OSORIBUS PHILOSOPHIE,

Kirn3 EXERCITIUM

_ACADÉM1CUM,

De

OSORIBUS

PHILOSOPHIE,

Qüod

Cum

_{confinßi Ampi}

_Fdc;

_Pinlöß

in incluta _{Regia Acad. Upfalietßi>} PR&SIDE

Max.Rever._{atqiieCeleberr. VIRQ,}

MAG.

E R 1 C

O

ALSTRIN,

Log.

& Metaph. Prof. Reg. &

Ord.

Publice examineindum_fifiit

S:as R.-ae M:tis Alumnus

Magnus

_Justus

Helsingus.

InAudit, _{Guß. Maj. ad d. 20 jfunii}

Anno MDCCXXVll. Horis ante meridiem folitis

S:# RVE M:TIS

MÄGNÉ

FIDEl

_V1R0,

'

Reverendisßmo

Patri

_acDomino,

£)OCT.

_JOHANNI

ESBERGIO,

Per Gothlandiam SUPERINTENDENTI Digniflimo,

Ven. Confift. _Wisbyenfis

PR£SIDI Graviffimo,

Scholse T riv. EPH O RO

Accuratiffimo,

APVhQVLO

Summa animi veneratione a?tef-num colendo»

'snisnf snNOVjM SttJOASp SU3|p \ SiUlM0/\[ ttUlfsUQXdCbd^ 03A0A eji uaL tuuaa-^ UMLGU XLCL ULCIU £10X3 UÄC3UL ca li c^ cccja «.aaxt vmuL Ma ,a,L luL adwa iasa| xXlL v/aauL cMw/aij mUX ^ ad zu uucii c<^ fotp LILM/aiCU um U^ML! ^UQvCCV IKCv c, mq m<^ ^Cw-cm jraiu uoul aiu* ü^ci. uCvQ m<^ i^a aac<. Ma ä:lL-m<^m v/a CvU <Mii aic iucu ttafv. ac^ uuaua m/au Ä/awui ium cau /ac^ m/au mcw aduc ^l* cm QÄMa, ui eld uduä acuuv.au lmauvlq ccj^i^ uiu* irtuu ma eul-luau m/au Lcuaw ä^ua ica^Uv uucäiu u^aiLAa lausuii au/Sada raciu a<;ca idaa & aaiaJ iMa aa/aiduj ijucql! qc^ Qdia lCsQ ccs/a aMua MUCU Itfcqf* auM<; va, u/au/a

viro

Admod, Rever. _atque

_{Pr<eclari(Jim*t}

Mag.CHRIST

ophoro

justo,

Faftori _{Ecclefiarum , quac Hudiksyalliap}

& in _{^önor Deo colliguntur,}

dignilf, ScholaequeTrivialis HudiksvalJenfis

Infpe&ori Accuratifiimoi

Parenti _{Optimo & longe Carisfimo.}

U\

velare

folentpiftores

tegminc &umbra,,

fingerequodnequeunty atqueexornare polite;

Sic egojantpotimveneror tacittuqs revolvo,

A teneris > benefaRa, Pater, _{qua in wcj} cum u_{laß i,}

Hosetenim_{fuperantvires,nec(olveregrates} Po(fum condignasj nobis praconia dejunt.

Hinc veneror bummum _{fupplex & Numen}

adoro,

Neftoreosannot _{utTu, PaterOptime, vtvas!}

Etvtde_{asfelix cunRos,}

qttosvivere deturl

gitquepH placeat gnatimentorejfebenignec

Cariflimi _Parentis,

pbféquentiflrmus filius

Flur. Fever,_{atqueClarispmoVIRO,}

>

magOLAO

_BROMAN,

Scholas Triv. _{Hudücsvallenfis}

Re<ftori _meritiflimo,

Evergetas

jugiter

colendo.

Tlur. Fever,_atqueDo

_flisßmo

_VIRO,

DN.

_ANDREJ

_HÜG~

BOHM,

Paftori in _£e()na

Laudatifttmo,

Avunculilocaastatem _colendo.

Tlur.Fever,_{atqueDoftisfvvo VIRO,}

1

DN, ERICO

_EROMAN,

Paftori in

_{®äfterl)fltutl3e}

Vigi-lantiftimo,

Confanguineo

plur. honorando.

f-Jdi

quälescunque

higemi primiftas,

m _clebitß

obfervanti<e gratique

animi pigmts> cum _perennis ac

omni-gen<£ felicitaiis _{adprecatione, d. d. d.}

Plur, Rever. Nom. _Veftrorum

cultor _{obfervantiflimus}

Ordinarie INGENIEUREN ofraerStifter*9?orblant>/

^reborne od) JD6c\ad>taDe Herren/

#£1*

NICLAS

SPOLE,

?0Jm gunjtige ©pnnare.

SÄåb cd)Jjpanfcelémrin t Hudiksvall, $reborne od)#&gtoåtad)tai)e-Oerrar/

#£££

JONAS

QUASTER,

Jpert

JONAS

DRAKE,

#£«

OLOF

GROPMAN,

Jpecr

PETER

ALFTIN,

SKine £cgtarat>e ®pnnare.

ffffifUr mången mpcfet (ja'rförfmåbf/

«yj» Od;/ uppå aUebanöa fått/

3tU menfTltgroiéfjettaftat/

£)d) Studier roCiat f&DlA bort; görftånbeté bruf/ atfaja fort/

©omftaDltgttfbrfaftat/ $4tbcfia blabenffrtfmtt ar/ ©om jag for Cgbcrnu frambar;

Xit prof ajtacffamt finne/

£)d) at jag tl;en oeuågenbet/ ©om 3 ttitgalttp fja* betet/

Skäller i mit minne. 2fagtb^'för be'r; ta'n gunfitgf an/

Xl;en gåfroa/ fom jagg^ftoa fan;

Xt) bättre jag ej äger.

