Difputatio PhilofcphioL
D o .
H A B I T I B U S
JouantDi vi nâ
f a v e n t egratia
E x c o n fe n fu a p p r o b a tio n e a m p l t ß i m *
facultatis
p h i losophic£ in d e adem ta UbfatienjéS U B
P R Æ S I D I O
E t ri Prac/aripmi
Dn... H E N R I C I A U S I I
Græcæ ling. Profefloris publici, Praeceptoris, Fauto
ris
Sr
Promotoris fui perpetuae obiervantias
cultu profequendi.
Pro Gra lu in Fbdofophi*fupremo, tjuffy privileges obtinendis, Publica c enfur a jubm itiU
L A U R E N T I U S J O A N - Folkernius
5. R. M. Alumnusr*
ln Auditorio E c te n Majori ad d> Noxemb% Anno I 6 ji . Horis à 7. matutin.
Cic. i. de II. C u m a n i m us pr a’cept is c o g n i t i f q : v ir t u t ib u s à c o r p o r i s obf equio i n d u l g e n t i a q , difeef ler it , v o l u p t a - t c r o q ; ficut labe a l i q u a m decoris o p p r e f l e r i t , q u id eO dici a u t c o g i t a r i p o t e f t b c a t i u r * /
U P S A L I Æ, _________________
Venerandi Confiftorij Ar»fîenfis*
P R Æ S I D I .
Admodùm Reverendo excelientißimo *Pominot
D » - O L A V O L A U R E L I O ,
$. S* rheol* Dodiori celeb errim o,
S c
Diae-
çel. Aroll ÊpifcopograviIiiQao>
N e c n o n
A S S E S S O R I B U S
Reverendis få clari(Jimis viris y
M. P E T R O O L A I Dalic Ecclefiæ Cathedra lis Pl- f t o r i & præ poiito» nec n o n Confiftorii Seniori.
M. O L A V O I O H A N ^ I S Qcfcttlt phyf. & Log, L e c t o r i , & p. t. Gyrum. Rectori.
D n . N I C O L A O R U D B E C K I O S. S. T h e o l . Lcct. & P af tori in 3$alunt>*
D n . A N D R E Æ W A L I N I O S.S. Theol. ac Hebr.. li ngvæ Lcétor-i & Paftori in ^ubbo*
M. O L A V O E R I C I ©cÇult EÎoqacntiæ IctJori. M J A C O B O E L A I T e r lc r o Græc. liter, ledtori M L A U R E N T 1Ö V V I D I C HI N N I Hiftor. lc ä o ri*
D n D A N I E L I J A C O B I Mathcf. le&ori*.
D n * P E T R O I O N Æ R a m sb e rgio Sch-Rc&ori* , AL S A M U E L l T H O M Æ ltdfcori extraordinario.
lit M ecanati ac Patrono magno his i Practptoci, Fautoribus
Promotoribws am tctsgratijfim a mente femper fujpi.ctendity kZc difputationcut v ttiv u m xcbit*. venerationis o-ffequiitf^ra'
tit 14dm » teftê fkbn ttfjè & officiojc dicat &§ infer t btt
L A U R E N T I U S F O L K E P. N I U S A u t h o r f v c i p o n d e n sf
•gçç* «ÇS* *»&»#. b» e*tS* f r ü « ^ 4
C * D * D * G * G # 0 # D * C # ^ * C # D # 0 % C * a * C * n * D jfc a
« n » « » « s & » « v è $ * v * &f e # > & * ■ * , * » « y » »/
P R O O ï M I ü MI
D
£/*£m cmninoparttbu* eonHathomo Animo fc. få Corpore.zltcru Ch n o b i s c u m Dijs» a l t e r u m c u m bcftijs c o m m u n e eft. a/ / 54- /«/?. Equidem qui fe corpori fenfuumq{ iudictc manciparunucorporm fuimancipia, faëlijbrutorum mf a r r cntri obedtentium » quibus natur a Or hum ile få ad pr des dejetlum f in x i t, quo nihtl ntfi pabuh m qua rere va- lean t, ad f cedas voluptates emm a rifcru n t, få ajp(Etui m p tn u ib a tic m - bus v t bli ad quavis turpia ruunt: J^ui verb ratione duce p r xslar is fe de ■*
dunt Aihcmbusfåfieculatiotnbusfod perfcflionemt cut artatura dcfl m ati
f u n t, ccnjequuKtur> få D iùfim ihm i evadunt. Sr e Elus fiqutdem nebii da tus efl à na/ura vuttué) få m ta lu m fu/peffust firm o item få ratio y quæ
heminn-bus & Dijs c c r r m u n i s e f t \ f e d i n illis c o o l u m r o a t a > in n o b i s c o n l u m m a b i l i s » / japient. S ene c a 6piß. 92. pre m ore Juo pracla -
re loquitur. Cut Cic.2. de Q. calculum adeitt ; Q u i d intcrcft 4/ / , i n t e r
D e i n a t u r a m & n o f t r a m / n of t r i m e l i o r pars eft a n i m a : in illo pars nulla e x t r a a n i m a m J t o t u s r a t i o eft. Cum igitur tam no
bilis res fit animus nofler* que nthtl in nobis melius, mht!prctBant us:^o~ Inflate ante corporis nthtl iurpim , nihil detenus: omnes nes fuma ope n iti decet, ut animr potius quam corporis imperio pareamusy prxfhintißirra% nofir) part em, quantum in nobis cfl, excolamus få p e ific ia n u sA ria v e ro in anima noflra reperiuntur: FacultaSy A fftE usfå Habitus. I Had natu
ra tnfunt : hie no f ir a induflna acquiritur, iliu fepofitist hujus r. ati.ram nunc paucis expendere elecrevit quo animus nofter per prim i homtr.is la- pfum miferè depravatus m irum in modum reflauratur få perficitur > få ad a v ita m integritatem > quantum tnjeeßy contendit. Cenj.flst autem
iSa perfeH'to in cognitione veri, (jr aHtane boni : iS* m utte : h t c v i lu n . ta te m perficit. U tra% paratur crebro exercitio. Proinde ut ut diffi cile efi hac de habilibaa doHrina, (emper tarnen jv c w td t v'fa e î , *ÿ in pretio habit* , u tilita te ubere fuo fr n il a difficultatem -ompenfante.
