m
i ) V - 4 C v
f '» G.'. J. « *>« t.)«
dissertatio graduål1s,
,( . de
R A TI O N E
NOMINUM
MULTIPLICANDOKUai
APUD romanos,
cujus
partem posteriorem,
consent. ampl1ss.facult.philosoph.
IN REGIa a ca DEMI A UPSALIENSI,
P R£SI DE
VIRO CELEBERRIM0,
Mag. PETRO
EKER MAN,
Eloqvent. PROFESS. 1\eg. et Ordin.
punrjcn fyayini SU$mittii
SVENO NORKEN ERICSSON,
wekmfcl \ndus.
In Auditorio Carol. Maj. DieXXIIIDec.
anw mdccli.
HORTS, ANTE MERlDJkM, 'SO(,l-?IS.
u p s a lTE
Tdilectifjimo Filio fuo
SVENONI NOREEN,
Afceram Difputaeionisfuse partem edituro,
£ R D.
OapiCntia^ filU glorit eft patris, utidivlnus proütebatuf
olim Salomoj quid ergo mirum, fi eac vktutcs,qua-
rum opinionem mihi concitaiti, probitas, eruditio? con- ftantia, id efficiant * ut animo meo iftius in te volun- tatis, externa aliqua fignificatfone declarandae* quendain
aculeum reliquerint. Itaque fi tantum hoc gaudium ta¬
ckas corde premcrem, nec de co, quibus faitem verbis
potero,tum DeoO. M.tummagnisindultriisq;tuisPrsece- ptoribus gratias agerem, non modo in impiihominis,fed
etjaro inhumaniffimi, crimen ineurrerem. Tibi aufem, Fili, ftudium meum, ac devindlum obfequils tuis ani-
mum, his literis, tamquam manfuro monumento, eon-
fignatum teftatumque effe voluå; non quod te laudum
effe avldum fciam, fed paterno affectui ut obtemperem
& obfecundem meo. Pergeiliud aninai pabulum con- quirere, quod folidam et verarn adferat voluptatemj perge, inquam, Jaudanda facere, nec ex vulgi lententia
honorem & laudem mefirh Atne Inanis prscceptio»
num item Pbilofophorum adte epiftola venlatmea, fae
verbum ilfud Soeratis teneas, qui hsnc viamad hono¬
rem & gloriam proximam efle & compendiariam dice- quiskiageret,ut, qualis haberi velletj talis eilet.
Dabam Kiohtn ERICUS NOREENT
Die 26. Nsvemk iJfL Paftor & Prsepofitu#
E) nomina gentilitia antequam pro pius accedimus, qua in re diffe»
rant gens & familia,paucis lubeC dlsqutrere. Fuit illa quondamufu
Romanorum eelebrata loquerudi confvetudo, ut»cum longius ali-»
quanto generationis cujusdam o- riglnem, eamque, ut fil, a no- foili viro repeterenf, eara omnem feriem homtnum ,
quatenus ab eodem prindpio ortam, geniis vocabulo infignirent* Ita omnes* quotquot ex Julo^filio AEnese,
genus cluxerunr, ad Juliam gentern referunt. At cum gens Romana vel Albana dioitur, tum incerta multi-
rudo fmgitur a ftatore fuo genus derivaÜe, adeo qui- dem, ut haec fignificatio ex altera illa per fimilitudi-
nem dedu&a videatur. Atque hinc etjam, quid fit gentilis, quid nomen valeat gentilitiurn, faclle intelli-
gitur. Gentilis fciiicet cft, qui ex eadem eft gentes):
nomcngenciliöum khquod gentilibus habetur commune.
De farniiia paulo obfcurior eft quasftio, quocl alii pro-
prie putent famulorum gregem, improprie alii, vocc ifta denotari« Nec deeft id utriusque fententiee Patro-
nis> quo fuam tueantur: UH quidettl hvpokoylotv habcnt, quod afamul defcendere familia vidcatur b): hivero au-
C 2 &0«
20 i O (
ciot-tatem Fefti, cujus hcec furst verba: Familia antea in itberis hominibus dicebatur , quorum dux i1? princeps
peneris vocabatur poter, & mäter familia. XJndejanit»
//Ve wbiiiim PompiHorum, Valeriornm, CorneHorum &
familiäres ex eademfamilia. Poflea hoc nomine etiamfa- muliappellärt eocperunr, permutataIcum Uliterac).Quic- quid eft, familife is prcecipue fenfus, ufu Romanorum
comprobatus,adhserefcir,ut eam tantum feriens hominum
mciuriat, cuse non ad ultimum, quem noffent, fed ad propiorem quendamgentilem pertineat. Ergo cumCx~
iårls famiJlam noniinant» rson ad lulum vel Juliurn pri¬
msum, fed ad id cog/iominis prinsum, feriem generis referunt.cies Familia itaque gente inferior, tamquamfpe-
eo , quo cpntinetur, genere. 1
g) Cicero in Topicis C 6. itaåefinit: gentiles funf?
