(λ F. F. Q, S.
DISSERTATION IS,
dé
ELOQUENTfA
nob1l1t atis
palf strj,
PARTEM PRIOREM,
EX CONSENSUAMFL1SS. FACULT.
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
prjeside
VIRO CELEBERRIMO,
mag. ρ ε τ r 0 ekerman,
ELOQUENTLE PROF. REG. ET ORD.
REG. ACAD. h. t. RECT. MAGNIF.
PUBLICO EXAMINI SUBJICIT
S. R. M. Stipendiarius,
VEN. CQNSISJORJI ECCL AMANUENSIS,
eric us lundin, eR. fIL.
UPLAN DUS.
IN AUDIT. CAROL. MAJ. AD DIEM XI. MAJI,
Anni MDCCXLV.
Η. Α. M. S.
UPSALIJE.
PROFESSORERNE
wld
KONGL. ACADEMIEN i UPSALA,
de
IIuGÅDLE OCH WIDABERÖMDEHERRAR,
Hess MAQ. T ΕΊ R US
EKERMAN,
KONGL·. ACADEMIENS NU WARANDE RECTOR ΜAGN IF.
samt
HEM MAO. JOHAN
IHRE,
LEDAMOT AFKONGL. WETTENSKAPS SOCIET.
MINE HÖGTFuRNAME HERRAR FÖRMÄN
och BEFÖRDRARE.
THe
newaigernmgar,
Herrar Forman^ Rådfe njutitibm· Jag af Eder
,,Mi¬
åro få ftore och månge, at åtanken aftheniivål uplifwar min wordnad, men gor mig oek
therhos tankfpridd , at jag, fom fig bor, och jäg gerna onikade, hwarken rått kan afikildra de forray
förra, eller lifligt uttrycka then ienarc. Tillå¬
ten mig alttherföre, Herrar Forman , at jag
Eder thetta mitt Acadcmiika ron i ödmiukhet upoffrar, til at thermed allmänt få wifa, huru
högt mig theras erkända år om hjertat Jag har i
thet famma, efter mina Herrar Förmåns
handledande, fokt at upgå the twänne hufwud-
ådror, Snille och Förnufts frihet, fom oundgän- geligen uti Wåltalighets kållan böra löpa tiliam-
mans , om then eljes ikal få någon fmak, werf kan, fart, med hwad mera. Wift wore jag for¬
maten f om jag fmickrade mig med then tankan,
at Mine Herrar Förmån häruti fkulle finna något behag. Jag kan dock ej annat ån widgå,
at något dylikt hos mig upröres , når jag efterfin-
nar, at mina Herrar Förmans flora gunil altid upiyller , hwad fom mig i min ringa förmåga
briiler. Then iamma lårer och med benägenhet
anfe den djupa wordnad, hwarmed jag lefwer
ΊΗΕ HÖGÅDLE och WIDABERÖMDE HERRAR PROFESSORERNES,
MINA HÖG!FÖRNÄME HERRAR FÖRMÅNS,
. ' ) . j ·-' ■ ■ " "··; f
AldraMmjukafie Tienarί, ERIC ER. LUNDIN.
i vis aubenedire, dicerc.
ubi autem didiceris bene dicere,
conare rette agere, atqueßc hunc fruttum capies, ut bene audias.
EPICTET.
ι Ν.
Ρ R Ο ΟΕ Μ I U χ\ί.
Ere omnino PYTHAGORAS,
Saijiius illc Philofophus: noa
ex quolibet ligno fingitur Mer-
curius. Scilicet mentis huma?