<4
iunivCrjam enim Philofophiam in,leniter conducit, imo ad facultates o- mnesi fedpr<cipuus ejtte ufue in en philofophist partc^qu r. a c h v t dicitur »
c o n /f icitur, fffuis enim v irtu tu m naturam, caufas iffproprietates re
ple intell gere pote f i , nifi prius habituum natura probè per (peela / Cum illarum notitia ex horum cognitione dependeat ; ita verum effe, fi cui per fingulas virtu tes ire libeat, deprehendet. *Dicam paucis : tot tanta^ tjut u tilitatesfu n t, u t fufficientlr ab aliquo v ix recenferi queant. H i fee de caufis, cum ad nutum f f voluntatem ampliffimœ facultatis philofophi- tst t m ihi aliquod fpecimen effet in philofophia edendum, hac materia v i - f a eft dignat quam publice ventilarem , non quod difficultates ejuj omnes mepoffe fuperare confidet c, Sed ut reor,c(i q u o d d a m prodire tenus»
fi n o n datur ultra. Deu igitur omnis fapientU fonte votis jupplicibu*
veneror, ut hone Hit no (Iris annuat captis, à voto ad theje s progredior fil- las cl in tres di f f e f c o fecltones.
f it itJfy
Sedtio Prima
D E D E F I N I T I O N E .
æ T H E . Î1S »
J y Uplicem p o n u n t logici d e f i n i t i o n e m , nomi nis cSf re/.eirca n o m e n tria n o t a n d a m o n e n t ,
vuoMVfxia.i) awuyv/xltcv & Ifauvu/xietv. P r i m u m & l e c u n d ü q u o d ( p e &3t, d e d u c i t u r habitus ^ ab h a b e n d o » u t h a b e t A r m a n d u s de Bello vifu, T r - 2. c. 68* Q u o d a fubrtant ia (eu f ubjc&o (uo f i r m a p o f ie fi o ne h a b e a t u r grate is e£iç d i c i t u r ; n o n r a r o e t i a m
v o c e facultatis» potentiae & v i r t u t i s e x p r i m i t u r , ita Cie* in O r a t , p r o Areh. accipit ./ « hoc, ait, alia eß facultas dicendi, i t a p a l l i m a p u d au to re s.
2. Q u a n t u m ad t e r t i u m i sra\»f<rw* oye ft v o c a b u l u m h ab i t u s . A c c i p i t u r n, i. participiahter i & lie o m n e id q u o d ab alio ha- b c t u r , h a b i t u m dicimus,quae acce j t i o ad ipfam vocis o r i gi o a t i o n e m p r o x i m e accedit . A l ir cr 2. A pu d medicos, pro pecu
liari corporü conßitutione. 3 u t opponitnr privationis (ic o m n i s f o r m a f ubjefto (uo p e r n a t u r a m ineft s d e b i t a d i c i t u r h a b i tus» ficut c o n t r a , p r i v a t i o cft c a r e n t i a formae debitae inefle
,4 pro extranei corporis adiacenttasU t a r m a t u m elTc, h o c f e n l u
u l t i m u m p r a d i c a r r e o r u m c o n f t i t u i t 5. Pro qualitate per qu* res qualicurify modo di[ponitnr tbHrahendo à perfeclo imperfeflot
& ho c fuo a m bi tu d i l p o l i t i o n e m inc lu di t . 6* demc^pro qua-
litateperfeHo nt' do fubjeflum afßt tente, dt lub p r i m a ( peci e q u a
litatis h d il p o f i t i o n e e o n t r a d i f t i n g v i c u r , at q; fub h o c u l t i m o fignificatu n u n c dc habitibus p au ci j eft n o b i s a g e n d u m .