.£n>ab feta må/ t&et fpliaffal

ejelf himlen/ od)förutan tal

Halfan« <£Dva wagar.

/. N.

_$

ÖitimunisoJiinfu-itj & nunc forte eft

quereIa,Philofophise

ftudium å _multis,

tiefcio fub _qua

reli-gionis fpecie,

valde

contemni <k

exoPum reddi. Moleftum eerteeft *

fplendidum _{Philoföphise} norpen å debito _faftigio

_{deje&um yidere_>.$}

quum tamen homines fciendi

defi-derio

_flagrent,

_{& tacito cönfenfuiii}

amorem exirniarum

_{difciplinärurri}

fapiantur. Et mirari corivenit *

e-jusmodi

inventoS fuifTe homineS *

quos

infignis

illa & non fatis

aefti-manda* quam in communi vitä_i

3

pf#ftat Philoföphia\ utilitas

adeö _{( ,} fugit, ut ejus notitiam non fterilem folum & _{inutilem, fed & noxiam^}

plane & perniciofamjudicent* Non

fuerunt huic fententia? _pauei addi-Ai_{,fedlatlusopiniöne}

_diffeminatum

eft _{hoc malum, adeo ut, nifi} cor-dati fe _{oppofuiflent, magnam orbis}

partem occupaflet, & infria#

ob-tuiflet colluvione. Mihi _{itaqueé re}

efTe vifum _{fuit,pro moduiaingenii*} pauca de Oforibus Philofophi<é

Ypeci-minis loco edere. _{Quod dumfacia,}

Tuum, C. L, expeto favorem 8c benevolentiam, & _{,qua decet} hu-manitate, oro 8c obceftor, velisin-noxios meos conatus in meJiorent

mcerpretari partem.

§. IL

Effet

_quidem

_{nobis, pro niore}

recepto, in natafes vacum, quas

titulus differcarionis_fert, inquiren-dum5 fed_{qüum vocabula (hitnotis*} fima , fuäque radient luce, ifta

o-pera fuperfedemus* Suminms vero Phiiolo- _'.

Phflofophiart!

(eüfu

ftößrö

tempore

recepto , prout a Theologia,

Ju-risprudentia 5c Medicinä

diftingvi-tur, 6c includit omnes fcientias

re-liquas tam inftrumentales, quatii reales. Definitio _{ejus , fecundum}

Buddeum, haeceft, _{quöd fit Motitia}

rerum_Divinavum

humanarumque,pro»

ut _{duäu rettä ratiönis}

togmfci

pojjunt)

adveram bominum_{felicitatem aut ac*}

qutrendam, aut _{conjervandam com*} parata.

$■

ni.

OforeS autem

_Philofophiae

_{vel fil¬} ter_{Ethnicös>vel Juda?os,vel}

Chri-ftianosfuerunt. _{Multos inter} gen-tiles _{Philofophiam odio profecutö®}

fuifTe, iatis evincunt miilta? vete¬

rum _{Philofophorum in illos}

inve-äiones. Eos vero omnes in medi¬

um _{producereneque}

poflumüsne-que neceflarium ducimus* Nota-mus tantum_{»Scepeicds inter}

Philö-fophite hoftes merito referri. _Quid enim aliud ed de omnibus

dubita-A % _te

re , 5c nihil certi ftatuere , quam

o-rnnem tollerefcientiam? Ptoloma?o

Lagi fummam rerum in /Egy}to

tenente , fcepticifmus _caput

maxi-me extulit. _{Propagatus aeinde eft}

usque

ad

Sextum Empiricum, qui

fub Antonio _{Imperatore viguit, 5c}

Scepticorum caufam libris adverfus

Mathematicos _itemque

hypothele-on _{egit. a\}

5- IV.

Pra?terea quoque varia fata

fub-iit _{Philofophia. Apud Romanos}

,

VallerioMefTala 5c FannioStrabone

confulibus, fenatus confulto

Philo-föphi Roma expellebantur b)

Do-mitianus _{Imperator, ut in ceteris}

crudelis fuit_{5ita 5c}

_Philofophos

_Ro¬ ma 5c Italia interdixiti _qua tempe-ftate _{Epiétetus Roma Nicopolin} dilceflit. _{Commodusquoqueomnes}

difciplina

aliqua claros å limine(ub-movebat, tefte _Paganino

Gauden-tio

a)Budä. Hifl.

Philo].

cap. 1,

b)

Auli GelhiNoäes Åttios Ub. _{15.c. i}*

tio de _{Philofophia apud Romanos»} Bafiianus Caracallaomnia Ariftote-lis _{fcripta delere votuit. Licinius} Gallienus literas virus & _peftem

publicam appellavit c). His

addi-mus_Muhammedem

,qui, tefte Ghi*

ftelelib. i. Itiner. c. _4.

legelatafan-civit, ne quis

Mujiammedanus

,

cujuscunque tandem conditionis & flatus _{eflet, difceret ullam ex}

(ep-tem artibus liheralibus: fecus _qui

faceret, mortis reus eflet.

Nuspi-am tarnen _{Iegimus,Saracenos, qui} Latinam _{pariter ac Graecam}

Philo-fophiamad fe traduxerunt,hoc

fup-plicium experfos fuifTe. Unde

ru-morfert, ex unanimi Muhamme¬ danorumconfenfu _{legem iflamefle}

abrogatam.

Immo fpeétrum

quod-dam , fub perfona Ariftotelis, Al¬

mamoni in fomno oblatum, eum ad fapientiam Graecorum _ample<åen*

dam _{impuliffe, traditur d).}

A ? § V.

c)de his vid. Horn. Hiß. _{Philo], hb. 5.}

$• v.