nx vires, ii communiter e-
am coniideremus , eximix
profe&o iimt atque multo fe- cundx; non autem tantx no-
bilitatis, ut tenebras ignorantix, quibus obfuieata
eft,difeutere omnes,nedumvitiorum radices faciline¬
gotio tollere, & advirtutis fummum faftigium refta
ire,,posfimus. Qux quidem Stoicorum fuitnon mi¬
nusinfölens, quamfallax fententia. Sin autem dein¬
dividuo, ut Philofophi loquuntur, rationesfubduca-
mus, longe aliter erit diiputandum. Videas enimper- fxpe non folum integras gentesingenio, moribusat¬
que ftudiis immane quantum difcrepare ; verum et-
jam fingulos homines, ut vultu, ita dotibus fautri-
A eis
DE ELOQUENTIA
eis ubique naturae, inter ie difFerrc;· quae tarnen dif-
ferentia non ex alterius animae, prae ceteris, prae- ftantia eft arcefienda, Ted diverfitati temperamen-
tornm, quippe quam fequuntur modificationes ani¬
mae, adferibenda. Optima, inquit ARISTOTELES,
a) temferies non corforifolum, verum etjam intelligen¬
tia hominis -prodefl. Quicunque igitur officio fuo ri¬
te fungi vult, nec in tota vita claudicare, omni ope¬
ra id agat, oportet, ut vires quid reeufent, quid
ferre eaedem valeant, exploret, probeque explora-
tis, ad vitae rationem ineundam inflammato ftudio
animoque fe conferat. Sed, quod dolendum, eo
iam prorupit perveria hominum plerorumquc phi-
lautia, ut non amplius ad Tationis Iibram, fallere
nefeiam, agenda metiri fatagant; fed fe circumfer-
ri patiantur, quo voluptas, quo avaritia, quo am-
bitio vel leves eorum animos verfat, vel unaharum praeponderans praeeipiti lapfu fecum rapit.
O miferas hominum mentes, o fcctora caecal
Verum enimvero peccant graviter, turpiterque ir-
ridentur ejusmodi felicitatis fuae aeftimatores infiilfij
atque arbitri inconfiderati. Primum enim gloriam
Dei, ceu ultimum & archite&onicum rerum qua- rumvis finem, cui propagandaeie, ex intima depen-
dentke fenfatione, obligatos certoiciunt, fusque de-
que habent: deinde patriae, cujus tenerrimus efiet
affe&us, cuique optimus quisque ie natum gratula-
tur, haud confulunt: tum etjam proterviae fuae pee-
nas ipfi dabünt, quod deftituuntur voluptatejueun-
difilma, Se&.XHI. probl. ϊ.
N0B1LITAT1S PALMSTKA. 3
diifrma, quaanimaex fenfii perfe&ionis Sc virtutis >
{ux fruitur. Sed quid eft, quod multa hac in re difleramus, documenta rerum cum in promtu ad-
fint? Quid, qusefo, diva Poefis? OJim fuit illa ici-
entiarum tantumnon omnium prariidium, virtutum
heroicarum magiftra, ingeniique fere,fiipraiphasram
humanae fortis eve&i, exprefia imago atque effigies;
jam vero, per qnorundam maleianam audaciam, ita
turpiter eft depravata, ut potius nugarumfarrago,
& quisquiliarum promus condusque dici mereatur.
Exorta quippe eft ingens multitudo Poetaftrorum, Verfificatorumque vulgus omne, qui, honoris lu-
crique fordidi ipc abrepti, in auguitum Muiarum
& Apollinis iacrarium, non finc maxima Laure-
atorum injuria, nondicam irrepere, fed, fifaseilet,
Machiavelliftica prorfus arte, irrumperc allabora-
runt. Horum tarnen virtutcs, ecquis illorum ve¬
ro crederet? tarn egregie amiulantur, ut in eos ap-
prime adaptaveris illud POLYBII b): multicumnon fojfint imitari s^yct magnorum virorum, tantum imitan-
tur, velutifimi&, 7rdgsfyatj atquc itaproducunt inthea-
trum magmm fiuam ftultitiam. Et ut paucis muha compleuar. QuidPhilofophiamedii inprimis,quod
dicunt, aevi? Univerfa, omnesque ejus partes, non nifi verborum ftribligine horrenda eratcontaminata, inquc otiofis quxftiunculis, neque in commune, ne- que ad domefticam utilitatem, quidquam conferen-
tibus, totä confiftebat. Eademfata etjam fuere E- loquentise, quae omnis olim in aulis Princrpum, ia
A a curia,
b) Hiftoriar. Lib. II-
4 DE ELOQXJENTIA
curia, in foro, verfabatur; ad Sophiftarum vero de-
voluta fubfellia, priüina nobilitate exuta, in mellitus verborumglobulos, phaleratasque di&iones,ut cum
Satyrico loquar, quibtis nulla mica ialfs nedum
ponderis, inerat, abiit. Ita fere cornparata eil mens humana, ut, cum ad fumma pervenire nequeat,
quo anxia contendat, tricas apinasque amplexetur,
&, quod habet Poeta r)
- mtbes atque inania captet.