3. A t q ; ita ( u t ad d e f i n ' t t o n c m r e a l e m n u n c a c c e d am us ) defioitur habitus, quod jit qualitas naturafua durabilis fe u dific ul
ieY mobilis, potentiel alicui naturali f*pen)enienst earn proptiorem m cperaticnilus fuis obeundu reddens.
4. A b fol vit ur bæc d e fin itio gtntre ^ differenta. Genus eflc q u a l i t a t é pater. Quia ab habitu fubftantia accidcntalitcrqua lis d e n o m i n a t u r , in q u o formalis ratio qualitatis confiftit* Q u o d v. P ic c o lc m i n eu s grad. r. phil, mor. cap. 6. & ß. P u t a t h ab it us c o n eftc qualitates, fed relationes, ob refpc c t u m q u é h ab et ad m e n t e , id fruftra p u ta t,cum rclpedus il le n o n fit p r a d i c a m e n t a li s i led tranfeendens, qui ipfise-
t i a m q ualitatibus competit* hoc n. m o d o afFeffce funtones potentiae ad adius& «bjefta lua. item m ateria ad formam , accidcns ad lubftantiam, quae ideo entia abloluta eft'e non d c f i n u n t , ut n o t a n t mctaphyficn
5 Differentiafumitur a poflerieri) nempe fubjeflo $ officio h abi tus ahitfy proprietatibus q ui bus fpecificus co nce ptus innui-
• t u r , q uo habitus ad certam & peculiarem efficiendi ratione r e f tr i ngitur, atq; à c a teris qualitatis fpeciebus diftingvitur. Ubi fingula verba ut fingula p o n d e r a lu c tn o ta n d a ,
6. Uhs igitur verbis : durabilis feu difficulter nobilis diflin- g v i t u r habitus à difpoiitioc» H o c n. intcrcft in ter difpofitio n e m & habfcum, q u o d ilia facile m utari & perire pofïit.- hic c onf ta ns lit, nee facile loco moveatur, ejuodn. i n q u i t A*
rift, in p r a dicam. cap. de quaiit. non eft difficulter mobile^ha-
bitus propne dtblus non ell, fed tantum dijpofitio.
7. I d v e r o hie p r o b e t e n e n d u m eft, cum i n t e r d u m c o n t i n g a t , ut dilpofitio prop riê lic di<fta diu duret & inhae r e a t : Habitus é c o n t r a , c itô a m i t t a t u r , id fieri n o n per fe, fed per accidcns t a n t u m & ratione ac vitio fubiedti. Sicut G r e g , de Valent, ia uberius often dit Tom . z' Di fp. ^.q.i.p.r.
Z. lila v e rb a: potentiam nat, promptiorem reddens : Subje« & u m & offieiüm habitus iudigitant, prætcrea diftingvunt h a b i t u 1. apotentiis natural, lue, q u t d h a per fe p r i m o o rd i.
n e a tu r n a t uraliter, ad o p e r a n d u fimpficiter : habitus a. p o t e n t i i s f u pe radditi p r i m o ad o p e r a n d u m juvando p o t e n tias o-rdtnici (Int. 2. à patibili qualitate figura, q u o d ha; de-
f t i a a t æ f i a t p r i m o ad p er f ic ie n du m n a t u r a m .
5 D e voce etiZ operattonù in d e f i n i t i o n e pofita» obfervan- d u m c f t , e a m hic in ea l a ti t u d in e accipien dam effe, ut o-
n on es a c i u u m dif ferentias utpot e Sunai*;, vciijreuç
i nc l u d a t .
10. U t n u n c ad fubjc&i def ig n a tio n e m accefius fiat» p r i c u ù m I cieudu cft, n o n o m n e s res effe capaces habituum. I d q u i d e m im pr im is liquet 1 (ubjeHum quod feu denominationis
e ff'tjuppojitum. Sub q u o e t iam angelos c o n t i n e r i c e r t u m cft , q u i b u s nc c fui d e n e g a n d i l u n t habitus 1 fed illam con* t r o v e r f i a m n u n c mi fiam faci mus, h a b i t u s , u t in anima re- p e r i u n t u r hic præcipuè (pedantes. Sub je lïum a. cjno feu pro*
ximuij; ^ u i o d a a m fir* res liquida n o n eft.
lî. i höffifrs r. 3, q ;o. tres requirit conditiones i n re aliqua, 0 t fubjeöüixi h a b i t e ) elle q u e a t , i . d e b e r e illam efi'ein p o t e n t i a ad i i ia d. 2. n o n ad u n i c u m , fed ad plura, ut ita de-
t r r m i n e t u r p e r habitu ad u n u m . 3. d iv e rf i m o d ê pofiefe ha b e r e ad fila p lu ra , u t melius queat d i l p o n i per habi tum. 4. adiicic G r e g o r , de Valent- u t in fubje&o habitus ad o p e r a t i o n e m difponcntis , fit aiiquis m o d u s libertatis & i n d i f f e r e n t i « , q u o pollit ha b i tu uti c u m v u l t , & cum opus cft. Q u i b u s / . addimus, ut Icii. fit a p t a ad afti oncs aliquas p r o d u c e n d a s , qua; cui n o n c o m p e t u n t lubje&um habitus
efle n e q u i t .