qui inter fe eodem nomine funt, ab ingenuis oriundi;
quorum majorum nemo fervitutem fervivit, quique ca-
jpite non funt. diminuti b). V* Etymol. Voß. in v* Fa¬
rm/. c) K Auel* Lingv. I. p. 2%6.
§. XII.
His pertra&atis, adjungimus gentilitiorum nominurn Jianc vim femper fuifle$ ut ex qua quisque gente oriur.-
dus ingenuuseilet, vel ipfo nomine audifo conftar; *, Itaque cum audis M. Tuiiium Ciceronem nominer■,
quingentilis fuerit veterisautTulli,autTuliii, noii du1
tare a). Duo vero cavendain nominibus. Primum illu !y
nemaisumiiTos putes & plebejos, quodPatriciorunige.fiV e nomen, ex eorum fuiiTe gente: Neque enim M. Tui- lius Tiro ex TuIIiana gente & ingenuus fuit. Alterum,
ne adoptivos cum gentilibus commifceas. Nam tam-
etfi, adfcito adoptantis nomine, fuum quodammodo re#
tinuerint plerique, ut Pomponius Atticus, cet. fuere
tarnen, qu: nihil ex gentilitio nomine fervandum cea»
fuerunt, ut $cipio iile, qui acloptatus a Q. Metello Pio,
ms )o( u Q. Metcfliis Scipio maluit ex arbitrato fuo, quam Q.
Meteikis Cörnelianus Scipio ex confvetudine adpellari.
a) Gentiiis fuit, Åpp» Tutti, Voljeorum Keifis, ge-»
nus ß fpecies, Servii antem 'lullii, n&menJi eonfideresy Cfr. Tufcuh 1. & Sigon, p. /42/. #
xnr.
Prseterea habet hoc etjam nomen gentilitium5 ut
quodnam illud fit, faciSi negotio poffit intelligi. Q-
iimium enim id genus nominum iffe modus forman-, dorum apud Romanos fuit, ut five ab alio nomine, fi-
ve a quacunque re ducerentur, in ius defmereni. Un-
de qui Claufi quondam dicébantur, civitate Romana do»
nati Claufii primurn, polf Oaudii »unt diåi a), Non difpar nominum ratio fuit, atque corum, quae Tta-r^vw piKcc Grsec! vocant. Nam uti omiies minores Thefei Theödas Graeci voeaveruntj ita onmes ab eo , qui pri¬
mus Cornelius didius elf, hoc nomen habuerunt, qui- cunque ejusaem effent gentis. Itaquere nihil differunt
haec nomina, modo autem & extremis literisdifferunt.
Neque tarnen proprius nominibus gentilitits, ac peeo- iiaris exitus ilie fuit, quippe cum & prsenomina fint,
in eundem exeuntia fonum, ut Pub'Hus, Lucius» cet
& cognomina, qualc iliud eft, quod Quinftiis adtribu-
tum Sidonius tradit, Claudius9 inquit, Quincliorum c&*
gnonien b). AccecütJPius, Q. Meteüi agnomen. Haee itaque dignofeendi nominis ratio, quam ab extremis li-
teris pefierunt, cum claudicaret aliquando, aliam ab
ordine & pofitu nominum commenti funt: ut, fi plu-
ra nomina in ius exirent, id eile gentilitiuni, quod
effet a primo proximum» magno confenfu probarent.
Quamquam & hic probe caveas , ne, quod fecundum eilet, id femper effe gentilitium, arbitreris, quia in u- fu erat Romanis, fi quam nobüem famiiiam indica- rent, gentis nomen reticere» Igitur, cum Scipio»
-L ' " .... num
) o C
num mentio injicitur, rarius Corneliorum prosmitti
nomen adparebif. Sane Agrippar quid nominis fuerit,
nifi alia monuments efTent, ex lapidibus nunquam eli-
ceremus, cum pertinaciflime, deque induftria vel-
uti, in iis fit ominum. lilud interim certum eft & ex- ploratum, neminem fiigere, utrum fit nomen gentiii-
tium, nec ne, dummodo teneat, id quod proximum a proenomine eft, fl in ius definat, gentis efte nomen;
fin vero aliter definat, fore cognornen,
a) Bruti tamen C<epio nomenfuit, tefte IitoPro»
lo p. 139g. b) V. p. 1430.