Hinc omnis calumnia, omnisque livor in elo- quentiam; quanquam & id non negaverim, pne-
judiciis heic quoque locum eile, qusé, fi abeilent^
praeclare agerentur res nofte. Sed faceflant ca-
villationes, valeant priejudicia. Eloquentiae, ut re- liquis fcientiis atque artibus, fuus confht honos,
fuurn decus, dudumque a fummis yiris, quibus a^quitas pro arbitrio eil, ipii vindicatum. Et re&e illud quidem. Ita namque perfvaii ftimus, illam beatam fore Rempublicam, in qua quisque id, quod fui muneris eil, fine didenflione, odioque in
alium pertinaci , obit. Quemadmodum enirn
membra corporis humani ar&iffimo nexu inter fe colligata funt, atque ad confervationem fui o-
mnia ad unum confpirantr ita etjam in Republi-
ca, qu32 eil corpus quoddarrV morale, harmonia decet, & nexus reqoiritur. Quovero quts exa&ior pit, eo erit potior ad finem confequendum: inde
namque efficitur id, quod fiimmum eft, quodque
a bonis omnibus exoptari holet, nimirum: ut hat
linus ex omnibus. Sed propius ad inftitutum.
CAPUT f) HORAT. de art. poet, v. 230.
NOΒΙΙΠATIS PALMYRA. 5
CAPUT PRIMUM
LITERARIUM.
h ■ ·
;■ S ΰ
Τ rem igitur ab ovo, quod ajunt, in- cipiamus, primum videndiim eil, quar facies eloquentrce fit, quae forma. Mul-
ti enim ex ipffus idea, quam iibi for-
mant minus diftin£tam,in maximos in- cidunt errores. Jmperitis, loquitiir BERGERUS d).
quorüm auBoritas ßepenumero, vtl doBioribus mpofu-
it, facile perfvafit, eloquenti& fludium efje artem ni¬
hil fobrie, nihil profirie, plane,, apte\ dicendi, fedpin-
gendi, colorandiy obfcurandi omnia, /// colendam, qui
velint inter Janos furere, inter graves ludere, ornati,
nan frudentes videri, ineptire naviter, ζ/ί naviter
irrideantur. Eft vero eloquentia, definiente ipfo
oratorum principe, Sapientia copiofe loquens. e) Sapientiam vero dicit ftimmus idem orator./J
eile fcientiam verum divinarum ξ$ humanarum caiif-
fartimque, quibus h<e res eontinentur. Tria omnina iiint, quae in oratore perfe&o requirit. Erit elo-
/>, , ut probet, deleBet, ut
fleBat. Probare neceffttatie, deleBare fuavitatis, fle-
viBori<et nam id unum ad obtincndas emiffas
potefi
d) De nat. puTcrit orat. pag. 156. ie) CIC. Partit,
©rat. cap. XXIII. f) Life»- II. de offic* c. II.