12. H:fce p r æ f uppof itis, ad par ticularia iam defeen- do, Se. d i c o 1. Habitus non recipiuntur t» corpore feu membris corporeity adeoffnec in ioconaotiva. N o n in illis, o b dcfetïuna
4. c o n a i t i u n i s : lu jacet «u nn voluntatis im p e r io JtrwttKu* h m c o c u l o s n o n ap er im us vel claudimus» mfi ad m e n tis a c
c returo» & v o l u nt a ti s Innperiuno. fnfficit ergo u t facultas m o t u m d i r i g é e s fit b s b i t u i n f t r u d î a , a d cujus n u t u n loco- m o t i v a r r o t u m variet. Alias n. a d t i m m e m o r i s v. gr . in d i g i t o vel pede efic, a b f u r d e f i a t u e r d u m eflet.
i/. N o n e q u i d e m diffiteor m e m b r a e x t e r n a atfiduo e x e r citio p e r h u m o r i s f o r t è alicuius di(cLifione,fi q u o torpeant* n o n n i h i l a p t a r i & di fponi ad o p e r a t i o n e s animar facilius r e c i p i e n d a s , ficut o m n i s m a t e r i a pr aep ara ta & dilpofita facilius vim agentis recipit : fed quia d il pofiti o illa vicem t a n t u m i u bi t principii ma ter ia li s & paffivi, n e q u a q u a m veri h a b i t u s qui oper ar i vus eft , n o m e n m e r e r i p o te ft A- g i l i t a s a qua per m e m b r a c o r p o r e a a ä i o n e s e x c r û t u r , n o n tern m e m b r i s q u a m a n i m æ t a c ultati m e n . b r a m o v e n t i & d ir i g e n t i i n hæ r c t .
14. Q u o n i a m v. a n i m a f û a r u m a â i o n u m n o n eft i m m e d i a t u m p r i n c i p i u m . D i c o II. Habitu* proxtmè in potentiis
animet recipiuntur, p r o x i m u s n. & prirna.rius h a b i t u s cft o p e r a t i o , at p r o x i m u m o p e ra nd i p tf j o c i pi u ft \ ^I mp ot e n t i a E. in ca r e c i p i t u r habi tus i r a m e d i a te <ut i p d d b k c t o fini f uo m a x i m e p r o p o r t i o n a t e . . * . t r . ^ .
1/. N o n t a m e n o m n e s f a c u l t a t e s a n i m æ f u n t r e ce p t i- væ h a b i t u u m . * E t e n i m in v e g e ta tiv * non recipiuntur. C u m
& i n di f f e r e nt i a careat, & a ä u s luos f e c u n d u m u l t i m a p e r f e c t i o n e m n a t u r a l i t e r p r ar f te t , n o n e g e t habitu,^ falvis n. o r g a n i s , n o n p o t e f t n o n r i t e m u n u s 1’u u m ablq; h a b i t u obtire.
16. N e ^ in [enßtivet quat. inbrutis eH> idq; o b def ec tum 4.
c o n d i t i o n i s . Hic a rd ua illa c o n t r o v e r i i a i nc idit arhabt-
Iu* brutis competant\ ciconiae g r a t i t u d i n é , t ur t u r i caf litatem » & f o r t i t u d i n e m l e on i m u l t i t r i b u u n t , quae cer te v i rt u t e s funt* Et c o m p r o b a t id e x p e r i e n t i a & antiquitatis m j n u - ' ' m e n t a , a n i m a l i a m u l t a e do c e r i , 6c miras o p e r a t i o n e s t a m q ;
-ar ti fici of è e d e r e , u t ipfis hominibus fint inimitabiles, i d q ; c x c o n f u e t u d i n e . D e E I e p h a n t is r e f e r t Arift. 1. 9 hift. a n :
C .4 6 .. multa\nQß\\\>erudiuntur jc iu n t , quando ß f regem adora
-re condijcunt* de quibus v i d e re eft ap u d Lipfi in Epifh 50« ce nt . 1.
17. V e r u m v ir t ut es irtas, n o n efle p r o p r i è d i â a s vi r t u t e s , fed i m a g i n e m & u m b r a m v irtutis c e n f e m u s , ut Arift. alibi v o c a t i n e o d e m li br o, & veftigia m o r u m hominis* Et v i m n a t u r a l e m . Q u i c q u i d i g i t u r ea de re fit, in b rutis t a m e n habi tus à p h a n t a l m a t i b u s & fpeciebus fenfibihbus di- f t i n c t o s efle af ier er e n o n a ud emus- Ob d ef ec tu m n. r a t i o nis, nulla in a c t i o n i b u s f u i s g a u d e n t l i b e r t a t e & in di ff er en t i a : fed ex vi o b i e c t o r u m p r o u t eis r e p r æ f e n t a n t u r , de t e r m i n a n t u r ad u n n m . P r o m p t i o r a a. r e d d u n t u r ex af- u e f a c t i o n e f o l u m p e r p h a n t a l m a t a & fpecies fenfibiles, q u æ ex i t e r a t i o n e a c t u u m t en a c i us in h æ r e n t m e m o r iæ .