Mukös ex _{judseis Audio Philo«}

fophico operam dedifTe, in confeffa

eft. Ne vero hoc

ipfoabftrahe-ren-tur å do&rina _Talmudis &

cetera-rum tradicionum _{, obicem Philo«}

fophia?

pofuerunt

quidam ex

doéta-ribus eorum. _{Tempore Hafmo«} nseorum _{ejusmodi decretum condk}

turnrefermrinGem,Tra&atu Bava

Karna _f, sr. 133 ena in« frjiv_{np3n h- e. Malediffus ßt} quis-quis filium fuum docuerit japientiam

üreecanicam e), Et alibi _quccpinTab

mude _{prifc? moris}

Ebr^orum,Phi-lofophiam

fugientium,

occurrunt

veftigia. In craélatu Menachoth. f, 99. ha?c leguntur; Dmm# films, qui

ex R. _{Jfraelisgenere natus erat,}

qua-fivit bo

c ab amnculo : num mihi, qui legem univerfamaddultci,faseflfludere

artibus _{<&- hteris Gr&canicts? Ibi}

in-culcavitei _{avunculus diffum}

_ßo/18

•

A&

[di/cedito

é) Bäddfntrod,ad _{Hiß, Philo/ Lbraor*}

äijceäito

Uber

iße

legis

ab erettio; fed

meditaberis in eo tnterdiu _{<&* noäu ;} addens; adesdum, &'tecum _{ipje re*}

puta, qn&Jtt illa hora,

quanecaddi-em nee notlem _{pertinet, atque hac fam}

pientta Gracanicaoperam navaretibi

licebit _{/). Commemoratur etjam}

in libro _{Juchafin p. 13;.} Tempori-busRafchae _{prohibitum fuiffe, ne}

quis Philofophia? operam daret. Et feculo XIII decreto _Synagoge

Bar-cinonenfis conftitutum _{eft, nequis}

Philofophiasoperam navaret. Atin

SchalfcheletHakkabalah _p.tfo.paulo

aliter reiercur hoc decretum Syna-goga?, quodIcilicet ante annum

tatis_{vigefimum quintum accedere}

Judasis ad _{Philofophia? ftudium} non liceaf. _{Quod fi verum eft,} volue-runt tarnen hoc _{ipfo impedire}

_Phi¬

lofophice

ftudium, ut feilicet

juve-nes , antea do&rina Talmudis

im-buti, non tanci _poftea

_{jllud face*}

rent. _g\

$. VI.

§. VI,

Ei ill is quoque , qui Chrifti

nomén

_profitentur,

_{nondefuerunt,}

qui

_Phiiofophiam

_omni

_modo

vexa-runt, _{eamque ex orbe Chriftiano}

eliminatam volttefe, In_primitiva

ec-cléfia Philojophiam plerosque

Chrtflia-nos, _pravo quodam judicio, _ut

in-ßäwjam

,

periculofam

procul h Deo

avertentem,

_repudiafje,

_{dicit Grego¬}

rius Nazianzenus _{cap. t. QtJ0sdam} quoque patrum

Phiiofophiam

reje-cifie,nonnullivolunt; eos vero non

nifi abufum _{Philofophias culpafTe-,} * jnfra demonftrabirnus.

f VII.

Dum vero cohortem Fanatictv yum _infpicimus , multitudine

Ofa-tum _{Pbilofophi# fere obruimur. Ta¬}

les fuerunt Enthufiafta? ,

Anaba-ptifta?, Quakeri, fratres rofeae

cru-cis, Sehvenkfeldiani , "Weigeliani

de cetera nomina orbi Orthodoxo pariterac

erudjto infeftiflima

h).His

quuna

quum Scriptura

S:a

,

libri

noftrf

Symbolici, Syftemata Theologien &c. Indes inocuüs fit, nonmirum,

quod Philofophiam

rejiciane,

ut_,

immediatis fuis revelationibqs lo-cum eo facilius faciant, _{atque a*}

deo barbariem bonis ftudns,&

fa-naticifmum _plenis

_velis

_ia

ecclefl-atn inducant. Ejusdem fereordinis funt, _qui Myfticinuncupari

volunt*

Hi rationi_{valedicerejabent:verum}

meditando non efTe inquirendum: argumentari, examinare, legere,

(eifcitarivconferre,ha?e omniaomit>

tenda efje , ut, omni a&ivitate

de-pofita, mere

paflive

&

tranquilli

exfpe&emus lucem Dei, qua? no-bis_{fuperveniat.Dicuntur}

_{bi iph alio}

nomine _{Quietifte, Inter iilos fui£} quoque Petrus Poiret /).

J;

VIII

Qmnes autern impudentia vicit

Henricus Cornelius

Ågrippa,

qui in Iibro fuo de mcertitudme& vant-täte omritum_{(cientiarum & artium}

na-tales

10

tales

_Philofophiae

_Cacod^moni mendaciorum _{pacri adfcribere non}

veretur. Verba _{ejus, inter cetera,} hcec funt: In hoc itaqueglorieturfer-pente, qui gloriatur fefcire fcientiam,

quod probe faditajje legimus Ophitas

beereticos ,qui ferpentem in (acrisJuis

colebant, dicentes, _ipfum in paradijo

virtutis _{Cognitionen* wduxiffe érc. k)}

Et alibi ita _loquitur:

_{Cumdefingulis}

Philo/opbia dijputat &opinatur,de nul¬

litcerta _{eß. Philofopbos an inter bru¬} tet , aninter homines numer_em,plane

nejcio: brutit

ftquidem

preeßare viden- 3

tur, eo _{quodrationem habeant in•}

teUigentiam: homines autem _quomodo erunt,_quorum rattq nihil conßansper

-Juadere poteß , Ledjemper in lubrteis

apmtonibus

vaciSat,

quoruminteiledus,

ad omnia incertus , non habet,

quod

teneataut_{Jequatur /).} $■ IX.