$ DE ELOQVENTlÅ
poteft flurimum. Sed quot oßicia oratorisj totfuntge¬
nera dicendi, fubtile in frobando, modicum in dele-
tfando, vehemens in fleäendos in quo uno vis omnis
oratoris eft. g) Ad illius igitur mentem de u- noquoque norum officiorum feorfam disputabi-
mus^ ac ita disputabimus, ut praeterea, quod ar- tis magiftri inculcant, id fubinde adferamus. Quod
ü quis, aliquanto oculatior, nos fubincufet ordinis paulo inverfi, is fciat, velimus, nos non adeo ar¬
rogantes eile, ut perorandi ipartam nobis tribua-
mus, Ted tantum, ex officio diflerentium, ut no- ftra probemus.
§. II
Prius vero, quam aleam ingrediar dubiam i quaedam monenda erunt circa verba. Quod igi¬
tur ad illa ipfa attinet, maximo cavendum eft o- pere ab inufitatis, novatis, peregrinis atque ob-
fcenis, quae orationem obfcuram reddunt atque turpem, caque adhibenda, quae mentis ideam at¬
que cogitationes optime exprimunt, remque vi-
vide explanant. Ita tarnen hunc fe&ari decet de·
le&iim verborum, ne religioni nobis ducamus, ab
codem, cum res ita poftulaverit, diicedere. Quid?
quod diligens, nec ingrata ftepenumero 8c eft &
exiftimatur haec negligentia; praeiertim non mi»
nima curat mens generoia, cum imaginationi in-
tentior eft fublimiori, magnumque quid ac gran·
de molitur; idque eam ob caufiam, ne vis atque
Ipiritus orationis effeminetur quafi, neve deferve*
icat;
g) In Oratore cap. XXI.
NOBILITATIS PALMSERA. f
fcat; quod fieri neceffe eil, ii per ambages atquc circuitus verborum, rotunde nimium tornatos, o- mnia peragerentur. Verba, fatétur CICERO, h) femper fatts ornata mihi quidem videri βlent, βt- jusmodi fint, ut ea res ipfa peperiße videatur. Erit
ergo, ut monet QVINTILIANUS, /) cura ver- horum, Jollicitudo rerum.
§. III.
Habetvero omnis rerum follicitudo,omnispra- clare cogitandi ratio, qu^e Graecisqliνοήσεις, Gallis h
lon fens, dicitur, fuum fundamentum in parte ani-
mae cognoicente, qua mens perfpicit, quidverum fit, quidfalfum, quid conveniat, quid non conveniat, quidiéquatur, quid non iequatur, unde judicium
oritur de rebus fecundum res. Judicarevero de
rebus fecundum res, quid illud eil? Philoiophari
dices. Re£le omnino. Eil ergo Philoiöphia, ut aliarum artium, ita & eloquentise parens quafi ac
procreatrix. Illius praecepta fibi babeat, neceile eil, perfpefla orator futurus: ex illis namque , tanquam e domeftico fönte, omnia argumenta i- pfi iimt baurienda; quo antem quis amplior, cla-
rior atque profundior efl, eo plus roboris ad per-
fvadendum, plus pondens ad convincendum, ha·
bebit. Neque, teile PETRONIO, k) concipere,
neque edere partum mens potefl, niβ ingenti flumine
literarum Mata. Nam quac exLocis, quos vocant
Topicos, depromuntur argumenta, plurima qub
dem
h) Lib. II. de Örat. Cap. XXXIV. i) In procemioad
Lib.VlII. Iniljt. Orat. k) Sat. p. m. 164*
8 Λ -: DE ELOQUENTlÄ -
dem Tant, nee faa defraudanda utilitate; exiftima*
yerim tarnen eos, quibus mens ferax, varioque diiciplinarum .genere excu-lta, iis fere carere pofle:
quin etjam illud adjüngo, faeilem viam eile ad Pedantifmum., fi , pofthäbita aliarum fcientiarum ratione., bonaeque frugis meiTe, ex fola hac argu- mentorunV fede orator fieri qilis iludeat. Ars
namque eatenus eft commendanda, quoad natu-
ram ipia fibi praeeuntem, atque pro icopo habeat:
unde etjam via veluti compendiaria perveniendi
ad naturam audit. Id quod nec CICERO /) dif- fitetur, unde affirmat, eloqiientiam non ex artificio, fed artijkium ex elocpientia natum ejje* Ad hiec id
obfervandum eil , quod argumentorura ieli- gendorum quasdam ratio fit ineunda, ne argu¬
menta argumentis cumulando, materiam Ideo fub-
ftratam demonftrafle falfo tibi perfvadeas; fed ca excogitanda, qua», ut monet ARISTOTELES,;«)
in quaque re infunt apta ad perfvadendiim,
§. IV. b
Neque vero juvat argumentorum inventio ίο- la, quippe quam cum Philofophis communem ha-
bent oratores, niii, qus iolide & ad rem accom- modate inventa ilint, omnia ac fingula, dicantur
cum gratia atque lepore quodam inuiitato. Ea e- nim eil horainum, praeiertkn noflri aevi, delicata fuperbia, ut almam veritatem non in deliciis ha- beant, niii., iale vario ac perfricanti condita, gu- Rum