12* Senfitizaa. prout in htm ine eßt p r o diverfitate facul t a t u m d i v e r f i m o d e fe habet.
iç .ln exterionbui fenftbui nulli habitui e(fe pojjunt. id p r ê t e r x p e r i e n t i a m r at i o evincit. N a t u r â o. fuum officium fuf- f ici entèr f a c i u n t & in di f fer ent i a eare nt.
20. Defenftbuia. interior ibui appetitu fenßtizo alia r a t i o eft. Hi n. r ati onis i m p e r i o voùihftûi ita o b e d i u n t u t ipfæ t a m e n fimul ad a c t i o n e m c o n c u r r a n t , 6t d i f f e r e n ti a m i n l e i p f i s h a b e a n t ad o b e d i e n d u m & r e p u g n a n d u m , ut d o cte di fc ur r it cl . Horneius. de fingulis o r d i n e vide nd um.
21. D antur habitui in appetitu fen ßtizo. Ita leotit Ari fl ot .
3. E t h . c. 10. & p a t e t : q u am v is a p p e t i t u s fenfitivus ut fic
& in l e f pe ct a tu s n o n fit capax h a b i t u u m , quia hac r a t i o n e «K'oycç clt , & n obis c u m b r utis corhunis^cff t a m e r i e o r u m capax ut h o m i n i s appet i tus e l f , quia per participa^ t i o c e m f i t quat, fcil. r a t i o n i d i r i g e n t i & m o n e r t i
wàXîltKui Cubed & obedit. Praeterea etiam quia in eo virtutes (id e n im ex Ethicorum m o n u m e n tis fuppono)rcfident>qui» b u s a ffc d u s fcnfitivi c o m p o n u n tu r .
22, In m em oria & im agiaativa Heminis Habitua etiam e d s viden tu r. Q u a n q u a m e n i m d e his res v id e tur cfle paulo o b C c u r i o r , quia t a m e n & hæ n o n fun-t ad u n u m (implicitet d e t e r m i n a t a : , ficut p ha nt a fi a b r u t o r u m , c u m ad i m p e r i u m r a t i o n i s a l i q u o m o d o m o v e a n t u r & d e t e r m i n e n t u r ad aflus f u o s , a d q a o s , e x p e r i c n t i a t e d e , p r o m p t i o r e s f i u n t , q u a m ali*» à s e f l e f o l e n t ad m u n u s fuü f a c i e n du,ut multis d i f p u t a t T h o - m a s i . a . q . / o . a . / . H a b i t u s ipfts n o n videtur eïïe d en ega ndu s:
2/. De Senfu etiam communi idem videtur cfle judicium
ac d e fenfibus externis » quibus cum habet m agn u m com or- c iu m .
24. N u n c d e fola i n t e l l i g e n t e reftat d i c e n d u m . Dar i a u t e m h a b i tu s in voluntate inteHeEiu m anifeßum eil i. Q u i a u t r a q ; i n d i f f e r e n s eft a d aftus fuos, ad quos varie diCponi pof* f u n t , u t p r o m p t i o r e s a d o p e r a n d u m q u a m a l i o q u i n à n a
t u r a e r a n t , e v a d a n t , m a j o r t a m e n in v o lu n ta te o b li be r t a t e m ejus eft indi fferenti a. i . Q u i a in u t r o q , d a n t u r virtutes;
25. Hæc o m n i a q u æ d c C u b j e d o h a b i t u u m d i â a f u n t e g r e gi e c o n f i r m a t il ludSuartzij ex difp. 44*5.1. ti ^.Habitua i n q u i t
folum in viventibus intcüeHuaUbusfunt> proxim e mpotentiis eli< c itivis artuum im m anentium ,qua^ rational* ftn t v e l aliquo modo rationem participent.
26. f u i t de Cubjedo h a bi t uu m» f e q u i t u r caufarum confideratio, c u m q ; ac c i d e n t i a i n t e r n a s n o n a g n o f e a n t , de externis folum h i c no bi s cur a e r i t , ac p r i m a q u i d e m de efficiente, caq; p r o x i m a , de qua praecipue c o n t r o v e r t i f o l e u
27. Circa hanc rem quaeri Colet i m p r i m is , anhabitusin*
fin t a natura ,h . e. an ab intrinfcca rei habituatae eCTentia per naturalem em an ation em refultcnt i Hic n egativam
m u s in d u d i ratione & experientia- Fr/ncipium enim ope« randi animam tali m o d o a fficien s,p oten tia’ naturalis n o m i n e venit* deq; fecunda ipccie qualit. cit. ut etiam Ariflot. 2. Eth. c . i. d o cet.
2Z. Af t fccus videtur T h o m a s fentire*ubi triplex p o n it productivum principium habituum , aliofq; inefle à natu r a , alios hum ana induftriâacquiri» alios aliun d e infundi d o c e t .