Quamquam vero cum Agrippa Philpfophias origjnem ex orco non arcefleriut;

II

areefferint _{alii, ineam} tarnen

mul-ti, tanquam fontemomnismali,ca«

lamum ftrinxerunt , ecclefiaeque

pomceriis arcendam effe

contende-runt. Referri huc_{poflunt Waiden»}

fes, _{qui, ut å contagione}

mona-chorurn _quam

_longirfime

_{fe abefle}

demonflrarent, literarumScartium liberalium ftudia_{penitus omiferunt,} teile _{Chytraso in oratione de ftattl} ecclefi# in Gallia &c._m)

$. X.

Inter acerrimos _Philofophiae

?■ * Ofores fu?t _{quoque Daniel Hoffman*}

vus Profefior Helmfladienfis. Hic in _{plurimis fuis fcriptis & diflerta«} tionibus ftatuit _{jPhilofophiam cum}

Theologia pugnare; multaefTeve* ra in _{Theologia, qua? falfa funt in}

philolophia , & contra ;

extermi-nandam _{efle Academiis Cbriftianis} ut noxiam , ut toties etjam ab

an-tiqua ecclefia damnatam, Magnos

excitavit _{haecejus fententia} motus atque

12

atqueturbas, non finebonorum

of-fenfione. _{Oppofuerunt fe ej ftatim}

plurimi Academia? Helmfiadienfis

Philofophr. Pra?cipue Jacobus Mar¬

tini in Dem _{Vernunftc ©pte^d/ &}

Albertus _{Graverus, in tra&atu de}

unica _{veritate, folide eum}

refuta-runt. _Tandem

_Hoffmannus,

melio-ra edo&us , inrervenienrePrincipis

au&oritate , fententiamfuampubli¬

ce revocavit, _n)

$.

XI.

Quamquam

vero _Hoffmanmsad

faniorem venic mentem _{, plurimi} tarnen erroris

_ejus

_veftigia

prefle-tunt _{Pnecipue Vinceßaus}

_Schilling

ejus fententia? alacris ruit defenfor. Scripfitflle Jibrum, cyi titulus; Vb

jttatia Ecclefi* Metaphy/ic*, Condom* bus _{Metapbyficalibus}

_{exquißtiffimh}

_di

st

cutiens_{prwcipuos articulos Metaphyfu}

cos, & ad _{unguem demon(Irans , quo}

tjurat<e _{impietatis vanttatisque deplot}

rat*_{Metaphyßct dolores dålabuntur,}

ad Me*

ad_Metaphyficas

_{Jpeculationes}

_myfteria ccelitus _{patefatta violentifjime detort}

quendo, ac erigendo

metaphyfice.

_A:o

1616. Edidit _{quoque Homrarium}

Metaphyficum, itemJuccinttam confit

derationemde notitiisnaturaltbus»Pr««

ter _{eos, quiHoffmannofe}

oppofue-runt, obviam ivit _{Schillingio Ja*}

cöhus _{Breigerus, fcribens Striduras} m M. V. _{SchiUivgium nuper natum vi*}

Jitatorem Metaphyficum, å veritatis It*

ne a infeltciler _{aberräntem. 0)}

j. XII.

Eandem viam _ingrefTus

_eftjoh.

Angehus JLerdenbagen, qui in VIII luis orationibus Helmftadii habitii

Philofophiarn acriter exagitavit. la

Pfychologia fua idem egit,

Agrip-pam _{imprimis in} confirmationem fententiae adducens _{pj. In}

addita-mentis fuis ad _Pfychologiam con-troverfiam Helmftadienfem

defcri-bir,

0)

Arnold. Sitc^.Ué

Äefcer Jplftor. P.

II. lib. _{17*5.26« p)}

_Arnold.

_{I» c. P.3.} t&»9 §.i2i

*4

bit, 5c _{pag. 529. feq carminä}

_ryrh*

ltiica hac de re addidit

, qua? legi

poflurit _{apud Arnoldum q). Ibidem}

adducitfcriptum

quoddam Gottfrit*

diSchlüteri _{SuperintendentsOiden*} burgenfis, quo

Hcffmannusdefen-ditur. _{Meminitetjam caulam}

Hoff-manni _{alacriter egiffe nobilem} quendam Henricum fcon _SRftnftttgf/

écSuperintendentemHalenfem/)^

Job Olearinto. Denique

Superinten-dens _{quidam nomine Sieglardui}

Garguthemus de controverfia hac

Helmftadienfi librum _{fcriplk, cu¬}

jusfententiam titulusftatitn _prodif

fic enim infcribitur über: _SUßett' SDiantel_{jacobi Martini r\}

$ XIII.

Eandem han lententiam _pro*

barunt, probatam iverunt delen*

fum _{Pfaffadrius Kittelmannus ,} Cramerui Miilkns _{aliique_,.} Huc & illi referr»

_debenf,qui

_cum

Scrödero,_{quidepugna Phil fophia*}

deTheo*

Sc

_Theologia?

_{contra Graverum}

icripfit, & Paulo Slevogto,

intra-datu _{ejusdem de difJidio Theolo¬}

gia? &

_{Philofophia?,librurn}

natura?, per quem

_Philofophiam

_intelligunt, non ex _{toto, Ted exparte, non}

fim-pliciter, fed fecundum _quid , libro

(criptune contrariariü eileftatuunt.

s) Ceteri, quihanc buccinam Hoff-mannianam _{inflarunt,adFanaticos} Illosque, qui Myfticifalutari

volue-runt, referri _{pofTunr.4 neque enim}

plures liotare , necefTarinm du*

cimus.

$.

XlV.