0 Lib. I. de OraC. cap. XXXII. m) Lib. L cap.
IIRhet
NÖBILITATTS PALAESTRA. 9 ffum animi ipfis excitet. Hinc ad delc&andtim
inventae funt iententias iftae ingeniofae, quae Gallis
des fenjces ingen?eufis, Noftratibus Infall dicuntur.
Septem harum conftituit fententiarum formas HER- MOGENES, fed, ut mihi quidem videtur, nu¬
merus earum adaequatus neque iniri, neque exhi-
beri poteft. Variant profe&o infinitis modis, ita quidem, ut aliae ab aliis oriantur, atque a genero- fa indole cudi poffint. Quis, quaefo, ferret Ora-
torem atque Poetam uno eodemque centone in pu¬
blicum prodeuntem, vel alienum femper mutu-
antem? Hinc jam habitum novatum atque inufita?
tum, jam peregrinum, jam fplendidum, jam ma- jeftaticum, interdum etjam iimplicem, at gravem tarnen, & avitos majorum intemeratos mores pra fé ferentem, & amant, &, pro diveria ratione of-
ficiorum ipiis obeundorum, induere confultum du-
cunt. Hujus rei gratia Galli etjam varias excogi-
tarunt fententiarum formas, quas inter .eminent
atque commendant, quas funt novatae, amcenas, a- cutae, argutse, accuratas, ingenuae, nativae, vividae, callidae, acres, iolidse, delicatas, nobiles, fublimes felicisque audaciae: contra autem evitandas maxime
inculcant affe&atas, coaftas, humiles & abje&as, longius arceffitas, fupra modum elatas, indatas , frigidas, turgidas, nimis limatas, futiles, frivolas
atque fcurriles, falfas itidem & obfcuras, vel, ut
ipfi loquuntur, le Pbehus les galimatias. Non
eft noftri inftituti, nec virium, iingulas hafce ad
vivum reiecare. Cui harum inter fe difcrimen fci-
B re
DE ELÖQUENTIA
re volupe fuerit, adeat, präster Η ΕR M Ο G Ε-
ΝΕΜ, ή) LONGINUM, ο) BOUHOURSIUM
ρ) qui id ex profeflb egere, etjam ipfum CICE-
RONEM q) & Rhetoras, qui de Tropis, in pri-
mis principe eorum Metaphora, regulas condide-
runt. r) Pauca tarnen de fublimi monenda exiftima-
mus. Requiritur enim, ut vere dt fublimis fententia,
en hög Tanke, ut animum non tantum, veluti re-
liqux, voluptate perfundat, fed etjam in admira-
tionem rapiat, eum perfringat, atque ita attollat,
ut nefcio quid divini non tam audiat, fed ipie
fentiat, iapiat, agat./) Sed de hac, quae Omnibus una omnes (urri-pujt veneres /), ejusque fundamento difpntabimus deinceps.
§. v.