§. XIV.
Illud autem in norrrinibus fingendis, & ad eer-
fam hane, & definitam rationem exigendis, fecuti funt
Romani & fpeélarunt, ut fuae quisque gentis originem
ea derivatione Indicaref* Quod inftitutum cum illam
Hiftorise Romanos partem, quam genealogicam dicunt,
mirifice illuftret & commendet, fi nullarn aliam vim habiiiffet, ne ftc quidem inutile eflfet & inamcenum di-
cendum. Illud vero quantar utilitatis fuerit, lacile ju-
dicablt i3, qui confideret, magnam ad virtutis ftudium
vim habere, ex quibus fit quisque majoribus nafus,
non vana fiele cognofcere , fed fcire propemodum pof-
fe & demonftrare« Quid enim? nonne Julium C«efa-
rem, ut hunc potifliroum adpeilem, ad tot precclara
facinora edenda, illud in primis allexit & invitavit, quodJularis avfsIndignuseffetqullibet,fiAlexandrominor
videretur? Nam quod antiquiflima omnium effet Julia
gens, & nobilitate null! ieeunda, non mirum» fi to-
ierare priorem recufavit, Quod ejus confilium fl fa-
pienter, & ut rlecuit, exfecutus effef, haut dubie Kei]>ub1icoe falutare & fru^uofum ful/Tet. Ille enim in
eo folum opinlonis errore abreptus eft, quod quibus
artibus ad fummos verosque honores proveheretur, non
fatis perfpexerlt. §. XV.
) o ) 2J
§. XV.
Venio nunc ad ipfas gentes, quarum originem
cum alii copiofe declararunt, tum ipia Ctjam nomina foiliclta cura 5c induftria multi explicuerunt Nos bre-
viter de utroque & fucclncte. Originem ü fpedas,
alice ante* allo? pcft U. C. inclaruere. Atque ut ex- empla quaedam adferam, antiquifliutae profe&a gentes
fuerunt Julia, Emilia, Attia, Nautia, ali^que Tro-
janorum, quarum originem hic,lftlc9 tangit Virgiiius4)«
Memmia gens a Trojanorum duce Mneüheo£)J Ser-
gia aSergefto c)> Cluentia a Cloantho d)>nomen in-
venit. Huc item refer ilias, ab Aboriginibus, Sabi-
nis finitimisque populis ortas, Potitiam ^), Vitelliam
/J, Fabiam g) Åntoniam b), ceteras, quarum ante
U. C* nomina exftiterunt. Innumerabilis autem feries
earum omnium gentium, qu# poft U. C. rnultis inde
feculis floruerunf. Andquitate generis Inter bas erol«
nent Ccelia, Calpurnia, Potnponia, Tarquinia, Claudia,
Valeria, fummis in Rcmpubllcam mcritis illuftres.
Fucre autem gentium Romanarum nomina multa omni-
no. Nam 5c XCIII Sigonius fingulari diligentiaenume-.
rat, quarum origines item ftudioie indagat. Sunt ea
nomina alia a prarnominibus , noniinibus & cognomi-
nibus duda Romanorum aliarumque pariter gentium,
alia ab urbibus & populis, a quadrupedibus alla, a mi-
nifterio allquo, numeroque alia. De nominibus hade»
nus, nunc ad cognomina tranfitum facismus.
a) Vtrg. L. V/En. v. j6$* - Atys, genus un- de Atyl duxere JLatinh h) Mox Itaius Mneftheus*
genus a quo nomine Memml. Virg. L. V. /En. v., ny,
e) Sergeftusque, doroustenet a quo Sergia nomen, Idem
L V, v. in.
d) - - - Scyllaque Cloanthus
Cserulea> genusunde tibi, Romane Cluentl, v.is?«
e) Harn
«ÄD ) o ( ®S2>
e) Hane gentem mtiqiiicrem origine urbis nennnat Li-
vius, a ¥otitio üb fefte., qui ad teinpus mfmt epulis•
Cfr. Serv. adhune iocum L. VIIi. /En. v. 269. />De
hac vente videatur Sveton. in Vitellio. g) Fabia gens
a Fabio, llercults filio, unde fiuvenalis: Natus inHer-
culeo Fabius lare. Sat. VIII.v. 14. h) Ab Antonio ,
Herculisfilio* v* Flut, in Anton.