Noviflimis quoque his

tempo-ribus in

_{Philofophiam,}

_pra?cipue

Lögicam

Sc

Metaphyficam,

acriter

multi invedi funt. _{Quum enim in-*}

Åcademiis Viderentur doßores Scholafticis tricis nimis _indulgere, 8c

_{Philofophiam Theologia?}

ftudio-fis _{plus jußö commendare,}

_emen«*

dationem

/) Georg,

Mejeri

Tund,

_{Philo], feä}

i6

dationem meritö _qusrebant

_multi.

In hoe aurem ubi _{occupari fuerunt,}

longius,quam parerat, progrefl

funt,utomnem rejicere

Philolophi;

am viderentur.Verba adducam Ce*

jjeberrimiD Joh.Fechtii;utautenij

„inquit, in exorcis contentionibuS

„fieriiolet,ut corrigendi ftudio in

„alterum fepe labamurextremum,

,,ita & hic fa&um effe, dubitari nöri

„poteft. Videntur enim

recentio-,,res nonnulli_{Philofophiam omnem}

„eliminare velie, _imprimis

Meta-„phyficam, adverfus quam

fingul3-,,re odium ubique produnt,

earrc$

,,exagitant& exofam reddunt. Et „paucis

interjeöis;

negari nequit*

,,å recentioribus , ita di&is

Pieti-,,(lis ,

Philofophiam

omnem plane

„contemni&odio haberi, atquead „Theologie ftudium non tanturrt

„non neceflariam , fed&inutilem

# _{„{impiiciterjudicari. /)}

f. XV,

t) Celleg-

M:(lum

in controv. Recen, de

«

>-; ♦ *7

5. xv.

Hinc fub initiumßatimharurri

cöntroverfiarum _{reperti fünt, qui}

collegia fua

Metaphyfica

&Logica,

qua? anteahabuere,

Vulcano

dede«

runt, tefte Sam: Frid. Buchero. ü)

Bilefeldusin

AcademiaGifTenfi,te-ftibus Roftoehienfibus tn Der Wt* öitttuortudq p. 55?

difpütationi hoc

fubjunxit corollarium : Philo/ophié

in _{Theologia aut exigiius aut}

_nullus

_eß

üfus. X) Speciminis loco

adduce-mus _etjam Joh, Gvilh. Zieröldüm,

qui,quamquam in thefi fua

dicat:

in verbit erimus_{faciks, modo verbuni} Dei non _negligatur,

ifrinre ipjd

con-veniamüSynön poteft tarnen non

ö-dium fuum in_Metaphyficam

pröde-re, dum diele: Calumnia efl, quem-quamprobiberé, nequis

difeat

Logic

ani

& _{Metaphyficam, ut}

_{lexicon termino¬}

rum; ipfi Salomo dicit:

Applicavi

cor

meum adcognofcendam N'B.

ftultitiant

&_{japientiam. y) Certe}

_ftsec

_ipfa

_itv—i

B laudem

ii)

Hifldr.

Metaphyfi $.27. x)

Ibid.

iß

laudem _{Metaphyfices baud d?<Ra__i} efle _{poflunt, prarcipue quum}

in-gentis NB. appofitione fentennarri

fuam faris _{fuperque teRetur.}

Fue-runc & _{alii, eandem inf!} intes ribt

-am: _{quos enumerare indituri ratio}

non _perniittit.

$•

XVI-Faéta uc breviRima _Oforum

Philofophiar delineatione, ut Judi¬

cium noRrum de iis adhibearr.us #

inftituti ratio _{juber. Orrtnium}

ifa-que primo diRingvimus inter

Phi-lofophiamabRracRe&concrete con-Rderafam. _{Philolopbiamin concre¬}

to, _{quatenus eR hujus vel illiiis}

Philofophi, ut Platonis,

AriRote-lis 6tc. non defendimus; Re _enim

Repe falfa 6c erronea eR.

Philofo-phiam autem in abRra&o. 6c in fe

fpe&atam , å vituperationibus

vin-dicareconabimur. _{Dicimusitaque,}

Deumj omnis boni fontem ,

au<Ro-rerrt _{ejus t}

(fe.

_lileenirr

prirnosnö-ftros parentes excellenti ferum Di'

vinarum _humanarumque

cognitio-he inftruxit. _{Quamquam verocum} Divinä _{imagine fapientias maxima}

pars amiflfa fit; reétam

tarnenratio-nem å Deo habemüs , ut eum

ali-quatenus _{cognofcere,caufasque}

re-rum _{inveftigare poflimus. Peflime}

itaque illi peccant, qui infigne hoc

Summi Cönditoris donum cum

re-velatione _{ejus pugnare}

commini-fciiritur. Dumenim _dicünt,id,

_quod

in _{Philofophiä verum eft,in}

Theo-logia effe falfum , & vice verfa;De«

üm cum fe _{ipfo cömmittunt, 6cduo}

contraria ex uno hoc

fan&iflimo-que fönte, non fine fumma _impie-»

täte, fluere flatuunt. Re&eproin-de Albertus Graverus: Hoc_fateart'

tur _{oportei, qui duphcant}

Veritätem,

aut Deum _{fibi ipfi contrarium}

, auf

flJbilolöph'iäm

non habere Üeum

auÜo-rem: _{utrümque falfum}

; illud

blasphe*

mum^höcimpiüm. z) Denicß (i duplex & conrradi&oria eifet _{veritas, du¬}

plex etjä efietünius _{reieflentia,quü}

B 2 veritas

20

veritas _{propofitionis}

_cqrtfiftat

_{it1_j}

congruentia cum fuo

objeåo.

Hoc

autem nullo modo fieri _{poteft ;}

im-poflibile

namque eft , idem

fimul

efle, & non efie. Neque _veritas

enuntiationis _{dependet ex}

conditio-ne fubje<£H, _{fedquicunqj conceptus}

cum objecto _{confentienres format,} vere _{fentit, five bonus five} malus

fuerit.