Indicavimus omnem dele&ationem oriri tum ex totius orationis,tum fingularum iententiarum le-
pore,quasritur jam quain re hic fententiarum Icpos
confiftat. In eommuni id quidem proclive eftdi-
£tu n) De Formis fentent. o)In tradatuaureo vtfi νψνς
Ρ) Tit. lib. La maniere de bien penfer dans Jes
ouvrages d'efprit; quamvis, fi addam, quod fen- tiam, Leélori avido non femper fatisfaciat, ubide
fublimi difputat. Optime ideam fublimitatis altitu- dinisque cogitationum, präster LONGINUM cit.
dedit WERENFELSILIS in diiT. de meteorisOrat.
^jPalfim in Oratore ac Bruto, r) Sunt enimfen-
tentice novatse nihil aliud, quam Metaphoras. Conf.
ARIST. Rhet. Lib. III. cap. II III. it. BUCHNE-
RLIS de commut. rat. dicendi Cap. I. II. s) Vide- fis LONGINUM. capJ.II. t) CATULL.
NOBILITATIS PALAESTRA. it
&u: nam ut dele&ari dicimur ex intuitiva cogni-
tione perfe&ionis, perfe&io vero, ut Philofophi e-
am definiunt, eft confenfus plurium a fe invicem
differentium in uno, ita etjam hic lepos confi-
ftit in harmonia atque confenfu eorum omnium,
quse fententiam ingrediuntur. Si rogando pergis,
quse fint ea requifita atque charaTeres, quse har-
monice inter ie confpirare debent? non ita facilis
eft refponfio. Ne autem omnia in medio relin-
quamus, prsecipua requifita, ex quibus veneres conflantur, videbimus. Reipiciunt vero partim
materiam, partim etjam formam. Qua materiam,
erit primum requifitum, ut non a ratione fenfuque
communi abborreat, nec rerum indoli ac veritati adverfetur, iententia. Tantum enim abeft,ut, hoc
fundamento deffituta, aculeos in animis cum de-
leQratione relinquat, ut potius, veluti voces articu- latae, utut aera leviter concufiere, evaneicat. Qua formam, erit alterum, ne rerum figna rigidiora fint,
quam ut imitentur veritatem; cumque novatse cu·»
dendse iunt, videndum eft, ut jute, rebusque ,
omni ex parte, quantum fieri poteft, convenien-
tes imagines fiitantur, ne, ut pueri in palseitrari·
deamur, quorum alii nimis audaces funt, eorum- que motus ideo fiunt apalseftri, alii, ob metum, vires periclitari fuas non audent, ac fi enervatt atque elumbes efient. Sed hoc opus, hic labor.
Imaginatio enim atque memoria, quse hoc in neg¬
otio fuo defunguntur officio, fimilia indagando , fingcndo, conjungendo, atque ad fenluum exter-
B a norum
12 : ■ DE ELOQXJÉNTTA
norum involucra revocando, luxuriare avent;
quae, fi judicii non audiänt habenas, facile in vor- tices Carteiianos abripi, atque hinc in orbes Pla-
tonicos deferri poffiint;
- - - -
quo nunc fe proripit iHe? u)
Excipiendas tarnen quidarn volunt eas, qiv^ feli-
eis audaciae, d'une heureufe hardießey audiunt ien- tentias, ab artis intelligentibus tantum dijudican-
dx. Quod ii rem acu tangere non datur, monet CICERO: w) in omnibus rebus Didendum quatenus s etfiJuus cuique modus efl; tarnen magis offendit nimi-
um, quam parum.