J.. XVI.
Primum conflat, quemadmodum gens nomine (i-
gnificabatur, ita cognomen eovaluifie, tit ex qua quis-
que familia effet, cognofceretur. Gens itaqueCorneiio-
rum dicitur, familia Scipionum. Nam quod quidam
eontendunt fe nunquam Scipionem farniüse nomen in.*
venifie , fed pro cognomlne, illi quid fibi velint, haud
intelligo. Meliores certe dicendi magiftri eam , quam nomtnavi, legem obfervant, in prhni&que Livius , qui
L. XXXVlII. P. Scipio Nafica, inquit, hahuit orationeih plenam verisdecoribus, 1.011 communiser Corneliagentis,
fed proprio familia fua. Ex quibus evidens eil, geri-
tem & farniliam a fe invicem di/lare: ita quidem, ut
gens nomine, familia cognomine didingvatur. Unde
cum multi effent Cornehi, Scipionis, Lentuli, Nepotis, cognomina, totidem familiarum erant argumenta* Ho¬
rum vero nominum certus & definitus exitus nulius
erat, quod alia in A vei US, alia in O aiiumve fo*
num defmerent. Ordine quidem eo coliocabantur, ut
aut proxime a preenominibus, nomine fuppreffo, aut
tertio ioco , ponerentur. Ceteram integrum unieuique fuit, cognomen a majoribus reliclum & aeeipere, 6s
vitare, & innovare.
XVII*
Cur duobus nominibus hon content! Romani co¬
gnomina item adfeiverint fibi, magna fortaüljs qu«ftio
eile pofceft, Nam perantiqvus ifte mos, & a Grsecis
era-
&& ) o (
traditus Romanis videtur, qvum & ii. tefte Piutarcho a)3 cognominibus fint uti. Dubitare itaque convenit,
utrum eo, ut virtufis aliquod proemium, &glorias tam-
quam calcar exftaret, exempla Grsrcorum fint fequuti,
an vero, neceffitate compuifi, cognomina qusefierint
Romani? Illud quidem citra controverfiam efl, haud commode diftingvi gentiles potuiffe, cuin & praenomina
€erta fuerint certis gentibus adfignata. Itaque haut fcio,
an reéle Sigonius: Ergo neceffitas primum cognomina excogitavit, pofi ufus & commoditas cnflodivit & pre
pagavit b). Multa tarnen honoris caufifa inventa effe cognomina, nemini obfeurum, qui quam vim habeat
Nero c), Marcellus d) Cato e ) non penitus ignoret.
Muita etjam cognomina, parum iicet honorifica , ma¬
gni homines adlumferunt, utChudus, Brutus, Csecus,
cet. hoc confilio, ut> iis audiendis adfvefaéli , cives nollent cascitatem, vel aliud corporis Vitium, probro-
fum ducere Sc conturneüofum, quura eorum nominum primarios in Republica viros non puderet /). Faélum
tarnen aliquando efl, ut invitis quoque Principibus.
Romanis ejusmodi nomina adfsngerentur, id quod M.
Pompeji patri, itemque Seipioni Naficoe, Lentulo Sc Metello, aliosut taceam, contigiiTe, ex Vall. Maximo
difeimus g).
a) In vira CorioJani. b) P. 1422- c) Nero Sa- binorum Ungva ftrenuiim ßgnificat. dj Marcellusquaß Martellus vel Martißlis bellicofum notat. e) €ata, a- cuta Sabint dieunt. Varro de Ung. L. L VI, j > Plut.
im vit. Coriol. g) V. Lik IX. C XI V.
5. xvnr.
Age jam, unde traéta fint cognomina, quo faci-
iior hujus rei cognitio fiat, difpiciamus: eertum enim eft, ex notatione multum lucis adfluere norninibus &
claritalis. Plutarchus quosdam enumerat Greecorum
D ab
tö 3 o C
ab actione afiqua, quosdarn a forma, fortuna 8z virfu«
te, cognomen adeptos. Romanis ve ro vel cafum na-
feenii, vel corporis Vitium,vel aliud quidvis, nomen ofotulifife. Macrobitjs oftendit alios ab honore ve! inju¬
ria, alios a virtute & cafu nomina inveniffe: alios i-
tem a fludro pifcitim, ut Mursenam, cognominatum»
Sant etjam, audore Pirnio, qoi a rufticis operibus, vi- tiofisque corporis partibus cognomina traxerunt, Var-
ronis autem admonitu novimus, multa cognominaRo¬
manos ab pecore habuiffe, ut Capra, Vitulus, Tau-
rns. Et quis omnia recenfebit? Nos plene, opinora
&abloluteeontendemus, (r originem cognominum partim
s-ebtis internis, partim externis hominum, adfignatunt
iri. Ad proprias hominis res & internas, virtutes*
referirnus, mores, artes, ftudia , corporis parees, co- iorem, habitum corporis: ad externas vero, dréta &
fséla, vefütum, locurn, fimilitudinem afterius, &c.