5- XVII,

Ut autemres

clariuspateat,ob-fervandum _{eft, Theologiam}

conti-nere articulos fidei vel puros vel

mixtos. Hi _{etjam natural! lumine} quodammodo cognofcuntur : illi

vero nonaliunde, _{nifi per}

revela-tionem Divinam nobis _{poftunt in<*}

notefcere. Cum arciculis itaque

mixtis _{Philofophiam non pugnare,} luce meridiana clarius eft; quum

exratione antea nobis noti fint.Ex

qua harmonia facile apparet,neque

notitiam,quampernaturamde Deo & rebus Divinis _habemus* Contra-riam elfe _{ei, quam ex fola}

tione Divina haurimus. Adeum

quidem perfe&ionis gradum,quem

Deus _{exigit, & qui ad falutem} ob-tinendam _{requiritur, non pertingit} naturalis _{cognitio; nihilo tarnen^} rninus in fe eft vera. Toto

_namc^

ccelo difterunt _{imperfe<ftio &} falfi-tas. _{Quare non valech^cargumen¬}

tatio: Naturalis _{cognitio de Deo}

non dicit _{tantum, quaneum} debet,

ergo id. quod dicit, falium eft. Sic Philofophus omnia in admirando

hoc mundi theatro non _intelligit, nec intimasrerum eftentias fibino¬

tas _{habet; illud tarnen , quod afle#}

quituF, licetimperfe&um fit,verum eft. Si notitiam naturalem falfanu

diceremus,, monftrofa certe inde nafcerentur abfurda. _{Sequeretur_»}

enirn , Philofophum _, quando di¬

cit, Deumefte, eumque unum«,, independentem,

juftum, bonum

&c: efie difcrimen honeftorumu

& _{turpium: neminem lasdendum:}

(uum _cuique

_tribuendum,

_{8c reli#}

22

quaejusmodi, non dicere verum t quod omnino impium eil. Quid?

quod etjam hoc modo arriculi fidei

mixti, cum quibus confentitre#a_»

ratio, puris repugnarent. Amicis*

fime_{itaque notitia?hx confpirant_,,} 8z non funt _{contraria? Ted fubordi«} nata?, adeo ut _{quidquid ratio}

igno-pat,_{idfuppleatur per revelarionem,} & _{quod antea ei potum,} confirma-tionem ex verbo Dei aecipiat.Qua-re ab _{Apoftolo Paulo notitia ha?Q}

naturalis veritatis titulo _infigni»

tur. _a)

§. XVIII.

Porro, quam male fingatun*

pugnainter _{Philofophiam & articu*} los fidei _{pures, exfequentibus}

ap-parebit. Utenim myfteria

ha?c,ra-tioni _{abftrufiflima, & fas? vSv^vitsf,}

^oyov, $ vitsp ituvavxuluXsilw pofita,

Pnilofophia prorfus ignorat; itade illis nihil tr-dit, nihil vel affirmac

vel _{negat. Quo modo itaque cum} jllis

illis _{pugnabir? Ft quarafione}

my-fterja in _{Philofophia erunt {"alfa ? De}

quo enirn _Philofophia non agir,

quodque ei prorfus ignocum eft, id in ea _{neque verum neque} fal

-fum effe _{poteft; non enris namque}

null® funt affediones, Videtun,

quidemTheologiaquibusdam axio-rnatibus _{Philofophicis contraria-»}

docere; fed vera non eftoppofitio: defunt enim _{requifira ver®}

oppo-firionis, _{Quando Philofophia}

di-cit: _{quot funt perfon® , tot funt}

effenti®, de _{perfonis finitis Ioqui#}

tur. _{Theologia vero docet, tres}

perfonas infinitas effe in una

effen-tia. _{Philofophia docet, ex}

_nihilo

nihil fieri , fed hocdefubjeda mate?

ria5geuerationefcilicet

Phyfica,arcj

iis, qu® viribus natur®

peragun-tur, _pronqntiat.

Theologia

_vero

nobis revelat, ex nihilo

aliquid

la-dum _{effepotentiaDei}

_{infinita. Sunt}

itaque h® veritates

diverf®,

non_» adverfae.

_{Deniqueindefacile}

_appa¬

rtbit, axiomata h®c Philofopbica

34

Theologie

contraria _nonefIe,quod

Philofophus, {i re&e de _pqtentia

Dei _{judicaverit, fateatur omnino,}

Deurn -, ubi voluerit,natura?

ordi-nem _{poffe invertere, & iuper q>}

mnia , quas ratio noftra

compre-henderit, facere. Si vero å natura»

libus ad _{fupernaturalia argumen»}

tatur, & myfteria fidei fuis prin-cipiis impugnaf,nonampliusmånes inträ fuos _{limites, fedabutitur} Phi-loiophia fuisque axipmatibus, non

nifi de _{fubje&a materia} intelligen-dis. Ratio itaque re&a, continens fp inträ iuam metam« non

contra-dicit _{myfteriis fidei: per accidens} gutemhoc fit,fi_quandoratio

fphse-ram fuam _{egreffa, revelatiqni}

oh-lu&etur. Hinc non male _loquitur,

quidicit, nihil efiecredendum, quod

cum rp&a ratione vere & _aperte

pugnat^modo hocfobrie

intelligat,

& Sociniana

_aliprumqj

hoftiumve-ritatis non ingrediatur _caftra. Qua-rp dixit _{Auguftinus : Contra}

*5

mm nemo _{fohrim, contra} ßripturas nemo Cbrtßiamis, _contraeccleßam _ne

mo_{pacißcus Jenferit.}

_b)

_{Et B.}

_Luthe

-rus: (Juidqiiid red# rationi

evidenter

adverjatur, certum efl & DeQ multo magis adverjarl c)

§. XIX.