29. U t ha?c d e c l a r e n t u r , n o t e t u r p r i m o , a m b i g u a m efle p b r a l i n inefie â n a t u r a . D i c i t o r e n i m id efle à n a t u ra 1 .cujus principiafunt à natur a%feu q u o d n a t u r a l e m i n c l i n a t i o n e m h a
be t , q u o f cnlu v i rt u t e s p h il o fo p hi s f req ti cr. t er d i c u nt u r n a tural es, c u m p r i m i s a u t e m h abi t us p r i n c i p i o r u m , u t e f t a - p u d T h o m a m . r, quod ineft à n a tiv ita te >ita habitus infufi a n a t u r a cfle poflunt.3. cujus ca'.'fa ipfa e/ / natura, u t th,28. vifum eft, & h o e m o d o rigide l o q u e n d o d i c i t n r al iquid elle à n a t u r a , q u o f e o l i i d i c i m u s , n u l l u m h a b i t u m p r o p r i e d i d u m e j l e à n at ur a.
30
. Q i g n i autem habitu* hominis induftrid Jeu iteratis aBibuiqx pe ri c nt ia n o t u m efl. Q u o d f e cu ndo ex T h o m æ c i t a t o l o c o ob f er v ar i d e b e t : Ve modo autem q u o a d u s in h a b i tu s p r o d u d i o n e r n i n f l u u n t , i n t e r d o d o s n o n c o n v e n i t. Miffis i g i t u r c æt c ri s, e o r u m vefligia h i c f equor»qui d o c e n t h a b i tu s d e p e n d e r e ab a d i b u s , n o n ut d i f p o f i t i o n i b u s , f c d ut c a u f i s e f F e d r i c i b u s , c u m e n i m i de m f s p i u s a g e n d o f o r m am q u a tiam quæ prius n o n e xt i t i t a c q u i r i m u s , n o n a p p a rc t . q u i d d e f i t , q u o m i n u s a d u s caufæ efficientes h a b i t u u dici m e r c a n t u r . I n r c l p c d u q u i d e m ad a n i m a m » qua1: fæpius idem a- g c n d o f e i p f a m p e r f i c i t , e o s c a u f a s i n f t r u m c n t a l e s efle » p e r quas ipfa in o p e r a t i o n i b u s fuis t e r m i n o s fuos a t t i n g it , n o n e o i nf i c i a s , fi v er o ifli t e r m i n i a d i v i fint, fit u t a d i om b u s * m e d i a n t i b u s iflis t e rm i n i s , q u a n d o q ; a d i o aliqua t r ib u a t u r .
a t f y ita a£lus h a b i tu m p ro d ucefe dicuntur-
i f . H i n c duæ n a f c u n t u r quæftioncs, quæ hic Tunt expe-^ diCndîE. I. Annon interdum unicua ablue habitui producendo jnjfi.
c ia t? I n i n tc ll e& u q u id e m pofle id co n tingere,patet de (ci
e n t i a alicujus conclufioois, quæ cum verus fit habitus, uni ca t a m e n evidenti dem onftratione gignitur : in reliquis au t e m potentiis vix id e m fieri poteft. ficut nec in intclledtu ha bit ui o p i n a t i v o g i g n e n d o fuificit unus adtus. quot a. adtibus habitus quivis p r od uci queat, determinari non po teft, cum p r o diverfitate p o t e n tia r u m & objectorum res ipla varietur* d e q u o & H o r n . Eth,- 1.4. c.i.
3z. ii. An igitur cum plura afivs ad unum habitum producendu
concurrunt, (inguli eum attingant effeftive ? In tanta d o d i o r u m
di ferepantia, fi judicium meum, fas eflet aperire,affirmativa a m p le dte rer ob hanc ratione quia u!timus& primus adtus fut e i u f d e m rationis t a m in ter fe , quam cum interroedijs,nulla i g i t u r reddi poteft ratio, cur i ft i vel illi plus quam hi ad effc- d ium conf era nt . Verifimile igitur eft, poft fingulos adtus in p o t e n ti a relinqui al iq uam q u a l ita te m , quæ per luccedenti- u m influxu fucceflivè a u g e a tu r , donec ultimus qualitatem illam c o m pl ea t, & ineffe habitus fiftat, fortaflis non fccus ac c a l o r per adtum calefactivum ignis fucceffive augetur,d o u c e ad l u m m u m g ra dum pervenerit. Atq; hæccft ratio ha b i t u u m acquifitorum_9
3;. Infu/t a u te m (q u o d te tt\o e x T h o m æ loco fupra citato o b -
f er v are li cet)/»«/ q u i a d ju iproduüionem requiruntcaufam* qu<t
f i t aliquid extraneum, fit a.illa p r o d u c ti o per infulioncro, five
i n iplà rei p r od uc ti on e, five poft eandem. Alij infufifunt per fe : alij per accidens^ fed hæc ad T h e o l o g o s fpectaot.
