpe-etat, (ine _{quibus homines} ad _jus

_fasque

transgredi-endum _{proni in officio contineri}

et illse _conditiones, quibus fubiatis crefcere humana _{perfc&io non}

posfct^ locum habere nequeunt, _{qualis eft} reverentia _illa