Indignum certehomine

efl,ner

gligere

(Fudium

Phi!ofophia?.Quan*

to _{igitur turpius erit} id

contemne-re? _{Quum enim in mundo afper}

Äabili nihil _{pr^flantius fit homine,}

in _{homine nihil prasftantius mente;}

debemus ornnino in id iqcumhere,

ut _{ea, quoad fieri poffit,}

beneexco-lacur, re&isque ftudiis & bonis

di-fciplinis perficiatur.

Philofophia^

autem non tantum animos

homi-num infcitiaerubigine

liberat,&jui

cunda rerum mirabilium

cognitiQ-Xie imbuit; Ted & afFeéhbus

mode-rari docet, utrationaliter 5c

focia-jiter

vivatnus. Facit _quoque,utex

confide-fyjde

Jrinit.lib,

4. c. 4. c) Oper.

Lat.

26

confideratione rerum creatarum ? !

difcamus venerari Summum iilud

Numen, quod omniafapientiffime

condidit,

_eidemque

_fummo

Crea-tori humillimas _{agere gratias , qui} homini eam dedit _{facultarem, ut}

h«c omnia _ferutari

&quodammo-do _{cognofcere polfit. Infignerr, Phii} lofophi« utilitatem, qu« ad omne

fe diffundit _{vit« genus, digne}

pr«-dicare,meum _{fuperat ingenium.}

Sufficiat _{dixifle, beatitudinem}

civi-lem ex illa maxime _{pendere.C'uri«}

v

enim ex illa virtutem hauriunt 5c

prudentiam, tribunalia juftitiam ,

artes fuam _{originem trahunt,Sc,ut}

paucis omnia comple&er, _refpubli*

ca verum fuum _{vigorem habet,five} bello res _{gerenda fit, five in}

pace vivere liceat. _{Qu« qui non videt,} aut omniurn rerum _{ignarus, at pe*} tulanter malitiofus eft. _{Egregie i#}

taque Cicero: 0 f vita _Pbilofophia

dux , 0» virtlitis indagatrix, expub

trixque vittorum.

_Quid

_{non modo} nos*

27

Jedomtimo vita homhmm

fiine

te ej]e

potujjet? d) Certe fi Deo difplicuis«

fet, quod homines operam darent (cientiis, neminem _cognitione

re-rum creatarum inftruxiffet. Salo* monem _{autemtam excellenti}orna? vit _{fapientia , ur omnes fuperaret.} Ut alia raceam loca in facris _lireris,

ubi _{pr^dicatur ejus fapientia, lau*} datur _{infignis ejus in Phyficis eru«}

ditio his verbis: Locutus _{efl de lignis} ii_{cedro,qu£ inLibanon,usquead} hy(]o-pum y qii£ exit é pariete ; locutus ett

etjam de _{beflia, de} ave, de teptili & depifcibus e) Egregium itaque eft

rllud _{Auguftin».* dbjn, uthoc innobis} Dsus oder_{it,inquo reliquis animantu}

bus excellentiores creavit._/) XX.

Neque ufus Philofophiaein

ftu-dio _{Theologico quemquam fugere}

poreft, qui re&e judicaverit.Omni#

um enim _{primo facrarum licerarum}

cultor

d)Qu<eft Tu/c.lik 5. e) 1. Reg. 5; 15,

82

cuitor ftoticia _{lingvarum &}

phra-fium _{Scriptura? Sacra? imbutus efTe}

debet, Prascerea _{praeparat Philofo} -phia intelle&um, & å connata ru*

ditate _{Iiberat, ut intromittere faci*} lius res _{fubtihores poffit,&}

habitu

Theologico quear _{perfici. Suppe¬}

ditat _{Theologocertam rationem di«}

ftingvendi , difponendi,

argumen-tandi & _{definiendi, Subminiftratei}

copiam regularum

hermeneutica-rum, qua* in expofitione _Scriptura?

Sacra? necefTariae funt. Interdum quoque _Theologus ex _principiis

Philofophicis materialibus argu*

mentatur. Certe _qui

_Thealogiam

aliis _{proponet & fecundum feriem} caufarum _{traßabit,non leviterPhi*}

Jofophia tin$uselFe debet.Fatemur

quidem > non omnibus, quiTheos

logias fe tradunt, ^queneceflariam

effe _Philofophiam , funt enim, _uta*

liarum _{fciendarum, ita & Theolo*}

gici fludii gradus; aliquis tarnen.-.

Hüs eft. Detiique _in

Philofophia-»

Verfatuseffe debet _Theologus

pro-pterveritatis

boftes,quiarmis

Phi*

lofophicis nos fepe

aggrediuntut*.

Quodfi is tela inadverfariös retof-quere, quse ineum

miffa

funt,

ne-fcit, _ip(e

_ludihrio

_{non tantum}

ex-ponitur, fed fierietiarfi

pöteft,ut_*

vera do&rinafalfa? fuccurtibat.

Te-ftatur _{quoque omnium}

fecülorumu-hiftoria , _quo fucceflu

Ecclefise

do¬

lores ope

Philofophiae

graviflima

myfteria contra infuitus

hseretico-rum defenderint, Unde Gemens

Alexandrinus:

_{Eft'quidem, inquit,}

perJeperfecta, &

nullius

indiga

fet-vätoris doärina,

cumfit

Dei virtus

&

Japientia ; accedens autem

Grueca

Phi~

lofophia non veritatem

facit

potentio-rem, jeddebilem adverfus eam efficit

Jophiflicam argumentationem ,

&

pro-puijamdolofas adverJusveritatem in

(t»

dias, dicla efl vineaeaptajepet

& val¬

lus._{g) Cum eo confentit}

_Schegki#

üs, _{cujus inter alia hasc füllt}

ver-baj

SP

ba : _{Qttibusdam logocUdalir}

perjüajijß-mumeß, _{Philojophiä dxßßeiav cont}

a-minare _{Iheologiam,cumnuüa}

re _magis

tarnen _{depravetur ejus}

veritas , gw#/»

injcitiaver& acfolida

_Philofophi#.