Sunt haec, ut dixi, praeeipua requifita, nec
tarnen omnia exhauriunt. Die fchonheit finnreicher Schriften, inquit AB. TRUBLETUS, χ) ifl nochet¬
was mehrers, als die bloße Wahrheit der gedanken ,
und richtigkeit der ausdrückungen. Paulo vero poft,
in quo hic lepos vertatur, innuit: Dasfih'one, in¬
quit, fi das wohl ausgedrückte wahre das ifi das zierlich, zärtlich, lebhalt, und nicht bloß richtig aus¬
gedrückte wahre. Die Wahrheit der gedanken, und richtigkeit der ausdrückungen, machen nur das gute
aus. Sind die gedanken in einem wercke wahr und
neu,find die ausdrückungen richtig, und zugleich zärt-
lich, erhaben etc.fo kommt dasfchone, das vollkommen-
defchbneheraus,zumwenigftenift etwasfchhnes da - -
Ex 9) VIRG. Ecl. III. v. 19. w) InBrutCap.XXII. χ)
Titlib. Gedanken über verjehiedene Sachen , wel¬
che zur gelehrfamkeit und Sitten-Lehre gehhretv
Part. II, p. id. io» ι γ,
NÖMLITATIS PALJESTRA. 13 Ex «qnibus fatis, ut opinor, difficultas ejusmodi
iéntentias cudendi patet. Quapropter plurimi et-
jam in ea opinione funt, quidquid belli, quidquid prasclari atque admirandi ipiis infit , id divinio-
ris ingenii motui celerrimo, nec illi quotidiano,
efle acceptum referendum: adeoque plane defpe-
randam effe ejusmodi regularum, quas mens fe-
qnatur, diflinöiam evolutionem. Hinc ARGO No-
ffratium ingenioiiffimo dicuntur Sielfswållingar, y)
ΕΠ: vero boc decorum illud, quod tantopere in-
culcant artis magiilri, quodque ita efl conienta-
neum orationi, ut & rebus, quae traffantur, &
oratoris atque auditorum ingeniis accommodetur
atque conveniat. De quo CICERO: ζ) caput efl
artis decere, quod tamen unum eß, quod arte tradi
■tion potefl.
§- VI.
Sed medio, ut alibi, ita heic ibis tutiffimusr.
Nam ut omne nimium, fi ab amore virtutis dif- ceiieris, nocet; ita etjam ornata nimis ac perpolita
oratio tasdium parit, faltem delicatioribus, qui,prak¬
ter acuminum atque argutiarum elegantiam, ali- quid ultra exfpe&ant. Qnid, quod fepenumero fkr,
utverkas nuda atque fimplex, omni detraöro or-
natu, plus valeat, dummodo ipiritu & majeflate fit pleniffima. Quod probe tenendum eit in animi paffionibus exprimendis. Tum enim ingenioie lö- qui non minus ineptum föret, ac /1 quis in lugubri
rerum viciflitudine, cum omnia plan&ibus & la-
mentis y) Part. II. η. XI. z)Lib. I.de Orat. Db, I.Cap.XXIX»
r4 DE ELOQVENTIA
mentis perfonant, jucunditad fe daret atque tripii-
diaret. Unde Poeta: a)
Et tragicusplerumque dolet fermonepedeftri, Telepbus Ö Peleus cum pauper {f exul uferque Projicit ampullas cJfisquipedalia verba,
iSV curat corJpeäantis tetigiße querela.
Maximeque videndum eil, auélore SENECA b),
.ut contextus fit viriIis , nec circa flosculos occupatus,
ne videaris, muliercularum ac magiflellorum more,
ineptire, ne dicam inianire, qui, quo fe. ja£lent fuperbius, usque adeo, vel in minutulis, funt o- perofi atque exquiiiti, ut potius onerati, quam orna- ti, eile videantur. Sed delafiat potius , quam de-
leftat ejusmodi nimia ac intempefliva feftivitas, efl-
que periculi plena: nam ex ingenii oflentatione cir-
cumflantis coronieauram captare, vel, ut Galli lo- quuntur, faire le beie[prit avec le peuple, non viri gravis eil; detrahit enim & au£loritati & fidei. Cu-
ra verborum, ad mentem QUINTILIANI cj, dé'
rogat ajfeclibus fidem, cfi ubicunque ars oßentatur, ve- ritas abefie videtur.