Nulh quidem reperies cognomina, qua; harum ad
elaffemnon- refersntur& referri poffint. Ac ne nihil o- miiino fubminiftrafle videar exemplorum, nonne (V,
Metelliis Pius a virtute, Tårquinias a moribus, Ci¬
cero & Lentulus ab arte & ftud'io, Figulus a fapien«
ter diéco, M-dTaHa ab erbe devida , aIii ab eventibus aliis, cognomina acceperunt ? Capito, Calvus & Nafcr
a corporis partibus, Ceminus & Prifcus ab ortu, Craf- fes:', Mactr, Longus, ab habitu corporis, Manliusi Capitolinus a leco, Felix a feitena, nemina (int
snfouati-
§. xrx.
Seqvtmtur agnomina, qusq a eognomin.ibus Ro-
snanomm, prrecuntibus antiquiÜimrs Grammaficis,, fe-
cernenda pufavimus. Nara cum ufu & Cönfvetudine' Qceronis illud,quicquid eftgdifcrimmis tion usquequa»
fil probatem5 res tarnen ipfsry uti iiunc' eiP dpers
no-
t» ) o c <säs* q?
siofiira3 pecdiare nom en requirit. Agnomfoa- vero dl»
clmus ea, quibus ftirpes difcernefeant Romani, Faåurrr-
enim ed, cum familiae in novas ftirpes abirent, uts
quemadmodum nomine gens, familia cognomine-, it&
ftirps agnomine diicemeretur fuo a). Itaque, qootl
Africano nometi ob egregias res geftas contigit, iilud Nepofi ejus hereditarlum fbit. Ünde ipfe apud Crce-*
ronem in Som nio Scipionis: Erit cognomen id tibi(A-
frieani fe.) per te partum, quod hohes ex me hereäita-
riuiTL Neque tamen id nominis fervatum ab omnibus efl, ut exernplo Sullans ftirpis intelligitur, in qua ,
präster Diélatorem ipfum, nemo Fe!ieis-vei Faufii no-
men adfumferat. Qyamquam & idem dicendtim da cognfominibtis, qua? minus fanéte cufiodita efife, vel in-
de adparet, quod Cn. Pompejus a parente acceptum Strabonis nomen faftidivit. Üti nee ii lud inauditons Roma? erat, Prineipem virum ab omni & cognomine
&. agnomine nudum,fuifle b), ■ ' >
ä) V. Aufon, Popma de difierent. Verb, inv.Farn3
b) Antonius 1rimroir nullo ufus eß cognomine, agmß
mim mdb»
f. XX.
CaufTas porro S: origioem agnomlnum fnveruesa?
åötum traderetn, nsfi illa aut per fe fafis. effent per-
fpicuaaut ex iis, fupra quse dixi, mtelligi pofFent II»
lud vero non prseterrnittendum» ambitLofe ßepeagno-
mina qucefita eflfe, quemadmodum nee optimo conti-
lio- fa&üiA' eft ? ut quorum parentes, maxrmis meriüs.
cenfendi , illuflre eognomen effent adeptR Hltrd filii,
honores petiluri, tarn quam al'teras imagine*f prsefer-
rentv Exquo cum«lia graviora incommoda eonfequut».
funtj tum. vero etiam non illud minimum % quod' no-
minibus üsque eo multiplicandte,Jk quäfi per mmm
gra-
i8 &3> ) ° <
tradendis, ne fic quidein adfequerenCur, ut, aucli-
to Africani vel Naficoe nomine, quisnam indicaretur,
ulli facile conftaret, nifi quintum etjam nornen adde- rent, partim ab officio, partim ab setate
petitum.
TANTUM.
CLARISSIMO DOMINO CANDIDATO,
Amico Honoratissimo,
Cum diflertationis fuee partem pofteriorem publiei juris faceret,
CurJuafollicite gemindrint nomina,ris,quA**
Ingeten Latio, quotque qnibusque mo- clis.
Hab lene quod narras, Norene, Ada*
,
Nominaque, in patria, non moritura fe-
res,
arlplaufit
MARI". GEORGIUS WALLIN*
/