J4. Efficientem excipit finalis caufa> illa esi operatio:omn\s e n i m habitus praecipue o r d in a tu r ad actionco)> leu ad poté- tias adjuvandas in operationibus luisr\
j f De ad) umento quod habt tus conferunt pctsntljs du.a célébriez
res fu n t phi/ofophorum opiniones. Unat qu em vi s a c t u m à p o t e n t i a n a t u r a l i ut adaequato p r i n c i p i o d e p e n d e r e , h ab i t i b u s n o n effective fed dii pof iti vè t a n t u m c o n c u r r e n t i b u s do cet .
altera, a. a c t u m ab u r r o q , e ff e c t i v e d e p e n d e r e , p r i o r o p i n i o h a b e t p a t r o n o s D u r a n d u m & C a p r e o l u m ; p o f f e r i o r Ari- f f o t e l e m & T h o m a m & c . P o f f e r i o r ha?c p r o b a b i l i o r mi hi v i d e t u r . c u m n o n int ell igi poffit, n e d u m r e c t e explicari, q u a r a t i o n e h abi t us j u v e n t pote nt ias ,n if i coeffi ciendo, it a u t h a b i t u s a c t u i à p o t e n t i a elicito i n f l u x u m c o n f e r a n t effective.
3 6. I d a . u t plenius i n t e l l i g a n r , bina d u b i a e x p l i c a n d a f u n t . I. an habitus ejfeélive concurrat adfu bttan tiam affu sfz. an
habitus poffit effe prim um operationis principium.j ?
37. U t r u m q ; hic affirm otpriu s quidem>cutx\ actus v. g*ar • t e productus» n e c à fola p o t e n t i a nec à folo h a b i t u poffit de- p e n d e r e . p r i u s p a t e t , q u i a p o t e n t i a n a t u r a l i t e r a g i t , i d e c q u c n o n nili r u d i t e r . Poflerius a u t e m quia h abi t us neccffario p r a f l u p p o n i t p o t e n t i a m , t a m ad effe q u a m ad o p e r a r i . Ab utr oq» i g i t u r p r in ci pi o a d æ q u a t è d e p e n d e r e t o t u m a c t u m b a b i t u a l e m neccffe eff, ita ut d if e e r n i n e q u e a t q uid in eo fit à p o t e n t i a & q u i d ab h abi t u, h ab i t u s igi t ur a d i u b f t a n t i a m actus e t iam c on c u r r i t .
18 Q u a n t u m adpoflcrivs : D i f f i n g u e n d u m efl i n t e r a- c t i o n e m adaequate a c c e p t a m , & a c t i o n e m b a b i t u a l e m . N o n ilüus,led huius p r i m u m o p e r a n d i p r i n c i p i u m efl h a b i - t us,qui eff talis a c t i o n i s f u d a m e n t u , c o n f e r A riff,*.phy.Co8.
S E C T I O S E C U N D A D e Attributisr*
39 I n t e r ea p r i m u m n o n n i h i l de augmento eorum d i c e n d u m eff. q u o d duple x eff, extenjtvum & tntenjivum % H o c e f f , c u m in o r d i n e ad id m o b j e c t u m e j u l d e m q j r ati onis actus, habitus i n l u b j e c t u ma gi s ma gi lq. a u g e t u r / / i W q u o d h a bi t us
p er ex ten fio n em ad p lu r a & diverfa o b j e c t a c o n f e q u u n t u r .
4 o H i c p o r r o a d v e r t e n d u m eff, p r i m o , nonejje de efjentiali
ratione habitus,u t talem habeat extenfienent, po te ft n . h a b i t u s ut talis confiffcre i n u n i t a t e fimplici» u t a p p a r c t e x feientia u- n i u s c o D c l u f i o n i s .
4 1.Secundo,non quamvis m ultitudinem objeElorum conferre habitui extenfivu m augmentum. veluti fi o b j e c t a ma te ri al it e r t a n t a m differunt» & ab h a b i t u a t t i n g u n t u r e o d e m m o d o , e t i a m di- v c r f b j d u m m o d o p a r t i u m fit talis c o n n e x i o f u b o r d i n a t i o - nis » u t affcnlus m a n e a t p r o r f u s iovari atus. Si v, formali-* t e r d i ff er u nt , u t n cc e a n d e m r a t i o n e m h ab ea nt , juxta q u a m p o t e n t i æ r e p r æ f e n t a n t u r o c c a l i q u a m f u b o r d i n a t i o n e m , N o n poffe t u n c e x t e n f a u g m . c u m ( implicitat e habi tus c o n - fiffere, p a t e t : Sicut e n i m c x u u i t a t e obje&i f o r m a l i t e r fpe- ctati f u mi t u r u n it a s h a b i t u s \ fic ex e i u f d e m diverfi tat e , (u- m i t u r diverfitas habi tus. U n d e ncceflario f e q u i t u r , habi • t u m tali m o d o a u c t u m n o n effe al iq uid p e r (e u n u m j (cd p e r accidens fcu Ens p e r a g g r e g a t i o n e m . H i n c c on i e c t a - ri um eft : Om nium difcipUnarum habitus,) c* totales, eße entia per
aggregationem .