De Schematibus idem fentio. Nam neque minora ad deliniendum, neque majora ad eommo-
vendum, ufitata, plus frequentari debent, quam
res id ipfum poftulaverit, ne vel ut parafiti, aifenta^
tores, vani, ilulti, odiofi, lautiffime ludere, vel
flu&us in timpulo movere videamur,-quod ridicu-
lum eil, & in maximo vitio ponitur. Verbo: erit
oratio a) HORAT. de art.poet. v.95. &JEpift.50. c) Lib.
X. Gap. IV.
NOBILITATIS PALJESTRA. 15 oratio inftar Conftellationis coeleftis, qnas ex plurl··
bus ilellis, hinc, inde, diitantibusatque intermican- tibus, conftat; quarum ese, quae primae ac jfecundse magnitudinis funt, majorem in nobis excitant &at-
tentionem & admirationem; quae ab his proximal,
ad ornatum decentem cceli magis poime efTe viden-
tur,longe alias tarnen natura ac indolis funt, quam
meteora illaemphatica,quse, ut in momento apparu- ere,ita inmomentofiepe difparent atque evanefcunt.
§. VII.
Omnino falluntur egregie, qui dbi perfvadent,
facultatem imaginandi cum memoria conjunfhtm , quibus ingenium vulgo abfolvi contendunt, in ar-
te Oratoria utramque paginam facere. Nam pra- terquam quod argumenta, quae baiin feu fundarnen-
tum orationis eile probavimus,ex ipiius Fhilofbphia»
adytis fepe depromuntur, ad qira eruenda nullus eil, qui dubitaverit, quin judicium permultum fa-
ciat, requiritur etjam acre acri ingenio junftum ju¬
dicium, & quaii asquilibriurn inter utrumque in fen*
tentiis rite adornandis, ut videas
quid diftent <zra lupinis d).
Imaginatio enim, niii judicium adhibeatur, quod
ambitioia recidet ornamenta, luxuriabit atque obfcu-
rabit orationem, ίϊ vero illa abftt, vi atque fpiritu penitus deftituetur. Et quid dicam de totius oratio¬
nis fymmetria partiumque quarumlibet jufta pro-
portione? Profe&o in ea tanto majori opus eft a*
cumine-, quanto certius eft , ex hac partium tum
iingu-
å) IJORAT. Epift. VII. v. 23.
16 \ DE ÉLOQUENTIA ;
fingularum inter fe, tum totius cum fingulis con- formatione juila ac decenti,orationis piiicritudinem exiftere, indeque magnificum oratoris nomen pro- ficifci. Nam ut eurn , neque archite£him , neque Muficum vocamus , qui ad formulam fibi praefcri-
ptam, agit ac modulatur, fedqui ipfe totum opus
■·& animo metatur, & componit& dirigit: ita etjam
nec is prazclare oratoris nomen tueri potefi:, cui
acumen deeft introfpiciendi ad totam compagem.
Verum multi, quamvis ipfis non defint ingenii qui-
dam celeres motus , ad excogitandum acuti, & ad ornandum uberes; tarnen inhoc ipfo valde caligant
atque hallucinantur , vel quod judicio non fatis"ar-
chite&onico polleant ad providendum quaii, quid
deceat inutramque partem, vel quod laborefiuper*
tinacem, nec facile fuperandum, detre9:entf. Jum
vero hasc harmonia exfurget, ii quas primum, quse
deinde, qux poftea, dicenda funt aequabilker , o- mnia tamconferte contexteque conneåantur atque eohacreant, ut ex re ipfa nata , nec aliunde adfcita
cffe videantur: neve faces verborum prius adhibe-
antur, quam probe prseparati fint auditorum animi,
& fi,quando amplam dicendi materiem na&i fimus, omnia, maxima, minima, morofe non exfequamur
atque exhauriamus, ied quaedam callide atque con*
fulto auditoribus quafi invenienda, examinanda at¬
que fupplenda relinquamus. Nam, ut SCAURI é) verbis utar, non minus magna eß virtus>fiire de»
finere, quamfcire dkere, vel, ut habet Poeta/).'
Ut
-■ é) SENEC. Controv. Excerpt. Lib. IX. /) HO- RAT. de arte poet. v. 43.