_Å) $. XXI.

Fatemur, multos _Philofophia*

titdebent, non uti _{^ hoc tarnen difci?} plinis

iplls:

non eft _{imputandum_,$}

nifi Vitium artificis _{ipfi arti inique} tribuere velis. _{Unde Fite alicubi} dixit Ifocrates: Non _{accufand# res}

iÜ£ _juni , per _{quas cum} jruélu _ctliis

prodejje po/ßs Jed homines potius, qui

res _{illas male traäando}

corrumpünt,

Neque magis officere debet Philo*

fophias, quod multi ex ejus _abufti

hcerefes _trahanc&

defendant,quam

Scriptura? Sacra?, _quod ex illa, male _{intelle<Sa, idem faciant__,}

j

& tela contra _veritatem

depro-mant. _{Quare fallunt &}

faliun-tur _{illi, qui* dum abufum}

Phi-Jofophia?

fibi _{perfpe&umcognitum#}

que habent, eo le abduci patiuri-tur,

tur, ut ufum ejuslegitimüm _tolle;

re velint. In_{illosre&eapplicaveris}

lllud Pauli: _{fyjXov Iyxviv dxXz y.ctf} iitiyvti&w. i) Mahciene an irnpe*

iurias horum tribuendum _{fit, haud} fcio,_{quod abufumartium abeorum}

u(ii non fecernant. _{Apud multos}

certe infcitia folida: _{Philofophias in} caufla fuir. Verum enim _{efi:, quöd}

trito dicitur _{proverbio ; Ars nan}

habet _{oforent, mh ignarunu}

§. XXII.

Ceterura auéloriCate _prifcas

ec-clefie do&orum tuentur le hi _ipfi.

Vocat enim Ttrtullianus Philofo-phos ha2reticorum Patriarchas ,

eorumque ingenus omnes harefes fubornari dicit.

_{Etdeprehenduntur}

paflim

apud

ceterospatresquaedam,

quae acriter in Philofophiam di&a

videntur. Si vero res accuratius

ponderetur, intelligi factle poteft,

venerandoshos _{patresilla non de_j}

ipla _Philofophiafleddedogmatibus

Philolophorum

, racione abutentis

um _,

um,

_prötuiiffe.

_Quis énim, qul \ti

bros horum _{pafrum Jegit, non fa*} teatuf, eos excellentes fuiffe PHi^

lofophos?Adeanr Örigénem, Hie* ronymum,

dementem

Alexandra rtum^ Bafilium j

Chfyfoftomuni^

,

Laxantium,Auguftinum, Sc cetera

primorüm feculorümlumina ,8c vi^

debunt, eös anniOiiTimo finu PJbi^

lo(ophiam corhplexos fuiffe,utcum

Hieronynnö nefciamus,quid in par^

tribusprimum admirari

debeamus,-eruditicftem _feculi, an fcientiarn

fcripturarum. GratisquoqueApoft".

PaulumallegantOfofesPhiloföphiak

patrönurh. lllum enim ab eofurri

fententia alienifämum _{fuifle, Vel}

primä capita epifiol® ad Romanos

abunde teftantur. Ubi autem mo> tiet , ut nobis ca^eatnus å Philo«

fophia, de falfa tantum, de inani

deceptione fecundum tfadifionern

hominum_{loquitur. k) Egregiä func}

hane in'fem _{Aüguftini verba:Hoc}

Grdcwn _{verhum, ioquit, quoil}

_Phi¬

lo_fophia

J,

lofophia

mminatur,

[apienti#

diettur. Undeet)_amDivin# Script_ur#,

quas vehementer

ampleäeris,

non o»

mnino _Philojophos

_{jed Philojophos hut}

jusmundi evitandos

&trridendos

pr#t

eipiunt. Nam quisqutsomnem

Philo

Jo -phiam fugiendam

docet,

nihil vult

aliud, quam non amare

Japientiam.l)

Ceterum vela _{jam contrahens,}

egregiis

Schegkn

verbis

claudo

:

Ego quidem

fic judi

co . tum

demumfore

quieias

&

beatas

ecclejms,

ji

aut

Phi¬

lo(ofbi veri dent operam

Tbeologi#,

aut T_heologiphilojophen -tur _{pie. m)}

s. a g.

t

Dißertationts

^Auttoru

Ejun&umplacidis oftendit amore Camenis

Ingenii foetus, pagina pulcra tua.

Harum dum Iaudes celebrat tua doda Minervaa

Laudes _{ipfa canit ivaviter ore tüas.}

Quamque hilari manibüs plaiidetitexpeftoreMußt;, Prannia cum dantur_{temporedigna tibi.}

4>ogt«wbe

Ä. Grober.

|5|^£en

fom roill

roanbra ratt

pd

bpgbenS at>(d

£)d) lippä Pindi füll fumtpa PärnafTen fltftoa/ £att lätjanroiferltgifrdn ftg tuaftc brtfma/

£)d) t_{fin ungbomS dr fin til)}ratt roanba att* 2l£_{fdlcbS3/ 9ö?m $ror/Srungbomé tib (ilbradjt/} €rt roacfert flrtfnaroarfen talman mdnbe mara/

3 (uutlfet mcb all flit 3 tagit au forfronra

2l;m abla roettentfap mot mångaél;at/föradff. $arfort/minfåre.^ror/ilärbom/bpgbod) roeft/

©4 iTalman_{Sagerdrantö fring Sbert bufnntö fnpta/}

Öcj) feban fruchten afSr flit til Sbcrflora/ 24 bliba ipefan gier mcb Sber onflfan ett.

Laurent. Bjelter»

Christopher _Justus