4* A t dices , quomodo ig itu r phy fica v g. potefldici una fcien• ita ? Partiales illi habitus fimplices c e rt a rat i on e & o r d i n e ad u n i o n e m r e d i g u n t u r , u n d e ( u m e n d a e ù unit as difci- pl i næ. H i n c umtos in habitibus p r a llicis per ordinem omnium ad
eundem finem fu m itu r; in fcicntijs autem ad idem objeSlum, ahfira• Hione tamen ju n lla, qua unicuiq{ fcientiœpropria efi. u t b e n e d o c e t Scheibl.
4? Dei ode minuuntur habitus ac tandem corrumpuntur i. per
ceffttionem ab achbus, idq; n o n p e r (c, fed p e r accidens,i n qua- t u m h o r u m e x e r c i t i o int er mi fl o» actus hilce c on t r a ri j excr- c e n t u r & 2 q u o d cx pr i o r i f e q u i t u r ,per alius habitufy contrari
os. u t r u m q ; liquet» n a m p e r act us c o n t r a r i o s g i g n i t u r lia-bit us
bitus h abi t ui in fu b je c to p r æ e x i f t é t i c o n t ra r i u s , qui u t va l idior p r i o r e m expel lit s* q u i d a m e t i a m habitus per fubjecll
Ufioncm £•? in te ritu m , c o r r u m p u n t u r & inte r e u n t.
H C T I O T E R T I A
D e Divifionibusr*
4 4 %U l t i m o br ev if ll me a t t i n g e n d a e f u n t r o b i s g e n e r a le s & Ufitatiores h a b i t u u m divifiones. P r i m o dividere f olent h a b i t u m in v irtu te m v itiu m > u t Arift 7 phyf. c 3 habituum a i t , àhj v itis /u n tiV ir tu ta alij. Q u æ divifio etli a m ultis i m p u g n e
t ur , fano t a m e n fenfu fi e x p l i c e t u r r e t i n e r i fo rtailis fine i n c o m m o d o p o t e f l . fed e a m a u t o r i f u o r e l i n q u o
4S i A l iter d i v i d u n t u r h a b i t u s > ratione c aufsr um inin fu« f i s ÿ sequifitos. Illi p e r a l i e n a m a c t i o n e m p r o d u c u n t u r , u t
f up ra p a t u i t . H i p e r actus p r o p r i o s a ge n t i s , f up p of it a in fubj ec to a g e n t e p o t e n t i a t a m a c t i v a q u am p af l i v a , n e frufira p r o v i r t u t i s h a b i t u laborctUL.
4 Ü Ratione F i w tå *bjettt%in fpeculativos ^ practices.Hi u l t r a
c o g n i t i o n e t n4c o p e r a t i o n e m t e n d u n t . Illi a u t e m u l t i m o i n c o g n i t i o n e a c q u i e f c u n t . D i f c e r n u n t u r ig it ur [ h ab i t u s practici & f pecul ati vi p e r f i n e m u l t i m u m , q u i n o n c x i n t e n t i o n e difeentis» fed ex i n t i m a n a t u r a & e xi g en ti a h a b i tus j u d i c a n d u s eft.
4 7 4 H a b i t u s a c q u i f i t i f u b d i v i d u n t o r rationefubjcftiinnio- tales q ui a p p e t e n t e m f a cu l t a t em & intelleäualcs < \u\cogno- f c e n t e m p e r f i c i u n t . Mi i n u n d e c i m fpccies ab A r iß. Eth. c . ^ . d i v i d i i t u r m t f u nt f o r t i t u d o , t e m p . &c. Hi ; & E t h .c . 3. ab e o d e m i n / , d i f p e f c u n t u r fpccies, u t f u t i nt el l g e n t i a , la
pientia» fcietia, p r u d e n t i a , ars. Haec p r o i n ßi t u t i r a t i o n e n u n c dieta f u f f ic i an u .
Soli D eo Gloria.
k  â Eruditifjimum Juvene nu
Da . L A H R fcNTI U M F O L IC E R N I U M Philofophi» C a n d i daturn>de hab itibus d if p u ta n tem .
Urea dum cœpit mundi nafeentis ortgo , Tßecfcelerts fe c it nos mald culpa reos : *lu nc quicquid (ciri p o tera t, Cognovimus ultro,
Ingenium fyfuas fponte refu dit opes, Q u o d nefcire graves voluitfapientia curas ;
In promptu quantum , noffe liberet, erat. S td poïiquam integritas hommes prim ava reliquit)
Concidit 'tnfeltx ille repente vigor.
J a m mens fcllicitos crebro ducenda per aftwt > Debuit à curis pofcere triHis operru. Congenita vires > £«? qua Je vita tuetur >
Cultibus immenjis ars reparanda fu it,
Tf e c fumus tmme mores, qudm fert natura, parari Pulchrius interdum poße labore decui.
H ac te F
0
L K6
R N l,cu n lh t memorante, probabunt,m c»est nullus non bens certa fciel. L deproperabat
E M U N D U S F I G R E L I U S H i a . Prof* P.
